Nga FABRIZIO DRAGOSEI/

Svjetllana Aleksiejeviç jeton në Gjermani që kur i është dashur të lerë edhe një herë tjetër Bjellorusinë e saj, mbas shtypjes së manifestimeve demokratike të vitit 2020. Ishim dëgjuar në telefon kur ajo kishte paditur se dy burra të maskuar ishin orvatur të hynin në apartamentin e saj. Ambasadorët e Vëndeve të ndryshme shkuan në shtëpinë e saj deri sa nuk qe e shtrënguar të ikte. Lukashenko ishte shpëtuar nga Putini. “Të gjithë ishin arrestuar ose kishin ikur jashtë Shtetit”. Çmimi Nobel për letërsinë i marrë më 2015 nuk e mbronte më.

Njoftimet e këtyre orëve mbi ushtarët rusë të vdekur në Ukrainë e mbi trupat e tyre që fillojnë t’u kthehen nënave më solli ndër mënd “Djemtë e zinkut” tuajin, mbi shumë, tepër shumë të rënë në luftën e Afganistanit që dha ndihmesën e saj për shëmbjen e regjimit sovjetik me përfundimin e tij rrënues.

Po e kam menduar edhe un. Edhe mbi faktin që librat e mij ngulmojnë të mos bëhen histori. Që Rusia kthehet mbrapsht me hapat e saj, ecën duke u rrotulluar. Gjindemi në një pikë absolutisht të papritur të historisë. Askush prej nesh nuk mendonte se një gjë e këtij lloji mund të ishte e mundur.

Çfarë u thoshin të mbijetuarit e Afganistanit kur i pyesnit?

“Kujt i shërben libri i yt? Përse? Si mund të tregosh me të vërtetë si ishte? Gamilet e ngordhura dhe burrat e vdekur në të njëjtin pellg gjaku. Kush don t’a dijë?

Svjetllana është bijë e një babai bjellorus e një nëne ukrainase. Për të përzierja e Minskut është veçanërisht e dhimbëshme.

Shumë thonë se Putini është çmëndur, se ajo që po bën nuk është e arsyeshme.

“Është e lehtë të padisësh, do t’ishte një shpjegim i thjeshtë, por nuk e dijmë të vërtetën. Kam frikë se gjërat qëndrojnë ndryshe. Janë botuar të dhëna të tjera: më shumë se 60 % e rusëve do të mbështesnin Putinin dhe këtë luftë”.

Por a janë të dhëna të vërteta apo është propaganda e Kremlinit?

Nuk kemi hulumtime të tjera, por është e sigurtë që shumë njerëz e mbështesin dhe thonë se nuk dihet asgjë, se është e gjitha një grumbull gënjeshtrash, lajme të shpikura. Nuk mund të jetë ashtu nuk është reale. Por tani, mbasi kanë mbyllur radion Jehona e Moskës dhe tv Dozhd , praktikisht ka mbetur vetëm Novaja Gazeta. Askush në Rusi nuk do t’a dijë të vërtetën, do të jetë një Vënd i mbyllur.

Presidenti rus nuk është i vetmi për të ushqyer ndjenja “hakmarrjeje”?  

“Besoj se Putini respekton opinionin e rusëve mesatarë që jetojnë në rrethinat, t’atyre rusëve që nuk mund të lejojnë poshtërime, siç thonë ata. Për librat e mij më është dashur të udhëtonja shumë nëpër Rusi dhe mjaft prej atyre që kam dëgjuar flisnin shumë për poshtërim, më shumë se për çdo gjë tjetër: askush nuk ka frikë prej nesh. Sa janë ngritur lart nga morali kur kanë mundur të thonë se Putini i ka bërë të ngrihen në këmbë që kur ishin në gjunjë para botës! Ndruhem se kjo ndjenjë “perandorizimi” është e rrënjosur thellë. Kur u shëmb BRSS në 1991 jemi gëzuar se gjithshka do të kishte ndodhur në mënyrë paqësore. Kemi mbivlerësuar vdekjen e komunizmit. Nuk është aspak e vërtetë, aspak. Po e kuptojmë tani. Ky njeriu i kuq, homo sovieticus, kuptojmë se është i gjallë. Shumë nga ajo që ishte në kohët sovjetike na ka lënë gjurmët, ka lënë gënjeshtrën”.

A është ky trashëgimi i komunizmit?

“Nëse shohim mbrapa historinë tonë, si atë sovjetike, si atë pas sovjetike, është një varrezë e pamatëshme e përbashkët, një dush gjaku i vazhdueshëm”.

Putini a bën levë mbi një shumicë krenare të rilindjes së Vëndit të Madh? 

Po, mendoj pikërisht ashtu. Nëse nuk do t’a ndjente instiktivisht atë mbështetje, nuk do të kishtë bërë atë që po bën. Së paku jo në një mënyrë kaq tq pacipë, të sulmohet një Vënd sovran duke folur me aq urrejtje. E kam fjalën për atë që ka thënë duke bërë një leksion historie plot analfabetizëm. Por ky është vizioni i tij i botës. Pra, në vënd që të shkojmë drejt s’ardhmes po ecim mbrapa drejt Mesjetës”.

Sa larg mund të shkojë? Cilët janë synimet e tij?

“Kam frikë se shumë larg. Dyshoj se do të ndalohet vetëm me Ukrainën, nëse do të arrijë të fitojë. Shpresoj që Evropa që është rrjeshtuar e thukët, të thotë të sajën,po ashtu SHBA. Jo rastësisht ai na tremb të gjithëve me armët bërthamore”. 

A është e mundur që t’arrihet aty?

“Është e pakonceptueshme për ne. Por në kokën e atyre njerëzve….. Gjatë mbledhjes së famëshme të Këshillit të Sigurisë shihnja fytyrat e jo të gjithë kishin entuziazmin e Putinit. Së fundi të gjithë e kuptojnë se janë shtyrë shumë. E kuptojnë biznesmenët, shumica e kupton”.

A mund të ndodhë ndonjë gjë në Rusi?

“Sistemi i sotëm autoritar i bën të gjithë të lidhur, është e vështitë të dali gjë jashtë. Je kundërshtar, nuk e pranon, por nuk mund të dalësh jashtë. Të gjithë thonë tani, çfarë të bëjmë? Çfarë të bëjmë? Un mendoj se duhet punuar me atë 60 % që duket se mbështet Putinin. Duhet folur, shpjeguar. Do të ketë zi, do të vijnë qivuret, është gjynah që duhet të jetë ky çmimi i heqjes së mbulesës së syve. Populli do t’i hapë sytë sepse arritja e 5000 qivureve është e rëndë”.

Vëndi i juaj, Bjellorusia, ç’është bërë? Një krahinë e Rusisë?

“Është një makinë e kohës, një muzeum i së shkuarës. E tashti edhe kjo: Lukashenko nuk ka asnjë lloj pavarësie, Bjellorusia është plot trupa ruse, e me që humbjet janë të shumta, Putini do t’a detyrojë të marrë pjesë në luftë”

Po gjindja çfarë mendon? 

“Është kundër. Në ndryshim nga ajo ruse, shoqëria bjelloruse nuk do të mbështesë luftën. Bjellorusët i kanë parë gjithmonë ukrainasit si vëllezër e motra, si popullin tonë vëlla. Nuk ka asnjë urrejtje, si ndërmjet rusëve e ukrainasve që i ngjisin nofka përbuzëse njëri tjetrit, moskal, moskovit i vogël; khokhol, cullufe (ajo e kozakëve që zbret nga koka e rruar)”. 

Çfarë pritet?

“Mendoj se bota e veçanërisht politikanët duhet të gjejnë mënyrat të ndalin Putinin, por se cilat nuk e di. Ai në bisedime flet vetëm për kapitullimin e Ukrainës e mjaft. Besoj se gjithë bota duhet të ndihmojë Ukrainën. Dhe un mbështes krijimin e një ushtrie të huaj prej mijra njerëzish që vijnë në ndihmë dhe armët që duhet t’i jepen Ukrainës. Kur i telefonova një kushërirës sime duke i thënë “Bëhuni të fortë, tani arrijnë armët”, m’u përgjigj: “Svjetllana ime, armët do t’i kemi, po ku do t’i gjejmë të rinjtë? Djemtë tanë kanë vdekur me mijra”. Jam shumë e kënaqur që kam gjak ukrainas. Jam krenare për mijrat djem e për ata njerëz, fëmijë, të moshuar që nëpër fshatra hidhen kundër tankeve me duar bosh, bien në gjunjë për të mos i lënë të kalojnë. O Zot, O Zot!”

Juve keni shkruar me tregimet e të mbijetuarvet e të të afërmëve të aq të vdekurve. E tani lajmet nga centrali i Zaporizhias po i llahtarisin të gjithë.

“Përdorim ende konceptet e vjetrai largët- i afërt, armik-mik, por mbas Çernobilit kjo nuk do të thotë më asgjë. Ditën e katërt reja e Çernobilit fluturonte mbi Afrikën dhe Kinën. Ne-ata, armiq-miq nuk kanë më kuptim sepse është era ajo që vendos se ku do të shkohet”. 

“Corriere della Sera” 4 mars 2022        Përktheu Eugjen Merlika    

Xhelal Zejneli/

Që në fillim të veprimit politik të vet, Hitleri zhvilloi një propagandë aktive ndër gjermanët për “vuajtjet dhe kushtet jetësore të tmerrshme” të miliona gjermanëve që jetonin në territorin: 

– e Çekosllovakisë në Sudet (Sudetenland) që përbënin rreth 90% të popullsisë së rajonit;  

– të Sllovakisë dhe të Ukrainës Transkarpate (gjermanët e Karpateve) dhe

– nën shtypjen e popullsisë sllave të vendit.     

Gjermanët jetonin në këtë rajon që nga shekulli XIII kur mbretërit çekë i ftuan ardhacakët që të vendosen në zonat e braktisura në kufijtë e mbretërisë çeke.

Situata nisi të përkeqësohet kur Gjermania filloi t’i mbështesë haptas partitë fashiste në Sudet (Sudetenland). Në zgjedhjet e vitit 1935 fitoi partia kombëtare separatiste e Konrad Henlajn (Konrad Henlein, 1898-1945). Veprimet e tij e acaruan atmosferën në Sudet. Për t’i ulur tensionet në rajon, qeveria çekosllovake u detyrua të marrë masa të caktuara: përfaqësimi i gjermanëve në Kuvendin Popullor, përfshirja në qeverisjen vendore dhe arsimimi në gjuhën e tyre amtare. Por, në prill 1935, partia e Konrad Henlajnit (Henlein) doli me kërkesën për autonominë e rajonit. Formacionet ushtarake të Gjermanisë iu afruan kufirit të Çekosllovakisë. Si kundërpërgjigje, me mbështetjen e BRSS-së dhe të Francës, trupat çekosllovake e vunë Sudetin (Sudetenland) nën kontroll. Midis gjermanëve të Sudetit dhe trupave të qeverisë çekosllovake pasuan një sërë konfliktesh. Bisedimet e 7 shtatorit nuk dhanë rezultat. Hitleri reagoi: “Unë dua paqe, por nëse qeveria çekosllovake nuk i tërheq trupat nga Sudeti, do të ballafaqohet me luftën”. 

Më 15 shtator 1935, Hitleri i thotë kryeministrit britanik Çemberlen (Chamberlain): “Territoret në të cilat jetojnë mbi 50% gjermanë, në bazë të së drejtës së popullit për vetëvendosje,  do t’i bashkëngjiten Gjermanisë”. Çemberleni (Chamberlain) pajtohet me këtë. Garantues të kufirit të ri të Çekosslovakisë janë Britania, më vonë edhe Franca. Më 21 qershor, deputetët e këtyre dy fuqive të mëdha i paralajmërojnë ultimatum qeverisë çekosllovake. Kundër dëshirës së vet, ultimatumin e pranoi kryetari i Çekosllovakisë, Eduard Benesh (Edward Beneš, 1884-1948). Pas kësaj, u paralajmërua grevë e përgjithshme, protesta dhe ndërrim i pushtetit. U paralajmërua edhe mobilizimi i përgjithshëm. Hebrenjtë, çekët dhe antifashistët gjermanë filluan të ikin nga Sudeti. BRSS-ja u tregua e gatshme t’i ndihmojë Çekosllovakisë, ushtarakisht. Polonia ndërhyri duke thënë se nuk do të lejojë që forcat ushtarake të BRSS-së të kalojnë në Çekosllovaki nëpër territorin e saj. Ndihmën e Moskës e refuzoi edhe vetë Çekosllovakia. 

Duke parë mobilizimin e ushtrisë çekosllovake, Hitleri i njoftoi ambasadorët e Anglisë dhe të Francës se është i detyruar të fillojë luftën. 

Më 26 shtator 1938, Fyreri (Führer) deklaron në Berlin: “Po qe se Sudeti deri më 1 tetor nuk i bashkëngjitet Gjermanisë, unë do të jem ushtari i parë gjerman që do të marshojë drejt Çekosllovakisë. Pasi të zgjidhet çështje e Sudetit, nuk do të kemi kërkesa të tjera territoriale në Evropë”. 

Konferenca e Munihut – Kësaj konference i printe lufta e pashpallur midis Gjermanisë naziste dhe Çekosllovakisë, e intensitetit të ulët, që kishte filluar më 17 shtator 1938. Për ta zgjidhur këtë çështje, më 29 shtator 1938, shefat e qeverive të Gjermanisë, të Italisë, të Britanisë së Madhe dhe të Francës – Hitleri, Musolini (Mussolini), Çemberleni (Chamberlain) dhe Daladie (Daladier) u takuan në rezidencën e Hitlerit – Führerbau në Munih (Münich). Konferenca filloi në orën 12.45 minuta. Përfaqësuesve të Çekosllovakisë, nuk iu lejua të ulen në tryezën kryesore, ndërsa BRSS-së nuk iu lejua pjesëmarrja. Fati i Çekosllovakisë u vendos në bisedimet që zgjatën dy ditë, më 29 dhe 30 shtator 1938. Marrëveshjen e Munihut e nënshkruan në mesnatën e 30 shtatorit të vitit 1938 Hitleri, Çemberleni (Chamberlain), Daladie (Daladier) dhe Musolini.

Marrëveshja e Munihut i mundësoi Gjermanisë ta pushtojë Çekosllovakinë. Duke qenë se në Konferencën e Munihut çekosllovakët u shpërfillën, çekët thanë: “Për ne, pa ne”. 

Me t’u kthyer nga Munihu në Londër, në postblloku e aeroportit kryeministri britanik, Çemberleni, deklaroi: “Luftë nuk do të ketë, ia sjell paqen brezit tonë”. (Paqe kohës sonë). Ndërkaq, kryeministri francez Daladie, në aeroportin e Parisit, para të tubuarve brohoriti: “E shpëtuam paqen, e shpëtuam paqen!”

Epilogun e takimit të Munihut, Uinston Çerçili (Winston Churchill, 1874-1965) e vlerësoi krejt ndryshe: “Anglisë i duhej të zgjidhte midis luftës dhe turpit. Për ta fituar luftën, ministrat e saj e zgjodhën turpin”. Çerçili i tha Çemberlenit: “Mos mendoni se ky është fundi. Ky është vetëm fillimi i konfliktit. Është gllënjka e parë. Gota e parë e hidhët që do të na ofrohet nga viti në vit”.  

Kur Gjermania e sulmoi Norvegjinë, Çemberleni dha dorëheqje nga posti i kryeministrit. E zëvendësoi Uinston Çerçili. 

Për Marrëveshjen e Munihut ka pasur mendime të ndryshme. Disa e kanë arsyetuar duke thënë se e ka shpëtuar Evropën nga lufta, ndërsa të tjerë, Konferencën e Munihut e kanë quajtur Tradhtia e Munihut, Komploti i Munihut. 

Ka studiues që thonë: Eduard Daladie mendonte se nuk do të ishte e arsyeshme që Evropa të hyjë në luftë, për t’i mbajtur tre milionë gjermanë nën sovranitetin e Çekosllovakisë”.    

Shprehja “Marrëveshja e Munihut” është shndërruar në metaforë të përpjekjeve  absurde për të përmbushur aspiratat ekspansioniste të shteteve totalitare, me arsyetimin: të shpëtojmë apo të ruajmë paqen.   

Shkrimtari gjerman, laureat i çmimit “Nobel” më 1929, Paul Tomas Man (Paul Thomas Mann, 1875-1955) sulmoi “Evropën, për gatishmërinë e saj për të pranuar robërinë”.

Më 13 mars 1938 Hitleri aneksoi Austrinë (Anschluss). Më 16 mars 1939, Vermahti (Wermacht) gjerman pushtoi pjesën e mbetur të Çekosllovakinë, ndërsa më 1 shtator 1939 Hitleri i ra edhe Polonisë. Pas dy ditëve, Britania dhe Franca i shpallën luftë Gjermanisë. Konflikti mori karakter botëror. Por ky akt i Londrës dhe i Parisit nuk ishte veçse simbolik, ngase Polonia duhej t’i bënte ballë armikut vetë. Zhvillimet e mëvonshme dëshmojnë se Konferenca e Munihut nuk e shpëtoi Evropën nga zjarri i luftës së tmerrshme. Aneksimi i Krimesë nga Rusia më 21 mars 2014, s’ka dallim nga Anshlusi i Austrisë nga Gjermania naziste më 1938.       

Shënim: Adolf Hitler (1889-1945) udhëheqës i nazizmit gjerman, kancelar i Gjermanisë në vitet 1933-1945;  Benito Musolini (Benito Amilcare Andrea Mussolini, 1883-1945) politikan italian, gazetar, prijës Partisë Kombëtare Fashiste, kryeministër i Italisë në vitet 1922-1943; Artur Neville Çemberlen (Artur Neville Chamberlaine, 1869-1940) kryeministër britanik, Eduard Daladie (Édouard Daladier, 1884-1970) kryeministër francez.

*   *   *

Rusia është shteti me territor më të madh në botë. Me numër banorësh, radhitet në vendin e nëntë. Gjatë gjithë historisë së vet, Rusia ka ndjekur politikë ekspansioniste. Me fjalë të tjera, si në epokën cariste, ashtu edhe në periudhën bolshevike apo sovjetike, Rusia ka ndjekur politikë hegjemoniste. Të njëjtën politikë – ekspansioniste dhe hegjemoniste – Rusia ndjek edhe në periudhën postkomuniste. Në asnjë periudhë të vet, Rusia nuk ka qenë shtet demokratik. Pra, edhe në periudhën postsovjetike, Rusia nuk ka mundur të ndërtojë shtet demokratik. Politika dhe ideologjia ruse, është në anën e kundërt të demokracisë. Që nga periudha cariste, e deri në ditët tona, Rusia ka qenë dhe vazhdon të jetë shtet diktatorial dhe totalitar. Diktatoriale dhe totalitare, është edhe Rusia e kohës postkomuniste. Në shekullin XIX shumë intelektualë rusë, përfshi edhe shkrimtarë të caktuar, janë shkolluar në Perëndim apo i kanë vizituar shtetet e Perëndimit. Megjithëkëtë, Rusia ka mbetur kjo që është – nën standardet perëndimore. Në pikëpamje të zhvillimit ekonomik, Rusia e sotme ndodhet në nivelin e Italisë. Në pikëpamje të zhvillimit ekonomik dhe tekniko-teknologjik, Rusia ndodhet poshtë vendeve të Perëndimit. Gjatë gjithë historisë së vet, cariste, sovjetike apo bolshevike dhe postkomuniste, Rusia i ka kushtuar rëndësi kryesisht zhvillimit të armatimit dhe armatosjes së vet. Një Rusi e tillë, nuk është tërheqëse për shtetet që i ka në afërsi të saj. Madje as për shtetasit e vet. Sipas politikës ruse, pakti NATO ekziston kryesisht kundër Rusisë dhe në shënjestër e ka atë, d.m.th. Rusinë. Rusia pandeh se NATO-ja apo Perëndimi kanë për qëllim ta rrethojë Rusinë nga të katër anët. Shtrirjen e NATO-s në ish vendet e Bashkimit Sovjetik apo në vendet që dikur kanë qenë anëtarë të Traktatit të Varshavës, Rusia e shfrytëzon si pretekst për të ndërmarrë ekspedita ushtarake ndaj vendeve të caktuara që i ka në afërsi. 

Rusia e sotme është shtet gjysmësovjetik. Qëllimi i Putinit është ta rimëkëmbë perandorinë sovjetike, të shpërbërë si pasojë e ngjarjeve në Rusi në periudhën 19 janar 1990 – 31 dhjetor 1991, pas rënies së murit të Berlinit më 9 nëntor 1989. Kryetari i Presidiumit të Sovjetit Suprem të BRSS-së, Leonid Iliç Brezhnev (1906-1982) i cili ishte në krye të Bashkimit Sovjetik në periudhën e  viteve 1964-1982, për shtetet anëtare të Traktatit të Varshavës përdorte termin “sovranitet i kufizuar”. Putini ndërkaq, ia shkon atij. Ai flet për shuarje të sovranitetit. Sipas tij, Ukraina  nuk mund të ketë kurrfarë sovraniteti.       

Pushtimet e Rusisë të viteve të fundit të përkujtojnë pushtimet e Hitlerit në prag të Luftës së Dytë Botërore. Evropa duhet të marrë mësim nga historia. Dikur Hitleri “i çlironte” dhe i aneksonte gjermanët që ndodheshin jashtë kufijve të Gjermanisë. Të njëjtën është duke e bërë edhe Rusia e viteve të fundit, me në krye Vladimir Putinin. Duke “i çliruar” pakicat ruse që jetojnë në shtetet fqinje të Rusisë, Moska në të vërtetë synon të arrijë synimet e veta strategjike me rëndësi gjeopolitike.   

“Çlirimin” dhe aneksimin e rajoneve të banuara me minoritet rusë, Putini shpesh e ka krahasuar dhe e ka arsyetuar me shembullin e Kosovës. Që nga Kriza e madhe lindore (1877-78) e deri më sot, Rusia vepron kundër interesave jetikë të shqiptarëve, vepron në dëm të territoreve të shqiptarëve. Gjatë historisë politike të kohës më të re, Rusia ka mbrojtur interesat e Bullgarisë, të Serbisë, të Malit të Zi dhe të Greqisë – gjithmonë në dëm të shqiptarëve. Më 3 mars 1878, midis Perandorisë Ruse dhe Perandorisë Osmane u mbajt Paqja e Shën-Stefanit. Të dyja palët nënshkruan Traktatin e Shën-Stefanit. Me vendimet e Shën-Stefanit, krijohej Bullgaria e madhe në dëm të territoreve të shqiptarëve. Në Kongresin e Berlinit të mbajtur më 13 qershor 1878, Rusia mbrojti interesat e sllavëve të Ballkanit, në dëm të territoreve të shqiptarëve. Në Konferencën e Ambasadorëve në Londër të mbajtur më 7 dhjetor 1912 – maj 1913, Rusia përsëri i mbrojti interesat e satelitëve të saj sllavë të gadishullit, gjithmonë në dëm të territoreve të shqiptarëve. Edhe sot, Rusia mbron Serbinë në dëm të Kosovës. Eksponentë të politikës kundër Kosovës, sot janë Putini dhe ministri i Jashtëm rus Sergej Viktoroviç Lavrov (1950-).      

Shënim: Traktati i Shën-Stefanit u nënshkrua në Shën-Stefan (sot Jeshilkej – Yeşilköy), vendbanim në perëndim të Stambollit.

*   *   *

Sipas ShBA-së, Evropës i kanoset rreziku nga Rusia. Pa Amerikën, kontinenti i vjetër nuk mund të mbrohet nga një invadim eventual rus. Sipas Uashingtonit, prania e ShBA-së në Evropë është e domosdoshme. Franca ndërkaq, dëshiron një Evropë Perëndimore që do të ishte jashtë ndikimit amerikan. Për këtë arsye, Parisi parapëlqen që BE-ja të krijojë një ushtri të veten. Mirëpo, Britania dhe Franca janë fuqi bërthamore. Fuqi bërthamore është edhe Rusia, e njohur si Federata Ruse. Një konflikt i drejtpërdrejtë midis dy shteteve bërthamore duket i pamundur. Dy fuqi bërthamore mund të përfshihen në konflikt të armatosur, por në territor të tretë, sikundër ishte rasti në Siri. India dhe Pakistani janë fuqi bërthamore. Ato janë në mosmarrëveshje për Kashmirin. Që kur janë bërë fuqi bërthamore, i shmangen një konflikti të madh. Është e vetëkuptueshme se asnjë fuqi bërthamore nuk do ta lejonte humbjen ushtarake. Duke qenë se Britania dhe Franca janë fuqi bërthamore, atëherë rezulton se një sulm eventual i Rusisë në Evropën Perëndimore duket i pamundur. Bomba bërthamore është armë e luftës pa fitimtarë. 

Si armë ndaj Evropës, Rusia përdor gazin dhe  naftën, por edhe prodhime dhe lëndë të para të tjera. Për sanksionet që dikur ia vendoste Perëndimi Rusisë, Moska përgjigjej me pyetjen retorike: “Ne dëmtohemi prej sanksioneve tuaja, por dëmtoheni edhe ju. Ku do t’i shitni mallrat, nëse jo në tregun e madh rus!?”  

Nuk dihet saktë në është e mundur që Perëndimi t’i japë fund varësisë nga gazi dhe nga nafta ruse dhe të gjejë burime alternative furnizimi. Po qe se një gjë e tillë qenkësh e mundur, atëherë ç’paska pritur Evropa deri më tash. Kjo çështje është dashur të ishte zgjidhur që para 20 apo 30 vjetëve. Dihen raportet historike midis Rusisë, në një anë dhe perëndimit në anën tjetër.    

*   *   *

Ndërhyrja ushtarake e Rusisë në Ukrainë është agresion dhe invadim. Është tendencë për pushtim dhe për nënshtrim. Këtë agresion Moska e quan operacion mbrojtës, operacion  vetëmbrojtës, operacion ushtarak special. Invadimin e Ukrainës nga Rusia, Serbia e ka cilësuar si operacion ushtarak. Serbia është ndër shtetet e rralla të Evropës, në mos i vetmi që s’i ka vënë sanksione Rusisë. Gjithë bota e di se nuk ka hyrë ushtria ukrainase në Rusi, ka hyrë ajo ruse në Ukrainë. Në këtë kohë, me Rusinë janë Bjellorusia, Serbia, Koreja e Veriut, Siria, Eritreja. Mbështetës të Putinit në këtë luftë kundër Ukrainës janë: kryetari i Bjellorusisë Aleksandar Lukashenko (1954-), kryetari i Serbisë Aleksandar Vuçiq (1970-), lideri i Republikës Serbe të Bosnjës dhe Hercegovinës,  Millorad Dodik (1959-), kryetari i Sirisë Bashar al-Asad (1965-), kryetari i Koresë së Veriut Kim Jong-un (1984-), kryetari prorus i Çeçenisë Ramzan Kadirov (1976-). Deri më sot, Vuçiqi është takuar me Putinin 19 herë. Meqë Serbia nuk e dënoi sulmin rus mbi Ukrainë, atëherë ajo duhet të hiqet nga lista e vendeve të Ballkanit Perëndimor, që pretendon BE-në. 

*   *   *

Kombi shqiptar në këtë luftë, u rreshtua në anën e drejtë të historisë. Sulmin rus ndaj Ukrainës e cilësuan si agresion, si invadim dhe si tendencë për pushtim. Propaganda ruse për pjesëmarrjen e mercenarëve shqiptarë nga Shqipëria dhe Kosova në radhët e ushtrisë ukrainase, është rrenë e kulluar. Ukraina ka 44 milionë banorë, ndaj s’i ka ardhur puna për mercenarë. Sidoqoftë, ka vullnetarë të vendeve të caktuara që thuhet se u janë bashkuar radhëve të luftëtarëve ukrainas. Përkundrazi, mercenarë serbë, sirianë dhe të tjerë luftojnë në radhët e ushtrisë pushtuese ruse. A nuk është për t’u habitur që në radhët e ushtrisë ruse të luftojnë të huajt, kur dihet se Rusia ka 146 milionë banorë. Rusia e pushton Çeçeninë që një ditë t’i mobilizojë dhe t’i rekrutojë djemtë çeçenë për të luftuar për interesa të Moskës. Fausti i Gëtes thotë: “Madje edhe ferri i ka ligjet e veta të çuditshme”.          

Me këtë agresion ushtarak, me këtë invadim, Rusia ka shkelur parimet e përcaktuara pas Luftës së Dytë Botërore, ka shkelur të drejtën ndërkombëtare. Pushtimi i një kombi properëndimor është i pajustifikueshëm. Sulmi ndaj Ukrainës përbën shkelje të sovranitetit, të tërësisë së tokave dhe të të drejtave të njeriut.    

Është e drejtë e popullit të Ukrainës të zgjedhë orientimin e vet: Lindjen bolshevike ruse apo perëndimin e zhvilluar dhe demokratik. Sipas Putinit, rusët dhe ukrainasit na qenkan një popull. Nëse qenkan një popull, atëherë si është e mundur të sulmosh atë popull me tanke dhe raketa, në këtë dimër të acartë!? Të vrasësh fëmijë, të sëmurë, të moshuar, civilë, ushtarë të rinj, t’i detyrosh njerëzit të strehohen nëpër metro, bodrume, vendstrehime, të detyrosh miliona njerëz të largohen nga shtëpitë e veta, të rrënosh shkolla, spitale, azile pleqsh, t’i lësh pa ujë, pa sasi të mjaftueshme ushqimi, pa energji elektrike, të shkatërrosh infrastrukturën, t’i goditësh me predha ndërtesat. Pasi qenkeni një popull, atëherë si është e mundur t’i detyrosh prindërit të ndahen prej fëmijëve të tyre të vegjël!? 

Këtu kemi të bëjmë me krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe me gjenocid. Është detyrë e Evropës të paguajë çmim për paqen, lirinë dhe demokracinë.                            

Gjatë gjithë historisë, lufta dhe paqja kanë qenë në duart e fuqive të mëdha. Sot është në duart e ShBA-së, të Rusisë, të Kinës, të Britanisë së Madhe, të Francës, të Gjermanisë. Është turp për qytetërimet e rruzullit që paqja dhe lufta të jenë në duart e magnatëve, të oligarkëve apo të miliarderëve të botës. Fati i miliona njerëzve, në duart e industrisë së armëve!? Të shpërthejë një luftë e përmasave të këtilla, si kjo e Ukrainës, në Evropën e shekullit XXI, nuk ka sesi të mos duket absurde. 

Agresioni i Rusisë ndaj Ukrainës vë në dyshim vlerat e qytetërimeve të sotme. Para këtij invadimi, kanë heshtur filozofia, arti, sociologjia, etika, religjioni. Bota sot, nuk asnjë filozofë si ata të shekullit XIX dhe të mesit të shekullit XX. Sot s’i ke Volterin, Rusonë, Hegelin, Kantin, Shelingun, Fihten, Niçen, Sartrin, Kamynë, Jaspersin, Hajdegerin, Markuzen. Që nga gjysma e dytë e shekullit XX e këndej, romani në Evropë ka vdekur. Sot s’ke një Gëte, Balzak, Hygo, Zola, Dostojevski, Bodler, Xhojs, Beket, Zhid, Sartrë, Kamy, Tomas Man, Hemiguej, Markez. Kuptohet, luftëra ka pasur edhe në kohën e tyre, por ata të paktën e kanë ngritur zërin e protestës. Nobelistë ke sa të duash, por s’u dëgjohet zëri. Madje, ndonjërin prej tyre, askush s’i përfill. Nobelistë ke edhe në lëmin e shkencës, dijetarë, shpikës. Edhe këta kanë heshtur. 

Vendin e filozofëve dhe të shkrimtarëve të mëdhenj të historisë, e kanë zënë sot do politikanë të Evropës dhe të mbarë botës, që nuk shquhen për burra shteti. Kjo flet se bota ndodhet në krizë shpirti.  

Në krye të luftës së përgjakshme në Ukrainë ndodhet Putini, personi me të cilin vite me radhë janë takuar shumë politikanë të botës, burra shteti, kryetarë shtetesh, kancelarë, kryeministra, në mos dhe mbretër e sulltanë. Janë takuar dhe ia kanë shtrënguar dorën, madje edhe janë marrë ngrykë. Karakteri i këtij stalinisti të përbetuar duhet studiuar me metodën psikanalizës. Ç’të mire pret prej një udhëheqësi të një fuqie të madhe i cili s’lë dot konferencë shtypi pa e përmendur Kosovën e vogël, i cili i bie gjoksit se vendi i tij është fuqi bërthamore. Asnjë interes dhe e asnjërës palë, qoftë ekonomik, qoftë strategjik apo gjeopolitik, nuk e arsyeton tragjedinë e Ukrainës. 

Burra shteti të botës u takuan me tiranin, despotin, militarin, autokratin, autoritarin, diktatorin Putin, edhe pse ky e kishte sulmuar Gjeorgjinë dhe ia kishte pushtuar Osetinë Jugore dhe Abhazinë; e kishte pushtuar dhe e kishte aneksuar Krimenë; i kishte mbështetur rebelët prorusë në lindje të Ukrainës dhe kishte i krijuar të ashtuquajturat Republika Popullore e Donjeckës dhe Republika Popullore e Luganskës. kishte ndërhyrë në Moldavi për të krijuar Pridnjestrovlen, kishte ndërhyrë në Nagorno-Karabah në Azerbajxhan. Në planin e brendshëm, e kishte shuar zërin e opozitës, e kishte vrarë politikanin liberal Boris Njemcov (1959-2015), e kishte burgosur liderin e opozitës ruse Aleksej Navalni (1976-), kishte vënë nën kontroll mediumet … 

Putini është shkaktari kryesor i mosmbylljes së statusit të Kosovës. Ai i thotë Vuçiqit: “Për Kosovën mos lësho pe. Kërkoje edhe të pamundurën. Unë qëndroj pas teje. Rusia jam unë”. Rusia e Putinit punoi me të madhe për çnjohjen e pavarësisë së Kosovës nga vende të caktuara që tanimë e kishin njohur. Rusia punoi pandërprerë për ta parandaluar anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare. Vitet e fundit Rusia vazhdimisht e ka armatosur Serbinë, duke rrezikuar me këtë sjellje paqen dhe qëndrueshmërinë në rajon. Moska i thotë Beogradit: “Kur mos e prano pavarësinë e Kosovës”. Nga kjo del se dialogu i deritashëm midis Prishtinës dhe Beogradit në Bruksel ka qenë punë Sizifi. Një diplomat anglez i tha Putinit me ironi: “Meqë çdo pushtim në afërsi të Rusisë e arsyeton duke marrë si pretekst Kosovën, atëherë përse nuk e njeh pavarësinë saj”.          

Në shekullin XXI, problemet e botës duhet të zgjidhen në mënyrë racionale dhe jo militare. 

Kush pëson, kush vritet nëpër luftëra? Vriten njerëzit e rëndomtë, kryesisht shtresat e ulëta të shoqërisë, punëtorët, fshatarët, bijtë e punëtorëve dhe të fshatarëve, pësojnë, vriten të papunët, të varfrit, skamnorët. Të kamurit dhe bijtë e bijat e tyre, me gojën plot atdhetarizëm, zbaviten, argëtohen nëpër vendet ezoterikë të botës. Është rrëqethëse, e dhimbshme të rekrutosh e të mobilizosh djem të rinj 18-vjeçarë dhe t’i dërgosh nëpër fushëbeteja. 

Midis paqes dhe agresionit rus askush nuk mund të qëndrojë asnjanës (neutral). Pretendimet imperialiste ruse dhe kursi ekspansionist i Kremlit do të dështojnë. E keqja mbi të mirën s’ka për të fituar. As terri mbi dritën. Diktatura mbi demokracinë dhe robëria mbi lirinë kurrë s’kanë për të ngadhënjyer. Para sanksioneve të botës së lirë, Rusia do të gjunjëzohet dhe do të dorëzohet. Qëndresa prometeane e Volodimir Zelenskit (Volodymyr Zelenskyy, 1978-) do të triumfojë mbi Zotin e luftës.    

Putini do të marrë mësim nga gjenerali, i cili, i shoqëruar nga një prift, kishte ardhur në malet e Shqipërisë për t’i mbledhur kockat e ushtarëve të vet të vrarë. I kishte futur nëpër thasë najloni dhe me të mbërritur në vendin e vet, i kishte hedhur para këmbëve të prindërve të trishtuar.                            

Xhelal Zejneli

Ilir Levonja/

Nga gara e 6 marsit për Bashkinë e Lushnjes, vura re një gjë, që kandidatët e djathtë nuk sulmuan njëri-tjetrin. Të paktën me aq informacion sa munda të mbledh. Bën atë fushatën e tyre duke u kërkuar qytetarëve votën me bindjen se do ndryshonin fatin e qytetit. Dhe kishin arsye të mëdha, pasi nga gjoja reformat territoriale apo decentralizimin e pushtetit, Lushnja ka humbur shumë. Gjasat janë që shumë shpejtë të jetë një aneks rrëzë kodrave të Darsisë si për Fierin ashtu edhe për Divjakën. Në kohën e Turqisë ishte një aneks i Beratit. Në kohën e Ahmet Zogut, aneks i Fierit. Në kohën e Enverit, magazinë e të internuarve dhe hambar i drithërave për shtetin shqiptar. Në demokraci, u luhat me ngritje e zbritje, duke përfunduar sot në një aneks personal të sejmenëve të Edi Ramës, si Braçe, Fino (ndjesë pastë), Ruçi, Balla etj. Ka katër deputetë, 3 nga e majta dhe 1 nga e djathta. Ata nga e majta nuk i kemi parë ndonjëherë të bëzajnë në parlament. Janë shembulli i përkryer për të rrëzuar mendimin, atë ankimim kur themi, se si është e mundur që nuk kemi një vendali, një nga qyteti në parlamentin shqiptar. Po gjithmonë na përfaqësojnë njëshat apo dyshat e partive. Ja që Lushnja i ka tre, në qeveri për 9 vjet. Shfaqen vetëm në fushata derë më derë dhe aq. Me përjashtim të rastit kur do promovojmë Enverin etj. Apo të batutave për t’u mbajtur mend. Megjithatë qyteti tkurret madje ka humbur sharmin intelektual për shkak edhe të firove nga pandemia shqiptare e ikjeve masive. Nga ana tjetër, i vetmi investim i një rëndësie për t’u përshëndetur, është ringjallja e resortit të Divjakës apo ruajtjes së frymës bio së kënetës së Karavastasë. Investimet ka qënë vetëm fasada, aq sa sot sheshi tradicional është një mozaik i shëmtuar i angushtisë së hapësirave lushnjare. Korrupsioni e dëmtoi publikisht duke i arrestuar gjysmën e administratës, kryetar e nënkryetarë, të cilët në raport me kolegët e tyre në Durrës apo Elbasan, ja ca milingona fushe që i përkasin asaj kulture, zë një vend për të rrugulluar bythën tënde. Pra ishin kaq arsye madhore që rrotacioni të ndodhte, sa mund të motivonte edhe intelektin e majtë. Por kjo nuk ndodhi. Për rrjedhojë, në bazë të shifrave, i bie të mendojmë se dëmi nuk është rastësor, është pikërisht i qëllimtë. Zë fill nga reformat territoriale, nga marrëveshja Rama-Basha. Zona rurale dominojnë aktualisht mbi Bashkitë e vendit. Kthejeni si të doni, por është tipike strategjia e Erdoganit me reformat e tia, ku sot ai rri në pushtet pikërisht me votat rurale se sa ato të metropolove. Në bazë të shifrave gjithmonë, përçarja e së djathtës sot, rrezikon një dominim total të së majtës edhe për një të ardhme të largët. Madje, madje, siç po shihen bathët, ku Basha nguron si derri i haureve për t’u tërhequr, mund të lindi edhe një pol i tretë. Kësisoj pjesëmarrja në zgjedhjet e ardhshme mund të rri akoma tek ai 30%-shi tashmë klasik, me një përjetësim tipik enverist, ku Rama mund ta shpalli veten edhe mbret. Nëse shumë të majtë e shohin si arritje, kjo është rënia më e madhe kombëtare. Megjithatë jemi tek dy djemtë e së djathtës, tek fushata e tyre për të mos bërë të mundur vdekjen e qytetit. Të dy djemtë i përkasin së djathtës. Për më tepër familjeve puro qytetare e tradicionale të qytetit tim. Këtij qyteti që shpesh i ka dhënë udhë deri fatit kombëtar, siç është edhe rasti i kongresit të janarit 1920. Nga ana tjetër dëshmon qartë se sa e distancuar është qëndra nga qytetet. Shumë e shohin të pamundur riunifikimin, por zgjidhja është ty, tek modeli i bazës. Një komunikim xhentëlmensh madje një rigrupim i bazave do e nxjerri jashtë loje qëndrën. Deri sa ata nuk dinë të rigrupohen, merrni në dorë fatet e bindjeve tuaja. Mblidhuni, diskutoni, por jo gjaknxehtë, jo kush ka të drejtë dhe kush jo. Nuk ka kapitull më dobiprurës se sa të mësosh prej humbjes. E djathta sot ka humbur pikërisht për shkak të mos pjesëmarrjes, indiferencës, mos t’ia prish këtij apo atij…, shumë nuk kanë dalë për të votuar. Por edhe janë stepur për shkak të sharmit fisnor, të votoj këtë, më zëmërohet ai, etj. Pra mblidhuni dhe i jepni udhë fatit të qytetit, por veç me votë ama. Jo me mendësinë, bëje për mua. 

Frano Kulli/

Pas zgjedhjeve të pjesëshme në gjashtë bashki të Shqipërisë, ku partia demokratike, në krye të së cilës, ju zoti Basha jeni prej tetë vjetësh nëpër nëntë, deklaruat, se “unë nuk kam humbur asnjë betejë”. Ti nuk ke humbë asnjë betejë ?!…Nuk e di se ç’betejës suaj mund t’i shkonte kjo deklaratë, se edhe nuk dihet se ç’betejë tjetër, përveç pjesëmarrjes në fushata elektorale ju ka rastisur të merrni pjesë, po sa për betejat elektorale, ju i keni humbur të gjitha. Po të gjitha, të gjitha. Kjo s’don mend as kalem e është e dukshme në dritë të diellit, zoti Basha.Fundja numëro një që ke fituar. Se betejat o fitohen o humben.

            -M’i kanë vjedhur-thatë ju, duke dashur të përforconi deklaratën tuaj me themele në akull dhe pohuat se do të vijoni të qëndroni përsëri në krye. (Në krye të humbjes, sigurisht). Dhe thatë se këtë do ta bëni për Shqipërinë…Po për cilën Shqipëri ? Gjasme po doni me thanë se jeni kaq i dobishëm për Shqipërinë se Shqipëria s’ban pa ju ? Me të vërtetë e besoni ju këtë që thoni ?…

            Më vjen me e përmendë jo rrallëherë një rrëfim të at Anton Harapit, i botuar in memoriam, në “Gjergj Fishta-botim përkujtimuer 1941”. Tregon padër Antoni: “Kam ndodhë vetë aty kur nji shqiptar i vjetër, tue u ankue një ditë me At Fishtën për shpërdorime të disa nënpunsave të shtetit, gadi si i dishpruem i thotë: “Pater Gjergj, shporru Shqipniet, persé (sepse) Shqipni nuk ka!” Fishta, i prekun prej shfrimit të plakut edhe i zemruem, por jo i trazuam, po don t’ia spjegojë bashkëfolësit se njerzit e shtetit s’janë Shqipnia… E atëherë plaku, për me i diftue se kishte mbetë i bindun, i thotë Fishtës: “Po na s’e kemi ditë mor Zotni, veç prej jush e kemi mësue se shka asht Shqipnia… “

            Biseda e kahershme është bërë në vitin 1923, pra është e 99 viteve më parë, periudhë në të cilën kjo Shqipëria jonë ka kaluar nëpër tri forma të shtetit të vet të pavarur, sistemi demokratik i atyre viteve qyshkur prej vitit 1921 është mbledhë Parlamenti i parë (Asamble Kushtetuese), mbas 1924 kur vendoset regjimi monarkik, pas 1944 e deri në vitin 1990 regjimi despotik e obskurantist komunist, më i egri i regjimeve të përbotshme dhe prej andej e deri këtu, jemi në sistemin pluripartiak demokratik. Së paku, në formë kështu. Se në thelb, si mendësi e si veprim demokratik, jemi atje ku ishim atëherë. Në 1923-shin pra!

            Prijësat këtu, njerëzit e politikës e të shtetit, prapë e quajnë veten se janë Shqipëria. Dhe thonë se pa ata Shqipëria s’bën. Ani pse, ata na kanë bërë me dije prej kohësh, se janë ndër më fort faqezinjtë sesa zbardhafaqësit e Shqipërisë. Ashtu si dikur edhe sot, “rrugaçat, sallahanat, vagabondat, shakllabanat, rriqnat e ndyet, mikrobt e kqi, që të mjerës moj Shqipni, kthelltë hi i kanë n’mushkni, pa dhimbë gjakun tuj ia pi”. E ju, zoti Basha po na thokeni se për Shqipërinë do të jeni prap në rradhën e parë të prijësave?! Edhe pse ndër prijësat ju jeni shfaqë si udhëheqësia më e dobët  e politikës krejt pak të dobishme shqiptare. Ju jeni njëri ndër dëmtorët e mëdhenj të Shqipërisë, Zoti Basha. Dhe dëmi juaj i madh, më i madhi dëm që i është bërë demokracisë në Shqipëri në këtë dekadën e fundit dhe që ia keni bërë ju është shpartallimi i opozicionit politik. Ju, me veprimin e mosveprimin tuaj si prijësi politik e keni gjymtuar demokracinë premature shqiptare. Dhe sot, prej kësaj ajo është më e dobët se kurrë. Shpresa e shqiptarëve sot është më e rrënuar se kurrë, shpresa për të ardhmen gati e paqenë, siguria për të e frikëshme.Mungesa e opozicionit është asfiksia e sistemit demokratik,kjo është e ditur e herëshme. Dhe ju jeni kontribues shembullor për gjithsa më sipër po themi, zotëri.Kurrë ne nuk mund të gjendeshim në këtë autokraci qeverisëse, nën dhunën e papërgjegjësisë së njëshit sot pa mbështetjen sistematike që ju, në krye të opozicionit politik, i keni dhënë asaj.

            Ndaj sot, më tepër se kurrë duhet t’ia kujtojnë e rikujtojnë zotit Basha se në politikë ka hyrë me katapultë, i reklamuar si një yll, gati dy dekada më parë. Por i ndriçuar prej një tjetër planeti dritërues… Trajektorja e përvojës së tij politike ka qenë gjithnjë nën aureolën e “engjëllit të tij mbrojtës”. Fati i ka buzëqeshur si kërkujt tjetër në demokracinë tonë, e cila po plaket e brishtë, ku hierarkinë e vlerave e bën njëshi dhe jo demos-i (populli). E gjithë karriera e tij ka kaluar, gjithherë nëpër maje; deputet dhe fill ministër, ministër, kryetar, kryetar… Gjithmonë me bekimin e engjëllit mbrojtës… Dhe kur i erdhi radha e vendimeve të mëdha gaboi. Gaboi në 2017,gaboi në 2019, gaboi në 2020-tën, gaboi në 2021. Së fundi, gaboi se deshi të këpusë fillin që e mbante lidhë me “engjëllin mbrojtës”.

            I duhet kujtuar, sot më shumë se kurrë se betejat e tij kanë qenë lojcake, kanë qenë të faluna e  nuk kanë qenë kurrë beteja. Ndaj ai nuk e dallon mirë as humbjen prej fitores në betejë…

            Gjithësesi kjo është punë për të e ta bëjë si të dojë. Ai dhe ata që e mbajnë. Po sa për Shqipërinë,…mos rri, po ik me vrap, zoti Basha. Ti, duhet të kishe ikë para se të vije, për të mirën e Shqipërisë. Unë për vedi e kam menduar e thënë këtë, me gojë e me shkrim, qysh kur ti ke ardhë.

Bujar Leskaj/

Në politikë vlera matet në administrimin e humbjes! Kur fiton merr përsipër përgjegjësinë dhe peshën e fitores e përgjegjësisë. Kur humbet qëndron pas dhe ndjek vendimet e shumicës. Nuk hedh gurë. Këtë përcaktojnë rregullat e demokracisë dhe rregullat e moralit dhe etikës. Në politikë madhështia e liderit matet dhe duket jo tek fitorja, por tek administrimi i humbjes. Një humbje në politikë nuk sjell fundin e botës. Por analiza realiste e gjakftohtë dhe administrimi i humbjes, në rast se është realiste mundet të sjellë fundin e gabimeve, ose, në rast se është katastrofike mundet të sjellë një dëm edhe më të madh nga vetë humbja dhe fundin e një epoke.Në demokraci opozita është pasqyra ku pozita duhet të shikojë veten e të korrigjohet.Sot demokratët gjenden përpara një udhëkryqi jashtëzakonisht të vështirë dhe një dileme të vërtetë ekzistenciale, sepse dëmi që i është bërë opozitarizmit dhe demokracisë në Shqipëri është shumë i rëndë.Demokratët duhet të fillojnë menjëherë dhe pa asnjë paragjykim procesin e vështirë, por të domosdoshëm të bashkimit. Asnjëra palë nuk duhet të anatemojë, intimidojë apo paragjykojë palën tjetër. As të flasë me “arrogancën” e “fituesit”.Përkundrazi!Mos të harrojmë, “përballë” nuk duhet të jenë ata demokratë që dje ishin përkrah dhe duhet që nesër të jenë bashkë me ne kundër kundërshtarit të vërtetë të demokratëve dhe shqiptarëve. Në fund të fundit, pavarësisht divergjencave kundërshtari i vërtetë sot është grabitësi i zgjedhjeve të 25 prillit, Rama dhe sekti i tij, që ka kapur për gryke dhe po mban peng Shqipërinë, të ardhmen e saj, ekonominë, mirëqenien dhe perspektivën e shqiptarëve.Natyrisht, këtë sekt në qeveri, e rrëzon vetëm një Parti Demokratike, e bashkuar, e hapur, e fortë; e cila do të përthithë të gjitha forcat progresiste dhe të funksionojë në bazë të njohjes së fraksioneve dhe pranimit të mendimit ndryshe.Procesi i bashkimit në PD duhet të vijë pa sforco, por duke pasur disa parime elementare të demokracisë: institucionin e dorëheqjes, votën e lirë dhe dhënien vlerë asaj, primaret, meritokracinë dhe duke shmangur gjuhën e urrejtjes dhe përçarjen e bazës.Modeli i primareve duhet të implementohet në çdo strukturë të Partisë Demokratike, vertikalisht nga poshtë- lart dhe jo nga kryetari në bazë. Primaret, të iniciuara e zbatuara nga Foltorja, duhet të thellohen me kritere të qarta meritokracisë, politike, intelektuale, qytetare dhe të shërbejnë si model politik për të gjithë në të ardhmen.Gjatë gjithë kësaj kohe mendjet e ftohta kanë këmbëngulur jo te përçarja, por tek bashkimi i PD.Dhe bashkimi në Partinë Demokratike si proces duhet të nisë sa më shpejt, në të kundërt rrezikohet seriozisht opozitarizmi dhe vetë Demokracia. Partisë Demokratike nuk i tepron asnjë demokrat!