Xhelal Zejneli – Dielli

KOSOVA DHE QËNDRIMI ABSURD I BASHKIMIT EVROPIAN

August 3, 2022 by s p

Xhelal Zejneli/

Që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës më 17 shkurt 2008, kanë kaluar katërmbëdhjetë vjet. Sovraniteti dhe tërësia tokësore e saj vazhdon të mos njihet nga Serbia. Për këtë, dikush duhet të mbajë përgjegjësi.

Kosova është shtet i pavarur dhe ka të drejtë të sillet si i tillë. Shtetet e mëdha të Evropës Perëndimore, si Britania e Madhe, Franca dhe Gjermania e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, sovranitetin e saj dhe tërësinë tokësore të saj. Atëherë përse e lejojnë Serbinë t’i kanoset Kosovës?! Dy shtetet kryesore të Bashkimit Evropian – Gjermania dhe Franca, e kanë njohur Kosovën në kufijtë ekzistues, ndaj është për t’u habitur sesi e lejojnë Beogradin t’i kërcënohet asaj ushtarakisht.

Kosova është çështje amerikane apo çështje e BE-së!? Kosova është çështje e NATO-s apo e Brukselit?!

Si është e mundur që Berlini dhe Parisi të mos e mbyllin ‘çështjen’ e Kosovës qe 14 vjet?! Nuk kanë dashur apo s’kanë mundur? A janë angazhuar dhe sa janë angazhuar ish-kancelarja gjermane Angela Merkel (Angela Dorothea Merkel, e lindur Kasner, 1954-) dhe presidenti i Francës Emanyel Makron (Emmanuel Macron, 1977-) për ta mbyllur punën e Kosovës si një shtet i pavarur dhe sovran?! A janë angazhuar dhe sa kanë punuar Merkeli dhe Makroni për t’i frenuar dhe për t’i ndalur synimet dhe aspiratat hegjemoniste dhe ekspansioniste të Serbisë ndaj Kosovës? A ka qenë Kosova në agjendën e tyre dhe ç’vend ka zënë ajo në atë agjendë? Duke qenë se drama kosovare nuk po mbyllet, rezulton se Kosova s’paska qenë dot në fokusin e interesimit të tyre. Po qe se Kosova është ‘çështje’ evropiane, atëherë ka qenë detyrë e Berlinit dhe e Parisit ta mbyllnin atë me kohë.

Ndaj Kosovës, Beogradi ka ndjekur dhe vazhdon të ndjekë politikën e forcës. Berlini dhe Parisi s’e kanë konstatuar këtë?! Politikën luftënxitëse, destruktive dhe destabilizuese të Vuçiqit, s’e ka vërejtur Brukseli? Politikë luftënxitëse, destruktive dhe destabilizuese Beogradi ndjek jo vetëm ndaj Kosovës, por ndaj tërë rajonit. Destruksioni serb shtrihet edhe ndaj Malit të Zi, Bosnjës dhe Hercegovinës, Kroacisë.

A nuk e vëren Brukseli se Serbia:

– ka kohë që armatoset me armë të siguruara nga Rusia dhe nga Kina;

– sjell në rajon Rusinë dhe Kinën;

– përçon në gadishull interesin rus dhe kinez;

– është zonë ruse e ndikimit;

– është sferë ruse e interesit.

Berlini dhe Parisi, jo vetëm që nuk kanë frenuar dhe nuk kanë ndalur Serbinë, por edhe e kanë favorizuar me të madhe. S’kemi ç’të themi për investimet ekonomike ruse, kineze dhe turke në Serbi, por s’ka se si mos habitesh me investimet gjermane, franceze, italiane! Në vend të ndëshkimit dhe izolimit, Serbia merr shpërblim. Shpërblehet një shtet i cili në vitet 1991-1995 ka shkaktuar gjakderdhje në Slloveni, në Kroaci, në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe në Kosovë. Shpërblehet një Serbi e cila ka kryer gjenocid si në Bosnjë dhe Hercegovinë ashtu edhe në Kosovë.

Shpërblehet një Vuçiq i cili:

– ushtron gjenocid të heshtur ndaj shqiptarëve të Kosovës lindore (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë);

– mbështet agresionin rus ndaj Ukrainës;

– nuk i vuri sanksione Rusisë;

– gjithë ditën kontakton dhe komunikon me Moskën dhe Putinin;

– në fillim të viteve ’90 të shekullit XX, i ngjiste nëpër muret e ndërtesave të Beogradit fotografitë e kriminelit të luftës Vijisllav Sheshelit;

– i takonte të djathtës ekstreme, duke qenë edhe një euroskeptik i palëkundshëm;

– në vitet 1998-2000 ishte ministër i Informatave dhe mbronte me mish e me shpirt politikën e regjimit të Sllobodan Millosheviqit.

Këto nuk i ka ditur Brukseli, Berlini dhe Parisi, Merkeli dhe Makroni? Erdhi një ditë dhe ky farë Vuçiqi na veshi lëkurë qengji!! E tmerrshme!

Më 15 korrik 2019, për një vizitë dyditëshe shkon në Beograd Emanyel Makroni, ndërsa më 13 shtator 2021, i bën një vizitë dyditore Beogradit edhe Angela Merkeli. Që të dy e anashkalojnë Kosovën demokratike. E dhimbshme!

Qendrat proruse dhe filoserbe të Bashkimit Evropian nuk do ta mbyllin ‘çështjen’ e Kosovës.

Berlini dhe Parisi konsiderohen lokomotivë e BE-së. Kjo lokomotivë nuk paska fuqi:

– t’i bindë pesë shtetet e Unionit – Spanjën, Greqinë, Qipron, Rumaninë dhe Sllovakinë që ta njohin pavarësinë e Kosovës?

– ta pranojë Kosovën në Këshillin e Evropës?

– ta pranojë Kosovën në BE me një procedurë të përshpejtuar, si një rast i veçantë;

– të angazhohet për integrimin e Kosovës në NATO?

Fuqitë historike të Perëndimit, jo vetëm që e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, por si anëtare të NATO-s, për të parandaluar një katastrofë humanitare përmasash biblike, kanë ndërhyrë edhe ushtarakisht kundër makinerisë pushtuese dhe vrastare të Serbisë. Ndërhyrjen e NATO-s kundër kolonialistëve, hegjemonistëve dhe ekspansionistëve serbomëdhenj, Spanja dhe Greqia, ndonëse anëtare të saj, nuk e kanë kundërshtuar. Tani, këto dy shtete nuk e njohin pavarësisë e Kosovës. Nuk është kjo paradoksale?!

Nuk mbyllet puna e Kosovës me politikanin spanjoll Josef Borel (Josep Borrell, 1947-) dhe me politikanin e diplomatin sllovak Miroslav Lajçak të cilët vijnë nga vendet që s’e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Emërimi i tyre s’është dot i rastësishëm. Ata janë emëruar që puna e Kosovës të zgjidhet me kompromis. Kjo është ajo që e kërkon Serbia. Por, Brukseli duhet ta dijë se kompromis për Kosovën paraqet plani i Ahtisarit. Çdo gjë përtej këtij plani cenon sovranitetin dhe tërësinë tokësore apo integritetin territorial të Kosovës. Me këtë plan, pakicave të Kosovës u sigurohen liri dhe të drejta si në asnjë vend të BE-së. Përfaqësuesit e pakicës serbe janë të përfshirë, si në Kuvendin e Kosovës ashtu edhe në qeverinë e saj. Serbishtja ndërkaq, është gjuhë zyrtare në mbarë territorin e Kosovës. Vallë, këto s’i di Brukseli? Por, Serbia nuk do të drejta për serbët e Kosovës. Ajo do territor. As këtë s’e vëren Brukseli? Berlini dhe Parisi duhet t’ia thonë Beogradit pa ekuivokë se synimet territoriale janë në kundërshti të plotë me parimet e BE-së. BE-ja funksionon mbi parimin demokratik dhe jo mbi atë të ndryshimit të kufijve. Problemi qëndron në faktin se Serbi jeton matanë demokracisë, në anën e kundërt të saj.

– Kosova është shtet me sistem demokratik dhe me demokraci parlamentare;

– Në Kosovë zhvillohet, ndërtohet, respektohet dhe realizohet pluralizmi politik;

– Kosova është shtet ku ka rend dhe rregull;

– Kosova është shtet i së drejtës, përkatësisht shtet ligjor, madje shumë më ligjor se Serbia;

– Kosova nuk është dhe kurrë s’ka për të qenë pseudoshtet, siç e dëshiron Serbia;

– Në Kosovë respektohen me Kushtetutë dhe ligj liritë fetare;

– Në Kosovë respektohen liritë dhe të drejtat e pakicave sipas standardeve më të larta të BE-së;

– Kosova ndjek politikë konstruktive, paqeruajtëse dhe stabilizuese në rajon;

– Ndaj fqinjëve të vet, Kosova ndjek politikë të fqinjësisë së mirë;

– Kosova synon anëtarësimin në BE;

– Kosova synon anëtarësimin në NATO.

Atëherë ku qëndron problemi i Serbisë?! Këtë pyetje Brukseli duhet t’ia bëjë Serbisë dhe jo ta ledhatojë atë.

* * *

Në vitet 2008-2014, kryeministër i Kosovës ishte Hashim Thaçi (1968-). Në vitet 2014-2017 ishte Isa Mustafa (1951-). Në vitet 2017-2020 ishte Ramush Haradinaj (1968-). Në muajt shkurt-qershor të vitit 2020 ishte Albin Kurti (1975-). Në vitet 2020-2021 ishte Avdullah Hoti (1976-) dhe prej vitit 2021 e këndej, përsëri Albin Kurti. Këtë që e bën kryeministri i përtashëm – Albin Kurti, duhej ta kishin bërë paraardhësit e tij. Kosova është shtet sovran dhe i pavarur. Si e tillë, ajo jo vetëm që ka të drejtë të vërë rend në mbarë territorin e saj, por këtë e ka edhe detyrim. Me fjalë të tjera, faji i moszbatimit të parimit të ndërsjellshmërisë apo të reciprocitetit nuk takon vetëm Brukselit. Fajin për fatkeqësinë e vet, njeriu duhet ta kërkojë në vetvete, thotë romancieri, filozofi, dramaturgu dhe kritiku francez Zhan-Pol Sratrë (Jean-Paul Sartre, 1905-1980).

Ndaj zvarritjes së rrumbullakimit të shtetësisë së Kosovës kanë qenë indiferentë edhe institucionet arsimore dhe shkencore të kombit – akademitë e shkencave, si të Kosovës, ashtu edhe të Shqipërisë. Nuk kanë qenë në krye të përgjegjësisë historike as universitetet e kombit. Me një fjalë, inteligjencia shqiptare ka qëndruar në gjumë. Qëllimi i tyre ka qenë të zënë pozita dhe t’i ruajnë ato. Qëllimi i tyre ka qenë ta çojnë mirë me pushtetarët, për përfitime meskine. Një klasë politike që lufton me vetveten, s’lufton dot me armikun. S’bëhet shtet me dasma dhe me ceremoni fetare. Aq më pak me muzikë pornografike. Për shtet kërkohet arsimim, vetëdije kombëtare, idealizëm dhe vetëmohim. Shteti modern s’bëhet dot me populizëm. As me mikrovlera, as me mikrosisteme. S’bëhet shtet duke vepruar në mikroplan.

Nuk mjafton ditë e natë t’u referohemi ilirëve, Gjergj Kastriotit, rilindësve, Vlorë së 1912-ës, Nënë Terezës, Adem Demaçit, Ibrahim Rugovës, Adem Jasharit, përkatësisht Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e në anën tjetër preokupim ta kemi pasurimin brenda natës.

Me ndihmën e ShBA-së, Kosova është duke ndërtuar makrovlera dhe makrosisteme, është duke vepruar në makroplan.

* * *

Trazirat e shkaktuara prej bandave çetnike kriminale serbe në veri të Kosovës, më 1 gusht të viti në vazhdim, shkojnë favor të Putinit. Ai noton në gjakun e ushtarëve të vet dhe të ushtarëve e civilëve ukrainas. Ai e ka humbur arsyen. Tanimë do luftëra dhe zjarr. Ai ka kaluar matanë historisë. Është antihistorik. Brukseli nuk duhet ta sjellë punën që për Kosovën të prononcohet madje edhe kryetari i Bjellorusisë Aleksandar Lukashenko (1954-). Lidhur me barrikadat e çetnikëve serbë në veri të Kosovës, ai tha: “Do të jemi me Serbinë…”.

S’na habit dot Lukashnko, miku i afërt i Putinit. Na habit Josef Boreli i cili me deklaratën e vet përkitazi me bllokimin e rrugëve të veriut të Kosovës, s’bëri dot asnjëfarë dallimi midis viktimës dhe hienës gjakpirëse. Viktimë është Kosova që s’e lënë të qetë, ndërsa hienë gjakpirëse është Serbia e Vuçiqit dhe jo vetëm e tij. A s’e sheh vallë Brukseli se në Serbi s’dëgjohet dot kurrfarë zëri alternativ? A kjo Serbi i thotë vetes: jam Evropë?! A kjo na qenka Evropa?! I këtillë na qenkësh kontinenti i vjetër?! Evropë, lëre rahat Serbinë në gjirin e Moskës dhe të Pekinit! Të mjaftojnë Shqipëria dhe Kosova, zemra e shqiptarisë. S’ka pasur fuqi që ka mundur ta shtrojë. Kombi shqiptar Evropë, të vlejnë sa njëqind Serbi – proruse. Mos prano në gjirin tënd Evropë, kalë troje. Mos shti në kështjellë tënde kolonë të pestë – ruse.

Kosova dhe Shqipëria do të bëhen.

Xhelal Zejneli

MAQEDONIA – KRIZA E IDENTITETIT

July 7, 2022 by s p

Prof. Xhelal Zejneli/

Maqedonia e Veriut 16 vjet ndodhet në sallën e pritjes të BE-së, për ta marrë datën e fillimit të bisedimeve. Për t’i filluar Shkupi bisedimet aderuese me BE-në, duhet t’i plotësojë gjashtë kërkesat e Bullgarisë:

– përfshirja e bullgarëve në Kushtetutën e Maqedonisë së Veriut;

– çështja që ka të bëjë me emrin e shkurtër dhe të gjatë të Republikës së Maqedonisë së Veriut;

– parandalimi i gjuhës së urrejtjes kundër bullgarëve në RMV;

– rehabilitimi i viktimave bullgare në periudhën e komunizmit në Maqedoni, kur kjo ishte pjesë e federatës jugosllave;

– vazhdimi i punës së Komisionit të përbashkët të historisë; dhe

– deklaratë e qartë për mospërzierje në punët e brendshme rë Bullgarisë.

A mund palët të arrijnë kompromis kur çështjet e sipërthëna janë të ngarkuara nga politika dhe nga historia.

1. Përfshirja e bullgarëve në Kushtetutën e RMV-së – Në ligjin themelor të vet, RMV-ja i përmend shqiptarët, serbët, boshnjakët, turqit dhe romët, por jo edhe bullgarët. Për t’u realizuar kjo kërkesë bullgare, duhet të ndryshohet kushtetuta. Për t’u ndryshuar kushtetuta, nevojite 2/3 e votave të deputetëve të Kuvendit të RMV-së. Partia djathtiste dhe nacionaliste VMRO-DPMNE e cila ka 39 deputetë, e kundërshton fuqimisht çdo lëshim ndaj Bullgarisë, kështu që për t’u ndryshuar kushtetuta, do të duhej të votonin të gjitha partitë e tjera të përfshira në kuvend. Sipas regjistrimit të vitit 2002, rreth 1.500 vetë në Maqedoni janë identifikuar si bullgarë etnikë. Sipas parashikimeve për regjistrimin e vitit 2021, në RMV ka mbi 3.000 bullgarë. Por pala bullgare thotë se në RMV jetojnë rreth 120.000 bullgarë. Në këtë numër janë përfshirë të gjithë qytetarët e RMV-së të cilët vitet e fundit kanë marrë pasaporta bullgare. Disa mund ta kenë bërë këtë për të udhëtuar në mënyrë të lirë në Evropë. Sipas Sofjes, bullgarët në RMV u nënshtrohen maltretimeve, ndaj detyrohen ta fshehin përkatësinë etnike të tyre.

2. Mospërzierja në punët e brendshme të Bullgarisë – Pala bullgare kërkon nga Shkupi të mos e shtrojë çështjen e njohjes së pakicës maqedonase në Bullgari. Në regjistrimin e popullsisë të vitit 2001, të kryer në Bullgari, si maqedonas etnikë janë identifikuar 5.071 vetë, ndërsa në atë të vitit 2011 vetëm 1.654 vetë. Organizata të ndryshme politike dhe kulturore maqedonase në Bullgari pohojnë se e drejta e tyre për përcaktim etnik është kufizuar në mënyrë sistematike. Sipas tyre, kjo është bërë me qëllim të asimilimit të tyre. Organizatat maqedonase në Bullgari thonë se organet bullgare refuzojnë t’i regjistrojnë. Për 14 raste të tilla Bullgaria është dënuar në Gjykatën Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Sipas regjistrimit të vitit 1946, në Bullgari 160.541 vetë janë deklaruar si maqedonas. Shtrohet pyetja: Ç’është nënkuptuar me fjalën “maqedonas” në vitin 1946 dhe ç’kuptohet me të sot? Në vitin 2017, Sofja dhe Shkupi nënshkruan Marrëveshje për miqësi dhe fqinjësi. Të dyja palët u morën vesh që të mos përzihen në punët e brendshme të njëra-tjetrës. U dakorduan që çështja e pakicave të zgjidhet sipas standardeve të BE-së dhe të KB-së. A do t’i përmbahet Sofja marrëveshjes së sipërthënë për pakicat apo do të ngulë këmbë që Shkupi të heqë dorë nga ideja se në Bullgari ka pakicë maqedonase.

3. Forma e shkurtër apo e plotë e emrit Maqedoni e Veriut – Çështje kontradiktore është edhe shkrimi i emrit të Maqedonisë së Veriut. Sofja insiston që në të gjitha dokumentet zyrtare emri i Maqedonisë të shkruhet si Republika e Maqedonisë së Veriut. Sipas Sofjes, me këtë do të saktësohet se nuk është fjala për rajonin gjeografik të Maqedonisë dhe për pjesën veriore të saj e cila ndodhet në territorin e Bullgarisë, por fjala është shtetin. Kjo çështje përbënte thelbin e mosmarrëveshjes 27-vjeçare midis Maqedonisë dhe Greqisë, gjë që përfundoi me ndryshimin zyrtar të emrit, duke ia shtuar atij fjalën “Veriut”. Për këtë u ndryshua edhe kushtetuta e shtetit. Dikur sipas Athinës, ndërsa sot sipas Sofjes, RMV-ja në një moment të caktuar, me emrin e vet mund të paraqesë kërkesa territoriale ndaj vendeve ku shtrihen pjesë gjeografike dhe historike të rajonit të Maqedonisë. Shkupi pohon se është i gatshëm të ofrojë garanci me shkrim se emri nuk implikon kurrfarë pretendimesh territoriale ndaj Bullgarisë.

4. Rehabilitimi i viktimave të komunizmit në periudhën kur Maqedonia ndodhej në kuadër të federatës jugosllave – Sofja kërkon rehabilitim për të gjithë bullgarët të vrarë nga qëndresa komuniste gjatë Luftës së Dytë Botërore, e pastaj nga regjimi komunist pas ardhjes së tij në pushtet dhe shpalljes së Maqedonisë si republikë në kuadër të Jugosllavisë. Sipas Sofjes, regjimi jugosllav ka ushtruar terror të madh ndaj qytetarëve me vetëdije bullgare. Kjo gjendje është rënduar sidomos pas ndërprerjes së marrëdhënieve midis BRSS-së dhe Josip Broz Titos (1892-1980), në vitin 1948. Pas mbarimit të Luftës II Botërore, në rajon u vendosën regjime komuniste. Marrëdhëniet midis Bullgarisë dhe Jugosllavisë u zbutën. Në vitin 1946 Sofja i dërgoi në Shkup mbetjet mortore të Goce Delçevit (Kukush, Maqedoni e Egjeut, sot në Greqi, 1872 – Banicë, Maqedoni e Egjeut, sot në Greqi, 1903), të vrarë në vitin 1903 në fshatin Banicë, Maqedoni e Egjeut, sot në Greqi, gjatë përplasjeve me ushtarët turq. Goce Delçevi nderohet si hero kombëtar, si në Maqedoni, ashtu edhe në Bullgari. Me fjalë të tjera, të dy shtetet e konsiderojnë hero kombëtar të vet.

Por, pas viti 1948, kur Jugosllavia i prishi marrëdhëniet me Stalinin, raportet me Sofjen u përkeqësuan dhe kjo zgjati me dekada. Në Maqedoni, sipas Sofjes, pason përndjekja e bullgarëve etnikë, burgosja e tyre, dërgimi nëpër kampet e përqendrimit, nënshtrimi torturave, madje edhe vrasja e tyre në rrethana të paqarta. Kjo është bërë në përputhje me synimin e Beogradit për debullgarizimin e zonave. Sigurimi shtetëror i Jugosllavisë, i njohur si Sektori i Mbrojtjes së Popullit (OZNA) i ka përndjekur bullgarët si armiq të federatës jugosllave. Në vitin 2008 Maqedonia miratoi Ligjin për lustrim me të cilin do të mund të zbuloheshin edhe pjesëtarët e policisë sekrete të implikuar në përndjekjen e bullgarëve. Duhet shtuar se pothuajse të gjithë arkivat e dikurshëm të policisë sekrete ruhen në Serbi.

5. Vazhdimi i punës së Komisionit dypalësh për historinë e dy vendeve – Ky komision ishte segmenti kryesor i Marrëveshjes së fqinjësisë së mirë të vitit 2017. Në vitin e parë të punës ky komision bëri një përparim të caktuar lidhur me historinë mesjetare. Puna e tij u ndal kur u shtruan çështjet që kishin të bënin me fundin e shekullit XIX dhe me fillimin e qindvjeçarit XX. Pati mosmarrëveshje lidhur me faktin në ka qenë Goce Delçevi bullgar apo maqedonas. Sipas palës bullgare, historianët maqedonas refuzojnë ta vazhdojnë punën bashkërisht. Në anën tjetër, historianët maqedonas thonë se ndaj tyre ushtrohet trysni politike. Pasoi vetoja bullgare për fillimin e bisedimeve të Maqedonisë së Veriut për integrim në BE. Sofja e fajëson Maqedoninë e Veriut se nuk dëshiron t’i njohë faktet historike, ndërsa Shkupi kërkon që për çështjet historike të vendosin ekspertët, pa trysni nga lartë.

Shumë figura historike, si të kohës së mesjetës, ashtu edhe të fundit të shekullit XIX dhe të fillimit të shekullit XX, përvetësohen nga të dyja palët. Car Samoilin e përvetësojnë, si Shkupi, ashtu edhe Sofja. Përvetësohen prej të dyja palëve edhe personalitete të lëmit politik, letrar, kulturor, publicistik. Car Samoili apo Car Samuili ka lindur në Sofje të Bullgarisë në vitin 958, ndërsa ka vdekur në Prespë të Maqedonisë, në vitin 1014. Për historianët maqedonas, Samoili ka qenë sundimtar maqedonas i mesjetës.

Një prej çështjeve kryesore të pazgjidhura ka të bëjë me identitetin maqedonas dhe me gjuhën maqedonase. Bullgaria nuk e njeh dhe nuk e pranon gjuhën maqedonase. Për të hyrë RMV-ja në Be, kjo çështje patjetër të zgjidhet. Sipas Sofjes, maqedonishtja është në të vërtetë dialekt i gjuhës bullgare. Kjo është diçka të cilën nuk do ta kishte pranuar asnjë maqedonas.

Sa i përket identitetit maqedonas, pala bullgare thotë se kjo çështje është fryt i propagandës jugosllave. Apo identiteti maqedonas është formuar natyrshëm dhe paralel me atë bullgar!?

Sipas Shkupit, kërkesat e Sofjes nuk janë veçse reflektim i politikave asimiluese bullgare nga e kaluara deri më sot dhe se Bullgaria, gjatë Luftës II Botërore e ka pushtuar një pjesë të madhe të Maqedonisë së sotme. Në anën tjetër, Bullgaria nuk e sheh veten si fuqi pushtuese. Përveç kësaj, Sofja në asnjë mënyrë nuk pajtohet me formulimet e sotme në tekstet shkollore të historisë në RMV, siç janë: “forcat pushtuese fashiste bullgare”, duke pohuar se ajo vetëm ka administruar një territor gjatë kohës së luftës.

6. Parandalimi i gjuhës së urrejtjes ndaj Bullgarisë dhe bullgarëve – Kjo është një prej kërkesave kryesore që i ka paraqitur Bullgaria në dy vitet e fundit. Sofja e fajëson Maqedoninë e Veriut se lejon dhe nuk ndërmerr asgjë për ta parandaluar gjuhën e urrejtjes ndaj Bullgarisë dhe bullgarëve etnikë. Sipas Sofjes, kjo gjuhë e urrejtjes është përhapur në shoqërinë maqedonase që nga koha e Jugosllavisë, ndërsa me rastin e formimit të shtetit të Maqedonisë në vitin 1991, pasqyra e armiqve bullgarë është përdorur për forcimin e identitetit kombëtar maqedonas. Sintagma “forcat pushtuese fashiste bullgare” nuk është asgjë tjetër, përveç se gjuhë e urrejtjes. Shkupi pajtohet që termin “forcat pushtuese fashiste bullgare” ta zëvendësojë me termin “forcë pushtuese fashiste”, por Sofja nuk pajtohet me kaq. Ajo kërkon që ky term të zëvendësohet me një përkufizim më të butë: “administrimi bullgar”. Për historianët maqedonas, termi “forcë pushtuese fashiste” është përkufizim relevant për arsye se atëherë Bullgaria ka qenë aleate e Gjermanisë naziste dhe se gjatë “administrimit” bullgar qenkëshin vrarë mijëra njerëz. Përveç kësaj, Sofja thotë se në RMV janë dëmtuar një numër i madh përmendoresh bullgare, përfshi edhe rastin e fundit të shkatërrimit të varrezave të ushtarëve bullgarë të Luftë së Parë Botërore në qytetin e Kavadarit.

Për t’u zgjidhur këto çështje, të dyja palët duhet të bëjnë kompromise.

* * *

Kontesti midis Shkupit dhe Sofjes, është më kompleks se ai që ishte midis Shkupit dhe Athinës. Këtu kemi të bëjmë drejtpërsëdrejti me mohimin e gjuhës maqedonase dhe të historisë maqedonase. Kur mohohen këto dy vlera, atëherë vihet në dyshim identiteti një populli.

Gjatë zgjidhjes së kontestit midis Athinës dhe Shkupit, shqiptarët u treguan të matur dhe vepruan në mënyrë konstruktive. Edhe në mosmarrëveshjen e përtashme të Sofjes dhe të Shkupit, shqiptarët duhet të jenë të matur dhe duhet të marrin qëndrim konstruktiv. Mosmarrëveshjen midis sllavo-maqedonasve dhe grekëve, shqiptarët e konsideronin si çështje e këtyre dy popujve. Po kështu duhet ta konsiderojnë edhe kontestin midis Sofjes dhe Shkupit. Pra, si çështje ndërmjet sllavo-maqedonasve dhe bullgarëve. Faktori shqiptar e mbështet zgjidhjen e problemit të sipërthënë, si mundësi e vetme që Maqedonia e Veriut të përfshihet në BE. Bujar Osmani është i përfshirë në procesin e zgjidhjes së kontestit ndërmjet Shkupit dhe Sofjes, jo vetëm si shqiptar, por edhe si funksionar i shtetit apo si ministër i Punëve të Jashtme. Me fjalë të tjera, ai vepron kryesisht, d.m.th. sipas detyrës zyrtare. Zgjidhjen e kontestit ndërmjet Sofjes dhe Shkupit, shqiptarët e mbështesin në shkallë kombi. Pikërisht për këtë, shqiptarët në gadishull gëzojnë aureolën e popullit paqeruajtës, paqedashës dhe stabilizues.

Zgjidhja e kontestit të sipërthënë e rrit qëndrueshmërinë e RMV-së dhe të rajonit, si dhe parandalon ndikimin apo penetrimin e Moskës në këtë vend dhe në gadishull.

Propozimi francez në asnjë mënyrë nuk e vë në dyshim, as gjuhën maqedonase, as edhe identitetin e popullit maqedonas. Protestat që i organizon para Kuvendit të RMV-së dhe para Ministrisë së Jashtme, VMRO-ja opozitare, nuk janë hap i drejtë, as i arsyeshëm. Në protestat e mbrëmjes së 5 korrikut u lënduan 47 policë, dy prej të cilëve – rëndë, ndërsa 11 protestues u arrestuan. Kjo është parti konservatore, nacionaliste dhe antishqiptare. Kjo parti s’e ka mendjen te organizmat euroatlantikë. Aq i bëhet për NATO-n dhe për BE-në. Mirëpo 700.000 mijë shqiptarë në RMV nuk mund të jenë peng i një partie retrograde dhe anakronike, siç është ajo. Kjo farë VMRO-je ishte kundër Marrëveshjes së Ohrit, të nënshkruar më 13.08.2001, kundër Marrëveshjes së Prespës, të nënshkruar më 17.06.2018, kundër zyrtarizimit të Universitetit të Tetovës, që u realizua në vitin 2004, kundër riorganizimit territorial të Maqedonisë, të realizuar në vitin 2004, kundër të drejtës së përdorimit të flamurit shqiptar, që u arrit më 27.07.2005, kundër zyrtarizimit të gjuhës shqipe, që u arrit më 14.01.2019. Gjithmonë kundër dhe vetëm kundër. Ithtarët kësaj partie të pareformuar kanë brohoritur “vdekje shqiptarëve”, “shqiptar i mirë është shqiptari i vdekur”, “dhoma gazi për shqiptarët”, “Avioimpex” – aludim për aeroplanin “JAK 42” që u rrëzua në afërsi të Ohrit më 20.11.1993, me ç’rast humbën jetën 116 vetë, pothuajse të gjithë shqiptarë. Për do ish-ministra të kësaj partie, shqiptarët nuk ishin veçse “indianë”.

Për Marrëveshjen e Prespës, kjo parti e fajësoi LSDM-në për tradhti të lartë. Si pasojë, në zgjedhjet vendore të mbajtura më 17.10.2021, LSDM-ja mezi ia doli të fitojë në jo më shumë se gjashtë bashki të vogla. Edhe sot, VMRO-ja e fajëson LSDM-në për tradhti kombëtar, duke shpresuar se do ta mposhtë edhe në zgjedhjet parlamentare. Por, VMRO-ja duhet ta dijë se zgjidhja e kontestit midis RMV-së dhe Bullgarisë nuk është çështje partiake apo çështje grumbullimi votash dhe rrëmbimi pushteti. Maqedonia e Veriut, njëherë e mirë duhet t’i zgjidhë çështjet e hapura, si brenda, ashtu edhe me fqinjët e saj. Si pasojë e agresionit rus në Ukrainë, RMV-ja dhe rajoni ndodhen në krizë të thellë – ekonomike, sociale dhe morale. I pret një dimër i acartë. Prandaj, veprimet e VMRO-së nuk janë veçse akt destruktiv dhe irracional. Politika bëhet në kuvend dhe jo në rrugë. Nga politika populiste përfiton vetëm Vladimir Putini. Vandalizmin në sheshin e Shkupit e mbështet vetëm Moska dhe askush tjetër.

Athina e zgjidhi problemin me Shkupin. Kisha Ortodokse Serbe, përkatësisht Beogradi, për t’i dalë në ndihmë Shkupit përballë Sofjes, më 24.05.2022 e njohu autoqefalinë e Kishës Ortodokse Maqedonase. Tani Shkupin e kushtëzon Bullgaria. Po shqiptarët!? Çështja shqiptare në Ballkan është komplekse. Përveç kësaj, faktori shqiptar në Maqedoni, nuk ka poseduar determinatë historikë. dhe sociologjikë të mjaftueshëm për të imponuar kërkesa politike. Popujt socialë nuk arrijnë lehtë të mira politike.

Edhe autoritetet e BE-së sigurojnë se me propozimin francez, gjuha maqedonase dhe identiteti i popullit maqedonas, assesi nuk vihen në dyshim. Është mirë që në zgjidhjen e kontestit ndërmjet Sofjes dhe Shkupit, në rolin e tertium interveniens të angazhohet Uashingtoni.

Xhelal Zejneli

NË BE ME STANDARDE TË PLOTËSUARA DHE JO ME RETORIKË SARKASTIKE

June 28, 2022 by s p

Në Bashkimin Evropian vendosin Gjermania dhe Franca. Vendet e tjera anëtare, nuk përfillen gjithaq, për të mos thënë fare.

Pikëpamja se Ballkanit Perëndimore i kanoset rreziku nga Rusia, nuk është shumë e vërtetë. Po të ishte e vërtetë, rajoni shpejt do të pranohej në BE. Frika nga rreziku rus ndaj rajonit nuk duhet të shndërrohet në mit. Vendet të cilëve u kanosej rreziku i pushtimit rus, u pranuan në BE. Këto janë vendet që kufizohen me Rusinë apo që janë afër saj. Këto vende u pranuan në BE, përkundër faktit se nuk i plotësonin kriteret dhe standardet e Unionit. Për vendet që pranohen në organizmat euroatlantikë, pa i plotësuar standardet, kriter është interesi strategjik i Perëndimit. Arsyet e pranimit të tyre në strukturat euroatlantike, janë gjeopolitike. Greqia ka hyrë në BE në vitin 1981 dhe është vendi i dhjetë që ka hyrë në Union. Greqia është borxhliu më i madh i BE-së. Ajo është pranuar në BE ngase ndodhet në vijën e parë të frontit përballë Turqisë, vend me popullsi myslimane. Vendet e Baltikut – Letonia, Lituania dhe Estonia u pranuan në strukturat euroatlantike për arsyet gjeopolitike dhe strategjike të Perëndimit. Me zgjerimin e pestë të Unionit, më 1 janar 2007 anëtarësohen Bullgaria dhe Rumania, pa plotësuar asnjë kusht dhe asnjë kriter. Për të hyrë në BE duhet të kesh edhe miq. Më 1 korrik 2013, me ndihmën e Gjermanisë anëtarësohet Kroacia. Askush s’e di saktë përse Shqipëria duhet të hyjë në BE bashkë me Maqedoninë.

Në samitin e BE-së me vendet e Ballkanit Perëndimor të mbajtur më 23 qershor 2022, Ukrainës iu dha statusi i vendit kandidat. Moldavisë iu çel rruga e anëtarësimit, ndërsa Gjeorgjisë i njihet perspektiva. Edhe këto tre vende të sipërthëna do të pranohen për interesa strategjikë dhe gjeopolitikë të Perëndimit. Këtyre tre vendeve u kanoste rreziku i drejtpërdrejtë nga Rusia.

* * *

Përpos kësaj, shqiptarët sa më proamerikanë të jenë, aq më në distancë mbahen nga Parisi, mbase edhe nga Berlini. Sa më afër Erdoganit të jetë qeveria e Tiranës, aq më në distancë mbahet nga Makroni.

Askush s’ka të drejtë të përzihet në kontestin ndërmjet Sofjes dhe Shkupit. Ky kontest nuk zgjidhet pa ndërhyrjen e ShBA-së. Ky problem është më i madh se ai midis Athinës dhe Shkupit. Përveç kësaj, duhet shtuar se po ta pranojë qeveria e përtashme e Shkupit propozimin e Makronit, LSDM-ja shpallet tradhtare dhe i humb zgjedhjet e ardhshme. Për shkak të Marrëveshjes së Prespës, në zgjedhjet vendore LSDM-ja pësoi debakël.

Kryeministri Rama, s’ka kurrfarë të drejte të përzihet në mosmarrëveshjen ndërmjet Sofjes dhe Shkupit. Ky është një problem historik ndërmjet dy vendeve. Sulmi i Ramës ndaj Bullgarisë është absurd dhe i pakuptimtë. Madje Sofja, as që e vë në llogari sulmin e Ramës. Nuk duhet harruar se shqiptarët nuk kanë kurrfarë problemi me Bullgarinë. Ajo është një ndër vendet e para që e ka njohur Kosovën.

BE-ja ka bërë gabime. Para se të anëtarësoheshin vende të caktuara, është dashur të pyeteshin, në kanë ndonjë kontest me ndonjërin prej fqinjëve. Të rralla janë vendet pa probleme të këtilla. Sipas këtij pyetësori, Greqia dhe Bullgaria do të kishin thënë me kohë: “Po, kemi problem me Maqedoninë”. Si rrjedhojë asnjëra prej tyre s’do të ishte pranuar në BE, pa e zgjidhur kontestin me Shkupin. Tani Maqedonia e Veriut vihet në pozitë të pafavorshme dhe diskriminuese.

Në BE dhe në NATO duhet të hiqet parimi i konsensusit. Shteti që i plotëson kriteret duhet të pranohet me automatizëm. Vendi të cilit i kanoste rreziku nga agresioni i shtetit fqinj, duhet të integrohet me automatizëm.

Brukseli ka mundësi të krijojë një BE me dy dhoma. Në njërën prej tyre do të hynin vendet që nuk i plotësojnë sa duhet kriteret dhe standardet integruese dhe të cilat, ndonëse anëtare të Unionit, do të privoheshin nga të drejta, favore dhe privilegje të caktuara.

* * *

Qytetarët e vendeve të Ballkanit Perëndimor nuk e kanë preokupim, as integrimin në BE, as Ballkanin e Hapur. Integrimi në BE është shndërruar në problem të politikanëve dhe jo të popujve të vendeve të Ballkanit Perëndimor. Politikanët e vendeve të Ballkanit Perëndimor, integrimin në BE e kanë shndërruar në propagandë. Ky integrim zgjat plot tridhjetë vjet. Popujt e këtyre vendeve janë lodhur dhe janë ngopur nga klishetë e kësaj propagande sterile, të pafrytshme. Qëllimi i këtyre farë politikanëve është t’u thonë popujve të vet: “Ja, ju anëtarësuam në BE”. Meqë ju anëtarësuam në BE, tani na i jepni votat edhe nja tri dekada të tjera. Tridhjetë vjet premtime, gënjeshtra dhe mashtrime. Prandaj qytetarët e këtyre gjashtë vendeve fare nuk e çajnë kokën, si për BE-në, ashtu edhe për Ballkanin e Hapur. Përse të mërziten për mosintegrimin në BE, kur ikin për në Gjermani, hiç pa u anëtarësuar. Mali i Zi dhe Serbia i kanë çelur negociatat me BE-në para dhjetë vjetëve. Megjithëkëtë, s’janë askund. Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut, sot ta marrin statusin e vendit kandidat, për t’u anëtarësuar pas nja dhjetë vjetëve, në mos dhe më tepër. Deri atëherë, këto gjashtë vende rrezikojnë të mbeten pa popuj. Si krah pune do të vijnë nga Bangladeshi.

* * *

Nuk është faji te Makroni, është te vetë politikanët e këtyre gjashtë vendeve. Nuk hyhet në BE në Bruksel. Në BE hyhet në Tiranë, në Prishtinë, në Podgoricë, në Sarajevë, në Shkup dhe në Beograd. Këto gjashtë vende, janë më të varfrat e kontinentit, por të parat me vjedhje. Ku ka varfëri, s’ka demokraci. Ku ka varfëri, s’ka shtet ligjor. Demokracia dhe shteti ligjor nuk shkojnë me varfërinë. Demokracia dhe shteti ligjor shkojnë krahas zhvillimit ekonomik. E që të mos kesh varfri, duhet të mos vjedhësh.

Politikanët e Ballkanit Perëndimor hyjnë në politikë si të varfër, për t’u pasuruar brenda një kohe të shkurtër. Për ngecjen ekonomike të këtyre gjashtë vendeve, prej vitit 1991 e deri më sot, përgjegjësi mbajnë: liderët partiakë, kryetarët e shteteve, kryeministrat, kryetarët e kuvendeve, ministrat, deputetët, shefat e kabineteve, këshilltarët e ministrave, drejtorët e përgjithshëm, kryetarët e bashkive apo të pushtetit vendor, anëtarët e komisioneve dhe të këshillave drejtues. Përgjegjësi mbajnë mediumet, studiot televizive, radiostacionet, gazetat ditore, portalet, kryeredaktorët, analistët e shitur dhe të blerë, domethënë mercenarë, të cilët të zezën ta shesin si të bardhë dhe ta lustrojnë realitetin si në kohën e Stalinit. Mediumet në këto gjashtë vende janë nën kontrollin e shtetit, të qeverisë, të partisë në pushtet, të opozitës, po qe se ajo opozitë është e pasur. Në këto gjashtë vende s’ka mediume të pavarura. S’ka liri shprehjeje, mendim të lirë, mendim ndryshe, mendim oponent. ka pseudodemokraci. Në këto gjashtë vende veprojnë edhe shërbime sekrete të huaja: ruse, kineze, turke, arabe, greke, serbe, iraniane. Vegla të këtyre shërbimeve janë shoqata të caktuara humanitare dhe klerikë të caktuar fetarë. Në këto gjashtë vende ka mediume që mbështeten financiarisht nga qendra majtiste globale. Instrumente të së keqes janë edhe shoqata të caktuara joqeveritare. Pjesë e së keqes dhe në shërbim të saj janë edhe shoqata të caktuara që merren kinse me veprimtari kulturore. Po qe se nga Ministria e Kulturës ia dalin të nxjerrin do mjete, atëherë qeveria dhe shteti janë të mirë. Ndryshe, janë si mos më keq. Gjatë periudhës së pluralizmit, në këto gjashtë vende, nuk ka pasur pothuajse asnjë dorëheqje nga ndonjë politikan në shenjë akti moral.

Në këto gjashtë vende edhe inteligjencia është e heshtur, për të mos thënë e shitur dhe e blerë. Është inteligjencie oportuniste, konformiste dhe poltrone. Ideali i saj është të rrëmbejë pozita, të ruajë pozitën, të avancohet në pozitë, ta punësojë të birin, të bijën, renë, t’u sigurojë tituj akademikë, qoftë edhe me njohuri të kufizuara.

Nuk shkohet në BE me kiç dhe shund, me reality programe, me muzikë pornografike. Në një anë, vend i varfër, në anën tjetër, luksi i një segmenti të shoqërisë, si në Amerikë. Për fat të keq, tash edhe shkrimtarë s’po ka. Në vendin me paga më të ulëta në rajon, dikush jeton si në përralla. Në këto vende e kanë mbyllur gojën edhe akademitë dhe universitetet.

Me vrasje, të parët në kontinent, ndër të parët në botë, me aksidente rrugore, ndër të parët në botë, me emigrim dhe ikje të trurit – të parët, me shkurorëzime – ndër të parët. Vjedhje shtëpish, pikash karburanti, herë-herë edhe bankash. Politizim i të gjitha poreve të shoqërisë. Partizim i të gjitha segmenteve të shtetit. Pa ndërhyrjen e partisë, as shërbëtor shkolle katundi nuk mund të punësohesh. Cilësi e ulët e arsimit. Duke pritur rend me orë të tëra për të marrë terapi, më tepër sëmuresh se mjekohesh. Krejt shteti ka vetëm një qendër terapie, madje me kapacitet të kufizuar. Administrata në këto gjashtë vende ka përmasa gjigante. Një pjesë e madhe e buxhetit të shtetit shkon për rrogat e administratorëve. Gjysma po të largohen prej zyrave, puna do të kishte shkuar më mirë. Çdo parti që vjen në pushtet, veprimtarët dhe militantët e vet i punëson në zyrat e shtetit, si në pushtetin qendror ashtu edhe në atë vendor. Kryetar bashkie, me të kaluar të dyshimtë, deputet apo ministër me dosje kriminale, për të mos shkuar në nivele më të larta, deri te kryetari i shtetit apo te kryeministri. Le të jetë paga njëmijë apo dymijë euro. Shtëpitë apo vilat që i posedojnë, mobiliet, veturat, jahtet, shkollimi i fëmijëve jashtë shtetit, ceremonitë familjare, shëtitjet nëpër vende ezoterikë etj. kushtojnë qindra mijë euro, shtuar këtu edhe mjetet nëpër llogaritë bankare, të huaja apo të vendit. Nga erdhi kjo pasuri me një pagë prej 1000 apo 2000 eurove. Të mos i përmendim këtu edhe pasuritë e tjera të paluajtshme. S’ka BE me tituj akademikë të kopjuar, të përkthyer, të blerë dhe të shitur. S’ka integrim me profesorë universiteti apo me pedagogë që s’ka botuar asnjë punim në asnjë revistë prestigjioze të Perëndimit, që s’i ka shkelur këmba në asnjë arkiv të botës, që s’ka shpikur, s’ka hulumtuar, s’ka nxjerrë asnjë risi. S’ka integrim në BE me burgje të mbingarkuara. Një shtet që nuk është në gjendje të organizojë zgjedhje të lira, është larg BE-së. Nuk quhen zgjedhje me shitblerje të votave, me shantazhe, me mbushje kutish. Gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor, sektorin privat e kanë të pazhvilluar. Si pasojë, partitë ua mësyjnë institucioneve publike. Këto vende, arsimimin profesional e kanë të pazhvilluar. Në këto gjashtë vende, një përqindje e madhe e tokës së punueshme, nuk mbillet, nuk punohet dhe nuk shfrytëzohet. Borxhet apo kreditë e këtyre gjashtë vendeve kanë përmasa të frikshme. Privilegjet e politikanëve apo të nomenklaturave të këtyre vendeve, janë në shpërpjesëtim me kapacitetet e shtetit. Favoret e familjarëve të klasës politike janë si në asnjë vend të kontinentit. Fajin nuk duhet kërkuar te Makroni. Zha-Pol Sartri thotë: “Njeriu vetë është fajtor për fatkeqësinë e vet”.

Zënkat midis shumicës parlamentare, në një anë dhe opozitës, në anën tjetër, janë si në asnjë vend të kontinentit, për të mos thënë si në asnjë vend të rruzullit. Një vend i tillë është larg BE-së. Në rajon është Amerika dhe punët nuk po shkojnë si duhet dhe sa duhet. Po të mos ishte Amerika, a thua ç’do të kishte ndodhur?!

Vendet e Ballkanit Perëndimor nuk janë pa pasuri natyrore, që të katandisen në këtë gjendje të papëlqyeshme. Shtetin me ekonomi të ngecur mund ta udhëheqin vetëm politikanët idealistë. Këta quhen burra shteti.

Xhelal Zejneli

KOSOVA NË NATO DHE NË BE – JO KONFLIKT I NGRIRË

June 16, 2022 by s p

Xhelal Zejneli/

Kryetari i Serbisë, Vuçiqi, thotë: “Populli serb mendon se konfliktin me Kosovën duhet ngrirë”. Ai i komenton zgjidhjet potenciale për marrëdhëniet midis dy popujve – shqiptarëve dhe serbëve. Si një prej zgjidhjeve të “problemit” të Kosovës, sipas Vuçiqit, është që ky “problem” të shndërrohet në çështje të ngrirë. Po qe se një çështje midis dy shteteve nuk zgjidhet me vite dhe dekada, atëherë ajo qëndron në status quo. Status quo-ja, tërthorazi ngërthen në vete konfliktin e ngrirë. Për marrëdhëniet me Prishtinën, Vuçiqi thotë: “Do të bëj çmos që të përballem me qëndrimin e 80 për qind të njerëzve në Serbi të cilët mendojnë se duhet ruajtur konfliktin e ngrirë”.

Përfaqësuesit e Kosovës thonë se mosmarrëveshjet me Serbinë duhet të kapërcehen nëpërmjet dialogut.

Konflikt të ngrirë kemi në pjesë të caktuara të botës, por jo edhe midis Kosovës dhe Serbisë, thonë ekspertët e konflikteve të ngrira dhe të pangrira të Institutit të Lajbnicit për Studime të Evropës Lindore dhe Juglindore.

Ç’është konflikti i ngrirë? – Termi “konflikt i ngrirë” është shfaqur pas luftës së ftohtë dhe ka të bëjë me situatat e krijuara në shtetet e ish-Bashkimit Sovjetik. Në atëkohë, grupet apo forcat separatiste kanë krijuar shtete, të cilat nuk kanë njohje ndërkombëtare. Ato krijohen pas ndërprerjes së konflikteve të armatosura, por pa një marrëveshje paqeje dhe kornize politike, që bën të mundur një zgjidhje të përhershme dhe të qëndrueshme.

Megjithëkëtë, konflikt i ngrirë nënkupton edhe të heqësh dorë nga marrëveshja, për një kohë të pacaktuar, derisa nuk ndryshohen rrethanat dhe nuk krijohen kushtet për zgjidhjen e problemit. Për këtë arsye, shpeshherë politikisht nuk pranohet si zgjidhje. Më parë kemi të bëjmë me pranimin e pafuqisë apo të pamundësisë objektive të mbartësve të forcës, jo vetëm të pushtetit, për të arritur kompromis dhe marrëveshje në të cilën fitojnë që të dyja palët.

Shembulli që e ilustron më së miri këtë koncept është lufta për Nagorni-Karabah që ka zgjatur prej vitit 1988 deri në vitin 1994 ndërmjet Republikës së Azerbajxhanit dhe shumicës armene të këtij rajoni. Në luftë u zhvendosën rreth një milion njerëz. Në referendumin e mbajtur, shumica e votuesve të Nagorni-Karabahut votuan që t’i bashkëngjiten Armenisë, ndërsa azerët e kësaj pjese e bojkotuan votimin.

Me shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik konflikti u thellua, për arsye se Azerbajxhani e shpalli pavarësinë. Pas kësaj, shumica armene në Nagorni-Krabah votoi për shkëputje nga Azerbajxhani dhe e shpalli republikën. Më vonë e ndërroi emrin në Arcah.

* * *

Konflikte të ngrira – Çështja e Gjibraltarit (La Cuestión de Gibraltar) – Sovraniteti i Gjibraltarit ka qenë çështje më e rëndësishme e tensioneve në marrëdhëniet e Spanjës dhe Anglisë. Gjatë luftës për trashëgiminë spanjolle të Gjibraltarit, midis Spanjës dhe Anglisë, ushtria angleze dhe holandeze, më 4 gusht 1704, e morën qytetin e Gjibraltarit. Ushtria spanjolle dhe ajo franceze, e humbën luftën. Shkretimi i Gjibraltarit zgjati tri ditë, përkundër marrëveshjes se nuk do të ushtrohet dhunë ndaj popullsisë civile. Shumica e kishave katolike u shkatërruan. Shumica e popullsisë u dëbua, iku ose u vra nga ushtria angleze dhe holandeze. Me Marrëveshjen e Utrehtit (Utrecht) të vitit 1713, me të cilin përfundoi lufta midis Spanjës dhe Anglisë, Gjibraltari dhe ishulli Minorca, mbetën nën sovranitetin e Britanisë. Britania e Madhe në vazhdimësi ka sovranitet ndaj Gjibraltarit, përkundër përpjekjeve të shumta të Spanjës për ta kthyer nën pushtetin e vet. Që nga Marrëveshja e Utrehtit (Utrecht) të viti 1713 e këndej, tensionet midis Spanjës dhe Britanisë së Madhe për Gjibraltarin, nuk kanë pushuar. Spanja edhe më vonë ka pasur pretendime ndaj Gjibraltarit dhe ka kërkuar nga Londra që t’ia kthejë. Kontesti rreth Gjibraltarit, herë-herë ka marrë edhe formën e konfliktit të ngrirë.

* * *

Territor për paqe – Izraeli dhe bota arabe – Shprehja “territor për paqe” është interpretim legal i Rezolutës 242 të Këshillit të Sigurimit të KB-ve që u përdor si bazë për arritjen e paqes midis arabëve dhe Izraelit. Shprehja territor për paqe është nxjerrë nga teksti i paragrafit të parë operativ të rezolutës që përcakton se paqja duhet të përfshijë zbatimin e dy parimeve: tërheqjen e forcave izraelite (të heqë dorë nga territori); dhe pushimin e të gjitha kërkesave apo të gjendjeve të luftës (Making Peace). Duke qenë se rezoluta parashikon zbatimin e të dy parimeve, ato bashkërisht mund të trajtohen si arritje e paqes duke hequr dorë nga territori, që në mënyrë koncize quhet “territor për paqe”.

Ky interpretim u kontestua gjerësisht për arsye se implikon se tërheqja e Izraelit ndërlidhet me gatishmërinë e fqinjëve të tij që formalisht të lidhin marrëveshje paqeje. Interpretimet oponentë të rezolutës konsiderojnë se Izraeli është i detyruar të tërhiqet pa kusht nga të gjitha territore e pushtuara në vitin 1967.

Diplomati britanik, Lordi Karadon (Hugh Foot, Baron Caradon, 1907-1990) flet për lëshimet që duhet t’ia bëjnë Izraelit shtetet arabe, si pjesë e zgjidhjes gjithëpërfshirëse – sipas Rezolutës 242. “Parimet e Rezolutës 242 i kanë pranuar Egjipti, Jordania, Siria dhe Arabia Saudite. Respektohen edhe nga Izraeli. Po qe se Izraeli tërhiqet nga territoret e pushtuara në vitin 1967, të gjitha shtetet në atë rajon duhet të jenë të lira që të jetojnë brenda kufijve të sigurt dhe të pranuar, pa forcë dhe kanosje me forcë. Kjo nënkupton pajtimin që Izraeli të ketë të drejtë ekzistimi dhe të drejtë për shtet të vet. Kjo nuk është diçka e re. Kjo buron që nga viti 1967”.

Më 19 qershor 1967 Izraeli ofroi tërheqjen nga Sinai dhe Golani si këmbim për paqen. Shtetet arabe, me Rezolutën e Kartumit të shtatorit të vitit 1967, ofertën e Izraelit e refuzua: “S’ka paqe me Izraelin, nuk ka njohje të Izraelit, nuk ka bisedime me Izraelin”.

Formula “territor për paqe” u zbatua për herë të parë me Marrëveshje e paqes të vitit 1979, midis Izraelit dhe Egjiptit. Sipas kësaj marrëveshjeje, Izraeli u tërhoq nga Sinai, si pjesë e marrëveshjes gjithëpërfshirëse të paqes, të mbështetur me ndihmën ekonomike të ShBA-së për të dyja palët.

Në vitin 1994, një marrëveshje e ngjashme gjithëpërfshirëse që i referohet Rezolutës 242 krijoi bazën e marrëveshjes së paqes midis Izraelit dhe Jordanisë, sipas së cilës të dyja palët u tërhoqën në anët e veta të kufirit të njohur në shkallë ndërkombëtare.

* * *

Marrëveshja e katër fuqive për Berlinin (Four Power Agreement on Berlin) – Marrëveshja e katër fuqive për Berlinin (Four Power Agreement on Berlin), i njohur si Marrëveshja e Berlinit apo Marrëveshje katërpalëshe për Berlinin, e 3 shtatorit të vitit 1971, e fuqive aleate të Luftës së Dytë Botërore, të përfaqësuar prej ambasadorëve të tyre. Katër ministra të Punëve të Jashtme, Alek Dagllas-Hom (Alec Douglas-Home, 1903-1995) i Mbretërisë së Bashkuar, Andrej Gromiko (Andei Gromyko; Starie Gromyki, Bjellorusi, 1909 – Moskë, 1989) i Bashkimit Sovjetik, Moris Shuman (Maurice Schumann, 1911-1998) i Francës dhe Uilliam P. Roxhërs (William Pierce Rogers, 1913-2001) i ShBA-së, më 3 qershor 1972 nënshkruan protokollin përfundimtar. Me Marrëveshjen e Berlinit si dhe me Marrëveshjen themelore (Grundlagenvertrag) që hyri në fuqi në qershor të vitit 1973, i njohën dy shtetet gjermane – Republikën Federale Gjermane dhe Republikën Demokratike Gjermane dhe dy vendet u obliguan të respektojnë sovranitetin e njëri-tjetrit. Në bazë të dy marrëveshjeve të sipërthëna, në shtator të vitit 1973, të dy shtetet gjermane iu bashkuan Kombeve të Bashkuara.

* * *

Marrëveshja themelore e dy shteteve gjermane – “Marrëveshje për bazat e marrëdhënieve ndërmjet Republikës Federale Gjermane dhe Republikës Demokratike Gjermane” e nënshkruar më 21 dhjetor 1972. Paraqet bazë për një sërë marrëveshjesh të tjera të dy shteteve gjermane deri në bashkimin e tyre në vitin 1990. Në nenin 1 të marrëveshjes thuhet se RFGJ dhe RDGJ do të zhvillojnë ndër vete marrëdhënie normale të fqinjësisë së mirë. Në nenin 2 thuhet se RFGJ dhe RDGJ do të udhëhiqen nga objektivat dhe parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara, sidomos nga parimet e barazisë sovrane të shteteve, të respektimit të pavarësisë dhe të tërësisë tokësore, i të drejtës për vetëvendosje, i respektimit të të drejtave të njeriut dhe i mosdiskriminimit. Në nenin 3 thuhet se në përputhje me Kartën e KB, RFGJ dhe RDGJ, çështjet e kontestueshme të ndërsjella do t’i zgjidhin përjashtimisht me mjete paqësore dhe do të përmbahen nga kanosja me forcë apo nga përdorimi i forcës. Ata e konfirmojnë moscenimin e kufijve, tani dhe në të ardhmen dhe obligohen për respektimin e plotë të integriteteve territoriale të tyre. Marrëveshja ka 10 nene. U nënshkrua në Berlin më 21 dhjetor 1872 nga diplomati i RFGJ-së, Egon Bar* (Egon Bahr, 1922-2015) si dhe nga diplomati i RDGJ-së, Mihael Kol (Michael Kohl, 1929-1981).

Shënim: I besueshmi i kancelarit gjerman Vili Brant (Willy Brandt, 1913-1992), Egon Bar (Egon Bahr, 1922-2015), ishte një prej arkitektëve kryesorë të hapjes së Gjermanisë kah Lindja, d.m.th. një prej themeluesve të ostpolitik. Më 1999, Egon Bar kritikoi ndërhyrjen e NATO-s kundër Jugosllavisë.

* * *

Pas këtyre dy marrëveshjeve të sipërthëna, u lidhën një sërë marrëveshjesh ndërkombëtare. Disa studiues thanë: “Filloi formalizimi i luftës së ftohtë dhe ndarja e Evropës”, ndërsa studiues të tjerë thanë se dy marrëveshjet e lartpërmendura shënojnë fillimin e fundit të luftës së ftohtë. Në vitin 2001, historiania amerikane, njohëse e luftës së ftohtë, Meri Elizë Sarot (Mary Elise Sarotte, 1968-) shkruan: “Përkundër frikës së gjithanshme, dy shtetet gjermane, si rezultat i dialogut për uljen e tensioneve, arritën të lidhin shumë marrëveshje”.

Pas rënies së murit të Berlinit më 9 nëntor 1989, në vitin 1990 dy shtetet gjermane u ribashkuan.

* * *

Çështja e Gjibraltarit (La Cuestión de Gibraltar) edhe sot vazhdon të ndikojë në marrëdhëniet midis Britanisë së Madhe dhe Spanjës. Shumica e madhe e banorëve të Gjibraltarit, kategorikisht janë kundër kthimit nën pushtetin e Spanjës, si dhe kundër propozimit për ndarjen e sovranitetit. Më 17 nëntor 2002, u mbajt referendumi në të cilin qytetarët e Gjibraltarit u deklaruan për ruajtjen e sovranitetit britanik mbi Gjibraltarin. Vetëm 1 për qind e qytetarëve kanë qenë për ndarjen e sovranitetit midis Spanjës dhe Mbretërisë së Bashkuar, ndërsa 99 për qind – për mbetjen e gjendjes së përtashme. Në shtator të vitit 2006, përfaqësuesit e Mbretërisë së Bashkuar, Spanjës dhe Gjibraltarit zhvilluan bisedime në Kordobë (Córdoba) të Spanjës, me një marrëveshje kornizë për një sërë çështjesh që kanë të bëjnë me Gjibraltarin dhe me Campo de Gibraltar, me të cilat hiqen disa kufizime të imponuara nga Spanja. Gjatë muajit maj të vitit 2009, u shtua numri i shkeljeve të ujërave territoriale të Gjibraltarit nga anijet spanjolle. Pas kësaj, pasojnë protestat diplomatike të qeverisë britanike.

* * *

Vendet me “konflikte të ngrira”:

– Armenia dhe Azerbajxhani rreth Nagorno-Karabahut, i ngrirë që prej vitit 1994;

– Konflikti ndërmjet forcave ushtarake dhe paraushtarake në Moldavi rreth Pridnjestrolit, i ngrirë që nga viti 1992;

– Konflikti në Gjeorgji rreth Osetisë Jugore dhe Abhazisë, i ngrirë që nga viti 2008;

– Konflikti i Qipros ndërmjet Qipros Veriore dhe Turqisë, i ngrirë në vitin 1974;

– Lufta në Ukrainën lindore, që nga viti 2014, edhe pse kohë pas kohe zhvilloheshin konflikte të armatosura. Po të mos ishte agresioni rus në Ukrainë, konfliktet atje do të mund të rezultonin me krijimin e konfliktit të ngrirë. Aktualisht, në atë pjesë të Ukrainës, midis forcave pushtuese ruse dhe ushtrisë ukrainase, zhvillohen luftime të përgjakshme.

Kjo mënyrë e zgjidhjes së konflikteve është “burim i problemeve ekzistenciale për shtetet e vogla , të përfshira në to”.

Konfliktet e ngrira nuk janë opsion i mirë politik për arsye se:

– konfliktet e ngrira gjithmonë paraqesin kërcënim që të shndërrohen në luftë të hapur;

– ato janë burim i konfliktit të ditëpërditshëm, me intensitet të ulët;

– gjithmonë krijojnë mundësinë e ndërhyrjes së fuqive të mëdha dhe të përplasjeve të tyre të ndërsjella, në kurriz dhe në dëm të atyre, për fatin e të cilëve vendosin;

– e vështirësojnë zhvillimin ekonomik;

– ekzistimi i konfliktit të ngrirë nxit mobilizimin etno-nacional të vazhdueshëm;

– nuk u kontribuon përpjekjeve për ndërtimin dhe për zhvillimin e shtetit ligjor, por krijojnë kushte plotësuese dhe terren të përshtatshëm për korrupsion dhe klientelizëm;

– konfliktet e ngrira u pengojnë shteteve në territoret e të cilave figurojnë, që të integrohen në BE.

* * *

BE-ja dhe dialogu i ngrirë nuk janë kompatibilë (të pajtueshëm) – Ka të tillë në Serbi që propozojnë “ngrirjen e konfliktit në Kosovë, në mënyrë që një ditë, kur të ndryshojnë rrethanat në botë, të gjendet zgjidhje në dobi të Serbisë”.

Një politikë e këtillë e konfliktit të ngrirë do ta çonte Serbinë në një rrugë gjeopolitike të gabuar. Me ngrirjen e konfliktit, Serbia në të ardhmen do të parapaguhej për luftëra të reja, me shumë të panjohura dhe si pasojë do të humbte çdo mundësi për t’u bërë një demokraci funksionale, juridikisht të rregulluar dhe ekonomikisht të zhvilluar.

Serbia synon anëtarësimin në BE. Konflikti i ngrirë nënkupton ngrirjen e kandidaturës së Serbisë për t’u bërë anëtare e BE-së. Ai që mbështet idenë e ngrirjes së konfliktit, duhet të marrë përsipër përgjegjësinë për ngrirjen e integrimeve evropiane. Në Serbi ka që thonë: “Po qe se politika e ngrirjes së konfliktit e ka mbështetjen e qytetarëve, atëherë kjo do të ishte një politikë legjitime , por problemi i Kosovës mbetet”.

Shembuj pozitivë të konflikteve të ngrira – nuk ka. Vetë termi nënkupton në të vërtetë “paqe negative” , d.m.th. mungesë armiqësie, por jo edhe zgjidhje problemi. Në situata të konflikteve të ngrira, shpeshherë mungojnë mekanizmat e paralajmërimit. Ç’duhet bërë po qe se konflikti shpërthen përsëri, kurse rreziku për një të tillë, gjithmonë është i pranishëm.

Sipas hulumtuesve të Institutit të Lajbnicit për Studime të Evropës Lindore dhe Juglindore, Serbia, duke marrë pjesë në dialogun e Brukselit, ka hequr dorë nga konflikti i ngrirë.

Hulumtuesit e Institutit të Lajbnicit, Grupi për konflikte të ngrira dhe të pangrira, thonë: “Momenti i vetëm në të cilin Serbia ka mundur të arrijë konflikt të ngrirë në Kosovë, ka qenë ai pas shpalljes së pavarësisë në vitin 2008. Ka mundur të thotë: Nuk dëshirojmë dialog dhe dërgojmë ushtrinë në kufi. Këtë e ka bërë Azerbajxhani me ushtrinë e vet. Duke qenë se Serbia është përcaktuar për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian dhe për dialogun në Bruksel, ajo ka pamundësuar që konflikti të stopohet, përkatësisht të ngrijë”.

Ekzistojnë disa parametra të rëndësishëm që e mundësojnë lindjen e konfliktit të ngrirë, si opsion politik.

Shtetet të cilët sot janë të përfshirë në konflikt të ngrirë, në terren janë të pavarura, por nuk njihen nga organizatat ndërkombëtare, siç janë Kombet e Bashkuara, Fondi Monetar Ndërkombëtar, FIFA, Banka Botërore, etj.

Rasti i Kosovës është krejt tjetër. Ajo është njohur nga 117 vende të botës dhe pothuajse nga të gjitha shtetet, anëtare të BE-së. Është anëtare e shumë organizatave. Për dallim nga vendet e tjera me konflikte të ngrira, në Kosovë është e pranishme edhe bashkësia ndërkombëtare. Përveç kësaj, në Kosovë nuk kemi as konflikt të armatosur, që është edhe një kusht. Për këtë arsye, raporti midis Kosovës dhe Serbisë nuk mund të trajtohet si konflikt i ngrirë.

* * *

Sipas qendrave politike ndërkombëtare të vendosjes, Uashingtonit dhe Brukselit, rasti i Kosovës është i veçantë në botë. Këtë e thonë Uashingtoni, Londra, Parisi dhe Berlini. ShBA-ja, Mbretëria e Bashkuar dhe Franca janë anëtarë të përhershëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së.

Midis Kosovës, në një anë dhe territoreve që i ka pushtuar Rusia në Moldavi, në Gjeorgji dhe në Ukrainë, në anën tjetër, nuk mund të bëhet kurrfarë krahasimi. Midis Kosovës, në një anë dhe Pridnjestrolit të Moldavisë, Osetisë Jugore e Abhazisë – të Gjeorgjisë, të pushtuara nga Rusia, Krimesë së Ukrainës, të pushtuar nga Rusia, Donbasit apo Luganskut dhe Donjeckut, të Ukrainës, të pushtuar nga Rusia, në anën tjetër, nuk ka asgjë të përbashkët. Krahasimet dhe arsyetimet e kryetarit të Rusisë, Vladimir Putinit, janë kryekëput të pabaza.

Kosova është subjekt historik. Ajo lufton për liri që nga viti i pushtimit serb, më 1912. Pas Luftës së Dytë Botërore, përkatësisht me Kushtetutën e RSFJ-së, të vitit 1974, ka qenë pjesë konstitutive e federatës jugosllave. Me shpërbërjen e kësaj federate, Kosova është shkëputur prej saj, njësoj si pjesët e tjera federative.

E mbështetur nga Moska, Serbia i bën obstruksione dialogut të Brukselit. E zvarrit atë deri në pafundësi. S’ka kompromis për Kosovën. Kompromis është pakoja e Ahtisarit. Kosova sa më parë duhet të pranohet në NATO dhe në BE. Serbisë, e cila refuzon ta njohë pavarësinë e Kosovës dhe e cila në rastin e invadimit rus në Ukrainë, është rreshtuar në anën e Rusisë, përgjithmonë duhet t’i ndalohet anëtarësimi në Union. Vendet e Perëndimit duhet ta privojnë Serbinë prej investimeve të tyre. Kompanitë e tyre duhet t’i vendosin në Kosovë dhe në Shqipëri.

* * *

Qendrat proruse të BE-së duhet ta dinë se politika evropiane s’bëhet dot duke e anashkaluar ShBA-në. Ndryshe, të vjen lufta te pragu i derës. Qendrat filoserbe të BE-së, duke e lënë Kosovën në margjinat e agjendës së tyre, e çonin atë drejt një konflikti të ngrirë. I mbështetur nga Putini dhe i përkëdhelur nga qendrat filoserbe të BE-së, Vuçiqi manifestonte arrogancë, megalomani dhe mendjemadhësi. Stabilpolitick e Angela Merkelit u pa në Ukrainë. Arkitektët e ostpolitikës gjermane kishin parasysh kryesisht interesin ekonomik të Gjermanisë. Por, BE-ja dhe NATO-ja janë më shumë se kaq. Integrimi i Ballkanit Perëndimor s’bëhet dot, duke i lënë hapësirë Putinit që të penetrohet në rajon. Agresioni rus në Ukrainë i dha fund politikës lindore të Berlinit.

* * *

Kancelari gjerman Olaf Sholc (Olaf Scholz, 1958-), gjatë vizitës së tij në Prishtinë më 10 qershor 2022, tha se dialogu është e vetmja rrugë. Ai e ftoi Serbinë dhe Kosovën që sa më parë të lidhin marrëveshje për njohje të ndërsjellë dhe t’u japin fund tensioneve shumëvjeçare.

Xhelal Zejneli

UKRAINA – KUJT IU DESH LUFTA?

June 1, 2022 by s p

Prof. Xhelal Zejneli/

“Rusia pa Ukrainën, pushon të jetë perandori, ndërsa me një Ukrainë, në fillim proruse, pastaj të nënshtruar, automatikisht bëhet perandori”– Zbignjev Bzhezhinski

Me rënien e murit të Berlinit në nëntor të vitit 1989, u shpërbë edhe Bashkimi Sovjetik. Doli prej tij një Rusi e pakonsoliduar. Në vitin 1991 Traktati i Varshavës (Pakti i Varshavës) u shpërbë, por jo edhe NATO-ja. Pas këtyre proceseve historike, në rrethana të reja pasojnë do procese të tjera:

– NATO-ja fillon të shtrihet në lindje të Evropës, duke i përfshirë në radhët e veta ish-shtetet, anëtare të Traktatit të Varshavës, që e përbënin kampin socialist;

– Moska mendon se me shtrirjen e NATO-s në lindje të kontinentit, ShBA-ja synon t’u afrohet kufijve të Rusisë, përkatësisht ta rrethojë atë;

– Kryetari i Rusisë, Vladimir Putin (1952-) synon t’ia rikthejë Rusisë autoritetin që kishte dikur Bashkimi Sovjetik, e që konsiderohej si një prej dy superfuqive globale;

Ndaj shteteve ku ka minoritet rus, Moska ndërmerr veprime ushtarake:

1. Në nëntor të vitit 1990 shpërthen konflikti në Pridnestrovie (Transnistria) të Moldavisë, i njohur si luftë moldavo-ruse, 1991-1992;

2. Në vitin 2008 Rusia ndërhyn ushtarakisht kundër Gjeorgjisë. Pushton Osetinë Jugore dhe Abhazinë. Më 26 gusht 2008, Rusia njeh pavarësinë e Abhazisë dhe të Osetisë Jugore, e cila po ashtu u shkëput nga Gjeorgjia;

3. Në vitin 2014 Rusia pushton gadishullin e Krimesë, e anekson atë dhe ia bashkëngjit Rusisë. Deri atëherë, Krimea ishte pjesë e Ukrainës;

4. Në prill të viti 2014 fillon konflikti në dy rajonet e Ukrainës lindore, Donjeck dhe Lugansk, që bashkërisht quhen Donbas*. Moska i mbështet separatistët prorusë. Në gusht të vitit 2014 Rusia ndërhyn edhe ushtarakisht dhe këto dy rajone i shpall republika të pavarura. Që nga viti 2014, këto dy rajone gjithnjë më tepër i kontrollonte Rusai. Në pranverë të vitit 2014 u krijuan të ashtuquajturat Republika Popullore e Donjeckut dhe Republika Popullore e Luganskës. Në këto rajone ka qenë tejet e zhvilluar industria e qymyrit dhe e çelikut. Para agresionit rus në Ukrainë, Dombasi ka pasur gjashtë deri shtatë milionë banorë.

* * *

Pushtimet e sipërthëna, shpeshherë Moska i ka arsyetuar me çlirimin e Kosovës në vitin 1999 nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës, të mbështetur nga ShBA-ja.

Shënim:

1. Në fund të vitit 2013, në sheshin Majdan të Kievit shpërthyen protesta masive kundër kryetarit prorus të Ukrainës, Viktor Janukoviç (Viktor Yanukovych, 1950-) që njihen si revolucioni Euromajdan. Janukoviçi ra. Erdhën në pushtet politikanët properëndimorë, në krye me Petro Poroshenkon (1965-) dhe Arsenie Jacenjuk (1974-) – ushtrues detyre i kryeministrit në vitet 2014-20116. Pushtetarët e rinj të Ukrainës e kufizojnë të drejtën e përdorimit të gjuhës ruse në Dombas.

2. Zbignjev Bzhezhinski (Zbigniew Kazimierz Brzezinski, Varshavë, 1928 – Fols Çerç, Virgjinia, ShBA, 2017) – politolog polak-amerikan dhe gjeostrateg (strateg i gjeopolitikës), këshilltar i presidentit Lindon Xhonson (Lyndon Baines Johnson, 1908-1973) dhe këshilltar për siguri kombëtare i presidentit Xhimi Karter (James Earl “Jimmy” Carter, Jr., 1924 -).

* * *

Sulmi i Rusisë ndaj Krimesë është shembulli më tipik i agresionit gjatë kohës së paqes në Evropë, që nga koha kur Gjermania naziste e pushtoi Sudetin në vitin 1938. Ishte e pafalshme shpërfillja e leksionit të Munihut, kur kryeministri britanik Artur Nevil Çemberlen (Arthur Neville Chamberlain, 1869-1940) dhe kryeministri francez Eduard Daladie (Ḗdouard Daladier, 1884-1970) e qetësonin diktatorin gjerman Adolf Hitlerin (1889-1945), duke lëshuar pe para kërkesave të tij në Çekosllovaki. Kur Çemberleni është kthyer nga Munihu në Londër, Uinston Çerçili (Winston Churchill, 1874-1965) i ka thënë: “Keni mundur të zgjidhni midis luftës dhe turpit. Ju paskeni zgjedhur turpin. Tani priteni luftën”.

* * *

Në vitin 1994 Ukraina i dorëzoi armët bërthamore të veta. Tërësinë tokësore të saj do ta garantonin ShBA-ja, Mbretëria e Bashkuar dhe Rusia.

Në vitet 2010-2014 Ukraina kishte një qeveri proruse. Pas rënies së kryetarit prorus Viktor Janukoviç, vijnë në fuqi pushtetarë dhe qeveritarë properëndimorë. Në zgjedhjet e fundit, në Ukrainë erdhi në pushtet Volodimir Zelenski, njeri me prejardhje hebraike. Ky ishte properëndimor dhe synonte ta anëtarësojë Ukrainën në organizmat euroatlantikë.

Për Moskën, ardhja në pushtet në Ukrainë, e një personi me prejardhje hebraike, është skenar i paramenduar nga Uashingtoni, me qëllim që ky vend të anëtarësohet në NATO.

Agresionin në Ukrainë, Moska e arsyeton duke thënë: “Rusia ndërhyn ushtarakisht, për ta parandaluar anëtarësimin e këtij vendi në NATO”.

A është e arsyeshme të shkaktohet një luftë apo një tragjedi e këtyre përmasave, me dhjetëra mijë të vrarë dhe të plagosur, midis tyre edhe fëmijë, me fëmijë të mbetur bonjakë, me zhvendosje dhe shpërngulje të popullsisë, me dëme të mëdha materiale, me qytete të rrënuara, me infrastrukturë të shkatërruar – për t’u anëtarësuar në NATO?!

Apo do të kishte qenë më e arsyeshme që Ukraina, midis Perëndimit, në një anë dhe Rusisë, në anën tjetër – të kishte mbetur asnjanëse.

Mariupoli u rrafshua prej raketave të ariut të veriut, ndërsa qytetarët e kontinentit përcjellin këngët e Eurovisionit dhe shikojnë ndeshjet e futbollit të Ligës së kampionëve.

Moska nuk e ka analizuar drejt dhe saktë reagimin e ShBA-së, të NATO-s dhe të shteteve, anëtare të BE-së që do të pasonte pas sulmit rus në Ukrainë. Moska nuk e ka pritur një reagim kaq të ashpër të Perëndimit ndaj invadimit rus në Ukrainë.

Ndërhyja ushtarake e Rusisë në Ukrainë:

– cenoi autoritetin e ShBA-së, si superfuqi globale;

– cenoi autoritetin e NATO-s, si dhe

– vuri në dyshim prestigjin e BE-së.

Por, Uashingtoni dhe Brukseli nuk i lejuan dhe nuk i mundësuan Rusisë të luajë, të shpërfillë dhe të nëpërkëmbë autoritetin dhe epërsinë politike, ekonomike dhe ushtarake të botës perëndimore.

Nga invadimi i Rusinë në Ukrainë, mund të konstatohet:

– Ushtria e Ukrainës rezultoi e përgatitur për luftë dhe për t’i bërë ballë një fuqie të madhe;

– Populli ukrainas rezultoi si popull atdhetar, patriotik, i gatshëm për të mbrojtur pavarësinë e vendit, dinjitetin dhe identitetin kombëtar;

– Potenciali ushtarak i Rusisë, rezultoi shumë më i dobët se ajo që kishte menduar bota;

– Ukrainën e kanë mbështetur dhe vazhdojnë ta mbështesin me të gjitha mjetet, ShBA-ja dhe Mbretëria e Bashkuar;

– ShBA-ja dhe Mbretëria e Bashkuar nuk varen nga gazi natyror dhe nga nafta ruse.

* * *

Lidhur me agresionin e Rusisë në Ukrainë, u duk sikur në radhët e NATO-s dhe të BE-së, mbizotëroi një unitet i plotë. Por, kohezioni i këtij uniteti midis Fuqive të Mëdha të Perëndimit, mbase është i diskutueshëm:

– Lufta në Ukrainë, pavarësisht nga shkaqet dhe preteksti, nuk mirëpritet nga Gjermania dhe Franca;

– Gjermania varet nga gazi natyror dhe nga nafta ruse, për dallim nga Mbretëria e Bashkuar apo ShBA-ja, të cilat në këtë pikëpamje, pothuajse fare nuk varen.

Duhet shtuar se 27 % të naftës dhe 40 % të gazit natyror, vendet e BE-së e sigurojnë prej Rusisë.

* * *

Agresioni i Rusisë ndaj Ukrainës çrregullon proceset ekonomike në shkallë globale, për arsye se Rusia i eksporton Evropës dhe vendeve të tjera gaz natyror, naftë, qymyr, grurë etj. Çrregullimi i ekonomisë gjermane, si pasojë e mungesës së gazit natyror dhe të naftës ruse, çrregullon ekonominë botërore, për arsye se Gjermania është fuqi e katërt ekonomike në botë. Ukraina është një prej hambarëve të Evropës dhe më gjerë, për arsye se është një prej eksportuesve më të mëdha të grurit apo të lulediellit. Çrregullimi i ekonomisë botërore, si pasojë e agresionit rus në Ukrainë, mund të shkaktojë ngritje çmimesh të artikujve ushqimorë si dhe uri në përmasa globale.

Gjermania, e sidomos Franca janë për një Evropë, me më pak Amerikë në të. Këto dy Fuqi të Mëdha të kontinentit të vjetër janë për një Evropë më të pavarur nga ShBA-ja. Në anën tjetër, Uashingtoni thotë se pa Amerikën, Evropa nuk mund të mbrohet nga rreziku rus. Pa Amerikën, as Ukraina nuk do të mund t’i bënte ballë sulmit rus.

Volodimir Zelenski (Volodymyr Zelenskyy, 1978-) duket sikur është i vetëdijshëm se politika e tij e pabaraspeshuar midis Perëndimit, në një anë dhe Rusisë, në anën tjetër, u mor si pretekst nga Moska për të kryer agresion ndaj Ukrainës. ShBA-ja dhe Mbretëria e Bashkuar vërtet i dërgojnë Ukrainës armë, artikuj ushqimorë, mjete financiare dhe barna, por është Ukraina ajo e cila agresionit rus i bën ballë me gjak.

* * *

Paqja midis Ukrainës dhe Rusisë do të arrihet vetëm atëherë kur të thotë Uashingtoni. Është utopi dhe iluzion të mendohet se mund të arrihet paqe midis palëve ndërluftuese, pa pëlqimin dhe pa miratimin e Amerikës. Zvarritja apo zgjatja e luftës në Ukrainë nuk shkon në favor të Rusisë. Çdo ditë e luftës shkon në dëm të saj. Vazhdimi i luftës në Ukrainë i shkakton Rusisë shpenzime të mëdha dhe e dobëson atë. Është akt i pamoralshëm dhe johuman të thuhet se vazhdimi i luftës shkon në favor të Amerikës.

Nga embargoja e vendeve të Perëndimit ndaj Rusisë, humbin të dyja palët. Humbin si Rusia, ashtu edhe shumë vende të kontinentit. Pra humbja është e ndërsjellë. As Perëndimi mund të gjejë rrugë alternative më të volitshme për t’u furnizuar me gaz natyror apo me naftë, as Rusia ka ku e shet më mirë se në Perëndim gazin natyror, naftën, qymyrin dhe grurin.

Sanksionet që i janë vendosur Rusisë janë të papërballueshme për Moskën. Askush s’e di se kur do të hiqen ato. Heqjen e sanksioneve dhe të embargos ndaj Rusisë, ShBA-ja do ta kushtëzojë duke i kërkuar asaj:

– T’i tërheqë trupat ushtarake nga tërë territori i Ukrainës;

– T’i paguajë Ukrainës reparacion lufte;

– Të përgjigjet për krime lufte dhe për krime kundër njerëzimit; mbi 4000 civilë janë vrarë; ndërsa 4730 të tjerë janë plagosur; ndër të vrarët dhe të plagosurit ka edhe shumë fëmijë.

* * *

Evropa sot, s’ka filozofë dhe shkrimtarë të mëdhenj si dikur, që do ta ngrinin zërin e protestës kundër agresionit rus dhe ndërthurjes së interesave të Fuqive të Mëdha apo të perandorive. Brenda në Rusi ka diktaturë dhe tirani, kështu që për ekspeditën pushtuese të Vladimir Putinit askush s’guxon të mendojë ndryshe.

* * *

Politika e Gjermanisë dhe e Francës ndaj Rusisë në tri dekadat e fundit, i ka shërbyer Moskës për t’u militarizuar dhe për t’i pushtuar viset, zonat apo rajonet e banuara me rusë, të shteteve përreth. Ish-kancelari gjerman Gerhard Shreder (Gerhard Schröder, 1944-) ka qenë shumë i afërt me Putinin. Ai ishte kancelar në vitet 1995-2005. E afërt me Putinin ka qenë edhe ish-kancelarja gjermane Angela Merkel (1954-). Ajo shpesh është takuar me Putinin. Mbase rregullisht kanë komunikuar edhe në forma të tjera. Kontakte të shpeshta me Putinin ka pasur edhe presidenti i Francës Emanuel Makron (Emmanuel Macron, 1977-). I afërt me kryetarin rus ka qenë edhe ish-kryeministri i Italisë Silvio Berluskoni (Silvio Berlusconi, 1936-). Para pushtimeve dhe agresioneve të Putinit, Shrederi, Merkeli dhe Makroni i kanë mbyllur sytë. Me fjalë të tjera, agresioni rus në Ukrainë është edhe pasojë e politikës indiferente të Berlinit dhe të Parisit ndaj hegjemonizmit dhe ekspansionizmit rus në fqinjësi. Ukraina sot e paguan çmimin e pasivitetit të Fuqive të Perëndimit. Perandoria e Putinit dhe përmasat e aventurizmit të tij nuk frenohen me politikën e baraspeshës të Angela Merkelit.

Shënim: Gerhard Shreder, për herë të parë pas Luftës së Dytë Botërore i angazhoi forcat ushtarake gjermane gjatë ndërhyrjes së NATO-s, kundër ushtrisë jugosllave, në vitin 1999. Me këtë rast ai deklaroi: ”Gjenocidit në Jugosllavi nuk mund t’i përgjigjemi me pacifizëm. Gjermania medoemos t’i mbrojë shqiptarët etnikë, viktima të dëbimit, të përdhunimit dhe të vrasjeve”. Por, më 24 prill 2017 Gerhard Shrederi shkoi në Beograd për të mbështetur Aleksandar Vuçiqin (1970-) gjatë fushatës parazgjedhore.

* * *

Pas përfundimit të luftës në Ukrainë, nuk duket i mundur një takim ndërmjet presidentit amerikan Xhozef “Xho” Bajden, i Riu (Joseph Robinette Biden, Jr., 1942-) dhe Vladimir Putinit. Do të ishte e udhës që me Putinin të mos takohet asnjë kryetar apo kryeministër i cilitdo shtet, anëtar i NATO-s apo i BE-së. Ai duhet të izolohet nga çdo vend i Perëndimit. Për krimet e kryera të ushtrisë ruso-çeçene në Ukraninë, Putini do të duhej të përballet me drejtësinë ndërkombëtare për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.

* * *

Lufta çlirimtare e Ukrainës kundër agresionit rus gjithsesi duhet të mbështetet, por nuk është e njerëzishme që kjo të bëhet deri në ukrainasin e fundit. Duhet të kërkohen rrugët që kjo luftë të ndalet sa më parë. Është e pamundur të jenë shterur shtigjet që shpijnë në paqe. Kur të mëdhenjtë ndeshen, pëson bari. Në këtë rast nuk pëson bari, por vriten njerëz.

* * *

Ka kohë që Moska synon ta destabilizojë Ballkanin Perëndimor. Serbinë e ka satelite politike historike. Në Bosnjë dhe Hercegovinë e ka Republikën Serbe të udhëhequr nga prorusi Millorad Dodik (1959-). në Mal të Zi e ka një kolonë të pestë të përbërë prej malazezëve proserbë dhe prorusë. qarqe proruse ka pasur edhe në Maqedoninë e Veriut. Ish-kryeministri Nikolla Gruevski (1970-) fare nuk ishte properëndimor. Nuk u vendos rastësisht në Hungarinë e kryeministrit Viktor Orban (1963-), të afërt me Moskën.

* * *

Agresionin rus ndaj Ukrainës, shqiptarët e dënuan në shkallë kombi, duke mbështetur njëherazi luftën çlirimtare të popullit ukrainas. Dënimin e invadimit rus dhe luftën çlirimtare të ukrainasve, Kosova në asnjë çast nuk e ndërlidhi me mbylljen e statusit politik të vet. Shqiptarët, në shkallë kombi, në asnjë mënyrë nuk duan të përfitojnë në kurriz të tragjedisë së të tjerëve. Lidhur me ekspansionin e Rusisë ndaj fqinjit të saj – Ukrainës, shqiptarët u rreshtuan në anën e drejtë të historisë.

Serbia ndërkaq, gjakderdhjen në Ukrainë e ka ndërlidhur dhe vazhdon ta ndërlidhë me aspiratat e veta hegjemoniste, ekspansioniste dhe kolonialiste ndaj Kosovës. Serbia është ndër vendet e rralla të Evropës e cila nuk i ka vendosur sanksione Rusisë.

Serbi! Është johumane të bësh llogaritje për aspiratat e tua anakronike ndaj Kosovës, duke tentuar të përfitosh nga tragjedia e popullit martir të Ukrainës. Ku e ke inteligjencien, Serbi?!

Fuqitë e Mëdha të Perëndimit duhet të pushojnë ta ledhatojnë dhe ta përkëdhelin Serbinë. Në dy dekadat e fundit në Serbi kanë bërë investime të mëdha: Gjermania, Franca, Italia, ShBA-ja. Katër fuqitë e sipërthëna të Perëndimit duhet t’u japin fund investimeve ekonomike në Serbi. I mjaftojnë Serbisë investimet nga Rusia, nga Kina, nga Turqia dhe nga ndonjë vend arab.

Ndaj Serbisë proruse, Perëndimi duhet të marrë masa të caktuara:

– t’i vihen Serbisë sanksione;

– të përjashtohet Serbia nga Këshilli i Evropës;

– dyert e BE-së, t’i mbyllen Serbisë përgjithmonë.

Qendrat filoserbe të BE-së, ka kohë që tentojnë ta bindin Serbinë t’i vërë sanksione Rusisë. Këto qendra, influente, lodhen kot. Serbia është me Rusinë, sot e mot. Ajo është përçuese historike e interesit rus në gadishull dhe e tillë do të mbetet. Ajo dëshiron t’i përkasë zonës ruse të interesit dhe sferës ruse të ndikimit. Deklaratat e kryekriminelit të rajonit Aleksandar Vuçiqit se midis Rusisë dhe Perëndimit, Serbia dëshiron të qëndrojë asnjanëse – janë gënjeshtër e kulluar. Serbia militarizohet me armë ruse dhe kineze.

* * *

Miliona njerëz vijnë nga bota në Evropë, ndërsa qendrat filoserbe të BE-së nuk janë në gjendje që Kosovës demokratike t’ia njohin liberalizimin e vizave. Turp! Angela Merkeli e cila gjashtëmbëdhjetë vjet ishte timonierja kryesore e BE-së, nuk ia doli ta mbyllte statusin e Kosovës. Evropë! Kosova është dhimbja e përjetshme e një kombi të tërë, e kombit që ia dha Evropës kryezotin e mesjetës, Gjergj Kastriotin (1405-1468) dhe botës – nobelisten, Të Shenjtën Nënë Terezë (Anjezë Gonxhe Bojaxhiu, 1910-1907).

ShBA-ja, një ditë e më parë duhet ta pranojë Kosovën në NATO dhe të ushtrojë ndikim për ta pranuar në Këshillin e Evropës, përkatësisht në BE.