Xhelal Zejneli/

Që nga viti 1991 e këndej, s’ka ditë që shqiptarët të mos e përsërisin refrenin: “aleatët tanë perëndimorë”; “miqtë tanë perëndimorë”; “partnerët tanë strategjikë”. Me kalimin e kohës, ky refren u shndërrua në klishe. Me aleatë, shqiptarët nënkuptojnë ShBA-në dhe fuqitë e tjera të Perëndimit. Refrenet e sipërthëna u përdorën dendur sidomos pas luftës së Kosovës të viteve 1998 dhe 1999. 

Vitet e fundit po shihet se aleatët tanë perëndimorë nuk na dalin zot sa duhet, nuk na përfillin si dikur. Mbase janë të zhgënjyer me shqiptarët. Ata çdo vit hartojnë raporte për Shqipërinë dhe për Kosovën. Shqiptarët ndërkaq, raportet e tilla nuk i marrin me seriozitet. 

Ka kohë që aleatët tanë perëndimorë janë bërë aletë të Serbisë. Ç’paradoks! Bota demokratike, në miqësi me një Serbi fashiste. Një gjë e tillë rrallë ka ndodhur në histori. 

Në Konferencën e Ambasadorëve (1912-1913), gjashtë Fuqitë e Mëdha të kohës: Anglia, Austro-Hungaria, Gjermania, Italia, Franca dhe Rusia, me vendimet që morën, më tepër se gjysmën e shqiptarëve i lanë jashtë kufijve të shtetit shqiptar. Brenda kufijve të shtetit të ri shqiptar u përfshinë vetëm gjysma e tokave shqiptare. Nga trungu i atdheut “gërshërët e rrobaqepësve të mbledhur në Londër – siç u shpreh shtypi i kohës – shkëputën krahinat më pjellore dhe që kishin qenë vatra të Lëvizjes Kombëtare”. Kundër shqiptarëve në këtë konferencë ishin: Rusia, Franca dhe Anglia. Gjermania fare nuk çau kokën për shqiptarët.

Fuqitë e Mëdha evropiane nuk e njohën qeverinë e Ismail Qemal Vlorës (1844-1919). Në tetor të vitit 1913 caktuan në krye të shtetit shqiptar princin gjerman nga një familje protestante – Vilhelm Vidin (Wilhelm Wied, 1876-1945). Ky erdhi në Shqipëri më 7 mars 1914. 

I bindur se e vetmja rrugë për t’u dhënë fund çrregullimeve dhe anarkisë në vend ishte krijimi i një qeverie të vetme për gjithë Shqipërinë, më 22 janar 1914, Ismail Qemali dha dorëheqje, duke ia kaluar pushtetin Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit. Me këtë akt u shënua edhe rënia e qeverisë së tij, që ishte krijuar nga Kuvendi Kombëtar i Vlorës më 4 dhjetor 1912. Argumentet historike, politike dhe gjeografike të tij në mbrojtje të të drejtave të popullit shqiptar, Evropa nuk i përfilli. Megjithëkëtë, këtij burri të shtetit, historia i dha të drejtë. Paqja në Ballkan nuk mund të rivendosej duke sakrifikuar të drejtat e kombeve të tjera në interes të synimeve ekspansioniste. 

A po përsëritet sot historia në rastin e Kosovës?! A po e flijojnë sot Kosovën, miqtë tanë perëndimorë?! 

*   *   *

Ka kohë që miqtë tanë perëndimorë e kanë shpërfillur çështjen e rrumbullakimit të shtetësisë së Kosovës.

Ish-kancelari gjerman Gerhard Shreder (Gerhard Schröder, 1944- ) ka qenë kancelar në vitet 1998-2005. Është i pari kancelar gjerman që ka miratuar vendimin për ndërhyrjen e forcave ushtarake gjermane në operacionet luftarake jashtë vendit. Me fjalë të tjera, kur ky ishte kancelar, forcat ushtarake gjermane, në kuadër të NATO-s, morën pjesë në ndërhyrjen ushtarake kundër forcave ushtarake, policore dhe paramilitare serbe në Kosovë dhe në Serbi. Më pas ky u bë i afërt me Vladimir Putinin (1952- ). Në vitet 2016 dhe 2017 ka qenë katër herë Beograd ku është pritur nga kryeministri, përkatësisht kryetari i Serbisë Aleksandar Vuçiq. Është ndër shtetarët e rrallë, në mos i vetëm që e viziton Beogradin, ndonëse ka marrë vendim për ndërhyrjen kundër makinerisë vrastare serbe. Kjo tregon se qëndrimi i tij ndaj Kosovës ka ndryshuar rrënjësisht. Në kohën e tij, çështja e rrumbullakimit të shtetësisë së Kosovës nuk bëri asnjë hap para.

Pas Shrederit, në krye të Gjermanisë vjen kancelarja Angela Merkel (Angela Dorothea Merkel, 1954- ). Kjo qëndroi në krye të Gjermanisë gjashtëmbëdhjetë vjet. Edhe kjo, mu si paraardhësi i saj, ishte e afërt me Moskën, me Putinin. Afrinë me Moskën e arsyetonte me çmimin e volitshëm të gazit natyror rus. Edhe gjatë qeverisjes së saj, çështja e rrumbullakimit të Kosovës fare nuk lëvizi nga vendi. Nën ndikimin e Putinit, Merkeli për Kosovën mbështeste një zgjidhje kompromisi me Serbinë. 

Barak Obama (Barack Hussein Obama, 1961- ) në krye të ShBA-së ka qenë dy mandate. Edhe në kohën e tij, puna e Kosovës nuk u mbyll. Në kohën e presidencës së tij, sekretare e Shtetit ishte Hilari Klinton (Hillary Diane Rodham Clnton, 1954- ). Me një fjalë, Obama për Kosovën s’ndërmori dot gjë. 

Zgjidhje përfundimtare s’i dha Kosovës as presidenti Donald Tramp (Donald John Tramp, 1946- ). Duhet thënë se në kohën e tij, Kosova e formoi shtrinë e vet.

Presidenti i përtashëm i ShBA-së Xho Bajden (Joseph Robinette Biden, Jr. 1942- ) njihej si mik i shqiptarëve. Por, gjatë mandatit të tij të deritashëm, punën e Kosovës mundohet ta zgjidhë me njëfarë kompromisi, thellësisht në dëm të shqiptarëve. 

Emisari special i ShBA-së për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Eskobar (Gabriel Escobar) ngul këmbë për formimin e asociacionit të komunave me shumicë serbe, që s’është gjë tjetër përpos shtet brenda shtetit. Përpos anglishtes, Eskobari flet edhe spanjisht, rusisht, serbisht, kroatisht, çekisht, portugalisht. 

Nga sa më sipër rezulton se vitet e fundit Kosova fare s’ka qenë në agjendën e miqve perëndimorë. Përveç kësaj, duhet shtuar se vitet e fundit Fuqitë perëndimore si Gjermania, Franca, Austria, Italia, ShBA-ja etj. kanë investuar me të madhe në Serbi. Bëhet fjalë për miliarda euro, për hapjen e dhjetëra mijë vendeve pune. 

Ç’paradoks?! Fuqitë perëndimore investojnë në një Serbi fashiste të udhëhequr nga kriminelët si Vuçiqi dhe Ivica Daçiqi (1966- ).      

*   *   *

Shumë analistë shqiptarë në shkrimet e veta e kanë demaskuar dhe e kanë stigmatizuar politikën destabilizuese, destruktive, luftënxitëse, antidemokratike, antihistorike,  retrograde, anakronike, hegjemoniste, ekspansioniste, kolonialiste dhe fashiste të Beogradit dhe të Vuçiqit në rajon, e në veçanti ndaj Kosovës. Është për t’u habitur sesi në qendrat perëndimore shkrimet e tilla kanë hasur në Vox clamantis in deserto.     

*   *   *

Ka kohë që perëndimorët po e ledhatojnë Serbinë. A thua pse?! Mbase për arsye se në vitin 1999 ndërhynë ushtarakisht kundër makinerisë vrastare të saj dhe tani sikur duan të tregojnë se nuk janë kundër popullit serb. S’ka dyshim se perëndimorët duan ta nxjerrin Serbinë nga zona ruse e interesit dhe nga sfera ruse e ndikimit për ta futur në zonën perëndimore të interesit dhe në sferën perëndimore të ndikimit. Dhe ky kalkulim ka një çmim. Po del se ky çmim duhet të jetë Kosova. Për ta kënaqur Serbinë dhe Vuçiqin, duhet ta shkelim mbi interesat jetikë të Kosovës. Investimet në Serbi, mbase janë interes ekonomik i ndërmarrjeve perëndimore. Por, të njëjtin interes ndërmarrjet gjermane mund ta realizojnë duke investuar në Kosovë apo në ndonjë vend tjetër të rajonit. Perëndimorët duan ta bëjnë për vete Serbinë ndoshta edhe për shkak të pozitës gjeografike të saj. 

Fuqitë perëndimore të cilat ngulin këmbë që Beogradi t’i vërë sanksione Rusisë, janë fuqi filoserbe. Edhe kjo e ka një çmim në dëm të Kosovës: “Ti Serbi, vëri sanksione Rusisë, ndërsa ne do të të shpërblejmë në raport me Kosovën”.     

 Kosova e dënoi agresionin rus ndaj Ukrainës dhe e mbështeti atë në forma të ndryshme. Megjithëkëtë, qendrat perëndimore fare s’e përfillin një përcaktim të tillë të shqiptarëve në shkallë kombi. 

Në anën tjetër, Serbia edhe pse është i vetmi shtet në Evropë që nuk i vuri sanksione Rusisë, ajo favorizohet, përkëdhelet, ledhatohet, mbështetet, privilegjohet nga Fuqitë perëndimore.

Çfarë absurditeti?! E dhimbshme dhe e turpshme. 

Në vend që ta mbështesin për muri Serbinë dhe Vuçiqin, ata ushtrojnë trysni mbi kryeministrin e Kosovës Albin Kurtin (1975- ) dhe tentojnë ta izolojnë atë, ta anashkalojnë apo ta shpërfillin. Ky veprim i aleatëve tanë perëndimorë është jodemokratik për arsye se ai e ka mandatin e shumicës së popullit të Kosovës. Diplomati perëndimor që thotë se do ta bëjmë asociacionin pa Kurtin, ai shkel parimet demokratike themelore mbi të cilat funksionon  Bashkimi Evropian.   

Evropë! Nuk ndërhyn Albin Kurti në punët e Serbisë. Është Vuçiqi ai që ndërhyn në punët e Kosovës. Kurti nuk e destabilizon Serbinë. Është Vuçiqi ai që synon ta destabilizojë Kosovën, madje edhe tërë rajonin. Nuk ka qenë Vuçiqi i burgosur në burgjet e Kosovës. Ka qenë Kurti i mbyllur në zandanët e xhandarëve serbë. Për qytetarët e saj, Kosova është një çështje jetike, për Serbinë ndërkaq, nuk është veçse interes kolonialist. 

*   *   *

Ka kohë që në ShBA vepron lobi serb. Nuk dihet saktë përse kohët e fundit Uashingtoni e çon mirë me Beogradin dhe me Vuçiqin. Nuk mund të besohet se kjo ndërlidhet me zgjedhjet presidenciale të ardhshme. Kandidati demokrat, Xho Bajdeni apo ndonjë tjetër, duke e çuar mirë me Beogradin mbase dëshiron t’i sigurojë votat e serbëve të atjeshëm, ndonëse nuk kemi të bëjmë me ndonjë numër të madh serbësh në Amerikë. 

Ambasadori amerikan në Beograd Kristofer Hill (Christopher Robert Hill, 1952- ) është mjaft i angazhuar rreth “çështjes” së Kosovës. Sipas tij, së pari u dashka të formohet bashkësia e komunave serbe, pastaj të shqyrtohen çështjet e tjera. Ai shton se marrëdhëniet ndërmjet ShBA-së dhe Serbisë do të forcohen akoma më shumë. 

*   *   *

Fuqitë e mëdha kanë interesa perandorake. Ato nuk janë mik vetëm me ty. Ata synojnë të lidhin miqësi me tërë botën. Herë-herë, edhe me shtetet jodemokratike, për të mos thënë tiranike, despotike dhe autokratike. 

Një Fuqi e Madhe mund t’i thotë Serbisë të inskenojë trazira në veri të Kosovës, për t’ia bërë me dije Kurit se pa ne nuk mund të përballesh me Serbinë. Ka të ngjarë që një skenar i tillë të ketë ndodhur edhe me rastin e bllokimit të rrugëve para do kohe. 

Politika e sotme e Fuqive të Evropës s’ka sesi mos të ta përkujtojë politikën antishqiptare të tyre të kohës së Kongresit të Berlinit (1878) dhe të Konferencës së Ambasadorëve në Londër (1912-1913). Atëherë, shqiptarët i quanin mbetje turke në Ballkan. Si të tillë, duhet t’i lëmë pa shtet ose me një gjysmë shteti. 

Për katër për qind serbë të Kosovës, është ngritur në këmbë i tërë Perëndimi, me gjithë atë Amerikë në krye. Atëherë shtrohet pyetja: Përse ndërhynë Fuqitë perëndimore në vitin 1999?! Për të krijuar brenda Kosovës shtet brenda shtetit?! Nuk duhet besuar se ka politikan në Kosovë që do ta nënshkruante njëfarë dokumenti që parashikon krijimin e shtetit brenda shtetit. Të tillat nënshkrime, historia nuk do t’i falte. Gjunjëzimin e Kosovës para synimeve të shfrenuara serbe historia nuk do t’ia falte as Tiranës, as inteligjencies së Shqipërisë, as të ashtuquajturës klasë politike të Shqipërisë. 

Këto farë projektstatute që parashikohen për Kosovën janë katërçipërisht në kundërshti me Kushtetutën e Kosovës. Një shtet brenda shtetit të formës së këtillë nuk e kanë pritur as serbët, as Vuçiqi. Këtë farë projekti për themelimin e shtetit brenda shtetit nuk do t’ia kishin bërë Kosovës as edhe armiqtë historikë të shqiptarëve. Me këtë farë projekti të shtetit brenda shtetit ngadhënjyes i shumëfishtë po del kryekrimineli Vuçiq dhe Serbia fashiste. Me shtetin brenda shtetit, fitues i padiskutueshëm po del Vladimir Vladimiroviç Putini. 

Çfarë paradoksi?! Në një anë, ndaj shqiptarëve të Kosovës lindore (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë) Serbia ushtron gjenocid të heshtur, në anën tjetër për serbët e Kosovës parashikohet krijimi i shtetit brenda shtetit, përkundër faktit se i gëzojnë të gjitha të drejtat sipas standardeve më të larta të BE-së. Atëherë, nga kjo rezulton se BE-ja nuk u besuaka vlerave dhe parimeve të veta. 

Ky brez i politikanëve të BE-së nuk e njeh sa duhet historinë e Ballkanit, sidomos ideologjinë dhe politikën serbomadhe të dyqind vjetëve të fundit. 

Një ditë s’kanë për të qenë në skenën politike, as Gabriel Eskobari, as diplomati sllovak i cili vjen nga një shtet që s’e ka njohur Kosovën, Mirosllav Lajçak (1963- ), as politikani spanjoll, me kombësi argjentinase dhe spanjolle, i cili po ashtu vjen nga një shtet që s’e njeh Kosovën,  Josep Borel (Josep Borrell, 1947- ). Kosova ndërkaq, kjo digë që mbron shqiptarinë, do të qëndrojë ndër shekuj. 

Shqiptarët properëndimorë, përballë Serbisë bizantine dhe proruse. Fitues po na dalin, madje me ndihmën e perëndimorëve, serbët prorusë. Të mos pandehin Fuqitë perëndimore se Serbia do të heqë dorë nga vëllai i madh – Rusia. Ata i lidh përkatësia familjes sllave, i lidh edhe bolshevizmi. 

Gjithë kjo zhurmë për një grusht serbësh. Në Maqedoni jetojnë mbi 30% shqiptarë. Po sikur këta të kërkojnë një entitet shqiptar?! Jo, Fuqitë perëndimore kërkojnë prej tyre të ruajnë paqen dhe qëndrueshmërinë në rajon. A s’e shohin BE-ja dhe Uashingtoni se mbartës i shtetësisë në Maqedoni është një popull me identitet të diskutueshëm, përballë shqiptarëve që s’kanë në dorë pothuajse asgjë konkrete.               

*   *   *

Në një kohë kur vendoset për çështje historike që ndërlidhen me Kosovën, politikanët e Shqipërisë – Sali Berisha, Ilir Meta, Edi Rama kacafyten ndër vete. Sikur në Kosovë nuk ndodh asgjë. Puna e Kosovës u intereson atyre vetëm kalimthi. E dhimbshme, e turpshme. Shqipëria duhet t’i japë Kosovës mbështetje morale, politike dhe diplomatike. Po këtë duhet ta bëjë edhe inteligjencia e Shqipërisë, institucionet shkencore më të larta të kombit. Një letargji e këtillë, një moskokëçarje si kjo, s’është parë askund në histori. Indolencë dhe indiferencë e pafalshme. 

Është detyrë e Perëndimit të mbështesë Kosovën demokratike, ku ka rend dhe rregull si në asnjë vend tjetër të rajonit, ku luftohet korrupsioni, ku ndërtohet suksesshëm shteti ligjor, shteti i së drejtës. S’paskan mundur Fuqitë perëndimore t’i bindin pesë shtete të BE-së që ta njohin pavarësinë e Kosovës!! Gjepura. S’paskan mundur Brukseli dhe Uashingtoni për ta pranuar Kosovën në BE dhe në NATO!!  

Xhelal Zejneli

Xhelal Zejneli/

Që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës më 17 shkurt 2008, kanë kaluar katërmbëdhjetë vjet. Sovraniteti dhe tërësia tokësore e saj vazhdon të mos njihet nga Serbia. Për këtë, dikush duhet të mbajë përgjegjësi. 

Kosova është shtet i pavarur dhe ka të drejtë të sillet si i tillë. Shtetet e mëdha të Evropës Perëndimore, si Britania e Madhe, Franca dhe Gjermania e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, sovranitetin e saj dhe tërësinë tokësore të saj. Atëherë përse e lejojnë Serbinë t’i kanoset Kosovës?! Dy shtetet kryesore të Bashkimit Evropian – Gjermania dhe Franca, e kanë njohur Kosovën në kufijtë ekzistues, ndaj është për t’u habitur sesi e lejojnë Beogradin t’i kërcënohet asaj ushtarakisht. 

Kosova është çështje amerikane apo çështje e BE-së!? Kosova është çështje e NATO-s apo e Brukselit?! 

Si është e mundur që Berlini dhe Parisi të mos e mbyllin ‘çështjen’ e Kosovës qe 14 vjet?! Nuk kanë dashur apo s’kanë mundur? A janë angazhuar dhe sa janë angazhuar ish-kancelarja gjermane Angela Merkel (Angela Dorothea Merkel, e lindur Kasner, 1954-) dhe presidenti i Francës Emanyel Makron (Emmanuel Macron, 1977-) për ta mbyllur punën e Kosovës si një shtet i pavarur dhe sovran?! A janë angazhuar dhe sa kanë punuar Merkeli dhe Makroni për t’i frenuar dhe për t’i ndalur synimet dhe aspiratat hegjemoniste dhe ekspansioniste të Serbisë ndaj Kosovës? A ka qenë Kosova në agjendën e tyre dhe ç’vend ka zënë ajo në atë agjendë? Duke qenë se drama kosovare nuk po mbyllet, rezulton se Kosova s’paska qenë dot në fokusin e interesimit të tyre. Po qe se Kosova është ‘çështje’ evropiane, atëherë ka qenë detyrë e Berlinit dhe e Parisit ta mbyllnin atë me kohë. 

Ndaj Kosovës, Beogradi ka ndjekur dhe vazhdon të ndjekë politikën e forcës. Berlini dhe Parisi s’e kanë konstatuar këtë?! Politikën luftënxitëse, destruktive dhe destabilizuese të Vuçiqit, s’e ka vërejtur Brukseli? Politikë luftënxitëse, destruktive dhe destabilizuese Beogradi ndjek jo vetëm ndaj Kosovës, por ndaj tërë rajonit. Destruksioni serb shtrihet edhe ndaj Malit të Zi, Bosnjës dhe Hercegovinës, Kroacisë. 

A nuk e vëren Brukseli se Serbia:

– ka kohë që armatoset me armë të siguruara nga Rusia dhe nga Kina;

– sjell në rajon Rusinë dhe Kinën; 

– përçon në gadishull interesin rus dhe kinez;

– është zonë ruse e ndikimit;

– është sferë ruse e interesit.

Berlini dhe Parisi, jo vetëm që nuk kanë frenuar dhe nuk kanë ndalur Serbinë, por edhe e kanë favorizuar me të madhe. S’kemi ç’të themi për investimet ekonomike ruse, kineze dhe turke në Serbi, por s’ka se si mos habitesh me investimet gjermane, franceze, italiane! Në vend të ndëshkimit dhe izolimit, Serbia merr shpërblim. Shpërblehet një shtet i cili në vitet 1991-1995 ka shkaktuar gjakderdhje në Slloveni, në Kroaci, në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe në Kosovë. Shpërblehet një Serbi e cila ka kryer gjenocid si në Bosnjë dhe Hercegovinë ashtu edhe në Kosovë. 

Shpërblehet një Vuçiq i cili:

– ushtron gjenocid të heshtur ndaj shqiptarëve të Kosovës lindore (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë);  

– mbështet agresionin rus ndaj Ukrainës;

– nuk i vuri sanksione Rusisë; 

– gjithë ditën kontakton dhe komunikon me Moskën dhe Putinin;

– në fillim të viteve ’90 të shekullit XX, i ngjiste nëpër muret e ndërtesave të Beogradit fotografitë e kriminelit të luftës Vijisllav Sheshelit;

– i takonte të djathtës ekstreme, duke qenë edhe një euroskeptik i palëkundshëm;   

– në vitet 1998-2000 ishte ministër i Informatave dhe mbronte me mish e me shpirt politikën e regjimit të Sllobodan Millosheviqit.

Këto nuk i ka ditur Brukseli, Berlini dhe Parisi, Merkeli dhe Makroni? Erdhi një ditë dhe ky farë Vuçiqi na veshi lëkurë qengji!! E tmerrshme! 

Më 15 korrik 2019, për një vizitë dyditëshe shkon në Beograd Emanyel Makroni, ndërsa më 13 shtator 2021, i bën një vizitë dyditore Beogradit edhe Angela Merkeli. Që të dy e anashkalojnë Kosovën demokratike. E dhimbshme! 

Qendrat proruse dhe filoserbe të Bashkimit Evropian nuk do ta mbyllin ‘çështjen’ e Kosovës. 

Berlini dhe Parisi konsiderohen lokomotivë e BE-së. Kjo lokomotivë nuk paska fuqi:

– t’i bindë pesë shtetet e Unionit – Spanjën, Greqinë, Qipron, Rumaninë dhe Sllovakinë që ta njohin pavarësinë e Kosovës?

– ta pranojë Kosovën në Këshillin e Evropës?

– ta pranojë Kosovën në BE me një procedurë të përshpejtuar, si një rast i veçantë;

– të angazhohet për integrimin e Kosovës në NATO? 

Fuqitë historike të Perëndimit, jo vetëm që e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, por si anëtare të NATO-s, për të parandaluar një katastrofë humanitare përmasash biblike, kanë ndërhyrë edhe ushtarakisht kundër makinerisë pushtuese dhe vrastare të Serbisë. Ndërhyrjen e NATO-s kundër kolonialistëve, hegjemonistëve dhe ekspansionistëve serbomëdhenj, Spanja dhe Greqia, ndonëse anëtare të saj, nuk e kanë kundërshtuar. Tani, këto dy shtete nuk e njohin pavarësisë e Kosovës. Nuk është kjo paradoksale?!

Nuk mbyllet puna e Kosovës me politikanin spanjoll Josef Borel (Josep Borrell, 1947-) dhe me politikanin e diplomatin sllovak Miroslav Lajçak të cilët vijnë nga  vendet që s’e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Emërimi i tyre s’është dot i rastësishëm. Ata janë emëruar që puna e Kosovës të zgjidhet me kompromis. Kjo është ajo që e kërkon Serbia. Por, Brukseli duhet ta dijë se kompromis për Kosovën paraqet plani i Ahtisarit. Çdo gjë përtej këtij plani cenon sovranitetin dhe tërësinë tokësore apo integritetin territorial të Kosovës. Me këtë plan, pakicave të Kosovës u sigurohen liri dhe të drejta si në asnjë vend të BE-së. Përfaqësuesit e pakicës serbe janë të përfshirë, si në Kuvendin e Kosovës ashtu edhe në qeverinë e saj. Serbishtja ndërkaq, është gjuhë zyrtare në mbarë territorin e Kosovës. Vallë, këto s’i di Brukseli? Por, Serbia nuk do të drejta për serbët e Kosovës. Ajo do territor. As këtë s’e vëren Brukseli? Berlini dhe Parisi duhet t’ia thonë Beogradit pa ekuivokë se synimet territoriale janë në kundërshti të plotë me parimet e BE-së. BE-ja funksionon mbi parimin demokratik dhe jo mbi atë të ndryshimit të kufijve. Problemi qëndron në faktin se Serbi jeton matanë demokracisë, në anën e kundërt të saj. 

– Kosova është shtet me sistem demokratik dhe me demokraci parlamentare;

– Në Kosovë zhvillohet, ndërtohet, respektohet dhe realizohet pluralizmi politik;

– Kosova është shtet ku ka rend dhe rregull;

– Kosova është shtet i së drejtës, përkatësisht shtet ligjor, madje shumë më ligjor se Serbia;

– Kosova nuk është dhe kurrë s’ka për të qenë pseudoshtet, siç e dëshiron Serbia;

– Në Kosovë respektohen me Kushtetutë dhe ligj liritë fetare;

– Në Kosovë respektohen liritë dhe të drejtat e pakicave sipas standardeve më të larta të BE-së; 

– Kosova ndjek politikë konstruktive, paqeruajtëse dhe stabilizuese në rajon;

– Ndaj fqinjëve të vet, Kosova ndjek politikë të fqinjësisë së mirë; 

– Kosova synon anëtarësimin në BE;

– Kosova synon anëtarësimin në NATO.                   

Atëherë ku qëndron problemi i Serbisë?! Këtë pyetje Brukseli duhet t’ia bëjë Serbisë dhe jo ta ledhatojë atë. 

*   *   *

Në vitet 2008-2014, kryeministër i Kosovës ishte Hashim Thaçi (1968-). Në vitet 2014-2017 ishte Isa Mustafa (1951-). Në vitet 2017-2020 ishte Ramush Haradinaj (1968-). Në muajt shkurt-qershor të vitit 2020 ishte Albin Kurti (1975-). Në vitet 2020-2021 ishte Avdullah Hoti (1976-) dhe prej vitit 2021 e këndej, përsëri Albin Kurti. Këtë që e bën kryeministri i përtashëm – Albin Kurti, duhej ta kishin bërë paraardhësit e tij. Kosova është shtet sovran dhe i pavarur. Si e tillë, ajo jo vetëm që ka të drejtë të vërë rend në mbarë territorin e saj, por këtë e ka edhe detyrim. Me fjalë të tjera, faji i moszbatimit të parimit të ndërsjellshmërisë apo të reciprocitetit nuk takon vetëm Brukselit. Fajin për fatkeqësinë e vet, njeriu duhet ta kërkojë në vetvete, thotë romancieri, filozofi, dramaturgu dhe kritiku francez Zhan-Pol Sratrë (Jean-Paul Sartre, 1905-1980).

Ndaj zvarritjes së rrumbullakimit të shtetësisë së Kosovës kanë qenë indiferentë edhe institucionet arsimore dhe shkencore të kombit – akademitë e shkencave, si të Kosovës, ashtu edhe të Shqipërisë. Nuk kanë qenë në krye të përgjegjësisë historike as universitetet e kombit. Me një fjalë, inteligjencia shqiptare ka qëndruar në gjumë. Qëllimi i tyre ka qenë të zënë pozita dhe t’i ruajnë ato. Qëllimi i tyre ka qenë ta çojnë mirë me pushtetarët, për përfitime meskine. Një klasë politike që lufton me vetveten, s’lufton dot me armikun. S’bëhet shtet me dasma dhe me ceremoni fetare. Aq më pak me muzikë pornografike. Për shtet kërkohet arsimim, vetëdije kombëtare, idealizëm dhe vetëmohim. Shteti modern s’bëhet dot me populizëm. As me mikrovlera, as me mikrosisteme. S’bëhet shtet duke vepruar në mikroplan. 

Nuk mjafton ditë e natë t’u referohemi ilirëve, Gjergj Kastriotit, rilindësve, Vlorë së 1912-ës, Nënë Terezës, Adem Demaçit, Ibrahim Rugovës, Adem Jasharit, përkatësisht Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e në anën tjetër preokupim ta kemi pasurimin brenda natës.      

Me ndihmën e ShBA-së, Kosova është duke ndërtuar makrovlera dhe makrosisteme, është duke vepruar në makroplan.          

*   *   *

Trazirat e shkaktuara prej bandave çetnike kriminale serbe në veri të Kosovës, më 1 gusht të viti në vazhdim, shkojnë favor të Putinit. Ai noton në gjakun e ushtarëve të vet dhe të ushtarëve e civilëve ukrainas. Ai e ka humbur arsyen. Tanimë do luftëra dhe zjarr. Ai ka kaluar matanë historisë. Është antihistorik. Brukseli nuk duhet ta sjellë punën që për Kosovën të prononcohet madje edhe kryetari i Bjellorusisë Aleksandar Lukashenko (1954-). Lidhur me barrikadat e çetnikëve serbë në veri të Kosovës, ai tha: “Do të jemi me Serbinë…”.

S’na habit dot Lukashnko, miku i afërt i Putinit. Na habit Josef Boreli i cili me deklaratën e vet përkitazi me bllokimin e rrugëve të veriut të Kosovës, s’bëri dot asnjëfarë dallimi midis viktimës dhe hienës gjakpirëse. Viktimë është Kosova që s’e lënë të qetë, ndërsa hienë gjakpirëse është Serbia e Vuçiqit dhe jo vetëm e tij. A s’e sheh vallë Brukseli se në Serbi s’dëgjohet dot kurrfarë zëri alternativ? A kjo Serbi i thotë vetes: jam Evropë?! A kjo na qenka Evropa?! I këtillë na qenkësh kontinenti i vjetër?! Evropë, lëre rahat Serbinë në gjirin e Moskës dhe të Pekinit! Të mjaftojnë Shqipëria dhe Kosova, zemra e shqiptarisë. S’ka pasur fuqi që ka mundur ta shtrojë. Kombi shqiptar Evropë, të vlejnë sa njëqind Serbi – proruse. Mos prano në gjirin tënd Evropë, kalë troje. Mos shti në kështjellë tënde kolonë të pestë – ruse.

Kosova dhe Shqipëria do të bëhen. 

Xhelal Zejneli                  

Prof. Xhelal Zejneli/

Maqedonia e Veriut 16 vjet ndodhet në sallën e pritjes të BE-së, për ta marrë datën e fillimit të bisedimeve. Për t’i filluar Shkupi bisedimet aderuese me BE-në, duhet t’i plotësojë gjashtë kërkesat e Bullgarisë:

– përfshirja e bullgarëve në Kushtetutën e Maqedonisë së Veriut; 

   – çështja që ka të bëjë me emrin e shkurtër dhe të gjatë të Republikës së Maqedonisë së Veriut;

  – parandalimi i gjuhës së urrejtjes kundër bullgarëve në RMV;

  – rehabilitimi i viktimave bullgare në periudhën e komunizmit në Maqedoni, kur kjo ishte pjesë e federatës jugosllave;

– vazhdimi i punës së Komisionit të përbashkët të historisë; dhe

– deklaratë e qartë për mospërzierje në punët e brendshme rë Bullgarisë.

A mund palët të arrijnë kompromis kur çështjet e sipërthëna janë të ngarkuara nga politika dhe nga historia.

1. Përfshirja e bullgarëve në Kushtetutën e RMV-së – Në ligjin themelor të vet, RMV-ja i përmend shqiptarët, serbët, boshnjakët, turqit dhe romët, por jo edhe bullgarët. Për t’u realizuar kjo kërkesë bullgare, duhet të ndryshohet kushtetuta. Për t’u ndryshuar kushtetuta, nevojite 2/3 e votave të deputetëve të Kuvendit të RMV-së. Partia djathtiste dhe nacionaliste VMRO-DPMNE e cila ka 39 deputetë, e kundërshton fuqimisht çdo lëshim ndaj Bullgarisë, kështu që për t’u ndryshuar kushtetuta, do të duhej të votonin të gjitha partitë e tjera të përfshira në kuvend. Sipas regjistrimit të vitit 2002, rreth 1.500 vetë në Maqedoni janë identifikuar si bullgarë etnikë. Sipas parashikimeve për regjistrimin e vitit 2021, në RMV ka mbi 3.000 bullgarë. Por pala bullgare thotë se në RMV jetojnë rreth 120.000 bullgarë. Në këtë numër janë përfshirë të gjithë qytetarët e RMV-së të cilët vitet e fundit kanë marrë pasaporta bullgare. Disa mund ta kenë bërë këtë për të udhëtuar në mënyrë të lirë në Evropë. Sipas Sofjes, bullgarët në RMV u nënshtrohen maltretimeve, ndaj detyrohen ta fshehin përkatësinë etnike të tyre.  

2. Mospërzierja në punët e brendshme të Bullgarisë – Pala bullgare kërkon nga Shkupi të mos e shtrojë çështjen e njohjes së pakicës maqedonase në Bullgari. Në regjistrimin e popullsisë të vitit 2001, të kryer në Bullgari, si maqedonas etnikë janë identifikuar 5.071 vetë, ndërsa në atë të vitit 2011 vetëm 1.654 vetë. Organizata të ndryshme politike dhe kulturore maqedonase në Bullgari pohojnë se e drejta e tyre për përcaktim etnik është kufizuar në mënyrë sistematike. Sipas tyre, kjo është bërë me qëllim të asimilimit të tyre. Organizatat maqedonase në Bullgari thonë se organet bullgare refuzojnë t’i regjistrojnë. Për 14 raste të tilla Bullgaria është dënuar në Gjykatën Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Sipas regjistrimit të vitit 1946, në Bullgari 160.541 vetë janë deklaruar si maqedonas. Shtrohet pyetja: Ç’është nënkuptuar me fjalën “maqedonas” në vitin 1946 dhe ç’kuptohet me të sot? Në vitin 2017, Sofja dhe Shkupi nënshkruan Marrëveshje për miqësi dhe fqinjësi. Të dyja palët u morën vesh që të mos përzihen në punët e brendshme të njëra-tjetrës. U dakorduan që çështja e pakicave të zgjidhet sipas standardeve të BE-së dhe të KB-së. A do t’i përmbahet Sofja marrëveshjes së sipërthënë për pakicat apo do të ngulë këmbë që Shkupi të heqë dorë nga ideja se në Bullgari ka pakicë maqedonase.   

3. Forma e shkurtër apo e plotë e emrit Maqedoni e Veriut – Çështje kontradiktore është edhe shkrimi i emrit të Maqedonisë së Veriut. Sofja insiston që në të gjitha dokumentet zyrtare emri i Maqedonisë të shkruhet si Republika e Maqedonisë së Veriut. Sipas Sofjes, me këtë do të saktësohet se nuk është fjala për rajonin gjeografik të Maqedonisë dhe për  pjesën veriore të saj e cila ndodhet në territorin e Bullgarisë, por fjala është shtetin. Kjo çështje përbënte thelbin e mosmarrëveshjes 27-vjeçare midis Maqedonisë dhe Greqisë, gjë që përfundoi me ndryshimin zyrtar të emrit, duke ia shtuar atij fjalën “Veriut”. Për këtë u ndryshua edhe kushtetuta e shtetit. Dikur sipas Athinës, ndërsa sot sipas Sofjes, RMV-ja në një moment të caktuar, me emrin e vet mund të paraqesë kërkesa territoriale ndaj vendeve ku shtrihen pjesë gjeografike dhe historike të rajonit të Maqedonisë. Shkupi pohon se është i gatshëm të ofrojë  garanci me shkrim se emri nuk implikon kurrfarë pretendimesh territoriale ndaj Bullgarisë.

4. Rehabilitimi i viktimave të komunizmit në periudhën kur Maqedonia ndodhej në kuadër të federatës jugosllave – Sofja kërkon rehabilitim për të gjithë bullgarët të vrarë nga qëndresa komuniste gjatë Luftës së Dytë Botërore, e pastaj nga regjimi komunist pas ardhjes së tij në pushtet dhe shpalljes së Maqedonisë si republikë në kuadër të Jugosllavisë. Sipas Sofjes, regjimi jugosllav ka ushtruar terror të madh ndaj qytetarëve me vetëdije bullgare. Kjo gjendje është rënduar sidomos pas ndërprerjes së marrëdhënieve midis BRSS-së dhe Josip Broz Titos (1892-1980), në vitin 1948. Pas mbarimit të Luftës II Botërore, në rajon u vendosën regjime komuniste. Marrëdhëniet midis Bullgarisë dhe Jugosllavisë u zbutën. Në vitin 1946 Sofja i dërgoi në Shkup mbetjet mortore të Goce Delçevit (Kukush, Maqedoni e Egjeut, sot në Greqi, 1872 – Banicë, Maqedoni e Egjeut, sot në Greqi, 1903), të vrarë në vitin 1903 në fshatin Banicë, Maqedoni e Egjeut, sot në Greqi, gjatë përplasjeve me ushtarët turq. Goce Delçevi nderohet si hero kombëtar, si në Maqedoni, ashtu edhe në Bullgari. Me fjalë të tjera, të dy shtetet e konsiderojnë hero kombëtar të vet.     

Por, pas viti 1948, kur Jugosllavia i prishi marrëdhëniet me Stalinin, raportet me Sofjen u përkeqësuan dhe kjo zgjati me dekada. Në Maqedoni, sipas Sofjes, pason përndjekja e bullgarëve etnikë, burgosja e tyre, dërgimi nëpër kampet e përqendrimit, nënshtrimi torturave, madje edhe vrasja e tyre në rrethana të paqarta. Kjo është bërë në përputhje me synimin e Beogradit për debullgarizimin e zonave. Sigurimi shtetëror i Jugosllavisë, i njohur si Sektori i Mbrojtjes së Popullit (OZNA) i ka përndjekur bullgarët si armiq të federatës jugosllave. Në vitin 2008 Maqedonia miratoi Ligjin për lustrim me të cilin do të mund të zbuloheshin edhe pjesëtarët e policisë sekrete të implikuar në përndjekjen e bullgarëve. Duhet shtuar se pothuajse të gjithë arkivat e dikurshëm të policisë sekrete ruhen në Serbi.  

5. Vazhdimi i punës së Komisionit dypalësh për historinë e dy vendeve – Ky komision ishte segmenti kryesor i Marrëveshjes së fqinjësisë së mirë të vitit 2017. Në vitin e parë të punës ky komision bëri një përparim të caktuar lidhur me historinë mesjetare. Puna e tij u ndal kur u shtruan çështjet që kishin të bënin me fundin e shekullit XIX dhe me fillimin e qindvjeçarit XX. Pati mosmarrëveshje lidhur me faktin në ka qenë Goce Delçevi bullgar apo maqedonas. Sipas palës bullgare, historianët maqedonas refuzojnë ta vazhdojnë punën bashkërisht. Në anën tjetër, historianët maqedonas thonë se ndaj tyre ushtrohet trysni politike. Pasoi vetoja bullgare për fillimin e bisedimeve të Maqedonisë së Veriut për integrim në BE. Sofja e fajëson Maqedoninë e Veriut se nuk dëshiron t’i njohë faktet historike, ndërsa Shkupi kërkon që për çështjet historike të vendosin ekspertët, pa trysni nga lartë.

Shumë figura historike, si të kohës së mesjetës, ashtu edhe të fundit të shekullit XIX dhe të fillimit të shekullit XX, përvetësohen nga të dyja palët. Car Samoilin e përvetësojnë, si Shkupi, ashtu edhe Sofja. Përvetësohen prej të dyja palëve edhe personalitete të lëmit politik, letrar, kulturor, publicistik. Car Samoili apo Car Samuili ka lindur në Sofje të Bullgarisë në vitin 958, ndërsa ka vdekur në Prespë të Maqedonisë, në vitin 1014. Për historianët maqedonas, Samoili ka qenë sundimtar maqedonas i mesjetës.  

Një prej çështjeve kryesore të pazgjidhura ka të bëjë me identitetin maqedonas dhe me gjuhën maqedonase. Bullgaria nuk e njeh dhe nuk e pranon gjuhën maqedonase. Për të hyrë RMV-ja në Be, kjo çështje patjetër të zgjidhet. Sipas Sofjes, maqedonishtja është në të vërtetë dialekt i gjuhës bullgare. Kjo është diçka të cilën nuk do ta kishte pranuar asnjë maqedonas. 

Sa i përket identitetit maqedonas, pala bullgare thotë se kjo çështje është fryt i propagandës jugosllave. Apo identiteti maqedonas është formuar natyrshëm dhe paralel me atë bullgar!? 

Sipas Shkupit, kërkesat e Sofjes nuk janë veçse reflektim i politikave asimiluese bullgare nga e kaluara deri më sot dhe se Bullgaria, gjatë Luftës II Botërore e ka pushtuar një pjesë të madhe të Maqedonisë së sotme. Në anën tjetër, Bullgaria nuk e sheh veten si fuqi pushtuese. Përveç kësaj, Sofja në asnjë mënyrë nuk pajtohet me formulimet e sotme në tekstet shkollore të historisë në RMV, siç janë: “forcat pushtuese fashiste bullgare”, duke pohuar se ajo vetëm ka administruar një territor gjatë kohës së luftës.  

6. Parandalimi i gjuhës së urrejtjes ndaj Bullgarisë dhe bullgarëve – Kjo është një prej kërkesave kryesore që i ka paraqitur Bullgaria në dy vitet e fundit. Sofja e fajëson Maqedoninë e Veriut se lejon dhe nuk ndërmerr asgjë për ta parandaluar gjuhën e urrejtjes ndaj Bullgarisë dhe bullgarëve etnikë. Sipas Sofjes, kjo gjuhë e urrejtjes është përhapur në shoqërinë maqedonase që nga koha e Jugosllavisë, ndërsa me rastin e formimit të shtetit të Maqedonisë në vitin 1991, pasqyra e armiqve bullgarë është përdorur për forcimin e identitetit kombëtar maqedonas. Sintagma “forcat pushtuese fashiste bullgare” nuk është asgjë tjetër, përveç se gjuhë e urrejtjes. Shkupi pajtohet që termin “forcat pushtuese fashiste bullgare” ta zëvendësojë me termin “forcë pushtuese fashiste”, por Sofja nuk pajtohet me kaq. Ajo kërkon që ky term të zëvendësohet me një përkufizim më të butë: “administrimi bullgar”. Për historianët maqedonas, termi “forcë pushtuese fashiste” është përkufizim relevant për arsye se atëherë Bullgaria ka qenë aleate e Gjermanisë naziste dhe se gjatë “administrimit” bullgar qenkëshin vrarë mijëra njerëz. Përveç kësaj, Sofja thotë se në RMV janë dëmtuar një numër i madh përmendoresh bullgare, përfshi edhe rastin e fundit të shkatërrimit të varrezave të ushtarëve bullgarë të Luftë së Parë Botërore në qytetin e Kavadarit.  

Për t’u zgjidhur këto çështje, të dyja palët duhet të bëjnë kompromise.  

*   *   *

Kontesti midis Shkupit dhe Sofjes, është më kompleks se ai që ishte midis Shkupit dhe Athinës. Këtu kemi të bëjmë drejtpërsëdrejti me mohimin e gjuhës maqedonase dhe të  historisë maqedonase. Kur mohohen këto dy vlera, atëherë vihet në dyshim identiteti një populli. 

Gjatë zgjidhjes së kontestit midis Athinës dhe Shkupit, shqiptarët u treguan të matur dhe vepruan në mënyrë konstruktive. Edhe në mosmarrëveshjen e përtashme të Sofjes dhe të Shkupit, shqiptarët duhet të jenë të matur dhe duhet të marrin qëndrim konstruktiv. Mosmarrëveshjen midis sllavo-maqedonasve dhe grekëve, shqiptarët e konsideronin si çështje e këtyre dy popujve. Po kështu duhet ta konsiderojnë edhe kontestin midis Sofjes dhe Shkupit. Pra, si çështje ndërmjet sllavo-maqedonasve dhe bullgarëve. Faktori shqiptar e mbështet zgjidhjen e problemit të sipërthënë, si  mundësi e vetme që Maqedonia e Veriut të përfshihet në BE. Bujar Osmani është i përfshirë në procesin e zgjidhjes së kontestit ndërmjet Shkupit  dhe Sofjes, jo vetëm si shqiptar, por edhe si funksionar i shtetit apo si ministër i Punëve të Jashtme. Me fjalë të tjera, ai vepron kryesisht, d.m.th. sipas detyrës zyrtare. Zgjidhjen e kontestit ndërmjet Sofjes dhe Shkupit, shqiptarët e mbështesin në shkallë kombi. Pikërisht për këtë, shqiptarët në gadishull gëzojnë aureolën e popullit paqeruajtës, paqedashës dhe stabilizues. 

Zgjidhja e kontestit të sipërthënë e rrit qëndrueshmërinë e RMV-së dhe të rajonit, si dhe parandalon ndikimin apo penetrimin e Moskës në këtë vend dhe në gadishull. 

Propozimi francez në asnjë mënyrë nuk e vë në dyshim, as gjuhën maqedonase, as edhe identitetin e popullit maqedonas. Protestat që i organizon para Kuvendit të RMV-së dhe para Ministrisë së Jashtme, VMRO-ja opozitare, nuk janë hap i drejtë, as i arsyeshëm. Në protestat e mbrëmjes së 5 korrikut u lënduan 47 policë, dy prej të cilëve – rëndë, ndërsa 11 protestues u arrestuan. Kjo është parti konservatore, nacionaliste dhe antishqiptare. Kjo parti s’e ka mendjen te organizmat euroatlantikë. Aq i bëhet për NATO-n dhe për BE-në. Mirëpo 700.000 mijë shqiptarë në RMV nuk mund të jenë peng i një partie retrograde dhe anakronike, siç është ajo. Kjo farë VMRO-je ishte kundër Marrëveshjes së Ohrit, të nënshkruar më 13.08.2001, kundër Marrëveshjes së Prespës, të nënshkruar më 17.06.2018, kundër zyrtarizimit të Universitetit të Tetovës, që u realizua në vitin 2004, kundër riorganizimit territorial të Maqedonisë, të realizuar në vitin 2004, kundër të drejtës së përdorimit të flamurit shqiptar, që u arrit më 27.07.2005, kundër zyrtarizimit të gjuhës shqipe, që u arrit më 14.01.2019. Gjithmonë kundër dhe vetëm kundër. Ithtarët kësaj partie të pareformuar kanë brohoritur “vdekje shqiptarëve”, “shqiptar i mirë është shqiptari i vdekur”, “dhoma gazi për shqiptarët”, “Avioimpex” – aludim për aeroplanin “JAK 42” që u rrëzua në afërsi të Ohrit më 20.11.1993, me ç’rast humbën jetën 116 vetë, pothuajse të gjithë shqiptarë. Për do ish-ministra të kësaj partie, shqiptarët nuk ishin veçse “indianë”. 

Për Marrëveshjen e Prespës, kjo parti e fajësoi LSDM-në për tradhti të lartë. Si pasojë, në zgjedhjet vendore të mbajtura më 17.10.2021, LSDM-ja mezi ia doli të fitojë në jo më shumë se gjashtë bashki të vogla. Edhe sot, VMRO-ja e fajëson LSDM-në për tradhti kombëtar, duke shpresuar se do ta mposhtë edhe në zgjedhjet parlamentare. Por, VMRO-ja duhet ta dijë se zgjidhja e kontestit midis RMV-së dhe Bullgarisë nuk është çështje partiake apo çështje grumbullimi votash dhe rrëmbimi pushteti. Maqedonia e Veriut, njëherë e mirë duhet t’i zgjidhë çështjet e hapura, si brenda, ashtu edhe me fqinjët e saj. Si pasojë e agresionit rus në Ukrainë, RMV-ja dhe rajoni ndodhen në krizë të thellë – ekonomike, sociale dhe morale. I pret një dimër i acartë. Prandaj, veprimet e VMRO-së nuk janë veçse akt destruktiv dhe irracional. Politika bëhet në kuvend dhe jo në rrugë. Nga politika populiste përfiton vetëm Vladimir Putini. Vandalizmin në sheshin e Shkupit e mbështet vetëm Moska dhe askush tjetër.

Athina e zgjidhi problemin me Shkupin. Kisha Ortodokse Serbe, përkatësisht Beogradi, për t’i dalë në ndihmë Shkupit përballë Sofjes, më 24.05.2022 e njohu autoqefalinë e Kishës Ortodokse Maqedonase. Tani Shkupin e kushtëzon Bullgaria. Po shqiptarët!? Çështja shqiptare në Ballkan është komplekse. Përveç kësaj, faktori shqiptar në Maqedoni, nuk ka poseduar determinatë historikë. dhe sociologjikë të mjaftueshëm për të imponuar kërkesa politike. Popujt socialë nuk arrijnë lehtë të mira politike.               

Edhe autoritetet e BE-së sigurojnë se me propozimin francez, gjuha maqedonase dhe identiteti i popullit maqedonas, assesi nuk vihen në dyshim. Është mirë që në zgjidhjen e kontestit ndërmjet Sofjes dhe Shkupit, në rolin e tertium interveniens të angazhohet Uashingtoni. 

Xhelal Zejneli