I nderuari z. Elmi,

Në emrin tim personal dhe të Lidhjes Demokratike Shqiptare, të cilën e drejtoj, ju përgëzoj për rizgjedhjen në postin e kryetarit të Federatës Panshqiptare Vatra. Jam më se i sigurt se devotshmëria juaj në drejtimin e kësaj vatre kombëtare, si edhe deri më tani, do të jetë në të mirë të Vatrës, komunitetit dhe të krejt shqiptarëve. Linja kombëtare Vatrës kurrë nuk i ka munguar, por me ju në krye është përforcuar edhe më tepër. Është nder e privilegj, por edhe obligim, të drejtoni një Federatë me traditë qindvjeçare, të drejtuar nga figura të ndritura të kombit tonë, dhe kjo, edhe figurës suaj, me mënyrën si po e drejtoni, i siguron vendin në sofrën e burrave të kombit.

Ju prift e mbara!

Me respekt,

Nikollë Camaj

Nga WALTER VELTRONI/

Në zemrën e mësymjes së një Vëndi sovran, nën kërcënimin e një lufte bërthamore, me një milion të ikur, qytete të rrethuar dhe fëmijë të vrarë, me gra atdhetare që organizojnë mbrojtjen e tokës së tyre, me gërmadhat e shtëpive e të shpirtërave mbi tokë, Evropa dhe Perëndimi po na japin shënja të një gjallësie të dëshpëruar, të zgjimit e të ndryshimit. Tani nuk e dijmë nëse mjafton. Por ai që e ka filluar këtë veprim kriminal merrte me mënd se ai n’Evropë do të kishte shkaktuar ndarje t’ahpra e do të kishte pjellë, së shumti, ndonjë komunikatë proteste dhe ndonjë sanksion të butë. Siç qe më së fundi me bashkëngjitjen e Krimesë.

Ndërsa kësaj here Perëndimi dijti të kundërveprojë dhe Evropa të tregohet e thukët. Sanksionet nuk kanë qënë ujë trëndafili, evropianët nuk janë frikësuar nga llogaritja e ndonjë flijimi të mëtejshëm. U punua , nga ana e qeverive në një sinergji të përgjithëshme, siç tregon vendimi i mbylljes së hapësirës ajrore, ose ai i mbështetjes, jo vetëm me fjalë, të qëndresës ukrainase. U lanë mënjanë ndarjet mbi temën e të mërguarvet dhe u hap një garë prekëse ndërmjet kujt do t’i priste me më shumë bujari ata evropianë në ikje nga lufta. 

Gjermanët kanë tejkaluar caqet që i kishin vënë vetes mbas luftës së dytë botërore. Është e rëndësishme që këtë e bëri një kançelar socialdemokrat, në krye të një koalicioni me liberalët e të gjelbërit. Anglezët kanë parë me kthjelltësi rrezikun e kanë qënë në një mëndje me Evropën, në të cilën, dashje o pa dashje, ndjehen pjesë. Polonia, Hungaria, deri tani nuk kanë luajtur ndeshje të ndara. Deri edhe Suedia e Finlanda, historikisht të pandjeshme, kanë kthyer vështrimin nga NATO.

Nëse një nga pasojat shtyrëse të kësaj mësymjeje kriminale duhej t’ishte për të ndarë Evropën dhe frikësuar Perëndimin, nuk ka pasur asnjë efekt. Sot i veçuar nuk duket ai që është sulmuar, por ai që ka sulmuar. Nuk është pak. Nuk ishte e sigurtë.    

Por të themi të vërtetën: thënia për Evropën e dobët e të pasigurtë, shpesh e pathemeltë, ishte krisur nga kundërveprimi i institucioneve kontinentale kundrejt pandemisë. Nuk u ndigjua vetmia n’atë krizë. Mekanizmi i “mbështetjes së ndërsjelltë”, që shkrepi me një shpejtësi të pazakontë, u dha mundësi ekonomive kombëtare të merrnin frymë e të përballonin çmimin e frikshëm, njerëzor e shoqëror që shkaktoi virusi.

Evropa, e udhëhequr nga një grua, nuk ka qënë kurrë kaq e bashkuar dhe nuk ka treguar kurrë kaq frymë e aftësi zgjeruese si në këto dy kriza, që rrezikojnë të shkatërrojnë arkitekturën e përbashkët dhe të çligjësojnë Perëndimin si vënd demokracie, lirie e paqeje. Vlejnë fjalët e Mario Dragit në Parlament: “Nuk mund të lemë që n’Evropë të kthehet një sistem në të cilin kufijtë të përcaktohen me forcë e ku lufta të jetë një mënyrë e pranueshme për të zgjeruar zonën e ndikimit. Respektimi i sovranitetit demokratik është një kusht i bazës së një paqeje të qëndrueshme”.

Në parathënien e botimit të vitit 1944, Manfesti i Ventotenes, i shkruar ndërsa Evropa digjej e ndarë, tregonte rrugën e një utopie mbikombëtare – atëherë ishte sigurisht e tillë – që u sendërtua plotësisht: “Të tillë parime mund të përmblidhen në pikat e mëposhtëme: ushtri e përbashkët federale, bashkim monetar, heqje e gardheve doganorë e të kufizimeve të mërgimit ndërmjet shteteve pjesëmarrës në Federatë, përfaqësi e drejtpërdrejtë e qytetarëve në kuvendet federale, politikë të jashtëme të përbashkët”.

Nga gjashtë synime t’ëndërruar nga ai internim, katër tashmë janë të sendërtuar. Dy të tjerët, politika e jashtëme dhe e mbrojtjes të përbashkëta, kanë marrë në këta muaj një shtysë të fuqishme. Nuk njohim sot përfundimin e kësaj krize, që është edhe kundërvënia e dy ideve të qeverimit të bashkësisë e të marrëdhënieve ndërkombëtare. asaj të “demokraturës” që i kufizon në siguri thjesht formale liritë – sa gjatë Evropa ka bërë sikur nuk i shihte në disa Vënde kundërshtarët e arrestuar ose të zhdukur dhe kundërshtinë të shtypur! – e zhvendos ndyrësisht barazpeshën vendim-marrëse mbi figurën e një kreu autoritar e n’atë të demokracive të papërsosura e të çala të kontrolluara, do t’ishte një gabim të mos jemi të vetëdishëm për paqeverisshmërinë e mungesën e identiteteve të forta politike. Demokraci të drobitura nga helmi i populizmit dhe i kundër evropianizmit. Në kllapinë e muajve të shkuar gjithshka dukej e pranueshme: dalja nga Euro, mbështetja jelekëve të verdhë, Putini i ngritur në model të udhëheqësit liberal. Të gjitha gjëra që tani janë mbas krahëve tonë, dhe është mirë kështu. Është një fakt pohenik, nuk duhet të jetë sot lëndë e një propagande përçarëse.

Demokracia, bijë e vuajtjes dhe e gjakut evropian të Nëntëqindit, tregoi aftësi kundërveprimi.

Joe Biden, në mungesën e përgjithëshme të interesit, foli muaj më parë për nevojën e një aleance të demokracive. Sepse synimi i vërtetë i shumë proçeseve në veprim, përfshirë edhe këtë luftë absurde, është pikërisht zëvëndësimi i demokracisë me të tjera forma qeverish, të llojit autokratik.

Jemi të zhytur në një krizë në të cilën nuk do të kishim dashur kurrë të jetonim, në dyert e diçkaje dramatike e të panjohur. E për të cilën duhet të shpresojmë se do të zgjidhet me armët e bisedimeve, të vetmit e mundëshëm. Ajo zgjidhja paqësore e kërkuar nga të gjithë njerëzit e vetëdijshëm. Por ka edhe një tjetër arsye themelore në këtë kundërveprim të papritur ndaj agresionit. Është zbritja në fushë e opinionit publik në të gjithë botën. Vlerat e paqes, të mbrojtjes së lirive, mospranimi i autoritarizmit, kanë çuar milionë njerëz të manifestojnë, të luten, të protestojnë. Ose, siç kanë bërë të rinj, artistë dhe personalitete të sportit ose t’ekonomisë ruse të marrin qëndrime shpesh të rrezikëshme për vetë sigurinë e tyre.

Dukej gjithshka e mbaruar, dukej se qënieve njerëzore të këtyre kohëve nuk i mbetej tjetër veçse të ishin spektatorë. Përkundrazi, pyetjes së dytë retorike – ku janë paqësorët? – këtë herë i janë përgjigjur në tërë botën një lëvizje njerëzish, sidomos të rinj, që nuk kanë praktikuar ideologjizma të një tjetër kohe, të rehatëshme, të barazlarguar e tjetërsime ngushulluese.

Miliona qënie njerëzore që janë rrjeshtuar për liritë e paqen, në këtë kohë të çoroditur e të rrezikëshme.

“Corriere della Sera” 3 mars 2022    Përktheu Eugjen Merlika 

Jani Gjoni/

Une nuk besoja se Rusia do te sulmonte Ukrainen megjithese presidenti i SHBA po deklaronte se sulmi do te fillonte ne 48 ore e me pas ne 24 ore, nderkohe qe Putin e mohonte kete ne menyre kategorike dhe publikisht. 

Po perse une nuk e besoja?

Do te mundohem te permbledh arsyet te cilat me cuan ne ate konkluzion.

. Rusia i kshte kapacitetet ushtarake per te realizuar nje sulm ushtarak me sukses ne Ukraine.

. Kercenimi i Putinit per nderhyrje me force ne Ukraine me dukej si forma me e larte e presionit nderkombetar per te perfituar maksimalisht ne kerkesat qe parashtroi.

. Ekonomikisht Rusia nuk eshte ne gjendje te perballoje nje lufte te gjate edhe sikur te mos kete embargo nderkombetare. Ajo nuk eshte nje shtet i zhvilluar, eshte thjesht nje gas station.

. Financiarisht Rusia e ka te pamundur perballimin e kostove qe krijohen nga lufta. Ajo financiohet vetem nga shitja e produkteve natyrale te pa perpunuara.

. Politikisht nuk perfiton asgje me nderyhrje ushtarake ne mes te Evropes. Asnje lloj mbeshtetje nga askush dhe asnje simpati pervec popullit serb.

. Globalisht Rusia nuk ka aleanca te qendrueshme me shtete te konsoliduara ekonomikisht e ushtarakisht pervec Kines qe kerkon te perfitoje nga cdo konflikt ne Evrope apo kudo tjeter ne bote.

. Historikisht, te dyja palet ne konflikt humbasin, pushtimet gjithnje kane qene te perkohshme panevaresisht nga suksesi ne lufte. E pamundur te mbash nje shtet apo komb nen thunder pergjithmone.

Kjo ishte linja e te menduarit perpara fillimit te veprimeve ushtarake nga ana e Rusise. Ndonjehere me ngacmonte llogjika se perendimi e donte kete ingranim te Rusise ne Ukraine. Me poshte do te shpreh ndonje ide se perse me dukej edhe keshtu. Pra, nuk shikoja arsye thelbesore per te filluar nje lufte, ndoshta arsyetimet e shumta dhe te thella te cojne larg realitetit per te dalluar pretekset nga arsyet e verteta, ato jane gjithnje feminore ne pamje sepse behen per propogande. Nderkohe, lufta ka filluar dhe analizat fillojne me perplasjet e ideve e mendimeve per te zbuluar te verteten.

Fillimi i agresionit Rus ne Ukraine.

Opinioni i pergjithshem ne media dhe nga shume specialiste politik e ushtarak ishte se forcat ruse do te pushtonin Kievin dhe qytetet kryesore me nje lufte rrufe brenda 24 – 48 oreve.

Nuk ndodhi dhe akoma sot pas 12 ditesh nuk ka ndodhur. Perse?

Le te bejme nje parashtrim para se te japim arsyet qe kane ndikuar ne mos realizimin e objektivave ushtarake.

Deri me sot po shikojme forcat ruse duke u perballur me popullsine civile, me shkaterrimin e ndertesave rrugeve, e objekteve te tjera ne qytete. Natyrshem vjen pyetja “kjo eshte lufta?”, po c’eshte lufta?

Eshte lufte ? Le te arsyetojme mbi faktet.

Putini dekelaroi se eshte “Operacion Special Ushtarak” me dy objektiva startegjik:

“denazifikimin e shoqerise ukrainase dhe demilitarizimin e vendit” me vone ato u ndryshuan dhe vazhdojne te ndryshojne. Sot Putin kerkon:njohjen e Krimese, te dy republikave te reja dhe neutralitetin e Ukraines (kurre te mos hyje ne NATO).

Generali Prussian Carl von Clausewitz na meson se: ”Lufta eshte nje akt force per te detyruar amikun ti nenshtrohet kerkesave tona” dhe “Lufta eshte vazhdimi i politikes me mjete te tjera”

Duke analizuar me arsyetimin e Clausewitz shohim se eshte Lufte.

Po perse eshte termi “Special” (Operacion Special Ushtarak)?

Mendoj se eshte bere me qellimin per te maskuar luften e hapur per pushtimin e Ukraines si dhe te parandalonte kryengritjen popullore deri ne arritjen e objektivave ushtarake. Pra me pak fjale, nuk kemi problem me popullin ukrainas, por vetem me nazistet (duke revokuar sentimentet e Luftes se Dyte Boterore, ku te dy popujt luftuan sebashku) dhe me regjimin e droguar e degjeneruar qe po shkaterron jo vetem ruste ne Ukraine por te gjithe popullin. “Ne jemi clirimtaret!”

Psikologjikisht eshte perpunuar me kujdes por nuk funksionoi. Perse?

Ky “Operacion Special Ushtarak” u mendua te imitonte veprimin e ushtrise amerikane ne Irak, Afganistan, Siri me nderhyrje kirurgjikale dhe pa shume collateral. Perse deshtuan? Per kete duhet te bejme nje analize me gjykime ushtarake. 

Shume ushtarake te larte nga vende te ndryshme kane dhene mendimet e tyre rreth luftes ne Ukraine. Une po mundohem te bej nje permbledhje pa reference duke perfshire edhe mendimin tim per kete konflikt.

. Generalship, ose kendveshtrimi politiko ushtark me i larte ne Rusi nuk ishte ne nivelin e reliteteve te kohes. 

Ne rrafshin startegjik:

-Drejtuesit e larte ushtarak perfaqesojne doktrinen ushtarake te luftes se ftohte me perplasje klasike forcash ne fushebeteje.

-Inteligjenca Ruse u bazua ne informacione te gabuara dhe jo realiste.

-Nuk planifikuan luften mediatike ose deshtuan plotesisht ne ate qe ndertuan per te fituar zemrat e njerezve, te opinionit te gjere. E kunderta u vertetua “urrejtja” per Rusine.

-Drejtimi dhe komandimi nuk arriti kordinimin e nevojshem te forcave ne veprime luftarake. Ato ngelen pa lidhje, te shperndara dhe pa kohezion.

-Nuk rrealizuan “gravitetin” ne perqendrimin e forcave por is shperndane ne 4-5 drejtime te dryshme.

-Planizim i dobet llogjistik, mungesa ne furnizime me karburant, ushqime, armatim etj.

-Nuk realizuan “air supremacy” kontrollin e hapesires ajrore.

Ne rrafshin Operacional dhe Taktik:

-Planizim shume i dobet me formacione te ngurta, pa hapesira dhe objektiva konkrete.

-Kollona te stergjatura e te trasha ne gjithe gjeresine e rruges qe nuk krijon asnje mundesi                                                             manovrimi te forcave ne veprime luftarake. 

-Pergatitja dhe Trajnimi i dobet i forcave perpara se te hynin ne veprime luftarake. Afersisht 75% e tyre eshte rekrute, jo profesioniste.

-Mungesa e moralit dhe inspirimit te tyre.

Dy jane elementet mbi te cilat ushtria Ruse mbeshtetet (fuqia e madhe e Zjarrit dhe Manovra te shpejta me mjete te mekanizuara e tanke). Te dyja keto nuk u shfrytzuan sepse ruset prisnin perballjen me formacionet e ushtrise ukrainase, por u detyruan te ballafaqohen me luften urbane qe konsiderohet si “lufte me intesitet te ulet”.

Planifikimi i ushtrise ukrainase synoi te terhiqte forcat ruse ne perplasje me popullin ukrainas qe te realizonte kryengritjen popullore, unitetin kombetar dhe urrejtjen ndaj agresorit qe e realizuan me shume sukses. Gje qe nuk ishte parashikuar nga shtabi i forcave ruse.

Lidershipi ushtarak Ukrainas u tregua is suksesshem si ne planin startegjik edhe ne ate operacional e taktik. 

Udheheqesit politik te Ukraines u treguan teper aktiv, si ne planin nderkombetar per te krijuar perkrahjen e nevojshme edhe ne ate te brendshem per forcimin e unitetit kombetar dhe formimin e moralit te larte. Komunikimi live virtual pati nje impact te larte simpatizues dhe inspirues duke fituar luften per opinionin publik. Kjo fitore ka ndikuar edhe ne opinionin public rus, protestat kunder luftes ne Rusi po rriten nga dita ne dite megjithese nuk eshte ne nivelin kritik. Ai do te arrije atje pasi arkivolet me ushtaret e vrare te zgjojne shpirtin dhe mendjet e trazuara nga propoanda shteterore.

E fundit qe do doja te debatojme eshte Elita Ruse! Cilat jane Opsionet e saj?

Historikisht Elita Ruse ka qene ne anen e gubernes, asnjehere ne anen e popullit. Perse?

Sepse aje eshte krijuar nga vete qeveria me korrupsion e padrejtesi. Kjo eshte oligarkia e sotme “Elita Ruse”. Ajo nuk eshte e panvarur e meritokratike prandaj eshte e detyruar te mbeshtese Putinin dhe rregjimin e tij ne Rusi. Rusia nuk eshte demokraci panvaresisht se bejne zgjedhje, ato jane farse. 

Vetem Demokracia ofron premisat, kushtet dhe mundesite per ndertimin e nje shoqerie te shendetshme, nje shtrese te mesme dhe ate elite kurajoze e dinjitoze qe mund ti kundervihen gubernes ne cdo kohe qe nuk eshte ne linje me interesat publike.

Pytje ne vazhdim:

1. A eshte ky konflikt fillimi I Luftes se Trete Boterore?
2. A do pe pershkallezohet ne perdorimin e armeve berthamore?

Jani Gjoni

Nga Mehmet PRISHTINA/

Kosova nuk bën përjashtim në këtë kontekst të zhvillimeve pasi që siguria e saj varet kryesisht nga ambicjet destabilizuese të Serbisë. Duke qenë një mjedis të favorshëm për ndikimin rus në Ballkan, Serbia mund ta përdorë Kosovën si alibi për aventurat e saj të papërfunduara militariste. Kjo është edhe arsyeja se pse Kosova një orë e më parë duhet të bëhet anëtare e plotfuqsihme e NATO-s, duke ia pre Rusisë kanalet e ndikimit në këtë pjesë të Evropës Juglindore, e cila nuk guxon të mbetet e pambuluar nga ombrella e sigurisë së Alenacës Vetriatlantike.

Beogradi vazhdon të gjendet në një pozitë shumë të vështirë – mes marrëdhënieve të ngushta me Moskën dhe detyrimeve ndaj Bashkimit Evropian, veçanërisht në lidhje me sanksionet që BE vendosi ndaj Rusisë. Prova e re për Serbinë në rrugën drejt Bashkimit Evropian është bërë kriza ukrainase, e cila është kthyer në një luftë të ashpër.Ndërkohë që Bashkimi Evropian solli masa të forta kundër Rusisë, Serbia priste dhe peshonte.
Më shumë se 36 orë pas fillimit të pushtimit rus në Ukrainë, autoritetet në Beograd kanë shprehur qëndrimin e tyre se mbështesin integritetin territorial të Ukrainës, por edhe se nuk duan të vendosin sanksione ndaj Rusisë. Presidenti Aleksandar Vuçiq tha se Serbia udhëhiqet ekskluzivisht nga mbrojtja e interesave të saj jetike ekonomike dhe politike.
“Angazhimi strategjik i Serbisë është rruga evropiane, por ne nuk do të nxitojmë në armiqësi vetëm sepse dikush na kërkon”, tha Vuçiq. Me këtë, Beogradi këmbëngul në politikën e vet tradicionale ndaj Rusisë, pa i prishur raportet me të për hirë të Perendimit.
Carl Bildt, bashkëkryetar i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, i ka vënë menjëherë nën vëzhgim deklaratat e Vuçiqit në një postim në llogarinë e tij në Twitter.
“Me këtë qëndrim Serbia de facto është skualifikuar nga procesi i anëtarësimit në BE.
“Nuk duhet të ketë vend për anëtarët e rinj të BE-së që nuk ndajnë vlerat dhe interesat tona thelbësore”, shkroi ai. Qëndrimin e Serbisë dhe vendeve përreth që presin në pragun e BE-së ndaj Ukrainës e ka përmendur edhe shefi i diplomacisë së Bashkimit Evropian, Josef Boreli Ai i bëri thirrje BE-së të monitorojë ndikimin e mundshëm të Rusisë jashtë Ukrainës, në vendet fqinje, Gjeorgjinë dhe Moldavinë, por edhe në Ballkanin Perëndimor.
“Ne duhet të jemi të kujdesshëm kur bëhet fjalë për Ballkanin Perëndimor dhe t’i kushtojmë vëmendje asaj që po ndodh me qëndrimet dhe harmonizimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor, të cilat janë kandidate për anëtarësim në BE, me politikën tonë të jashtme”, tha Boreli. Para luftës në Ukrainë, Serbia ishte në provim kur u ngrit çështja e vendosjes së sanksioneve ndaj Bjellorusisë. Në vitin 2021, pasi regjimi bjellorus devijoi një fluturim të avionit për të arrestuar blogerin Roman Protashevich, Bashkimi Evropian vendosi sanksione ndaj Minskut. Së pari, Serbia hezitoi dhe më pas iu bashkua paketës së sanksioneve të BE-së. Lufta në Ukrainë hedh një dioptri krejtësisht të ndryshme në procesin e zgjerimit të Bashkimit Evropian dhe Serbia duhet të përcaktohet nëse është për demokracinë apo tirani. Pas arritjes së një konsensusi në Bashkimin Evropian për tëndihmuar  Ukrainën, Serbia ende nuk po kthjellet, sepse ende nuk e ka të qartë se në çfarë momentihistorik po jeton. Në vend se ta kthejë integrimin evropian në krye të listës së prioriteteve, Serbia po mundohet të mbajë pozicion të dyfisht, duke mos i kthyer shpinën Rusisë, por duke qenë deklarativisht me BE-në. Politika e jashtme aktuale e Serbisë, sidomos qëndrimi ndaj inavizionit rus në Ukrainë,  mund të demotivojë vendet e BE-së për të avancuar politikat e zgjerimit.Nga të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, Serbia e ka harmonizuar më së paku politikën e saj të jashtme me BE-në dhe kjo dikordancë po shpërfawet edhe tani ndaj krizës në Ukrainë.  Por politikat e tilla konfuze e joevropiane  janë një sinjal i keq, sepse askush nuk dëshiron një vend që mban qëndrim të kundërt dhe që nesër mund të votojë ndryshe në BE nga anëtarët e tjerë. Disponimi prorus asnjëherë nuk ka munguar në popullatën serbe, por kohëve të fundit ai është ngritur disa shkallë më lartë.Me mijëra qytetarë serbë u mblodhën në Beograd të premten në mbështetje të pushtimit rus në Ukrainë. Korrespondenti i Wall Street Journal, Bojan Pancevski i ka komentuar këto protesta, duke thënë se grupet e djathta në Serbi kanë mbledhur një turmë të madhe për ta mbështetur sulmin rus. “Në pjesën tjetër të Evropës, shohim protesta kundër pushtimit. Në Serbi, disa parti të djathta ia dolën ta mbledhin një turmë goxha të madhe për ta mbështetur agresionin”, ka shkruar ai. Folësit në tubim ishin udhëheqës të një lëvizjeje zyrtarisht të ndaluar të së djathtës ekstreme dhe ekstremiste Obraz.Demonstruesit brohorisnin “Serbë, rusë, vëllezër përgjithmonë” dhe “Lavdi Serbisë, lavdi Rusisë”, disa prej tyre mbanin shenjën famëkeqe “Z”, një simbol që shpesh shfaqet në tanket dhe automjetet ruse gjatë pushtimit. Përgjatë këtij tubimi, siç raporton TV N1, u dëgjuan edhe thirrje “Vuçiq, shqiptar, na tradhtove”. Madje disa skena janë parë në Beograd teksa protestuesit e kanë përdhosur flamurin e Bashkimit Evropian, duke e shkelur atë. Këto janë shpërndarë në rrjetin social Twitter. “Ukraina po çlirohet nga neonazistët, nuk ka asgjë më shumë për të thënë. Sistemi perëndimor depërtoi në Ukrainë, rusët, vëllezërit tanë, po e çlirojnë atë. Shpresojmë se po çliron të gjithë botën”, thane folësit në këtë tupim që mbësteste haptazi pushtimin rust ë Ukrainës.
Ndaj këtyre protestave ka reaguar edhe njohësi i çështjeve politike të Ballkanit Perëndimor, Florian Bieber, duke thënë se këto protesta janë produkt i, siç e quan ai, glorifikimit të Putinit nga “mediat e Vuçiqit”. “Vendet fqinje pro-sulmuese dhe bombardimet e tyre turma protestuese në Serbi.Ato janë produkt i promovimit dhe glorifikimit sistematik të Putinit dhe Rusisë nga regjimi dhe media e Vuçiqit për një dekadë rresht”, ka shkruar njohësi i çështjeve politike. Dhe sikur nuk mungoi ky solidarizim prorus, ndërkohë që një mural me figurën e presidentit rus,Vladimir Putin, është pikturuar të premten në orët e vona në rrugën e Njegoshit në Beograd. Serbia duhet të sanksionohet nëse nuk i zvogëlon lidhjet ushtarake me Rusinë, është qëndrim unanim i shumë organizatave e qeverive në botë të cilat e kundërshtojnë invazionin rus në Ukrainë si një goditje flagrante ndaj rendit global të drejtësisë. Për rrjedhojë, Serbia me dinakëri po largohet nga Perëndimi dhe po i thellon marrëdhëniet me sabotuesit e demokracive perendimore – me Rusinë dhe Kinën, prandaj është momenti që Brukseli dhe Washingtoni të rishqyrtojnë qëndrimet e tyre ndaj Serbisë duke mos e trajtuar atë si një fëmijë i llastuar të cilit i ka humbur lodra. Serbia nuk meriton më kurrfarë përkëdheljeje sepse qëndrimet e saj aspak korrekte ndaj krizës në Ukrainë dhe mosslidarizimi me sanksionet kundër Rusisë, mund ta shndërrojnë atë në një ekpsortues të rrezikshëm të destabilitetit në rajon, aq më tepër kur gjashtë shtete të NATO-s, duke përfshirë katër që janë gjithashtu anëtarë të BE-së, kufizohen me Serbinë dhe janë gjithnjë e më të kujdesshëm rreth asaj se si po forcohet ajo ushtarakisht me ndihmën e Rusisë. Kosova nuk bën përjashtim në këtë kontekst të zhvillimeve dhe vlimeve pasi që siguria e saj varet kryesisht nga ambicjet destabilizuese të Serbisë. Duke qenë një mjedis i favorshëm për ndikimin rus në Ballkan, Serbia mund ta përdorë Kosovën si alibi për aventurat e saj të papërfunduara militariste. Kjo është edhe arsyeja se pse Kosova një orë e më parë duhet të bëhet anëtare e plotfuqsihme e NATO-s, duke ia pre Rusisë kanalet e ndikimit në këtë pjesë të Evropës Juglindore, e cila nuk guxon të mbetet e pambuluar nga ombrella e sigurisë së Alenacës Vetriatlantike.  Në të kundërtën  Serbia do të ngelë një ombrellë besnike e politikës pansllaviste të Rusisë në Ballkan.

Prishtinë, 05 Mars 2022

Nga Visar Zhiti

Dear Dmytro Chystiak,

We’ve talked about you, about Ukraine, about the children, about your poetry, we’re keeping you and your loved ones in our pryers…

Ka një javë që ka filluar lufta mes Rusisë dhe Ukrainës dhe unë kam  një javë që i shkruaj një profesori të ri ukrainas në Kiev, është poet, me të cilin jam njohur në Itali, i them që ne ashtu si e gjithë bota jemi të shqetësuar për ju, për Ukrainën, për fëmijët, lutemi që të pushojë lufta, etj, dhe ai më përgjet: 

Dear Visar, thank you so much for your kind words. We are in Kyiv under the air attacks but hoping to survive, pra më falenderon që i shkruaj, është në Kiev nën sulmet e avionëve dhe shpreson të mbijetojë, se e prêt jeta, e presin punët.

Tronditëse dhe e rëndë. Më kujtoi për një çast letrat që dërgonim nga burgu, por nuk kanë të krahasuar, ata janë në luftë, nën bombardime, lidhja me me botën, mund të ndërpritet, ndërkaq tani mund të thonë ç’të duan me guxim, dhe të komunikojnë virtualisht, kurse ne ishim të mbyllur, robër, pa liri dhe s’na lejohej të shkruanim si të donim, por si donte komanda e burgut. Edhe ne ishim të kërcënuar nga vdekjet në minierat e rënda, nga ushtarët me armë në kullat përreth televe me gjëmba, kur kurrsesi nuk ka të krahësuar me luftën. Por burgjet tona ishin sipas atij programi që vinte nga Moska, e cila tani ka nisur ushtrinë e saj të pushtojë Ukrainën. 

Dhe tani me një poet atje ne shkëmbejmë mesazhe, ai më çon pamje nga nata përreth e tij e përflakur nga bombardimet. Jemi njohur në Itali, na bashkoi poezia në qytetin e bukur të Veriut me liqenin parajsor me të njëjtin emër Como, që atij i duket sikur i përket një tjetër jete, kështu me shkruan. Isha me time shoqe, Edën, ishte dhe një tjetër shqiptar mes poetëve nga bota, poeti nga Kosova, Jeton Kelmendi, bisedonim me Dmytro Chystiak dhe me presidenten e festivalit, poeten Laura Garavaglia, bënim plane për shumë poezi mes nesh…

Dhe ka një javë që ka filluar lufta dhe duket sikur ka ndryshuar jo vetëm jetë njerëzish në Ukrainë dhe Rusi, por në të gjithë njerëzimin. Filozofi gjerman  Theodor Adorno tha se pas Aushvicit e si mud mund të shkruash më poezi… Po, për Aushvicin, për Spaçin, për luftën në Ukrainë tani.     

E gjithë bota është e shqetësuar se Ukraina, populli i saj, po luftohet nga shteti ngjitur, Rusia, me delirin stalinist të Bashkimit Sovjetik, të supershtetit  të dikurshëm perandorak komunist. Ukraina po qëndron duke u bombarduar e shkatërruar e djegur, por me dinjitetin njerëzor të atij që nuk do që të bjerë, ka të drejtën e jetës, të lirisë, që ta bëjë si e do populli isaj, pa dëmtuar popuj të tjerë, se shtetet janë si njerëzit, megjithëse Rusia nuk është e gjithë si car Vladimir Putini e përkrahësit e tij. Sa po i dalin kundër?     

Shpesh themi që bota është bërë më e vogël, për të kuptuar që janë shtuar njohjet mes vendeve dhe popujve dhe njerëzve, komunikimi në kohë reale, rrugët drejt njëri-tjetrit, takimet, shpejtësia e tyre marramendëse, të qenit pranë me ndihma, me shpirt, me lutje dhe poezi, pra s’ka si të mos besohet se njerëzorja ka një shtrirje planetare… 

Por bota është bërë e vogël dhe në kuptimin tjetër, ka mbetur e egër në absurdin e saj, e gatshme për mizorira të pabesueshme për shekullin XXI, e vogël në egoizmin e shteteve si të njerëzve të tyre, që edhe pse shtojnë diturinë, mbeten parakë deri dhe në mosmirënjohjen shkatërrimtare ndaj të përditshmes njerëzore, thënë shkurt, në fund të fundit ndaj tjetrit.

U bë java e luftës mes Rusisë euroaziatike dhe Ukrainës evropiane dhe televizionet kanë lajm të parë këtë, deri edhe bisedat e zakonshme në tryezat mes miqsh e ato familjare. Është shqetësimi për të ardhmen e përbashkët. Bota është bërë e vogël. Por Ukraina bombardohet, e sulmon ushtria, që të kujton kryqin e thyer, por të kuq dhe ikin njerëz, dhe nga vendi i sulmuar, për të mbrojtur jetën, por dhe nga vendi që sulmon, intelektualë e qytetarë që nuk e durojnë turpin e të qënit të një vendi vrasës. Shkencëtarë dhe artistë, priftërinj të shumtë të ortodoksisë ruse i shkruajnë letra Putinit, që të heqë dorë nga lufta, nga kjo çmenduri tragjike. Ndërsa në Ukrainë, që nga Presidenti i vendit, e deri te çdo burrë e grua janë mobilizuar të mbrojnë vendin, aty janë dhe artistët, shkrimtarët, balerinë të njohur e deri te vajzat, fituese si mis të bukurisë. Botë moj, mos e vrit bukurinë tënde!

Putin nuk e duron dot afrimin e Natos deri te dera e vendit të tij, kujton dhe një marrëveshje që Nato-ja nuk do të duhej të zgjerohej me vendet e Lindjes ish komuniste, ato të Traktatit të dikurshëm të Varshvës, tani të zhbërë, por më e rëndë është shkelja e sovranitetit të vendeve të tjera, të pavarura, të tradhtosh demokracitë e tyre, kur Nato-ja ka për qëllim dhe mbrojtjen e demokracisë, jo vetëm të anëtarëve të saj, por dhe të popujve që e thërrasin dhe e kërkojnë këtë ndihmë.

Kur Europa po harronte Luftën II Botërore, në Europë po vriten njerëz mes dy shteteve, njëri në rolin e pushtuesit e tjetri të atij që nuk do të pushtohet, që duket sikur duan të afrojnë një luftë të tretë, internacionale, përfundimtare, besohet.

Po vriten njerëz jo vetëm në frontet e luftës, por dhe në rrugë dhe në shtëpitë e tyre, që befas shndërrohen në gërmadha dhe pallatet ndahen përgjysmë e shëmben, ndërsa bodrumeve dhe në metrotë e stërmbushura me njerëz që duan mbrojtje, qan sfida, lindin fëmijë. 

Në shtëpinë e tij në Kiev është dhe Profesori i letërsisë, poeti Dmytro Chystiak, madje nuk lëviz nga tryeza e punës dhe lufta nuk duket se ka një javë që ka filluar, por vite. Edhe shekuj mbase. Brenda njeriut…

Librat i kë venë në dritare, që të mos duket bendësia e shtëpisë, thotë në një intervistë, dhënë një televizioni të Kosovës, linkun e së cilës ma nisi mua. Lufta jonë i ngjan asaj të Kosovës, vazhdon ai, ka po ata heroizma, të fitojmë dhe ne e të bëhemi pjesë e Bashkimin  Evropian. Edhe Kosova është pjese e kulturës evropiane, duhet ta njohë sa më parë shteti i Ukrainës. Ndërkaq shton se ka ndër duar një libër studimor për poezinë shqipe, me shpresë që ta mbarojë, po t’i shpëtojë luftës… Dhe më nis imazhe plot flakë… 

Është ndjellje për mirë, shpresë që në mesazhet që shkëmbejmë me Dmytro Chystiak, ne i kemi dërguar dhe libra njëri-tjetrit, flasim dhe për poezinë dhe unë i kam treguar dhe për meshat në kishën pranë shtëpisë në Chicago, ku vazhdimisht lutemi për Ukrainën, që lufta të ndërpritet sa më parë. Dhe ai beson më shumë në dashurinë njerëzore, kur i them që po përkthej poezi të tij, nga libri “Det në gur”, botuar vitin që shkoi në Itali, është pjesë e luftës për të qenë njerëz, për t’iu gjendur pranë atyre që janë të rrethuar nga lufta dhe shkatërrimi. Natyrisht poezia s’është as bukë e as ilaçe e as gjak e plumba, por poezia është njeriu.

CILI ËSHTË NJERIU DMYTRO CHYSTIAK?

Poet nga Ukraina, prozator i tregimeve të shkurtra, historian i artit dhe i religjionit, kritik letrar, frankofon dhe përkthyes, një fytyrë e pastër rinore, që di të qeshë përzemersiht. Ai është profesor në Universitetin Kombëtar të Kievit, “Taras Shevchenko” (poeti kombëtar i Ukrainës, i përkthyer herët në shqip, shkëlqyer nga Jorgo Blaci, që e çuan burgjeve, më pas diplomat në Rusi). 

Dmitry Chystiak është antar në Qendrën Evropiane të përkthimit letrar në Bruksel, përgjegjës në Shtëpitë botuese ukrainase “Summit-Knyga” dhe franceze “L’Harmattan”. Ka botuar 65 libra, gati dyfishin e moshës së tij, disa prej të cilëve të përkthyer që nga Azerbajxhani pranë, në Belgjikë, Bullgari, Francë, Hungari, Japoni, Maqedoni, Serbi, Moldavi, Rumani dhe Kosovë. Është fitues çmimesh ndërkombëtare. Është dhe Sekretar Ndërkombëtar për Letrat e Akademisë në Universitetin Europian të Shkencave, Arteve dhe Letrave të Parisit. Është emëruar si Kreu i Urdhrit të Arteve të Ukrainës dhe Kalorës i Urdhrit Francez të Palmës akademike.

Dua të them se ka gjithë këto punë. Ç’do lufta në shtëpinë e tij?

Poezia e tij është lirike, e paqtë, ruan dhe format klasike dhe rimën muzikore, ia pashë në origjinal dhe jam mundur të jenë dhe në shqip, ai është trashëgues i traditës së poezisë së vendit të tij, përdorues dhe i vargut të lirë, me imazhe dhe metafora si në poezinë moderne evropiane dhe amerikane. Është i hapur. 

Ja, disa. Nuk janë nga poezitë e kësaj jave lufte, as aq, por më shumë. A është aty parandjenja? Gjithçka ndodh më parë te poetët

DMYTRO CHYSTIAK

10 POEZI

*   *   *

Po të sjell jargavanët e mbrëmjes

Që të vdekurit kishin mbjellë:

Kur shiu i artë do të na bashkojë

Do t’më rrëmbesh me një ëndërr të përflakur

Që do të përziejë çastin dhe do ta ndryshojë

Dhe jargavanët e mi nuk do të kenë më lotë.

*   *   * 

Të ftohtë janë lumenjtë dhe hijet e pemëve Dhe alarmi i erës mbi flatra.

Ti tundesh në gjoks nga kambanat e hershme

Mes syve je tempull përjashta. 

Dhe duart dolën lart mbi ecjen

Dhe Rruga e Qumështit mbi ëndrrën.

Ra kaq shumë shi mbi jetën

Sa qielli dhe toka desh u çmendën.

Gjatë përmbytjes le të kthehen varkat,

Kopshtet rrëzohen në një pikë të ngrirë.

Gjithçka lundron në dashuri si tek fjala

Dhe uji i lartë do na përtërijë.

*   *   *

Kaq shumë duar na mbanin në pranverë,

Por të tuat janë hapur për Pashkë.

Kush e ktheu rrjedhën në humnerë

Dhe tingulli ndrit i dënuar në flakë.

Zëri yt i qetë e ftohu gjakun,

Oferta e rëndësishme e bëri të bukur.

Bisha mes yllësive e kërkon gjahun

Dhe trupi ynë – një rreze e këputur.

Bora bie dhe ç’shtiza vërviten

Dhe tokat shkrihen në ujrat anëve.

Fytyrat dridhen në fjalët që ikën

Dhe lutem në rrjetën e krahëve.

NATA NË VENECIA

Kjo kishë në gjumë mes nxitimeve

Nën erërat kërcënuese, oh!

Në këtë vjeshtë mes shkëlqimeve,

Më puth dhe më mashtro.

Në qiell selvitë fluturojnë

Nën mermer të bardhë gjithë qetësi.

Ëndërroj në qytetin me borë:

Më puth dhe më fshih.

S’je këngë, por jehonë pranvere,

Si vajzat ndrit yllësia e gjerë.

Kur agimi hap krahët prej mjellmë,

Më puth dhe më lerë.

*  *  *

Dritë e agimit do sjellë heshtje.

Ende fle me krahët e hapura,

Fryma gjithnjë e më etëshme

Mes blerimeve të lagura.

Stuhi purpuri janë përqafimet,

Prarime rrushi në dritare,

Fryma e detit në blu hidhet 

Në kufijtë e tu delikate.

Ç’shi do t’na e ndriçojë

Ditën e kuqërremtë erracake.

Përpara se drita të shuhet,

Zëri mbytet në përmbytje balte…

Por nëse dita nuk vjen më

Në kufijtë e tu delikate?

*  *  *

E di që do të mjaftonte gjesti i dorës,

që të zhduken zogjtë fërgëllues

Që pluhurosin me ar shkumën e këtyre ujërave.

Rrugës tënde s’i duhet më jehona,

por nuk di si të të le,

Dhe muri i muzgut lejon

Dritën tënde smerald,

Brigjet hapen në vështrimin tënd,

Pavarësisht psherëtimës së lamtumirës në fjalët e tua

Ndërsa ti i adhuron këta zogj valltarë

Ndjej ngrohtësinë tënde kundër viteve

Që papritmas bërtasin dhe qajnë në brigje,

Por drita jote smerald ende rrjedh

Deri sa ne të kthehemi

Në zogj hijesh dhe floriri mbi lumin ku lindëm.

*  *  *

Mami, ja ku je fundosur në vreshta,

një plagë digjet mbi një plagë tjetër.

Sa shumë pemishte në rrethina,

breshri bie, thyen pasqyrat e bardha,

gjaku blu nuk rrjedh më

nga burimi në kishë.

Fytyrat mavi në netët e vdekura

Dalin si sythat e akullit,

fëmijët shenjohen, flokët e pastër,

puna e rreme e prerjes së gurëve.

Në këtë hënë prej zambaku, ky lot

Duket si shiu, fëmija dhe vesa.

*   *   *

Pret perëndimin e diellit,

po këtu është dielli i korbave

dhe zëri i borës është këtu,

megjithatë kufijtë të lënë të qëndrosh,

kape tingëllimën e qiejve

dhe përndrite kalimin tënd të përulur,

para se të përndriten humnerat.

KAMBANAT E NJË VJESHTE QË ECËN

Për Michel Otten

Ti ecën mbi varre

Dhe zëri i artë i kopshtit

Kumbon për të vdekurit e gjallë:

Guri i varrit të pret me vitin e pagëzimit

dhe e gjithë jeta s’është veçse një rrugë 

drejt gjetheve të vdekura…

Kaloi varret:

shkretëtira të frikës dhe të lojërave

dhe ja, në sytë e tu sërish

është ajo freski e së shkuarës që vjen.

Fëmijë diellorë përshkojnë lumenjtë e fildishtë.

MBI BUZËT TONA BIEN YJE

Përtej fluturimeve, baticave

Kjo heshtje, kjo bardhësi vëllazërore,

Me premtimin e një lumi përjetësie,

Me tmerrin e egër të pamjeve tona:

Kryq na përqafon hardhia e vjetër,

Yjet bien mbi ne, zgjerohet e gjitha.

Nën det qiejsh nga ëndrra në ëndërr

Zërin e saj ka gjetur pemishtja.

Përktheu nga italishtja Visar Zhiti