Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909
Kryetari i Aleancës Kosova e Re, Behgjet Pacolli, e ka kujtuar Presidentin historik Ibrahim Rugova sot në 77 vjetorin e lindjes:Presidenti Rugova sot do ti mbushte 77 vite. Njeriu qe i dha gjithçka Kosovës dhe që i vuri themelet e shtetësisë, do të mbahet mend përjetësisht nga shoqëria jonë si njeri i urtë, jo hakmarrës, jo populist dhe me vizion të qartë për fuqizimin e vendit tonë. Do të kujtohesh përherë President!!
Gezim Zilja
E quajnë Xhelo, rreth të dyzetepesave, por nuk di si e ka ndërruar emrin në Xhoni atje në Amerikë. Po shkelte për herë të parë në qytet pas njëzetë viteve, që ishte larguar. Dhjetë vjet të shkuara vdiq i ati, që jetonte fillikat. E shoqja, mësuese nga ato që nuk harrohen kurrë nga nxënësit, tepër e dëshpëruar nga mungesa e gjatë e djalit të vetëm, kishte ikur më parë në atë botë, zemërplasur dhe pengun për ta parë edhe një herë para vdekjes. Jemi njohur me Xhelon në universitet dhe që atëherë nuk ishim parë. Nuk di si ma kishte gjetur numrin e telefonit.
-Do të më ndihmosh, të shkoj në varret e prindërve të vendos një tufë lule. Ma ka lënë amanet Barbara, ta bëj tufën me shumë lule sidomos krizëntema te bardhe-kuqe,- ngatërronte gjoja shqipen Xhelua.
– Kush është Barbara?
– Gruaja ime amerikane. Doja një shqiptare në fillim po fitoi Barbara. Kemi një shtëpi të madhe, me pishinë, që ia blenë prindërit, dy fëmijë..
– Atje banon edhe sot?
– Sigurisht. Po vjehrri ka një fermë….
-Xheloooo! Prindërit e tu ishin të vetmuar. I varrosi gjitonëria dhe një halla jote… -E, eeee! Kam një hallë, po nuk pata kohë ta takoja, se mbarova ca porosi. Unë u kam dërguar prindërve 100 dollarë çdo muaj dhe ndonjë plaçkë. Kam folur dhe në telefon. Do të kisha ardhur edhe në varrim po punët e shumta….
-Në Shtëpinë e Bardhë punon ti ? Me sytë nga dera vdiqën. Nuk erdhe as për babanë e as për nënën. Të paktën të shihnin nipat,- nuk mu durua. Po ku i mbyllej goja amerikanit Xhoni-Xhelo. – Kam tre makina atje në Amerikë. Doja t’i dërgoja një babait. Këtë e kam marrë me qera këtu, pak shtrenjtë mu duk, po hajd’ mo…
-S’ka gjë. Deri te varrezat do na çojë.- Zbritëm nga makina. Në disa hektarë mbi pjerësitë e kodrinave, zgjateshin pafundësisht, në mënyrën më të çuditshme, varret e mermerta. Tela, gardhe, kangjella hekuri, rrugë pa rrugë, pemë e lule, ku i gjalli e kishte vështirë të kalonte edhe brinjas, pa shkelur mbi ndonjë varr. Ngushtë, shumë ngushtë flinin gjumin e madh të gjorët, që duket nuk gjenin rehat edhe atje nën tokë. Xhelua filloi të më tregonte sipas asaj, që i kishin thënë, se varri i nënës ishte një kilometër drejt rrugës kryesore, pastaj ktheheshe djathtas mbi ca varre të mëdhenjë me mermer e çati të kuqe, ku ishte një pishë me dega të thyera… Në anën e kundërt të rrugës ishte varri i babait, në mes të dy varreve rrethuar me kangjella hekuri me nga një deriçkë… U bën tre orë që po kontrollonim. Gjetëm dy varre me emrin e të ëmës por mbiemri ishte ndryshe. Dielli ishte në perëndim dhe dita po ia linte vendin natës, që po pllakoste dalëngadalë.
-Xheloooo! Vetëm po u ngrit nëna ose babai ( Zot! Mos më fut në gjynah!) ta na tregojnë ku janë. Eja të ikim. Vijmë nesër me sabah.
– Nesër më ikën avioni. E kam prerë biletën vajtje-ardhje. Bëhen merak Barbara me fëmijët. Mbase vjen nesër dhe i vendos ti lulet. Ma bëj këtë nder…
– Porosi e kryer. Ik i qetë!- Pastaj mërmërita: Do i gjej dhe do u them i keni lulet nga Xhelua. Mendova se më dëgjoi e do i ngelej hatri, por ai vazhdonte i çelur në fytyrë dhe plot gjallëri. Nuk dukej fare i mërzitur. Mund edhe të mos më besonte. Fundja varret nuk mund t’i merrte dot njeri. Ato aty do të ishin edhe pas njëzetë apo njëqind vitesh. Hipëm në makinën me qera, që u ndez me të shkrepurën e parë.
Nga Skënder Sadri KAPITI
“Vatra” Gjithshqiptare dhe Gazeta “Dielli” janë produkte dhe vepra të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, të patriotëve të mëdhenj shqiptar të cilët të gjithë qënien e tyre fizike, mendore e shpirtërore ia kushtuan zgjimit kombëtar, Rilindjes Kombëtare, edukimit patriotik për shtetin gjithkombëtar shqiptar për të realizuar Shtetin e Bashkuar Kombëtar. “Vatra” dhe “Dielli” kanë hyrë në Tempullin e Përjetësisë e të Lavdisë Kombëtare. Veprimtaria e tyre patriotike sidomos intelektruale është e papërsëritshme për nga rëndësia dhe kontributi kombëtar. Pavarësia Kombëtare dhe formimi i dy shtetve shqiptare janë si rezultat edhe i kontributeve të jashtëzakonshme të mërgatës shqiptare në SHBA. Populli dhe kombi shqiptar u është mirënjohës asaj, por duhet që edhe qeveritë dhe institucionet e dy shteteve shqiptare të tregojnë respekt dhe mirënjohje për mërgatën shqiptare,si dhe të kontribuojnë e të ndihmojnë realisht dhe konkretisht shoqatat si p.sh. dhe sidomos atë “Vatra”. Dy janë arësyet të cilat i bëjnë shoqatën “Vatra” dhe Gazetën “Dielli” si më të vecanta në Historinë Kombëtare. Së pari është veprimtaria e tyre me karakter gjithshqiptar për Pavarësi e Bashkim Kombëtar, për zhvillim dhe konsolidim të shtetit shqiptar jo vetëm në një periudhë kohe të caktuar, por prej mbi 100 vitesh, e që nuk e ka ndërprerë kurrë deri më sot. Ato nga SHBA-të, nga vëndi shëmbull i lirisë dhe demokracisë lëshonin e rrezatonin dritë, shpresë e besim, ndriconin rrugën e lirisë e të bashkimit kombëtar, të pavarësisë dhe të drejtësisë në trojet shqiptare, si dhe mbanin bashkuar diasporën shqiptare që të mos asimilohej por të ruanin me fanatizëm origjinën, gjuhën , shkrimin ,traditat , flamurin, zakonet dhe krenarinë shqiptare. Së dyti “Vatra” dhe “Dielli” ishin dhe jane një Shqipëri e Bashkuar në SHBA, në Shtetin në të cilin jetojnë komunitete nga të gjitha kombet e botës, pra” Vatra” dhe “Dielli”shqiptar në SHBA iu gjënd dhe i shëbeu aq shumë kombit shqiptar gjithmonë dhe sidomos në kohët më të vështira, atëhere kur ishte në rrezik i gjithë kombi shqiptar,kur kërcënohej ekzistenca e Kombit Shqiptar. “Vatra” dhe “Dielli” nuk do të shuhen kurrë. Ato në asnjë cast nuk e ndërprenë veprimtarinë e tyre gjatë gjithë këtyre njëqind viteve që kur ato u formuan. Ato janë e veprojnë në SHBA me shpirt, me mëndje e me zemër për Shqipërinë,për Kosovën dhe për të gjithë botën shqiptare në trojet e veta dhe në diasporë; punojnë e veprojnë për interesin gjithkombëtar shqiptar, për lirinë,për demokracinë,për progresin dhe për integrimin e përparimin e kombit për të ralizuar detyrën e detyrave kombëtare, Bashkimin Kombëtar. Një falenderim e mirënjohje e vecantë meritojnë edhe të gjithë ata të cilët kontribuojnë dhe i mbeshtesin financiarisht Vatrën dhe Diellin duke kontribuar që ato të vazhdojnë ekzistencën si Vatra kombëtarie, si Vatra, si djep e burim ku lindin, zhvillohen,rriten, përhapen dhe ku veprohet pandërprerë për patriotizmin, kulturën, qytetarinë, lirinë, për demokracia dhe për Shtetkombbashkimin.
Nga Skënder Sadri KAPITI, autor i Librit “TRIUMFI I KOMBIT”, Durrës me 28 Nëntor 2021.
Nga ANGELO PANEBIANCO
“Corriere della Sera”, 21 nëndor 2021 Përktheu: Eugjen Merlika/
Të shuara dritëhedhësit mbi Cop 26, mbi takimin e Glasgow, për më tepër mbi manifestimet e udhëhequra nga Greta Thunberg që e kanë shoqëruar, ndoshta i a vlen të bëhen një palë pyetjesh. Megjithë marrëveshjen e befasishme mbi klimën ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Kinës (që duket se është një lëvizje më shumë në një ndeshje të ndërlikuar shahu ndërmjet dy Vendeve), mbetet që kundërshtia e ndotësit më të madh të Planetit, Kinës, për marrëveshje shtrënguese mbi energjinë e ndotur ka qënë përcaktuese. Më shumë se ajo e Hindisë që ka shfaqur hapur armiqësinë e saj (në të vërtetë, për arsye të kuptueshme) ndaj një heqje dorë shumë të shpejtë të përdorimit të qymyrit.
Si vallë nuk shihen në qarkullim nëpër botë veprimtarë të mjedisit të zinxhirosur para ambasadave kineze? Si vallë Kina nuk është bërë armiku i tyre kryesor? Një tjetër pyetje e pason: në Glasgow kishte veprimtarë t’ardhur nga gjithë anët e botës por mund të vihet bast se ata me pashaportën e Republikës popullore kineze ishin shumë të paktë. Ndoshta asnjë. Si ndodh kështu? Pyetja e parë detyron dallimin ndërmjet shqetësimeve të natyrshme për ndryshimet klimatike dhe atyre të natyrave të tjera. Pyetja e dytë do të duhej të inkurajonte veprimtarët e mjedisit të pranonin se nuk jemi të gjithë njësoj, se ka, ndërmjet Vëndeve të ndryshme të pështjelluara, ndryshime politike rrënjësore, të cilat nuk do të jenë të papërfillëshme në vendimet e ardhëshme të qeverive, edhe në lëndën e kundërshtisë ndaj ndryshimeve klimatike.
Përgjigja e pyetjes së parë nuk është e vështirë. Në lëvizjen mjedisore bashkëjetojnë dukshëm dy drejtime. I pari është ai i atyre që kanë si interes të vetëm të natyrshëm ndalimin e ndryshimeve klimatike. Sigurisht ai është drejtimi i shumë veprimtarëve. Është ai që fiton simpatinë e një publiku të gjërë perëndimor që bashkëndan me të shqetësimet.
Por ka edhe një tjetër, po aq të dukshëm, një tjetër drejtim që mund t’a pagëzojmë “kundërkapitalizëm me të gjitha mjetet”. Është drejtimi i atyre që janë të interesuar të luftojnë kapitalizmin e njëjtësuar me shoqërinë perëndimore. Njëherej kjo rrymë gjallëronte lëvizjet komuniste. Sot që komunizmi është një utopi e vjetëruar, që nuk shërben më, maqina e re është lufta kundër ndryshimeve klimatike. A nuk ka qënë vallë kapitalizmi perëndimor që ka dhunuar mjedisin në shekujt e fundit? Pra lufta kundër ndryshimeve klimatike dhe kundër kapitalizmit në trajtë perëndimore a nuk është e njëjta gjë? Ja përse Kina nuk mund të bëhet armiku kryesor. Do t’ishte në kundërshti me rrëfimin, ndoshta jo zotërues, por sigurisht shumë të përhapur në botën mjedisore. Do t’a zhvendoste vëmëndjen nga armiku “i vërtetë”, i cili, veç të tjerave, është shumë më i ndikueshëm se sa Kina.
Deri sa dy drejtimet do të vazhdojnë të bashkëjetojnë, “të fuqishmit e Tokës” me të cilët do të merren do të jenë kryesisht “të fuqishmet” (qeveri) perëndimore, çfarëdo të thonë faktet që duken sheshit (për shembull, ata që tregojnë pakësimin, gjatë kohës, të pasojave ndotëse të veprimtarisë industriale n’Evropë). Ja përse fjala e urtë e ish Presidentit Obama mbi shumllojshmërinë e problemeve dhe shkallshmërinë e nevojshme të dhënies së përgjigjeve, i u kthye mbrapsht dërguesit. Është njëra nga dy arsyet, për të cilat zotërojnë parashikimet apokaliptike mbi përimtimet e qeta e të matura: sa më shumë të përhapet bestytnia në katastrofën kërcënuese, aq më shumë kapitalizmi (perëndimor) mund të vihet në vështirësi. Arsyeja tjetër, më e përgjithëshme, është që utopitë mijëvjeçare (pritja në një t’ardhme rrënjësisht të ndryshme nga e sotmja) janë kripa dhe motori i të gjitha lëvizjeve kolektive.
Vështrimi tjetër, i lidhur me të parin, është i përfaqësuar nga nënvleftësimi i ndryshimeve që shfaqen ndërmjet shoqërive të hapura e demokratike perëndimore dhe atyre të mbyllura e autokratike. Siç ka vërejtur Federico Rampini (Corriere, 14 nëndor) nuk mund të ketë një Greta kineze. Për arsyen e thjeshtë se nëse një kundërshtar me çfarëdo titulli, ngre kokën nga ato anë, menjëherë atë i a presin. Rrjedhin dy pasoja. E para është se lëvizjet mjedisore mund t’a bëjnë të ndihet zëri i tyre veçanërisht ose vetëm në Perëndim. E dyta është se duke qënë ato perëndimore shoqëri të hapura, në të cilat qeveritë duhet të përgjigjen për veprimet e tyre para opinioneve publike, do të jenë ato në vitet e ardhëshme që do të venë në jetë masat e kundërshtisë së ndryshimit klimatik, për shkak të përhapjes së shqetësimeve në vetë ato shoqëri.
Duhet vënë re se ata ndryshime shfaqen në çdo drejtim. Është e vështirë (siç ka vërejtur Franco Venturini në Corriere të 17 nëndorit) që të mos i vishet fakti që në Rusi përqindja e të vaksinuarve është thellësisht më e ulët se ajo që regjistrohet në Vendet perëndimore, mosbesimit tepër të kuptueshëm e shumë të lashtë të rusëve kundrejt autokracive të pushtetit. Kush mund t’i besojë, nga ato anë, asaj që thotë qeveria?
Si vallë këto ndryshime të dukëshme ndërmjet Vëndeve kaqë shpesh nuk mbahen parasysh nga një lloj veprimtarësh të mjedisit, po aqë nga shmë prej atyre që, duke punuar në sistemin e komunikimeve, mbajnë haptas anën e tyre? Kjo “harresë” miratueshmërisht është pjesë e një sintome të njohur e të vërejtur prej shumë kohe: prirja, veçanërisht e disa perëndimorëve të ndryshëm që ushtrojnë, me çfarëdo titulli, punë intelektuale, për të urryer shoqëritë e hapura e demokratike në të cilat jetojnë e për të parapëlqyer shoqëritë e mbyllura dhe autokratike. Thonte ekonomisti Joseph Schumpeter se vetëm shoqëria perëndimore ka rritur një numër kaq të madh intelektualësh, të cilët kanë marrë përsipër detyrën për të dhënë ndihmesën për t’a shkatërruar. Të mos vlerësojnë shoqërinë e hapur në të cilën bëjnë pjesë dhe në qoftë nevoja edhe t’a luftojnë (mjaft se me mjete paqësore e të ligjëshme) është një e drejtë e qytetarëve perëndimorë. Duhet t’u kujtohet atyre se ka edhe një të drejtë për t’a mbrojtur.
“Corriere della Sera”, 21 nëndor 2021 Përktheu: Eugjen Merlika
Nga MASSIMO GAGGI“Corriere della Sera”, 19 nëndor 2021 Përktheu Eugjen Merlika/
Punë, punë, punë: duke qëndruar në mendimin që në dhjetëvjeçarët e fundit ka zotëruar politikën amerikane – krijimi i vëndeve të punës – Joe Biden duhej t’ishte në një fuçi hekuri. Infarkti ekonomik i pandemisë jo vetëm nuk ka zhytur Shtetet e Bashkuara në rënie ekonomike, por po e shpie, me gjithë frenimin veror për variantin Delta, drejt një fuqizimi të fortë me papunësinë e ulur në 4,6 përqind. Simbas analistëve të Goldman Sachs, një bankë e njohur e Wall Street-it, të papunët do të vazhdojnë të ulen duke arritur në gjysmën e vitit tjetër në 3,7 përqind e në fund të 2022 në 3,5: në fakt punësim i plotë. Ndërkaq partia e presidentit po shkon drejt një humbjeje kumbuese në votimet e mid term në vjeshtën e ardhëshme, jo vetëm për manevrat republikane mbi kolegjet e rregullat zgjedhore e për aftësnë e së djathtës për të fituar vota mbi “luftërat kulturore”, por sepse inflaksioni ka zëvendësuar punësimin si shqetësimin kryesor të amerikanëve. Rritja e çmimeve – e parashikuar por e nënëçmuar si dukuri e butë dhe e përkohëshme nga Thesari dhe Federal Reserve – është kthyer në një shkëmb që mbyll rrugën e kryesisë Biden. Vetë Goldman Sachs në fakt parashikon që flama e çmimeve (+6,2% në tetor) do të vazhdojë gjatë gjithë dimrit. Gjëndja do të fillojë të përmirësohet vetëm në mes të 2022: me gjasë shumë vonë për të shpërndarë pakënaqësitë e amerikanëve që do të votojnë në nëndor. Biden-i, gjithmonë e më pak popullor në hulumtimet, është i vetëdijshëm: në ndryshim nga ekonomistët e tij të rinj, ka jetuar në kohë të një inflaksioni të lartë dhe e din se gjindja sheh tek qeveria përgjegjësin e asaj takse të fshehtë. Ai thotë se duhet kuptuar dobësia e qytetarëve që shohin të dyfishohet çmimi i karburantit e shpenzojnë shumë më tepër për harxhin e përditshëm. Biden-i e din por është i çarmatosur. Duhet të mbrohet nga padia se ushqen inflaksionin me ndihmat (të dhëna në të njëjtën masë nga ai dhe nga Trump-i gjatë pandemisë) e nuk ka pushtet mbi fajdet industriale, të tregtisë e të punës që shkaktojnë ngritjen e çmimeve. E kur i kërkon OPEK-ut të prodhojë më shumë përqeshet me ligësi: “Bëj vetë: nxirr më shumë naftë nga SHBA”. Por të rihapen puset e mbyllura gjatë lockdown-it nuk është një veprim i lehtë. E po t’a nxiste do të përgënjeshtronte zotimet e tij për dekarbonizimin.
“Corriere della Sera”, 19 nëndor 2021 Përktheu Eugjen Merlika