Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Kosovës i duhen vizione të reja politike

by


Nga Skënder MULLIQI


Kanë kaluar 22 vite nga viti 2000. Dhe, nuk jemi të lumtur? Ata që kanë qenë fëmijë, tash i ndjekin mësimet në fakultete. Shtrohet pyetja logjike: Sa jemi transformuar si shoqëri e pas luftës? Sa kemi përfituar në vlerat institucionale? Çfarë ishin ndryshimet politike? Shoqëria e Kosovës nuk ka pësuar transformime serioze për shekullin në të cilin kemi kaluar. Më shumë jemi sjellur në rrethin vicioz, së sa që kemi pasur ndonjë përparim serioz. Kemi kaluar në sistemin pluralist shumë partiakë, i cili shumë u vu në pëshore nga njerëzit e politikës që i patëm-shumica më logjikë autokratike! Privatizimi i pronës shoqërore nuk na solli as për afër, atë që është pritur. Dihet së si dhe qysh u bë, në mënyrën të mbrapshtë përfituese dhe zhvatëse, duke i bërë kategorinë e njerëzve të politikës milionerë pa asnjë mund, e duke i varfëruar keq shumicën. Për gjithë këto vite nuk arritëm të dalim nga izolimi, nuk arritem të kemi politika stabile dhe as ekonomi të qëndrueshme. Në këto rrethana shoqërore – politike, nuk u realizuan pritjët e qytetarëve. Vëtem në letër mbeti së kemi pushtete demokratike. Kjo tingëllon paradoksale për këtë fillim shekull, por është e vërtetë. Në të gjitha sistemet u infiltruan kreaturat politike të ish sistemit komunist jugosllav! Më të tillë njerëz , nuk ishte e mundur të ecët shumë përpara. I patëm shumë palë zgjedhjesh nacionale dhe lokale, por të cilat nuk iu sollën qytetarëve as për afër, atë që kanë pritur të realizohet. Për 20 vite pak kthesa pozitive u bënë në Kosovë! Deri në këto zgjedhjet e fundit nacionale nuk patëm mobilizim kundër forcave politike më logjikë autoritare? Paralelet e tilla nuk duken shumë logjike në kontesin kohor, por, që vërtetë dallimet nuk po janë të mëdha. Shoqëria e Kosovës, nuk u tregua e gatshme për mobilizime dhe alternativa të reja, të cilët do tu kundërshtonin fuqishem regjimeve autokratike. Këtë e kërkon edhe kapitalizmi liberal – demokratik. Nuk patem ndonjë vizion shumë të çartë së çka dëshirojmë, cila është rruga jonë? Politikanët po e gabojnë rrugën, së shqiptarët moti e kan zgjedhur rrugën e tyre, për në Evropën e Bashkuar. Ende nuk kemi politika dhe as ekonomi të stabilizuara. Nuk kemi arsim dhe as shëndetësi në nivel të duhur, si nuk e kemi as në art dhe në kulturë, si shtyllat më të forta të shtetit. Imitimet së e kemi gjendjen mirë , nuk iu duhen qytetarëve dhe as Kosovës. Dhe, aq më pak na vyen imitimi i sistemit të kaluar autokratik, të cilit shumë ia pamë sherrin. Shoqërisë tonë të re i duhen vizione të çarta për dalje nga gjendja jo e mirë, dhe nga izolimi shumë vjeqar ku jemi katandisur.Kosovës i duhet një shoqëri pa krim dhe pa korrupcion dhe pa dukuri të tjera negative. Kosovës i duhet një shoqëri jo e varfër, dhe një shoqëri kur njerëzit nuk largohen nga vendi i tyre, ku kan lindur dhe ku janë rritur. Kosova , duhet të jetë një vend i barabartë për të gjithë.Koha është e pushtetarëve të rinjë. Vendit i nevoitet një sistem i rregulluar , pa të ashtuquajtur intelektualë, më diploma të bleme. Të rinjët shumë gjatë mbetën duke i pritur pesë minutat e tyre, që të inkuadrohen në rrjedhat shoqërore dhe politike. Po largohen, pa marrë parasysh së cili do të jetë vendi i jetës të tyre.

Prishtina dhe zgjedhjet lokale 2021

by

Arch. Ylber Vokshi -Ylli

C:\Documents and Settings\Ylber\Desktop\foto Ylli 2014.png

Kur për shkaqe shëndetësore je i detyruar të jesh spektator dhe të torturosh vetveten me debatet, nëpër studio të ndryshme televizive, në mes të kandidatëve potencial për kryetar të komunave në zgjedhjet lokale 2021 që do të mbahen me 17 tetor,është një maltretim psikik, një formë e fyerjes së inteligjencës personale dhe profesionale që ma në fund pas 21 vite duhet me e ndryshuar me forcën e argumenteve realiste me vota. Duke e marr në konsideratë realitetin e jetës në Kosovë të cilin e ka krijuar mu kjo klasë politike, e cila prapë po tenton që me premtime diametralisht të kundërta me mundësit reale të shoqërisë të mashtroi elektoratin.Më duhet të kthehem në  kohe dhe të rikujtoi  opinionin  publik se ku e ka zanafillën trajtimi jo institucional, jo ligjor dhe abuziv i hapësirës urbane të Prishtinës gjegjësisht i tërë  Kosovës. Pasi i kisha shtjerr të gjitha mundësitë  institucionale e të dy niveleve për të ndaluar këtë ‘’çmenduri’’ të filluar të pushtetarëve komunal, në atë kohë, prill 2004, punoja në MMPH, u detyrova që me një prononcim publik të iu drejtohem vendimmarrësve të Prishtinës për mënyrën dhe pasojat e një dokumenti të tillë që kishin bërë, ishte fjala për ‘’Planin strategjik 2004-2020 i Zhvillimit Urban të Prishtinës’’ të  konceptuar në formatin   për shtyp ‘’20 +1 pyetjeve  për  përgjigje’’. Po i  risjelli dhe një herë ato pyetje, shumica e të cilave ende janë aktuale , ende edhe sot gjatë përpilimit dhe zbatimit të dokumenteve hapësinore dhe urbane në kryeqytet dhe zonat rurale të komunës së Prishtinës shqetëson njohësit e mirëfilltë të fushës së, planifikimit urban. Plani strategjik 2004-2020 Zhvillimi Urban i Prishtinës 20 +1 pyetjet  për  përgjigje

  1. Në cilat ligje është bazuar Kuvendi i Komunës kur është marr vendimi për përpilimin e këtij “dokumenti” ?
  2. A mendoni se duheni të respektoni ligjin e Planifikimit Hapësinor të aprovuar nga kuvendi i Kosovës si dhe i nënshkruar nga PSSP me 10 shtator 2003.
  3. Të shpjegohet-skjarohet se në këtë “dokument” a  është fjala për:
    • strategji të zhvillimit urban apo hapësinor,
    • dokumente të planifikimit hapësinor apo urban , 
    • tregues i procesit të planifikimit hapësinor ose urban.

Kjo është shumë e rëndësishme pasi ekziston një disharmoni e  madh tek ne në mes të PLANIT dhe PLANIFIKIMIT si dokumente ose procese hapësinor me rëndësi .

  1. Si është e mundur të punohet një strategji pa respektuar fare gjendjen reale kaotike urbanistike dhe duke abstrahuar të gjitha problemet hapësinore dhe urbane të krijuar nga mos funksionimi permanent i pushtetit lokal në lëmin e ndërtimeve. 
  2. Si mundet të premtohet një zhvillim i “QENDRUSHËM” urban duke mos respektuar gjendjen reale dhe analizuar shkaqet e kësaj gjendje?
  3. Si është e mundur të planifikohet për periudhën 16 vjeçare (2004-2020) në kushtet e zhvillimeve marramendëse teknologjike në botë, (sipas ligjit në fuqi koha e planifikimit është nga 5 gjerë në 10 vjet varësisht nga lloji i planit) 
  4. A mendoni që strategjia si proces i vazhdueshëm duhet të ketë afate kohore të fiksuar, si në rastin e juaj(16 vjet).
  5. Si qëndron çështja e IDENTITETIT hapësinor të qytetit pasi për identitetin individual as që do të pyesim pasi ai është përdhosur gjithnjë. Si ndryshe të shpjegohet neglizhimi i qytetarit si faktorit më të rëndësishëm gjatë definimit të “konceptit” hapësinor dhe urban të qytetit.
  6. A mendoni se nëse do të respektohej rruga natyrore dhe ligjore e përgatitjes së dokumenteve hapësinore do të kishte vend koncepti i Prishtinës si METROPOL në kohen kur në tërë botën preferohet SHKARKIMI i qyteteve si e vetmja mundësi për tejkalimin e kaosit urbanistik që i kanoset gati të gjitha metropoleve botërore.
  7. Nëse do të respektohej zhvillimi POLICENTRIK i qyteteve si njeri prej principeve  themelore në planifikimin aktual hapësinor, ku do të ishte vendi i modelit të propozuar “PRISHTINA –METROPOL” si model plotësisht i tejkaluar. 
  8. Sa do të fitoni nga kontaktet, bisedat me qytetarët e pa informuar me “dokumentin”. A është kjo “transparenca” e proklamuar për një dokument të këtij rangu,sa do të mundeni të përfitoni nga këto mënyra të kontakteve me publikun,a e shihni  rrezikun e koftra efekteve të mundshme?
  9. Ku është vendi dhe rroli i qytetarëve si PJESMARRËS kryesor në procesin e përpilimit të këtyre dokumenteve pasi sipas trendëve të reja pa inkuadrimin aktiv të pjesëmarrësve në procesin e planifikimit hapësinor dhe urban nuk do të kemi sukses në implementimin e këtyre dokumenteve. Metodat klasike të DISKUTIMEVE  dhe DEBATEVE publike me afat të caktuar kohor preferohen vetëm nëse do të sigurohet pjesëmarrja e qëndrueshme e qytetarëve gjatë tërë procesit të planifikimit e kjo nuk ka ngjarë me rastin e përgatitjes së këtij “dokumenti”.
  10. Si do të përkujdeseni,a do të jeni imun, ndaj “interesave private”të cilët zakonisht imponohen të futen pa kritere në planet hapësinore dhe urbanistike.
  11. Si është menduar të sensibilizohen të gjitha partitë kryesore politike se “sigurimi i kualitetit të jetës në qytete” është mbi interesat e tyre të shumëllojshme partiake dhe është e domosdoshme kyçja e tyre aktive  në rregullimin  e qytetit, përmirësimin e banimit si dhe mbrojtjen e rrethit apo ambientit ku jetojmë.
  12. Ku e shini ju dallimin në mes të planifikimit strategjik (tani) dhe planifikimit konvencional (dikur) pasi fitohet përshtypja se toka dhe hapësira e qytetit janë trajtuar vetëm si çështje të ndarjes fizike të tokës për përdorim të ndryshëm,çka sot nuk duhet toleruar!
  13. Nëse njëra prej karakteristikave kryesore të planifikimit strategjik është SELEKTIVITETI dhe FOKUSIMI i çështjeve kjo nuk vërehet në rastin konkret. Ma shumë kemi të bëjmë me një planifikim GJITHPËRFSHIRËS si në të kaluarën .
  14. A mendoni së VISIONI i prezantuar është REALIST (veti e planifikimit aktual)

apo është vizion i IDEALIZUAR (veti e planifikimit centralist).

  1. A është menduar në mundësit financiare të implementimit, realizimit, të këtyre ideve apo këto do të mbesin “dokumente” për rafte,si ka ngjarë më pare gjatë planifikimit centralist?
  2. A është e preferuar të angazhohen në përpilimin e “konceptit” të zhvillimit hapësinor  të qytetit  “ekspertët e huaj”,një pjesë e të cilëve ishin prezent në Kosovë  pas luftës me ndihmën e administratorit të Prishtinës i cili na është i njoftuar me qëndrimet e tija “humane”lidhur me ndërtimet dhe mbindërtimet në qytetin e Prishtinës.
  3. A është marr në konsideratë mendimi i qytetarëve të vjetër të Prishtinës të cilët më mire se të gjithë ne e përjetonim qytetin e tyre. A janë konsultuar gjatë përpilimit të këtij “dokumenti”apo është vepruar si në kohërat e kaluara kur tërësisht është injoruar mendimi e tyre për qytetin.

——————————————————————————————————-

  1. Si e komentoni titullin e një raporti në shtyp “Prezantohet ëndrra për Prishtinën metropol”

Pa kurrfarë dileme, funksionimi i një vendbanimi është i ndërlidhur direkt me posedimin apo përpilimin e dokumenteve hapësinore dhe urbane. Me zbatimin e tyre korrekt dhe profesional edhe situata e mirëqenies së popullatës do të ishte ma e mirë,   kjo nuk ka ndodhur këto vite në Prishtinë  –  Kosovë,  Për fatin e keq të gjithë neve nuk pati reflektim pozitiv në atë  kohë, prill 2004, e ky   ishte sinjal inkurajues për të gjithë keqbërësit të fillojnë ndërtimet pa leje dhe kontroll shtetërorë në Prishtinë dhe tërë Kosovën deri në ditët e sotme, me epilog tragjik për të ardhmen e Prishtinës. U ndërtua në të gjitha anët pa kontroll shtetëror, diçka e  pa parë në përvojën botërore. Në këto vite ne i kemi treguar botës së civilizuar se nuk dimë të urbanizojmë edhe zona të lira të qytetit, duke bërë keqpërdorime dhe abuzime të rënda, si ishte lagjja “Mati 1”. Kjo qasje e shtetit ndaj problematikës urbane është shqetësuese dhe në njëjtën kohë dëshpëruese se ku e kanë katandisur popullin e vetë këta njerëz që me pa përgjegjësi ekstreme kanë vepruar këto vite në shekullin e ri.U aprovua një ligj për legalizimin e tyre së fundit  në vitin 2016 i  cili faktikisht legalizon të gjitha llojet e ndërtimeve në Prishtinë dhe në Kosovë duke propagu ndërtimet pa leje si një  profit pozitiv fitim prurës ekonomik, duke apstrahuar humbjet e mëdha qindra milionëshe që  iu janë shkaktuar shtetit si dhe  pasojat tronditëse që  i kanë  shkaktuar banorëve të kryeqytetit.

Një qytet-kryeqytet të tillë do ta trashëgon ai që do ti fiton zgjedhjet, me parregullsi të mëdha urbane të pa imagjinueshme dikur, është  shumë vështirë të udhëhiqet, nevojitet punë e madhe me profesionist të vërtetë që në  Kosovë  janë të   paket,  prandaj kujdes me premtime elektorale të pa realizueshme nga aspekti kohor dhe financiar. 

Prishtinës i duhen intervenime – rehabilitime urbane urgjente gati ne te gjitha zonat e qytetit te vjetër dhe pjesëve te reja pasi është ndërtuar pa rregulla standarde dhe norma urbane, së paku për të shpëtuar atë që është e mundur.

Prandaj keni kujdes kur të jepni premtime elektorale,  pasi shumicën e tyre nuk keni   mundësi ti realizoni me buxhet komunal as me donacione apo grande e   sa  për kredi ndër kombëtare as mos llogaritni, askush  nuk do të ju financon me i mbuluar marrëzitë tona që i  kemi bërë këto 20 vite.

Puna kryesore dhe ma e vështira e juaj është duke pasur kujdes që së pari me ndryshuar mendësinë urbane të politik-bërësve tanë e pastaj popullit, pasi  Prishtina është ruralizuar në këto 21 vite, ky  është proces i cili kërkon kohë me dekada me ndryshuar filozofinë primitive jetësore të këtij mileti.

Prishtinë        11  tetor 2021                                                                

  arch. Ylber Vokshi -Ylli

arkitekt i pavarur

C:\Documents and Settings\Ylber\Desktop\foto Ylli 2014.png
C:\Users\HP\Desktop\aa--My Document nga kompjuteri i vjeter\Y--2016\NPL 2016\Per botim\Y-foto.jpg

Autori është ish-Kryetar i Këshillit për Planifikim Hapësinor të Kosovës (KPHK)

POR EVROPA NUK ËSHTË ZVICRA

by

Nga: ANGELO PANEBIANCO

“Corriere della Sera”, 4 tetor 2021    Përktheu: Eugjen Merlika

Përfytyresa është e përsosur: një elefant që e beson veten të vogël dhe fshihet mbas një peme për t’i shpëtuar  një gjuetari. Është Evropa e sotme. Me këtë përfytyresë , mbyllet, në këtë të përditëshme (29 shtator) përimtimi i ndritur që Federico Fubini i ka kushtuar iluzionit evropian: iluzionit t’Evropës që të mund të kthehet në një lloj Zvicre e cila, duke shfaqur pa-anësi përballë kundërshtimeve që përshkojnë botën, mund të qëndrojë jashtë, e paprekur dhe e lumtur. Me që Gjermania është shtylla e vërtetë e Evropës, asgjë më shumë se fushata zgjedhore gjermane e sapo mbyllur, mund të shërbejë për të sqaruar cila është, përtej retorikës zyrtare, gjëndja shpirtërore e opinionit publik evropian. Tragjedia e Kabulit këtë verë, ka dhënë për një çast përshtypjen se evropianët do të kishin kupuar se çfarë po ndodh, ose që bota e lindur mbas luftës së Dytë botërore – e së bashku me të edhe strofkulla e qenit e rehatëshme në të cilën kemi jetuar për më shumë se shtatëdhjetë vite – është duke u kalbur. Që këtu shumë bisedat mbi mbrojtjen evropiane, mbi nevojën e një “autonomie strategjike” (nga amerikanët) e tjera. Kanë kaluar vetëm pak javë dhe Kabuli e mësimet e tij të hamendësuara duken pothuajse të arkivuara. Sikur të mos kishte ndodhur asgjë. E kanë treguar shumë mirë përmbajtjet e fushatës zgjedhore gjermane, madje dhe deklaratat e fituesve dhe humbësve kur mbaruan zgjedhjet. Ashtu sikurse edhe fakti që n’Itali e në pjesën tjetër të Evropës klima politike u kthye me shpejtësi ajo e përherëshmja.

Në demokraci politikanët janë rimorchio e opinionit publik (kush guxon të thotë vërtetë gjëra jo popullore?) dhe opinioni publik evropian i këtyre kohëve duket se arsyeton kështu: ç’na duhet neve shemëria e fuqive ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Kinës? Ose për prirjen historike të Rusisë për të shkarkuar jashtë tensionet e brëndëshme dhe mungesën e popullaritetit t’atij që drejton në Kremlin, nëpërmjet politikave imperialiste dhe sulmeve t’armatosura? Ose për faktin që në zonën e Mesdheut fuqitë që zotërojnë janë tashmë ajo ruse dhe ajo turke? Ose për faktin që kinezët me mjete ekonomikë dhe rusët me armë bëhen gjithënjë e më ndikues n’Afrikë? Apo për faktin që skajshmëria islamike, mbas Kabulit, kthehet të kërcënojë të gjithë, përfshirë edhe neve? Ne jemi paqësorë e paqtues. Përse kjo duhet të na ndalojë që të përfshihemi në çdo gjë të keqe që ndodh në botë? Detyra jonë është të kemi marrëdhëniet më të mira me këdo që është i rëndësishëm, veçse të kujtohemi ndonjë herë edhe për “të drejtat njerëzore” (por jo kur bisedojmë çdo ditë me kinezët e rusët, nuk do t’ishte edukatë).

Për të treguar paqëndrueshmërinë e pozitës evropiane mjaftojnë tre vërejtje. Të kujtojmë, para së gjithash, diçka mbi Zvicrën. Është e vogël kurse Evropa nuk është e tillë. Jo vetëm ka qënë ndër shekuj e mbrojtur nga struktura e relievit të saj, ndërsa Evropa nuk është. Ka qënë për po aq shekuj nga fakti se njerëzit e lirë të Kantoneve të saj ishin të gatshëm t’i paguanin tribute të rënda gjaku kujtdo ushtrie që me shumë vështirësi do të kishte depërtuar mes maleve e luginave të tyre.

Vërejtja e dytë ka të bëjë me temat pak a shumë të reja që duken sot në rendet e ditës së Vëndeve evropiane: revolucioni i gjelbër, ai digjital, transformimet e punës të shtyra nga zbatimi i zgjuarsisë artificiale, etj. Kujtdo që beson se këto caqe janë të mbrojtura nga shemëria ndërmjet fuqive shpejt do t’i duhet të ndërrojë mendim. Do të ketë fitimtarë e të mundur, do të jetë ndonjëri që do të fitojë në pushtet politik dhe pasuri e dikush tjetër që do të humbasë. Edhe ashpër. Nëse është e vërtetë se mënyrat e vjetra nuk perëndojnë kurrë , nuk do të ketë vetëm luftëra, pushtime ushtarake dhe sulme terroriste. Mund të bëhemi edhe në mënyra të tjera mvartës, të gjindemi nën urdhërat e ndonjë tjetri (makar të një fuqie autoritare) që kontrollon teknologjitë tjelbësore e që është i gatshëm t’i bëjë lëshime atyre më të shtruarve, më të dëgjueshmëve.

Konsiderata e fundit ka të bëjë me natyrën e fuqive që hahen për kontrollin e botës. Edhe se hartuesit Manifestit të Ventotenes gabuan duke përfytyruar Shtetet kombëtare në fundin e tyre, ata e kuptuan se fatet e botës do të ktheheshin përsëri në duart e perandorive të mëdha, siç kanë qënë në mijëvjeçarë. Lufta e ftohtë, ose shemëria ndërmjet një “fuqie detare”, një republike imperiale (Shtetet e Bashkuara) dhe një perandorie kontinentale (Bashkimi sovjetik) – mbas një ndërprerjeje të shkurtër – i le sot vëndin luftërave të fuqive ndërmjet një shumësie perandorish. Me që ra fjala, edhe disa fuqi mesatare me dëshira zotëruese në rrethin rajonal, si Turqia dhe Irani, kanë një të shkuar traditash perandorake.

Është zakon në demokracitë të hedhin kryqin mbi politikanët, mbi pa-aftësitë e tyre. Nëse siguria evropiane është e kërcënuar duke humbur mbrojtja amerikane shumë nga besueshmëria e saj e hershme, nëse Evropa rrezikon të mbetet në mëshirën e fuqive autoritare, nëse kështu siç është sot, nuk ka asnjë mundësi të jetë në t’ardhmen  zonjë e fatit të saj, faji do t’ishte vetëm i politikanëve. Shumë e ngeshme. As Winston Churchill-i nuk do të kishte arritur të rregullonte gjë nëse opinioni publik britanik, mbas vite e vite shkujdesjeje, mos të kuptonte papritmas rëndërinë e rrezikut nazist.

“Corriere della Sera”, 4 tetor 2021    Përktheu Eugjen Merlika

KOSOVA DHE ÇËSHTJA SHQIPTARE, 3 OPSIONET E PARA 30 VITEVE

by

-E nënshkruar në 11 Tetor 1991, Deklarata e 11 partive politike shqiptare të Kosovës, Maqedonisë, Luginës së Peshevës e Malit të Zi kishte tre opsione për zgjidhjen e çështjes shqiptare. “Ky është një dokument mjaft i rëndësishëm, që i përfshinë të gjitha, pra edhe vizionin e një uniteti e një integrimi shqiptar”, shprehej Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova në intervistën ekskluzive që kam zhvilluar para 27 viteve/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 11 Tetor 2021/ Referendumi me të cilin Kosova shpallej shtet sovran dhe i pavarur, i mbajtur nga 26 deri 30 Shtator 1991 me  99,87 për qind të votave pro, që pasonte Deklaratën për pavarësi të 2 Korrikut e Kushtetutën e Republikës të 7 Shtatorit 1990,  pasohej edhe me zhvillime tjera në angazhimet për realizimin e vullnetit kombëtar e demokratik të shqiptarëve në trojet e tyre jashtë kufirit të Shqipërisë. “Deklarata politike për tri opcionet e zgjidhjes së çështjes shqiptare më 1991”, është një nga dokumentet e atyre zhvillimeve historike, pjesë e të cilave ishin edhe zgjedhjet e para pluraliste parlamentare e presidenciale të Kosovës të 24 majit 1992.

Pikërisht para 30  viteve, në 11 tetor 1991, në Prishtinë, është miratuar e nënshkruar Deklarata politike e Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare në Jugosllavi, kryetar i të cilit ishte kryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova.  Deklarata e 11 partive politike shqiptare të Kosovës, Maqedonisë, Luginës së Peshevës e Malit të Zi kishte tre opsione për zgjidhjen e çështjes shqiptare:
“1. Nëse nuk ndryshohen kufijtë e jashtëm e as ata të brendshëm  të Jugosllavisë, duhet të ekzistojë Republika e Kosovës si shtet  sovran dhe i pavarur, me të drejtë bashkimi në lidhjen e  shteteve sovrane në Jugosllavi. Pjesët e popullit shqiptar që mbesin të jetojnë në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Serbi do të kenë statusin e popullit shtetformues dhe të gjitha të drejtat që dalin nga kjo.
2. Nëse kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë nuk ndryshojnë, por ndryshojnë kufijtë e brendshëm ndërmjet republikave, atëherë kërkesë është Republika Shqiptare në Jugosllavi, e ndërtuar mbi bazën e parimit etnik dhe të parimeve të tjera që vlejnë për serbët, sllovenët dhe popujt e tjerë të Jugosllavisë.
3. Nëse ndryshojnë kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë, atëherë populli shqiptar në Jugosllavi, përmes deklarimit të përgjithshëm me plebishit, do të vendosë për bashkimin e territoreve në të cilat jeton Shqipëria dhe kështu do të krijohet shteti integral shqiptar në Ballkan në kufijtë e tij etnikë”.

Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova,  në intervistën që kam zhvilluar në Shtatorin 1994 – intervistën e parë ekskluzive të një Presidenti të Kosovës për Agjencinë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare (ATSH), duke përkujtuar e vlerësuar dokumentin e tre opsioneve  theksonte se, “zgjidhja më e mirë është Kosova e pavarur e neutrale…”, fliste edhe për “lidhjet konfederale apo bashkimin me Shqipërinë” të Republikës së Kosovës, si dhe për një “politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”.

“Në kuadër të propozimeve e modaliteteve për zgjidhjet e mundshme për Bosnjën e ish-Jugosllavinë, ideja Juaj për mundësinë e lidhjes konfederale të Kosovës me Shqipërinë pati mjaft jehonë. A mund të lidhet kjo ide edhe me integrimet e dëshiruara kombëtare dhe me rikomponimet e paralajmëruara në Ballkan?”, ishte një nga pyetjet, në të cilën Presidenti Rugova përgjigjej:

 “Mua më vjen mirë që kjo ide pati jehonë dhe u prit mirë kështu në opinionin ndërkombëtar, po ashtu edhe në atë diplomatik dhe shtetëror. Një ide e tillë do të lehtësonte zgjidhjen e çështjes së Kosovës. Siç kam thënë, nëse legalizohen lidhjet konfederale tash aktualisht mes serbëve të Bosnjës e Serbisë,  atëherë patjetër duhet të legalizohen edhe për shqiptarët.

Siç dihet, në opcionin e tretë të Dokumentit – Deklaratës së Partive Politike Shqiptare në ish-Jugosllavi, të aprovuar më 1991, qëndron edhe kjo – lidhjet konfederale apo bashkimi me Shqipërinë. Por, tri opcionet e atij dokumenti varen nga ndryshimet e kufijve të brendshëm dhe kufijve të jashtëm të ish-Jugosllavisë. Prandaj, një projekt i tillë i lidhjeve konfederale të Kosovës me Shqipërinë është më afër mendësh dhe mund të realizohet. Natyrisht, kjo do të lehtësonte shumë gjëra në integrimet shqiptare, në integrimet ballkanike e në integrimet evropiane, që janë një proces dhe duhet t’i shikojmë si një proces.

Dokumenti që e përmenda më parë, është një dokument vërtetë me një vizion që na ka drejtuar deri tash në punën tonë të përgjithshme, të partive politike, edhe në krijimin dhe punën e institucioneve të Kosovës”.

Një pyetje tjetër ishte: “Partitë politike shqiptare në ish-Jugosllavi edhe nëpërmjet një dokumenti të përbashkët kanë shprehur kërkesat dhe opcionin për zgjidhje, pos për Kosovën, edhe për çështjen shqiptare në Maqedoni e Preshevë, Bujanoc e Medvegjë dhe në Mal të Zi. Cila do të ishte zgjidhja optimale në këtë moment?”.

 Presidentit Rugova përgjigjej: “Tashmë e thashë se ky është një dokument mjaft i rëndësishëm, që i përfshinë të gjitha, pra edhe vizionin e një uniteti e një integrimi shqiptar. Atëherë kur e nxorëm këtë dokument, që ka validitet edhe sot, opcioni i parë, nëse nuk ndryshojnë kufijtë e brendshëm, ishte një Kosovë e pavarur e neutrale, e hapur ndaj Serbisë e Shqipërisë, që shqiptarët në Maqedoni si element i rëndësishëm i atij shteti apo asaj republike, që është në zhvillim e sipër,  të jenë shtetformues, ndërsa shqiptarët në Mal të Zi dhe në Preshëvë, Bujanoc e Medvegjë të kenë një vetadministrim, një autonomi lokale. Të gjitha këto pjesë shqiptare, të themi kështu, kanë deklarimin e vet, të popullit, referendumin në Kosovë, në Maqedoni, në Preshëvë, Bujanoc e Medvegjë dhe Memorandumin në Mal të Zi, që ka edhe vlerën e një referendumi.

Prandaj, në bazë të situatës që e kemi, ne qëndrojmë në realizimin e opcionit të parë, do të thotë punojmë në pavarësimin e Kosovës dhe që shqiptarët në Maqedoni të realizojnë të drejtën e popullit shtetformues në atë republikë. Po ashtu edhe shqiptarët në viset e tjera etnike në ish-Jugosllavi të realizojnë të drejtat, për të cilat janë deklaruar.

Në këtë plan janë realizuar mjaft gjëra praktikisht. Mos të harrojmë se në Preshevë e në Ulqin partitë shqiptare e kanë marrë pushtetin lokal. Ai është hap i parë, edhe pse tash komunat nuk kanë ndonjë pushtet as në Maqedoni, as në Preshevë e as në Ulqin, u bë ai centralizimi, që para shthurjes së ish-Jugosllavisë, kur filluan t’u merren kompetencat komunave. Tash ato kompetenca janë reduktuar edhe më shumë.

Ndërsa në Kosovë, ne, edhe pse të okupuar, kemi organizuar jetën tonë, kemi afirmimin e çështjes, projektit të pavarësisë. Në Maqedoni kemi hyrjen – prezencën në instiucione, gati të gjitha komunat shqiptare i kontrollojnë shqiptarët. Prandaj, është një punë, një proces, do të thotë edhe këtu janë realizuar gjëra praktike dhe pragmatike që shihen, janë rezultatet që shihen e që preken”.

Në intervistën që e cilësonte edhe si një hap në politikën globale të shqiptarëve, Rugova falenderonte dhe vlerësonet ATSH-në, për informimin nga Kosova e për Kosovën.
“Falënderoj Agjencinë Telegrafike Shqiptare për informimin nga Kosova e për Kosovën. Edhe kjo që pata rastin të bisedoj për këtë agjenci, që reprezenton Shqipërinë dhe çështjen shqiptare, është një hap në politikën globale, në integrimet shqiptare”, theksonte Presidenti i Kosovës, Ibrahim Rugova në intervistën ekskluzive për ATSH-në derisa bisedonim gjatë ditën e enjte të 22 Shtatorit 1994, në zyrën e tij, ku sot është muzeu – Shtëpia e Pavarësisë së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova.
Ishte vit i kohëve të rënda të okupimit e dhunës kundër shqiptarëve të Kosovës. “Një represion masiv në Kosovë ka rritur tensionet politike këtu dhe në rajon, ndaj është e domosdoshme prania ndërkombëtare”, e përshkruante situatën dhe e kërkonte zgjidhjen Presidenti Rugova.

Ai theksonte se “kishte kërkuar një mbrojtje për Kosovën para një viti e gjysmë, një protektorat ndërkombëtar civil, një administratë civile, që do të vendosej për një kohë në Kosovë, që të normalizohet jeta dhe më pas të bisedohej me serbët për ardhmërinë e Kosovës”.
“Bisedimet shqiptaro-serbe duhet të zhvillohen në prani të një pale të tretë të autorizuar, që do të garantonte edhe dialogun edhe rezultatet e dialogut dhe që natyrisht do ta udhëhiqte atë. Kjo palë e tretë duhej të gjendej nga SHBA-të, Kombet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian”, theksonte Rugova.
Presidenti Rugova besonte se mbrojtja ndërkombëtare në Kosovë do të mbërrinte.
“Në planin ndërkombëtar ideja për mbrojtje ndërkombëtare në Kosovë  është marrë në konsiderim, dhe po  shikohen mundësitë si të aplikohet kjo dhe si të veprohet në këtë drejtim”, shprehej  Rugova para 27 viteve në intervistën ekskluzive qe zhvilloja, ku parashikonte ngjarjet dhe zhvillimet që ishin si ëndërr, por që pasuan dhe u bënë realitet.

MË 22 KORRIK  1991 FORMOHET KËSHILLI KOORDINUES I PARTIVE POLITIKE SHQIPTARE TË KOSOVËS

Më 22 Korrik 1991, Partitë Politike Shqiptare të Kosovës u pajtuan dhe morën vendim që të themelojnë Këshillin Koordinues të Partive Politike Shqiptare të Kosovës, me qëllim të zhvillimit, bashkëpunimit dhe të koordinimit të aktivitetit ndërmjet tyre, si subjekte politike të popullit shqiptar, të konstituimit të ndërsjellë të tyre dhe ndërtimit të platformës dhe të strategjisë së përbashkët për të realizuar synimet e shqiptarëve dhe për t’iu kundërvënë me sukses masave që po ndërmerr pushtuesi për thyerjen e qenies kombëtare dhe për rrënimin e çdo subjektiviteti e sovraniteti të shqiptarëve në Jugosllavi.
Këshillin Koordinues, si subjekte të mëvetësishme dhe të barabarta, e përbëjnë këto parti politike: Lidhja Demokratike e Kosovës, Partia Parlamentare e Kosovës, Partia Fshatare e Kosovës, Partia Shqiptare Demokristiane, Partia Socialdemokrate e Kosovës dhe Partia Republikane e Kosovës.
Formimi i këtij Këshilli le të hapura mundësi për forma të reja të organizimit dhe të koordinimit ndërmjet të gjitha partive politike shqiptare dhe të asociacioneve të tjera. 
Këshilli koordinues vendos në pajtueshmëri të plotë të subjekteve politike që e përbëjnë. 
Kryetar i Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare të Kosovës u zgjodh Dr. Ibrahim Rugova.

DEKLARATA POLITIKE PËR TRI OPCIONET E ZGJIDHJES SË ÇËSHTJES SHQIPTARE MË 1991

Njëmbëdhjetë partitë politike shqiptare, anëtare të Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare në Jugosllavi, duke shprehur vullnetin politik të popullit shqiptar për zgjidhjen eçështjes shqiptare dhe për gjendjen aktuale në Jugosllavi japin këtë:Deklaratë politike

A)     Çështja e pazgjidhur kombëtare shqiptare në Jugosllavi është pasojë e copëtimit të trojeve etnike shqiptare, kur me krijimin e shtetit të Shqipërisë më 1913 jashtë tij, në territore kompakte etnike, mbeten më shumë se gjysma e popullit shqiptar, të cilët asnjëherë nuk i gëzuan të drejtat legjitime kombëtare, as në Jugosllavinë mbretërore, as në Jugosllavinë socialiste;

B)     Copëtimi i territoreve të popullit shqiptar, që u bë pa përfillur parimin etnik në caktimin e kufijve shtetërorë dhe pa përfillur vullnetin e popullit shqiptar, vazhdoi edhe në Jugosllavi, duke e ndarë popullin shqiptar në kufij politiko-administrativë të Kosovës, të Serbisë, të Maqedonisë dhe të Malit të Zi. Një autonomi të caktuar politike populli shqiptar e pati vetëm në Kosovë, të garantuar me Kushtetutën e vitit 1974, që është ende në fuqi dhe sipas së cilës Kosova është element konstituiv i Federatës Jugosllave;

 C)     Serbia, në kundërshtim me Kushtetutën e Jugosllavisë, më1989 hoqi autonominë e Kosovës, suprimoi të gjitha të drejtat kombëtare të shqiptarëve, u mori shqiptarëve çdo të drejtë për sovranitet dhe subjektivitet, i largoi nga të gjitha institucionet shtetërore, suspendoi Kuvendin e Kosovës, Qeverinë e Kosovës dhe të gjitha kuvendet e komunave, ndaloi mësimin në gjuhën shqipe në të gjitha nivelet, mbylli mjetet e informimit në gjuhën shqipe, aplikoi gjuhën serbe dhe alfabetin qirilik si gjuhë dhe shkrim zyrtar në komunikimin publik, largoi nga puna mbi tetëdhjetë mijë shqiptarë;

D)     Si shprehje e mospajtimit me një gjendje të tillë, populli shqiptar organizoi protesta të qeta, në të cilat morën pjesë mbi gjysëm milioni njerëz, u mbajtën grevat e punëtorëve, si dhe greva gjenerale. Pushteti serb reagoi me dhunë: u vranë mbi 100 shqiptarë, u plagosën mbi 300, u burgosën dhe u dënuan me burg shumëvjeçar mbi 12 mijë veta, mbi 600 mijë veta kaluan nëpër procedurë policore.

E)      Duke parë se Jugosllavia u tregua model i pasuksesshëmpër zgjidhjen e çështjes kombëtare në Ballkan, deputetët e Kuvendit të Kosovës më 2 Korrik 1990 shpallën Deklaratën për Pavarësi dhe më 7 Shtator 1990 Kosovën e Shpallën Republikë. Kjo ishte zgjidhje logjike e organizimit shtetëror të Kosovës, si njësi politiko-territoriale, në të cilën jetojnë 90% shqiptarë dhe vetëm 10% të tjerë.

Partitë politike shqiptare në Jugosllavi, si zëdhënëse legjitime të vullnetit politik të popullit shqiptar, duke u përcaktuar për rrugën paqesore dhe demokratike të zgjidhjes së të gjitha çështjeve në bazë të së drejtës së popujve për vetvendosje, sipas parimeve të KESB-së, të Konferencës së Parisit, u përcaktuan për këto variante të zgjidhjes së çështjes shqiptare në Jugosllavi:

1.    Nëse nuk ndryshohen kufijtë e jashtëm e as ata të brendshëm të Jugosllavisë, duhet të ekzistojë Republika e Kosovës si shtet sovran dhe i pavarur, me të drejtë bashkimi në lidhjen e shteteve sovrane në Jugosllavi. Pjesët e popullit shqiptar që mbesin të jetojnë në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Serbi do të kenë statusin e popullit shtetformues dhe të gjitha të drejtat që dalin nga kjo.

2.    Nëse kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë nuk ndryshojnë, por ndryshojnë kufijtë e brendshëm ndërmjet republikave, atëherë kërkesë është Republika Shqiptare në Jugosllavi, e ndërtuar mbi bazën e parimit etnik dhe të parimeve të tjera që vlejnë për serbët, sllovenët dhe popujt e tjerë të Jugosllavisë.

3.    Nëse ndryshojnë kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë, atëherë populli shqiptar në Jugosllavi, përmes deklarimit të përgjithshëm me plebishit, do të vendosë për bashkimin e territoreve në të cilat jeton Shqipëria dhe kështu do të krijohet shteti integral shqiptar në Ballkan në kufijtë e tij etnikë.

Partitë politike shqiptare deklarojnë se vullneti politik i popullit shqiptar, i shprehur edhe në Referendumin e organizuar në Kosovë më 26-30 Shtator 1991, me ç’rast Kosova u shpall Republikë sovrane dhe e pavarur, është forcë reale që nuk mund të injorohet nga askush. Kriza në Jugosllavi filloi në Kosovë, me pakënaqësinë e shprehur të popullit shqiptar me pozitën e tij dhe kurrsesi nuk mund të përfundojë pa pjesëmarrjen e më se tre milionë shqiptarëve në Jugosllav. Populli shqiptar rreth shtatë milionësh, si popull autokton e me traditë evropiane, ishte, është dhe do të jetë faktor tejet i rëndësishëm i stabilitetit në Ballkan dhe në Evropë.

Prishtinë, 11 Tetor 1991

Këshilli Koordinues i Partive Politike Shqiptare në Jugosllavi

Dr.Ibrahim Rugova, kryetar

1.     Lidhja Demokratike e Kosovës

2.     Partia e Prosperitetit Demokratik

3.     Lidhja Demokratike në Mal të Zi

4.     Partia për Veprim Demokratik

5.     Partia Fshatare e Kosovës

6.     Partia Shqiptare Demokristiane

7.     Partia Parlamentare e Kosovës

8.     Partia Socialdemokratike e Kosovës

9.     Partia e Unitetit Kombëtar Shqiptar

10.     Partia Popullore Shqiptare

11.     Partia Demokratike Shqiptare

Kriza e çmimeve dhe Shqipëria në Ankand

by


Shkruan: Aleksander Rena

New York, USA


Që prej 1991-1992 po punohet për nxjerrjen e Shqipërisë në ankand, por nuk i’a kanë dal dot çakejt sllavo-rus me orientim gjoja perëndimorë. Historia ka treguar me gisht, çdo pabesi e rrënduar mbi Të, por që nuk i’a kanë dal dot t’a përfundojnë gjëmën e madhe, fal burrave patriot që emigracioni i rriti me dashurinë për Mëmëdhenë. Edhe sot po luhet me këtë kartë ku propogandohet si krizë energjitike, por në fakt po përgatitet plani i shitjes totale të Shqipërisë në duart e kulçedrës së nëndheshme së Katovicës! Shqipëria nuk ka krizë energjitike. Është vend që prodhon energji si dhe ujë të bollshëm, por këta që kanë udhëhequr këto 30 vite e kanë shitur jashtë çdo gjë dhe duke e lënë shqiptarin në varfëri dhe në kriza permanente. Tokat tona janë të mbushura me termocentrale dhe hidrocentrale. Kjo tregon se ne jemi fuqi Brotërore në prodhimtarinë e energjitikës, por fatkeqsisht jetojmë në një Shtet terr, ku politikanët e të gjitha partive kanë misionin e plaçkitjes dhe shkatërrimin e vendit. Tokat tona janë të mbushura me ujë të kristaltë dhe të bollshëm që prodhojnë produktet më bio në planet. Mjafton të shikojmë se ku shkon uji jonë (në Itali, Greqi dhe Gjermani) dhe se si kthehet mbrapa i amballazhuar gati për konsum vetjak. Tokat tona janë të mbushura me resurse mineralesh që e gjithë Globi na ka zili. Prandaj të huajt kërkojnë të gllabërojnë me qiri çdo gjë që na përket neve. Tokat tona janë të pasura me humus të bollshëm dhe me klimë të mrekullueshme në të katër stinët. Shqipëria është një pjesë toke e bekuar nga Perëndia.Tokat tona kanë nxjerr nga gjiri i tyre pemë dhe natyrë shekullore. Kjo është evidente edhe sot.Tokat tona nuk janë në krizë ekonomik, por në krizë atdhedashurie. Mjafton të hedhim një sy përreth.Politikanët tanë janë tradhëtarë të lindur të indetitetit tonë Kombëtar. Këtë e kanë vertetuar, duke qenë kukulla të lobingjeve. Shqipëria në mos 2025-sën, më pas do të dal në ankandin e shitjeve si Shtet i falimentuar 100%. Këtë nuk e them unë, por ekspertët ekonomik! Ne shqiptarët pa dallim feje, krahine dhe ideje, duhet të mbrojmë vendin tonë nga falimentimi dhe shitja. Siç bën të parët tanë dikur! Tradhëtarët e Kombit, nuk e kanë problem të luajnë me sigurinë Kombëtare dhe si sot, po sot, nuk ka më siguri Kombëtare, kur flitet për krizë buke dhe energjitike! Ky është fundi, apo ceku i jetikës dhe si rrjedhojë, kush ka pak llogjikë por edhe shpirt të mbetur, duhet të gjejë mënyrën për t’a ndaluar këtë katrahurë të madhe që po i bëhet vendit tonë në kurriz prej kohësh!