Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

POLITIKA E JASHTME E SHBA, HAPI MBRAPA I BIDEN-IT

by

Nga GIUSEPPE SARCINA

“Corriere della Sera”, 17 gusht 2021   Përktheu: Eugjen Merlika  

Për Joe Biden-in gjëja që i djeg më shumë është përqasja me Donald Trump-in. Paralelizmi po qëndron në organet e shtypit amerikan e ndërkombëtar: duke lënë mënjanë ndryshimin e stilit të dy janë të pështjellueshëm e pështjellues. Papërfillës deri në cinizëm. Në Shtëpinë e Bardhë ndruhet se tërheqja katastrofike nga Afganistani mund të fshijë përfytyresën e një Amerike “përsëri në krye të tryezës”, përsëri “fener” i botës. 

Janë ndrojtje të themelta, duke parë ato pamje të aeroportit të Kabulit; ata njerëz të rënë si pesha pa vlerë nga një aeroplan në ikje. Është e ligjëshme të pyetet nëse është kjo fytyra e vërtetë e një presidenti që kishte shkaktuar pritje të mëdha. Nëse është kjo Amerika me të cilën duhet të maten gjithë Vendet e tjera, mike apo armike qofshin.

Për rreth një vit e gjysmë Biden-i ka premtuar një kthesë etike e kulturore, më parë se politike, edhe në drejtim të punëve të jashtëme. “Doktrina” e tij mëton  t’i përgjigjet “sfidës së shekullit”: jo vetëm SHBA kundër Kinës, por, më në përgjithësi, të vërtetojë se “demokracitë janë në gjëndje të qeverisin pafundësisht më mirë se autokracitë”.

Në dukje është një qasje që huazohet nga formula e Bill Clintonit: “engagement e democratic enlargement”. Clinton-i e paraqiti për të parën herë më 1993, duke folur në Asamblenë e Kombeve të Bashkuara. Washingtoni, tha, do të “zotohet” pa rezerva në marrëdhëniet ndërkombëtare, veçanërisht në krizat humanitare. Në të njëjtën kohë do të bënte të mundëshmen për të nxitur ”zgjerimin”, pra shumfishimin e kombeve të drejtuara nga qeveri demokratike.

Në fakt, Clinton-i qe i pari president i mbas-luftës së ftohtë. Mandati i tij i dyfishtë arkivoi “doktrinat”, nga Trumani deri tek Reagani, të shënuara nga nevoja  për të “përmbajtur” Bashkimin Sovjetik. Mbas Clinton-it arritën George W. Bush dhe ideologët rish konservatorë me një projekt titanik, prometean: misioni i SHBA ishte “të eksportonte demokracinë” ku t’ishte e mundur, në mënyrë që të farkëtonte planetin mbi bazën e vlerave amerikane.  

Barack Obama i tkurri planet, duke derdhur mosbesimin tipik të elitës afroamerikane mbi “parësinë morale” të Shteteve të Bashkuara. Obama shpjegoi vizionin e tij në një intervistë themelore të lëshuar në prill 2016 Jeffrey Goldberg-ut të “Atlantic”. I rrufeshëm: Lindja e Mesme? “Nuk mund të rregullohet”. Aleatët evropianë? “Qelepirxhinj, përgjegjës për shkatërrimin në Libi”. Ukraina? “Do të jetë gjithmonë e ekspozuar kërcënimeve ruse”. Por mbi të gjitha Barack Obama refuzoi hapur rolin e “xhandarit të botës” Tha: “Ka një skenar që na cakton detyrën për të ndërhyrë gjithmonë e për të zgjidhur gjithë krizat. Por un nuk e kam ndjekur e kisha të gjitha të drejtat për të vepruar kështu”.

Të gjithë këta presidentë kanë pësuar dështime e kritika të ashpra. Clinton-i për Somalinë, George W. Bush për Irakun, Obama për Sirinë. Me gjasë Biden-i ka vënë në llogari pasojat mbi Afganistanin. Megjithatë ka një kundërshti të mprehtë dhe alarmuese. Për tetë viite Biden-i qe zëvëndësi i Barackut. Por është e qartë se trashëgimia obamiane nuk mund të mjaftonte për t’i qëndruar goditjes së retorikës mizore trampiane.

Biden-i atëherë ka vendosur të ngrejë nivelin e përplasjes. Me ndihmën e historianit Xhon Meacham ka futur në valle Abraham Lincolnin dhe “betejën për shpirtin e Amerikës”. U paraqit para botës si një udhëheqës alla Franklin Delano Roosevelt: i vendosur, tërheqës, bujar. Por pastaj arriti prova e bëmave. Të vëna në rrjesht i japin një brendi të ndryshme “doktrinës Biden”. Në janar-shkurt presidenti sqaroi se SHBA nuk do të jepnin asnjë dozë vaksine jashtë: “më parë amerikanët”. Në maj administrata nuk arriti të ndalojë mësymjen e Netaniahut në rripin e Gazës e që atëherë nuk ka bërë asgjë për të filluar traktativën; në qershor zëvendësja Kamala Harris përfundoi rrethin diplomatik në Amerikën qëndrore, duke ju drejtuar kështu emigrantëve: “Mos hajdeni sepse ju kthejmë mbrapsht”; në korrik Biden-i premtoi ndihmë për kubanët në kryengritje, por bashkësia e mërgimtarëve e qortoi se kishte bërë fare pak. Së fundi Afganistani.

Epoka e vrulleve clintonianë e ambicieve të Bushit është e largët. Por Biden-i po tërhiqet edhe përtej pragmatizmit të Obamës. Mbi të gjitha po çorodit kulturën liberale të vendit të tij, të themeluar mbi gjithësinë e panegociueshme të vlerave, mbi solidaritetin pa kufinj. Mjafton të lexohen komentet e këtyre ditëve në “New York Times” ose të dëgjohen përimtimet e “Cnn”.

“Corriere della Sera”, 17 gusht 2021   Përktheu: Eugjen Merlika  

Zgjedhjet lokale të Tetorit, një mundësi e re për reformimin e Kosovës

by

Nga Skënder MULLIQI 

 Shefat e politikës së vjetër , edhe pse të korruptuar nuk po i fshehin apetitet për tu kthyer në pushtet.Ata po i ndërrojnë maskat në paraqitjët e tyre publike , për të ardhur deri të synimi i dëshiruar. Paraqitjët e tyre kan  mundësi më të shitën në opinionin e gjerë publik.Aq shumë gabime kan bërë për 20 vite sa nuk ka  gjë që i lanë mëkatët e tyre.  I ka kaluar koha pendrekut  të tipit diktatorial mbi shpinën e krrusur të popullit.Mjaftë gjatë e kan  prishur disponimin e qytetarëve me punë  të mbrapshta të tyre. Mjaftë na mbajtën fjalime si të ishim në vitet e 90-ta të shekullit të kaluar!U sollën dhe vepruan në mënyrë patologjike karshi demokracisë. E ërrësuan edhe botën  e informacionit më rrena dhe manipulime të vazhdueshme. Politika e vjetër do të duhej të përmbyset përfundimisht më zgjdhjet lokale të vjeshtës. PDK dhe LDK  më zgjedhjet e tetorit plebishitare do të margjinilizohen edhe më shumë mendojë unë, sepse njerëzit e korruptuar nuk i duhen Kosovës. Ata janë bërë pengesë e madhe e ecjës tonë përpara. Janë bërë pengesë e inkuadrimit në Evropën e Bashkuar, si synim i përhershëm i shqiptarëve. Ka humbur besimi në strukturat e këtyre subjekteve të pa reformuara apo shumë pak të reformuara politike .Sigurisht së nuk do të votohen më njerëzit e politikës në të cilët është humbur besimi. Nuk do të ishte normale që të ndodhë rikthimi i poltikave të sëmuara.Ata shumë rrejtën për para dhe për pushtet. Njerëzit më komplekse nga e kaluara komuniste duhet të skajohen nga politikëbërja tash, e jo më vonë. Zgjedhjet nuk janë ndeshje futbolli, ku luhet për ti argëtuar shikuesit në tribuna të stadiumit, dhe për ti argëtuar  shikuesit pranë ekraneve televizive.Ka përfundur koha kur vota është qitur mbi bazat e simpative dhe  të parave. Qytetarët kan për kënd të votojnë.Të votojnë për forcat përparimtare politike .Gabojmë rëndë nese mendojmë ti përmirësojmë politikanët e vjetër. Për këtë gjë mendojë së shumica janë të vetëdijshem. Votat tuaja për ndryshime edhe në zgjedhjet lokale , janë margaritarë i qmuar për Kosovën dhe qytetarët e saj të lodhur nga jeta e keqe.Dalja masovike në zgjedhje është e drejtë qytetare. Të votohen njerëzit e besueshem. Mos  votoni për ata që mendoni  së janë e keqja më e vogël, së nga ata nuk do të dalë asgjë e mirë. Nga e keqja më e vogël historia na mëson , së do të ndodhë e keqja e madhe e radhës. Mendoni në mënyrë të përgjegjshme dhe në mënyrë racionale, së bëhët fjalë për të ardhmën e shtetit të Kosovës. Pas gabimit në votime, pendesa është e vonshme !Nuk është herët  të flasim për këto gjera, së ka mbetur edhe një muaj e gjysëm deri të zgjedhjet locale të tetorit. Mendoni për të ardhmën tuaj,  mendoni për të ardhmën e Kosovës  …! 

Afganistani, ku është gabuar?

by

Nga Dritan Demiraj PhD/

Ndërkohë që Kabuli ra krejtësisht nën kontrollin e Talebanëve, presidenti i vendit Ashraf Ghani u largua në Taxhikistan së bashku me zv/presidentin Amrullah Saleh dhe 30 milionë dollarë kesh, kaosi ka mbërthyer gjithë vendit, një krizë e madhe ekonomike, sigurie dhe refugjatësh duket se sapo ka filluar dhe zgjidhja duket e pamundur. Por si erdhëm në këtë situatë, kush është i interesuar për këtë situatë dhe cilat janë interesat dhe konseguencat e vendeve fqinje me Afganistanin? Qeveria afgane e përkrahur nga SHBA-të, ka qenë në pushtet në Afganistan prej pushtimit amerikan në dimrin e vitit 2001. Që nga ajo kohë, Talebanët kanë fituar kontroll të madh në disa pjesë të vendit dhe sipas marrëveshjes së nënshkruar mes SHBA-ve dhe Talebanëve në Doha në muajin shkurt 2020, të gjitha forcat e huaja duhet të largoheshin nga Afganistani deri në fund të muajit maj të vitit 2021, në këmbim të garancisë për siguri nga ana e grupit të Talebanëve. Këto negociata u urdhëruan nga ish Presidenti amerikan Donald J. Trump, i cili që në mesin e vitit 2020 kishte kërkuar që të përshpejtohej procesi i tërheqjes së trupave amerikane, duke deklaruar se dëshironte që ata të ktheheshin në shtëpi për festat e Krishtlindjeve.Ky konflikt në Afganistan gjatë dy dekadave ka krijuar rivalitet në marëdhëniet midis SHBA-ve dhe Iranit, Pakistanit dhe Indisë. Armiqësia e Iranit ndaj SHBA-ve ka shërbyer si një katalizator për Iranin për të bërë një lojë të dyfishtë në Afganistan. Irani fillimisht mbështeti ndërhyrjen ushtarake të SHBA-ve kundër Talebanëve dhe luaji një rol të rëndësishëm në krijimin e qeverisë së parë të Afganistanit, por njëkohësisht më pas në mënyrë të fshehtë vazhdoi mbështetjen e Talebanëve afganë gjatë viteve pasuese kundër misionit të ISAF-it.Irani ndodhet në perëndim të Afganistanit, ndan me të 901 km vijë kufitare dhe ka lidhje të rëndësishme fetare, kulturore me popullin e tij. Pas rënies së regjimit të Talebanëve, qeveria e Afganistanit e ka cilësuar Iranin si: “Vëllezër dhe partnerë që na kanë ndihmuar shumë”. Të dyja vendet kanë njohur rritje të bashkëpunimit ekonomik nga fundi i vitit 2001, duke e bërë Iranin eksportuesin e dytë më të madh në vend pas Pakistanit. Por marëveshjet bilaterale për sigurinë midis Afganistanit dhe SHBA-ve janë kundërshtuar me forcë nga Irani, pasi prania e trupave amerikane dhe të NATO-s në “oborrin” e tyre konsiderohej e papranueshme. Në mënyrë të vazhdueshme Irani ka bërë thirrje për largimin e amerikanëve nga Afganistani.Pas Revolucionit Islamik të vitit 1979, e cila rrëzoi regjimin 26 vjeçar të Shah Pahlavit shënoi përfundimin e marëveshje së CENTO-s. Pas krizës së ambasadës amerikane dhe deri në ditët e sotme midis Iranit dhe SHBA-ve ekziston një konflikt i gjatë. Revolucioni Islamik qetësoi marëdhëniet e tensionuara me Bashkimin Sovjetik, megjithëse pushtimi i Afganistanit në vitin 1979 nga ana e Bashkimit Sovjetik shikohej si një kërcënim për Iranin. Gjatë këtij konflikti, Irani nuk ishte shumë aktiv në lidhje me mbështetjen e muxhahedinëve nga SHBA-të, Arabia Saudite dhe Pakistani. Kjo për shkak edhe të përplasjeve si pasojë e pushtimit të Iranit nga Iraku gjatë konfliktit 1980-1988 dhe mbështetjes së SHBA-ve për Sadam Hysein-in.Pas tërheqjes së Sovjetikëve nga Afganistani në vitin 1989, Irani filloi të angazhohej më shumë në rajon, duke vazhduar të mbështesë me mjete financiare dhe armatime aleatët e saj të Aleancës së Veriut, të cilët kishin lidhje fetare dhe të vjetra me Iranin. Ata u mbështetën në vitet 1992-2001 nëpërmjet njësive të forcave speciale al-Quds nën drejtimin e gjeneral brigade Qasim Sulejmanit. Irani e zgjeroi përfshirjen dhe mbështetjen e komunitetit Shia Hazara në Afganistan dhe të grupeve muxhahedine që përfaqësonin ata.Në vitin 1994 u shpall lëvizja e Talebanëve dhe shumica e vendit ra nën kontrollin e tyre. Në këtë moment Irani filloi mbështetjen e Aleancës së Veriut, e cila drejtohej nga gjenerali i famshën afgan me origjinë nga Taxhike Ahmad Shah Masoud. Kjo do të përbënte, bërthamën më të fortë të rezistencës anti-talebane nga viti 2006-2001. Pakistani me ndihmën e parave të Arabisë Saudite dhe të Emirateve të Bashkuara Arabe ndihmoi në krijimin e Talebanëve Afganë, duke bërë që të tre këto vende të sfidonin influencën Shia të Iranit në Azinë juglindore. Në kohën kur Talebanët vranë tetë diplomatë dhe një gazetar iranian në qytetin verior të Mazar-e-Sharif-it në vitin 1998, ushtria e Iranit dislokoi rreth 120.000 trupa në kufirin me Heratin, e gatshme për të pushtuar Afganistani. Irani e përshëndeti pushtimin e Afganistanit nga SHBA-të, pasi ky pushtim ndryshoi balancën e fuqisë në interes të Iranit. Pas rrëzimit të regjimit të Talebanëve, Irani-India-Rusia filluan të bashkëpunojnë me qëllim krijimin e një qeverie të re në Afganistan. Influenca e Iranit tek Aleanca e Veriut ishte shumë e rëndësishme për krijimin e qeverisë së Hamid Karzait. Presioni diplomatik i Iranit gjatë bisedimeve të paqes për krijimin e qeverisë i zhvilluar në Bonn të Gjermanisë, bëri që të arrihej një marëveshje për ndarjen e pushtetit në Afganistan. Qeveria e re i ofroi shumë pozicione ministrash Aleancës së Veriut dhe me këtë rast duke rritur influencën e Iranit në të ardhmen e Afganistanit.Për të forcuar ndikimin e tij, Irani përdori fuqinë e butë me qëllim ruajtjen e influencës në Afganistan, duke kundërshtuar në mënyrë të fshehtë SHBA-të dhe Talebanët gjatë gjithë kohës. Një nga mjetet e vazhdueshme që Irani ka përdorur në Afganistan, ka qënë fuqia e butë nëpërmjet përdorimit të mediave, duke harxhuar rreth 100 milionë dollarë në projekte civile, media sociale dhe ndërtimin e shkollave Shia. Në vitin 2002-2003, Irani dhuroi 570 milionë dollarë dhe rreth 100 milionë dollarë të tjera në vitin 2006 për procesin e rindërtimit të Afganistanit, shumica e të cilave u bënë realitet. Gjatë viteve 2012-2013, sasia e tregtisë midis dy vendeve i kalonte 2 miliardë dollarë, duke e pozicionuar Iranin në rreth 35-40 për qind të sasisë së përgjithshme të tregtisë që Afganistani realizonte me vendet e tjera.Si Irani dhe SHBA-të ndajnë disa qëndrime të njëjta rreth Afganistanit. Të dy vendet dëshirojnë një qeveri të qëndrueshme me qëllim që të parandalojë kthimin e qeverisë së Talebanëve dhe të al-Qaedës në pushtet. Marëdhëniet e tyre u përkeqësuan shumë kur presidenti Bush iu referua Iranit në vitin 2002 si “Boshti i së keqes” dhe në vitin 2003 kur u zbulua se Irani po ndërtonte fabrika për energji nukleare dhe përdorim ushtarak.Në kohën kur qeveria e Afganistanit firmosi një marëveshje strategjike me SHBA-të në vitin 2005, Irani kërkoi nga qeveria e Afganistanit që të firmosnin një marëveshje ku të theksohej se SHBA-të nuk do të përdornin territorin e tyre për të realizuan operacione ushtarake kundër Iranit. Por SHBA-të i ushtruan presion Afganistanit që të mos e firmosnin një marëveshje të tillë.Marëdhëniet e Iranit me SHBA-të u acaruan shumë gjatë presidencës së Donald J. Trump-it. Kjo fillimisht pas largimit të njëanshëm të SHBA-ve nga marëveshja bërthamore JCPOA (midis SHBA, Rusisë, Kinës, Francës, Britanisë së Madhe dhe Gjermanisë me Iranin) në vitin 2018. Kjo për shkak edhe të retorikave të vazhdueshme të SHBA-ve kundër Iranit, sanksioneve të shumta ekonomike, presionit të madh diplomatik, por sidomos pas vrasjes në datën 3 janar 2020 të gjeneral leitnant Qasem Suleimanit në Irak bashkë me Abu Mahdi al-Muhandis dhe të vrasjes së gjeneral brigade Mohsen Fakhrizadeh në datën 27 nëntor 2020 në Absard të Teheranit. Kjo klimë e tensionuar, ndikoi në marëdhëniet midis Iranit dhe Afganistanit pas firmosjes së marëveshjes bilaterale ushtarake Afganistan-SHBA. Sipas Iranit, përpjekjet e ushtrisë amerikane dhe të aleatëve të tyre nga viti 2001-2021 kanë dështuar që të normalizojnë situatën e sigurisë në Afganistan. Sipas tyre, Talebanët dhe al-Qaeda kanë qënë të suksesshëm që të kenë nën kontrollin e tyre shumicën e territorit të Afganistanit dhe është e panevojshme që ata të vazhdojnë të qëndrojnë në këtë rajon. Dokumentat e deklasifikuara të kapura gjatë operacionit për kapjen/vrasjen e bin Ladenit në kompleksin e Abbottabad-it në Pakistan përfshinin një raport që përbëhej nga 19 faqe të një zyrtari të lartë të al-Qaedës në Afganistan. Në dokument deklarohej se operativi i al-Qaedës Abu Hafs al-Mauritani kishte negociuar një marrëveshje që disa operativë të al-Qaedës të strehoheshin në Iran pas rënies së qeverisë së Talebanëve në Afganistan, pas sulmeve në SHBA-ve në muajin tetor-nëntor 2001. 📌Menjëherë lind pyetja se si mundet që iranianët shia të kenë mbështetur salafistët ose wahabistët të cilët sulmuan Amerikën!! Është fakt i njohur se një numër i madh i udhëheqësve të al-Qaedës u larguan në Iran në vitin 2001 pas rënies së qeverisë së Talebanëve në Afganistan. Këtu përfshiheshin një numër i madh i familjes së bin Laden-it dhe disa nga figurave më të larta të al-Qaedës. Regjimi iranian, përmes forcave speciale al-Quds të IRGC-së, i mbronte dhe monitoronte anëtarët kryesorë të al-Qaedës në vende të sigurta, me qëllim që ata të vazhdonin operacionet e tyre terroriste dhe të shmangnin arrestimin nga autoritetet ndërkombëtare.Një nga ngjarjet më të rëndësishme sa i përket marëdhënieve midis Iranit dhe Talebanëve është vizita e delegacionit të Talebanëve, me kërkesë së qeverisë së Iranit në Teheran në muajin qershor 2013. Pas këtij takimi, janë zhvilluar edhe disa takime të tjera me Iranin. Qëllimi i këtyre takimeve ishte normalizimi i marëdhënieve midis Talebanëve dhe Iranit. Gjatë këtyre takimeve, Teherani ka shfaqur shqetësimin rreth popullsisë Hazara në Afganistan, ndërkohë që Talebanët i kërkuan Iranit që të mos mbështesnin më kundërshtarët e tyre pas largimit të trupave amerikane nga Afganistani. Afganistani ndodhet në një rajon sensitiv gjeopolitik. Kjo ka bërë që disa nga fuqitë më të mëdha të botës të zhvillojnë bashkëpunim në nivel të ndryshëm që të mbrojnë interesat e tyre në Afganistan, por edhe më gjërë në rajon. Irani, India dhe Rusia kanë qënë mbështetësit më të mëdhenj të Aleancës së Veriut kundër Talebanëve gjatë viteve 1990. Duhet theksuar se të tre këto shtete kanë meritë në stabilizimin e Afganistanit, duke mos mbështetur ardhjen e Talebanëve në pushtet. Por në të njëjtën kohë, ata mbështetën edhe procesin e bisedimeve për arritjen e një marëveshje për mos përdorimin e dhunës, pranimin e Kushtetutës së Afganistanit dhe shkëputjen një herë e përgjithmonë nga al-Qaeda dhe grupet e tjera terroriste në rajon.Irani dëshiron që Afganistani të jetë një shtet ku të gjithë grupet etnike të jetojnë në paqe, por kjo është shumë e vështirë të realizohet tani që Talebanët po marrin pushtetin. Këtë e kundështon edhe Rusia, pasi ata ardhjen në pushtet të Talebanëve e shikojnë si një mundësi për frymëzimin e grupeve militante, si psh: në krahinën e tyre të Dagestanit, Ingushetisë dhe Çeçenisë. Në të njëjtën kohë, India është e shqetësuar se ardhja e Talebanëve në pushtet mund të krijojë efekte serioze sa i përket stabilitetit në provincat kufitare të Jammu-së dhe Kashmir-it, ku operojnë nën mbështetjen e Pakistanit shumë grupe terroriste.Për këtë qëllim, Irani dhe India kanë realizuar shumë projekte të qëndrueshme me regjimin aktual në Afganistan. Një nga këto shembuj është edhe ndërtimi në vitin 2009 i autostradës 217 km të gjatë në Chabahar-Zaranj-Delaram. India e ndërtoi këtë rrugë, me qëllim që të lidhte Afganistanin me portin e Chabahar-it në Iran. Kjo autostradë u ndërtua me asistencën e Indisë, për të krijuar një rrugë alternative për tregti nga Afganistani me qëllim që të anashkalohej Pakistani. Prodhimet Indiane shkojnë në Afganistan nga Azia Qëndrore përmes Iranit, pasi Pakistani nuk i lejon prodhimet Indiane të kalojnë përmes territorit të tyre. Tregtia aktive midis Iranit, Kinës dhe Afganistanit ka qënë e suksesshme, pasi sejcili nga këto vende e shikon njëri tjetrin si aleat potencial në mbajtjen e balancës së gjeostrategjisë kundër SHBA-ve. Megjithatë ka dhe kundërshtime midis këtyre katër shteteve. Kina frikësohet se Afganistani mund të përdoret si bazë operacionale për separatistët e krahinës së Ujgurëve në perëndim të rajonit të Xinjiang-ut. Për këtë arsye, nuk e ka kundërshtuar shumë prezencën e trupave ushtarake dhe të NATO-s në Afganistan me të njëjtën forcë siç e ka kundështuar Irani. Rajoni i Xinjiang-ut ndodhet në kufi me Afganistanin, ndërkohë që Kina prej kohësh ka akuzuar geupet ekstremiste nga vendet fqinje si Uzbekistani, Taxhikistani, Turkmenistani dhe Afganistani për mbështetjen e separatistëve Ujgurë në këtë rajon. Kina i ka ofruar disa herë Afganistanit bashkëpunim që të luftojnë së bashku “grupet terroriste” në vendin e tyre.India në mënyrë të vazhdueshme ka mbështetur misionin ndërkombëtar ushtarak të SHBA-ve dhe të NATO-s në Afganistan. Një nga objektivat kryesore të Indisë në Afganistan është parandalimi i dominimit të Pakistanit në këtë vend, ndërkohë që Irani e ka kundështuar marëveshjen bilaterale të sigurisë midis SHBA-ve dhe Afganistanit (BSA).Edhe Rusia nuk ndihet e qetë, me rastin e prezencës së trupave të dislokuara në afërsi të kufirit të saj, pasi e parandien rrezikun e përhapjes së trafikut të drogës dhe të fuqizimit të grupeve terroriste në afërsi të kufijve të saj. Për këtë qëllim, Rusia ka dislokuar disa kontigjenteve të saj ushtarake me forca speciale dhe aviacion dhe këto ditë po zhvillon stërvitje antiterrori përgjatë kufirit Taxhikistan-Afganistan, me qëllim ndalimin e trafikut të drogës dhe të akteve terroriste. Rusia në mënyrë të prerë, nuk lejon influencën e huaj në Kaukaz dhe në Azinë Qëndrore, pasi këto rajone kanë një influencë të madhe në çështjet e sigurisë së brëndshme të Rusisë, por edhe të rajonit në përgjithësi.

ALBANIA AFER AFGANISTANIT

by

Nga: Perparim Gjeka/


Sa herë kërkoja vendin tonë në radhitjen alfabetike të shteteve dhe me dilte i pari Afganistani, aq herë mendoja se sikur të mos ekzistonte ky shtet Albania do ishte e para, prandaj e kisha marre inat. Pastaj kur u poqa pak me shumë, dhe kuptova se ky vend jo vetëm është afër nesh në rend alfabetik, por edhe në rende të tjera ekonomike si një nga vendet me pasuri të mëdha e me varfëri të madhe, mendoja sa mirë që ka edhe shtete poshtë nesh si Afganistani, si nje lloj vetngushellimi. Kjo afërsi vitet e fundit u shtua sepse Afganistani zinte vendin e parë në botë si prodhues i një lloj droge, kurse Albania vendin e parë në Europe në një lloj tjetër droge. Afërsi të tjera të ngjashme ka plot si përshembull vendi atje kontrollohet faktikisht nga katër klane ose shure kurse Albania sipas ambasadorit amerikan Lu nga ekzaktesisht katër familje mafioze. Por afërsia më serioze nuk është përmendur nga askush seriozisht publikisht dhe po e ndiej detyrim moral ta ndaj me publikun shqiptar. Le ta trajtojmë si gjithmonë logjikisht situaten e tërheqjes amerikane dhe fitoren e talebaneve. Ushtria dhe fuqia amerikane bashkë me ate qeveritare afgane nuk ka asnje mundesi teorike dhe praktike të jetë më pak e fortë se në vitin 2001 kur u hap kjo luftë dhe Talebanet e tanishem nuk ka asnje mundesi teorike dhe praktike të jenë më të fortë se sa ishin ateherë kur kontrollonin vendin dhe kishin mik Bin Ladenin. Pra Amerika nuk mund ta humbte këtë luftë, por e ka braktisur atë kryesisht sepse u arrit qëllimi kryesor; të ndeshej me terroristët në vendet e tyre dhe jo të mbrohej nga ata në vendet e veta, keshtu që Sekretari Blinken nuk gabon kur thotë se ajo lufte ishte sukses në prizmin amerikan. Dhe këtë arsye e thonë hapur. Ajo që nuk thonë është arsyeja pse e lanë qeverinë afgane vetëm edhe kur u kuptua qartë që talebanët ishin më të fortë ushtarakisht e organizativisht se sa qeveria. Dhe këtu vijmë te afërsia e neveritshme e sjelljes së qeverive e liderve afgane në 20 vjet me qeveritë tona në Shqipëri e Kosovë; korrupsion galopant, bashkepunim me krimin e organizuar, flirtim me kundërshtarët, shtypje e shfrytëzim për masat popullore, luftë bërrylash për dominim tarafesh brenda pushtetit, kaos në çdo hapësirë të jetës shoqërore, e mbi të gjitha dyfytyrësi, hilera, mashtrime, “grid” dhe mosmirënjohje me amerikanet. Ajo që mund t’i ketë vënë vulën “fed up-it” amerikan ose shqip tejlodhjes me këta mosmirenjohës e plangprishës është mosdakordimi në bisedime për bashkëqeverisje me talebanet, bisedime te cilat u ndermjetësuan nga amerikanet e ndoshta përgjegjësia ka rënë mbi kapadaillekun e liderve qeveritarë. Dhe amerikanet i lanë në meshirë të fatit për të parë sa u vlen lëkura pa ndihmen amerikane me të cilën u mesuan dhe e patën pa kursim. Këta njerëz të vegjel me orekse të medha, këta funderrina morale të një Kombi luftëtar si ai afgan janë përgjegjësit kryesorë të tragjedisë së sotme afgane bashkë me talebanet. Sa afër me dy shtetet tona, sa afër po na e sjellin tejlodhjen e braktisjen e mbrojtjes amerikane këta liderucat tanë, në qeveri e opozitë, me cic micet e tyre të pështira, duke kujtuar se ua hedhin amerikaneve, duke kujtuar se vetëm këta janë të zgjuar, vetëm këta janë të pafajshëm, gjithë faji është i kundershtarit politik e në mos i popullit të paemancipuar sa të kuptojë këta. Dhe mos më thoni që është faji i Amerikës se jemi tejlodhur. Se Amerika çliroi, ndihmoi e njohu shtet edhe Gjermaninë, Korenë e Japoninë, jo vetëm Kosoven, Shqipërinë e Afganistanin. Pse ne nuk zgjedhim të jemi afër me Gjermaninë por jemi afër me Afganistanin?

Diskursi demografik / Regjistrimi i popullsisë duhet të mbahet me elementët e identitetit

by

Vetëm ata të cilët kanë manipuluar në të kalurën me statistikat reale të popullsisë sidomos me strukturën kombëtare të saj, iu pengon realiteti demografik në Mal të Zi, duke harruar se koha e manipulimeve nuk mund të jetë e përhershme, e sidomos tash kur këtu ka ndodhur rotacioni i pushtetit, që ofron mundësi reale të prezantimit të elementëve të identitetit të popullsisë si në vend dhe në botën e jashtme

Nga Nail  Draga

Çështja e regjistrimit të popullsisë në çdo vend paraqet moment të veçantë jo vetëm statistikor por edhe  shoqëror, sepse ofrohen të dhëna më interes të përgjithshëm për planifikimin dhe  zhvillimin e vendit. Pra, kemi të bëjmë me një çështje serioze me peshë shtetërore, ku formohen ekipe të veçanta që merrën me këtë proces statistikor.

Por, procesi i regjistrimit të popullsisë varët shumë nga rrethanat shoqëroe e politike në mjedisin përkatës. Në veçanti ka të bëjë me mjediset heterogjene në aspektin kombëtar, të cilat nuk janë të konsoliduara në sajë të raportëve shoqërore. Një dukuri e tillë ka të bëjë në veçanti me Malin e Zi, duke qenë ndër vendet me multinacionale në Europën Juglindore. Në këtë aspekt  këtu nuk mund të anashkalohet qasja  politike e cila është dominuese në këtë çëshje demografike. Dhe një dukuri e tillë është e pranishme nga viti 1990 e më miratimin  e pluralizmit, ku çështjet demografike morën përmasa politike, që u dëshmu edhe në regjistrimet e popullsisë.

Në sajë të përvojës së mëhershme regjistrimi  i popullsisë është mbajtur çdo dhjetë vjet, duke mbetur aksiomë edhe për kohën e pluralizmit. Por, në rrethana të reja në pluralizëm, kemi përjashtime që dëshmohet me regjistrimin e vitit 2001. Ishte ky vit me turbulenca politike në Mal të Zi, ku nga një situatë e tillë nuk u mbajt regjistrimi i regullt por është shtyer për vitin 2002, ndërsa më së fundi u realizu  në vitin 2003.

Pasi regjistrimi vijues i popullsisë u mbajt në vitin 2011, sipas  praktikës regjistrimi i radhës duhet të mbahet në vitin 2021. Por, në sajë të disa pengesave teknike, siç është mosmiratimi i ligjit për regjsitrimin e popullsisë dhe miratimit të buxhetit për vitin 2021, u vendos që regjistrimi i popullsisë të mos mbahet në muajin prill të këtij viti, por ai të shtyhet për fund të vitit.

Pasi ditë më parë, ndonëse me vonesë  u miratu buxheti për këtë vit, nuk ka pengesa subjektive për ta realizuar regjistrimin e popullsisë, andaj janë gjasat reale të mbahet deri në fund të vitit. Por, duke marrë parasysh se regjistrimi i popullsisë këtu ka peshë të veçantë politike, se kur realisht do të mbahet do të varët  nga partitë politike, përkatësisht shumica parlamentare në Mal të Zi.

Regjistrimi duhet të jetë i kompletuar

Më herët kemi pasur rast të dëgjojmë nga individë apo subjekte të ndryshme  të shoqërisë civile, që në regjistrimin e popullsisë të mos evidentohen elementët identitare. Fjala është për strukturën kombëtare, gjuhësore dhe fetare të popullsisë si elemente identitare për çdo individ apo popull si kudo në botën e qytetëruar. Ishte ky paralajmërim absurd dhe konfuz i cili nuk është pritur mirë nga partitë politike si dhe opinioni i gjerë, sepse çdo individ ka emrin e mbiemrin, gjuhën dhe fenë e vet.

Nuk ka dilemë se çdo mohim i tyre elementëve paraqet diskriminim individual dhe kolektiv dhe si i tillë i është i pa pranueshëm. Propozuesit e tillë  kanë dështuar sepse pjesëtarët e popujve në Mal të Zi, deri më tash janë regjistruar të kompletuar me strukturat e tyre. Ndërsa është  çështë tjetër sa kanë qenë të sakta të dhënat nga regjistrimet e popullsisë, duke ditur se në monizëm janë bërë manipulime të ndryshme të kësaj natyre.

Regjistrimisi proces statistikor

Nëse analizojmë në detaje regjistrimet e popullsisë(1948-1991) sipas përkatësisë kombëtare, gjuhësore e fetare vërehen ndryshime të theksuara, duke kriuar dyshime në realitetin në terren. Në këtë aspekt kanë qenë të diskriminuar serbët, popullsia me përkatësi të fesë islame së cilës i është mohuar përkatësia kombëtare, ndërsa emërtimi boshnjake është definuar nga viti 1993. Po ashtu në këtë aspekt në pozitë të pavolitshme kanë qenë edhe shqiptarët, sepse statsitika shtetërore i ka evidentuar sipas dëshirës së tyre e jo sa realisht kanë qenë në terren.

Pikërisht, në lidhje me këtë çështje nëse analizojmë të dhënat në regjistrimet e popullsisë në kohën e monizmit, popullsia serbe është paraqitur në mënyrë simbolike, që nuk ka treguar realitetin demografik në aspektin nacional. Por, në këtë aspekt për serbët u bë kthesë e madhe në regjistrimin e vitit 2003 e 2011, duke dëshmuar se  regjistrimet e mëhershme kanë qenë të programuara me qellime të caktuara nga ana e pushtetit. Sepse nuk mund të quhet ndryshe e dhëna se serb në aspektin kombëtar në vitin 1948 janë deklaruar 1.78%, ndërsa malazez 90.67%, ndërsa në vitin 2003, serb janë deklaruar 31.99%, ndërsa malazez   43.16%. Këto të dhëna janë të mjaftueshme për të kuptuar realitetin demografik në Mal të Zi, sepse për këtë periudhë kohore(1948-2003), numri i serbëve është rritur për 30.21%, ndërsa i malazezëve ka rënë për 47.51%, që është dëshmi transparente e manipulimit të pushtetit me strukturën nacionale të popullsisë në këtë mjedis.

Në këtë aspekt nuk kanë bërë përjashtim as shqiptarët, boshnjakët e kroatët. Andaj në rrethana të reja shoqërore e politike regjistrimin e ardhshëm të popullsisë duhet trajtuar si proces statistikor e jo manipulues. Vetëm me një qasje të tillë do të kemi një realitet objektiv  demografik, duke e paraqitur strukturën reale në këtë mjedis multinacional si nder më të veçantit në regjion.

Diaspora ka identitetin e vet

Sipas informacionëve të cilat disponojmë  në regjistrimin e popullsisë i cili do të zhvillohet në fund të këtij viti, sikurse në vitin 2011  diaspora do të regjistrohet vetëm në aspektin numërik, do të thot  pa përkatësinë nacionale, gjuhës amtare dhe ate konfesionale që është paradoks i llojit të vet, sepse çdo individ kudo qoftë ai ka identitetin e vet.

Por, pas rotacionit të pushtetit të ndodhur me 30 gusht 2020, shpresojmë se në këtë aspekt duhet të ndodhin ndryshime cilësore ku nuk duhet të përjashtohet as diaspora, sepse ajo është pjesë e pandarë e popullsisë në vend, ndonëse janë me dekada në botën e jashtme. Mohimi i të drejtës për tu regjistruar në këtë proces statistikor dëshmon se shteti nuk i trajton të gjithë qytetarët përkatësisht shtetasit e vet të barabartë. Në këtë aspekt dallohen vendet më popullsi heterogjene nacionale, ku shëmbull tipik është Mali i Zi.  Por, kësaj here besojmë se do të angazhohen jo vetëm partite politike por edhe nga shoqëria civile, që defekti I vitit 2011  të eliminohet, në favor te të gjithëve në përgjithësi e diasporës në veçanti.

Sepse nuk ka diasporë pa identitet kombëtar, gjuhësor e fetar, pavarësisht se ku punojnë e jetojnë. E kundërta ndodhë vetëm të ata popuj me kompleksin e tyre të cilët e kanë të rrezikuar identitetin e tyre nacional dhe gjuhësor. Nga ana tjetër shqiptarët në ketë aspekt kanë qenë të përmbajtur nga fakti së janë të vetmit që nuk i përkasin korpusit të popujve sllavë, dhe së nuk i kemi komplekset e atyre popujve në Mal të Zi.

Në lidhje me këtë çështje mbetet të presim reagimin nga Monstat–i i cili do të merret me regjistrimin e popullsisë, në muajt në vijim, kur do të kemi mundësi të kemi kopjen e fletëregjistrimin e popullsisë, ku do të evidentohet edhe diaspora. Vetëm atëherë duhet të kemi mundësi të japim vërejtjet në lidhje me çështjet kontestuese, ku diaspora mbetën çështje e cila kërkon zgjidhje e jo të mohohet sikurse në regjistrimin e fundit të popullsisë(2011). Sepse mohimi i të drejtës së diasporës bie ndesh me të drejtat dhe liritë e njeriut dhe standartët demokratike, sepse çdo individ kudo qoftë ai ka identitetin e vet nacional, gjuhësor dhe konfesional. Kujtojmë me këtë rast se në regjistrimin e popullsisë në vitin 2003, janë evidentuar 52511 banorësh nga Mali i Zi në botën e jashtme, apo 7.8% e popullsisë së përgjithshme.

Një e treta e diasporës është shqiptare                     

Nuk ka dilemë se një të dhënë të tillë duhet analizuar më tërë spektrin e vet  nacional, gjuhësor dhe konfesional, sepse atëherë do të kemi mundësi të japim disa përfundime. Kështu nëse analizojmë këtë numër sipas strukturës nacionale të popullsisë del qartë së në botën e jashtme janë 16519 pjesëtarë të kombësisë shqiptare, nga del së çdo i treti shqiptarë është në botën e jashtme. E dhëna së shqiptarët paraqesin  1/3 e diasporës së përgjithshme te Malit të Zi, është diçka e jashtëzakonshme kur dihet së shqiptarët në vitin 2003 kanë  marrë pjesë më 7.09% në kuadrin e popullsisë të përgjithshme.

Ndërsa pjesa tjetër e diasporës nga Mali i Zi i takon pjesëtarëve të popullit boshnjak, e më së paku atij malazez apo serb, duke dëshmuar në mënyrë transparente gjendjen faktike të diasporës  ku  popujt të cilët janë numërikisht më të pakët përbëjnë pjesën më të madhe të diasporës nga Mali i Zi. Pikërisht një e dhënë e tillë dëshmon qartë statusin e tyre social dhe politik të popujve përkatës në Mal të Zi. Sepse nuk ka mundësi të shpjegohet ndryshe që pjesëtarët e popujve numërikisht më të pakët janë pjesëtarët më të mëdhënj të diasporës.

Për ndryshime duhet vullnet  politik

Andaj duke marrë parasysh këto të dhëna mendoj së hartuesit e pyetjeve në fletëregjistrimin e popullsisë në vitin 2011, kanë vendosur me qellim  eliminimin e deklarimit te diasporës  sipas përkatësisë nacionale, gjuhës amtare e asaj konfesionale. Pikërisht  nga një veprim i tillë del qartë qellimi, më çka dëshmohet së ky regjistrim i popullsisë është politizuar në përmasa të jashtëzakonshme nga Monstat-i në Mal të Zi.

Përfundimisht nëse ekziston vullneti politik, defektet nga regjistrimi i diasporës mund dhe duhet të përmirësohen në regjistrimin e popullsisë  që parashihet të mbahet në fund të këtij viti, duke dëshmuar profesionalizëm në respektin ndaj diasporës e cila është ndërgjegja kombëtare e çdo vendi.

Shpërndarjaterritoriale e popullsisënë Mal të Zi sipas përkatësisë kombëtare(2003)