𝑴𝒆̈𝒔𝒊𝒎𝒆 𝒂𝒎𝒆𝒓𝒊𝒌𝒂𝒏𝒆 𝒏𝒈𝒂 𝑫𝒓. 𝑩𝒍𝒆𝒅𝒂𝒓 𝑲𝒖𝒓𝒕𝒊

(Alumni i Departamentit Amerikan të Shtetit)

Më 4 prill 1968 u vra Martin Luther King Jr, emblema e njeriut të përkushtuar në mbrojtje të drejtave civile në SHBA. King u qëllua me armë nga James Earl Ray por prej dekadash ai atentat u konsiderua si komplot, për këtë arsye më 23 janar 2025, Presidenti Donald Trump nënshkroi një Urdhër Ekzekutiv që deklasifikon informacionin dhe të dhënat në lidhje me këte vrasje.

Përpos rolit të jashtëzakonshëm që King luajti në mbrotjen e të drejtave civile ai ka hyrë në histori edhe për fjalimin e tij sublim “Unë kam një ëndërr” (I Have a Dream) një fjalim publik që u mbajt prej tij gjatë marshimit në Washington D.C. Në fjalimin e tij King bëri thirrje për të drejtat civile dhe ekonomike dhe për t’i dhënë fund racizmit në Shtetet e Bashkuara. Fjalimi u mbajt përpara mbi 250,000 njerëzve nga shkallët e Memorialit të Lincoln-it në kryeqytetin amerikan. Fjalimi shënoi një nga momentet më të rëndësishme të lëvizjes për të drejtat civile dhe mbetet një ndër fjalimet më ikonike në historinë amerikane.

“Le të mos zhytemi në luginën e dëshpërimit. Edhe pse përballemi me vështirësitë e së sotmes dhe të së nesërmes, unë ende kam një ëndërr. Është një ëndërr e rrënjosur thellë në ëndrrën amerikane. Unë kam një ëndërr që një ditë ky komb do të ngrihet dhe do të jetojë kuptimin e vërtetë të besimit të tij: Ne i konsiderojmë këto të vërteta si të vetëkuptueshme, se të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë.

Unë kam një ëndërr që një ditë çdo luginë do të lartësohet, çdo kodër dhe mal do të sheshohet, vendet e thepisura do të bëhen të rrafshnalta dhe vendet e shtrembërta do të drejtohen dhe lavdia e Zotit do të shfaqet dhe çdo mish do ta shohë së bashku atë lavdi.

Kjo është shpresa jonë. Ky është besimi ynë. Me këtë besim, ne do të jemi në gjendje të nxjerrim nga mali i dëshpërimit një gur shprese. Me këtë besim ne do të jemi në gjendje t’i shndërrojmë mosmarrëveshjet rrëqethëse të kombit tonë në një simfoni të bukur vëllazërie. Me këtë besim ne do të jemi në gjendje të punojmë së bashku, të lutemi së bashku, të luftojmë së bashku, të vuajmë së bashku, të ngrihemi së bashku për lirinë, duke e ditur se një ditë ne do të jemi të lirë.”

Prof.Dr.Muhamet Racaj/

Metodat,mjetet dhe instrumentet Ruse për rikthimin si faktorë kryesorë ekonomik dhe ushtarako – politik në botë.

Kriza në Ukrainë që filloi kah fundi i vitit 2013 me të ashtuquajturën revolucioni i brendshëm – e inspiruar dhe ndihmuar nga BE-ja dhe SHBA-ja kundër Qeverisë jodemokratike dhe jopopullore të ish Presidentit Janukoviq dhe politikës së tij proruse në Ukrainë e hapi lojën gjeopolitike me fund të pasigurt.

Ukraina e cila varionte mes integrimit evropian dhe ndikimit të fuqishëm politik dhe ekonomik të Rusisë e filloi efektin domino që e çoi Rusinë në konflikt të hapur me BE-në dhe SHBA-në përmes vetë Ukrainës. Në fakt kjo është konfrontimi i ri-vjetër të interesave themelore kombëtare Ruse me objektivat e BE-së dhe SHBA-së,si edhe me konceptin e sigurisë kombëtare të Rusisë. Duke pasur këtë parasyshë dhe tendencat e NATO-s të kufizojë Rusinë me vendet anëtare të NATO-s ishte e qartë se orientimi i ndodhur politik në mardhëniet gjeostrategjike Rusi-NATO e kyçi alarmin e doktrinave politike ruse që në fazën fillestare të krizës në Ukrainë. Ishte krejtësishtë e qartë se Rusia nuk do ti vëzhgojë qetë ngjarjet në Kiev dhe ndryshimin e qeverisë në krye me ish presidentin Janukoviq, veçanërishtë që Krimeja dhe Ukraina lindore janë të populluar me pakicë ruse dhe në Krime. 

Nga pikëpamja politike Rusia ne krye me Vladimir Putin deklarojnë “se ndjen kërcënime serioze për sigurinë e saj kombëtare”. Kjo është kryesishtë siq deklaruan para agresioni mbi Ukrainen për shkak të qeverisë së re jostabile dhe pavendosur në Kiev në krye me Zelenskin dhe shfaqjen e nacionalizmit (Ukrainas) në Ukrainë. Duke shfrytëzuar popullatën Ruse në Krime, e cila natyrisht është pro-ruse e përcaktuar, Rusia e lëvizi efektin domino të cilin asnjë në Perëndim nuk mundeshte konkretisht ta parashikojë – planin e Putinit. Pra, përmes aneksimit të Krimesë drejt Rusisë, ngadalë por sigurt hap pas hapi u përgadit edhe për aneksimi e Ukrainës Lindore (rajoni Donetck) drejt Rusisë, me të cilën është mundësuar edhe formimi i teritorit mbrojtës Rus Kalingard i ri në jugperendim të Ukrainës dhe Moldavisë lindore në Transdnistria (ish Republika Sovjetike Pridenstrovska, sot shtet që ndodhet mes Moldavisë dhe Ukrainës, e njohur vetëm nga Rusia, Abkhazia dhe Osetia Jugore) dhe realizimin e qëllimit përfundimtar zgjerimin e mburojës mbrojtëse të kufijve perendimor Ruse. Është e vërejtur se në të gjithë këtë situatë, Putin shfrytëzon plotësishtë precedentët në politikën ndërkombëtare të shekullit të kaluar (rasti i Kosovës) si “mbrojtës të pakicës kombëtare” në Ukrainë, duke përdorur taktikën e territorit, fuqisë politike, ekonomike dhe mbi të gjitha fuqisë ushtarake. Në këtë mënyrë Putin përpiqet ti korrigjoj “gabimet” (siç i shikon ai) të paraardhësve të tij në mardhëniet ndërkombëtare që nga koha e Jelcinit. Njëkohësishtë Rusia mundet në këtë situat të destabilizojë në më shumë rajone të ish BRSS-së, para se gjithash në Abkhazi në Gjorgji, Osetinë Jugore, Nagorno Karabah në Azerbejxhan, rajone të cilat ekzistojnë si shtete të pavarura të njohura nga Rusia, me qëllim largimin e ndikimit nga Ukraina dhe bashkimin e “qetë” të rajonit të Donetsk drejt Rusisë. Rusia nuk është e shqetësuar për destabilizimin e më shumë rajoneve në të njejtën kohë siq janë ish shtete e Bashkimit Sovjetik anëtre të BE-s, dhe shtetet e Ballkanit përëndimor siq janë: Mali i zi, Bosna dhe Hercegonina dhe Kosova nëpërmes Serbis  kryesishtë përmes presionëve politike (me bllokimin e intitucioneve shtetrore), diplomatike dhe akteve terroriste  dhe në fundë edhe me presion ushtarak. 

Metodat se si Rusia do ti arijë këto objektiva, janë të panjohura për Evropën dhe SHBA-të. Megjithatë ekzistojnë numër të madh të mjeteve – instrumenteve që sigurisht do të përdoren nga Rusia në të ardhmen e afërt për shkak të aritjes të këtyre objektivave, këto i përfshijnë:

1. Pakicat ruse në vendet e ish BRSS-së,
2. Kapacitetin ushtarak dhe sistemet konvencionale të ushtrisë Ruse,
3. Përvojën luftuese të fituar në luftën në Ҫeçeni Nagorno Karabah, Transdinstria, Osetia Jugore, Gjeorgji dhe aktualisht në Ukrain dhe rajonet tjera,
4. Jostabilitet në rajonet e lartëpërmendura,
5. Prania e forcave të armatosura ruse në rajonet e lartëpërmendura dhe mundësia për shkaktimin e jostabilitetit në Gjeorgji, Ermeni (si pjesë e Komunitetit të shteteve të pavarura me bazë ushtarake ruse në territorin e vet “për preventim” të konfliktit, konflikt në Nagorno Karabah), Azerbejxhan dhe Moldavi. (kur flasim për vendet e ish BRSS-së nën ndikimin Rus, duhet të shikojmë secilin vend veç e veç, sepse situata në secilin vend është e ndryshme),
6. Kapaciteti bërthamor – në aspektin e parandalimit bërthamor,
7. Rusia vepron si shpëtimtar ekonomik,
8. Lidhja me vendet e Bashkimit Evropian dhe në Ballkanni përëndimor që janë të varur prej resurseve energjetike ruse,
9. Ndërprerjen e furnizimit me resurse energjetike në Ukrainë dhe vendet e BE-së,
10. Nënshkrimin e marveshjeve për furnizimin me resurse energjetike Kinës, Indisë dhe pjesës të vendeve Aziatike të cilat nuk janë nën ndikimin e SHBA-së,
11. Ndikimi global politik ndaj politikës ruse në OKB dhe organizatave tjera ndërkombëtare.

Këto instrumente mund të përdoren në çdo moment veç e veç ose të kombinuara me qëllim realizimin e gjeopolitikës tradicionale ruse për formimin e zonës së sigurisë minimale (zona tampon) ose brez i shteteve neutrale, të cilat janë nën ndikimin e politikës ruse, duke e shmangur me këtë drejtëpërsëdrejti kontakt mes Rusisë dhe NATO-n dhe vendet anëtare të BE-së.

Zhvillimi i krizës në Ukrainë na konfirmoi gatishmërinë e Rusisë, dhe praktikisht janë përdorur disa prej instrumenteve të lartëpërmendura dhe gatishmëria e saj të kryej destabilizim të kontrolluar të shteteve në të cilat jetojnë pakicë ruse. Kurse në Ballkanin përëndimor të kryej deszabilizim të kontrolluar të shteteve në të cilat jetojnë pakicë Serbe.Te gjitha këto veprime Rusia ne krye me Vladimir Putin i bënë  për realizimin e objektivave të saja gjeopolitike dhe kthimin e Rusisë si një prej faktorëve kryesorë ekonomik dhe ushtarako – politik në botë. 

Megjithatë BE-ja është shumë e shqetësuar për këtë fenomen. 

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Sigurisht e kam ndjekur me përgjegjësi të shtuar, trufullimar e radhës së Presidentit Aleksandër Vuçiç, mbas nënshkrimit të marrëveshjes ushtarake midis Republikës së Kroacisë, Kosovës dhe të Shqipërisë. Në pamundësi t’ju pergjigjem veçmas interesimit mediave brenda dhe jashtë vendit, në vijim gjeni një përgjigje të përbashkët mbi burimin të panikut të shtirur dhe kërcënimeve delirante të z. Vučič si dhe rekomandime për paqen dhe ardhmërinë Euroatlantike të popujve të ballkanit perendimor.

Asgjë e re nuk ka ndodhur! I llahtarisur nga oshilacionet që ende bubullojnë nga “bombat e perëndimit mbi bunkrerin Milloshevicit 26 vjet më parë”; nga paranoja ballkanike e përjetësimit të pushtetit si dhe i tmerruar nga revoltat masive që pushtuan beogradin dy javë më parë, Presidenti i Serbisë Aleksandër Vučič demostroi: “revoltën e Beogradit ndaj një garë armatimesh ne rajon” duke ju referuar marrëveshjes së nënshkruar nga respektivisht 3 ministrat e Mbrojtjes në Tiranë më 18 mars.

Nuk ështe hera e parë (ka me dhjetëra në 26 vitet e fundit të pas clirimit të Kosovës nga USA/NATO) dhe sigurisht s‘ka për të qënë as e fundit. Për ta ilistruar riciklimin e dalldisjes së radhës, po sjell në vëmendje turfullimin e Tij në Janar 2024 kur: “DASh/SHBA konfirmoi shitjen e 246 raketave Javelin me vlerë prej 75 milionë $ për Forcat e Sigurisë së Kosovës, “vetëm” për të përmirësuar aftësitë mbrojtëse të Kosovës dhe ndërveprueshmërinë me NATO-n”!

Duke shprehur mbështetjen dhe komplimenta ndaj 3 ministrave nënëshkrues, në kapacitetin e ekspertit për çështjet e SK, Rajonit dhe USA/NATO (pra jo revolte patriotike), me vijim po paraqes vlerësime, përgjigje si dhe këshilla strategjike ndaj panikut të shtirur të z.Vučič.

Së pari, e këshilloj Vuçiç të vetë përmbahet, të mos vijojë të bëjë as viktimën e llastuar, as trimin e tërbuar dhe as donkishotin e moderuar duke u vetë-barazuar me Trump-in në Ballkan. Në fakt “rolin e viktimë, pra nga palë humbëse/përgjegjëse për krime ndaj njerëzimit, nuk e ka ushtruar keq dhe Serbia ka përfituar jo pak deri në 2014”! Por mjaft është mjaft !

Së dyti, në asnjë pikë, asnjë rresht dhe asnjë gërme të marrëveshjes në fjalë nuk gjej, pasi nuk ka asnjë qëllim kërcënues ose armiqësor ndaj sovranitetit dhe interesave të Serbisë. Në të kundërt, kjo marrëveshje ka pêr qëllim VETËM për ta forcuar bashkëpunimin mes 3 vendeve për: “promovimin e aftësive mbrojtëse dhe bashkëpunimin midis industrive ushtarake, forcimin e ndërveprimit nëpërmjet edukimit, trajnimit dhe stërvitjeve, kundërvënien e kërcënimeve hibride, si dhe mbështetjen pêr integrimin euro-atlantik”, përfshi sigurisht Kosovën (meqënëse kjo e tërbon Beogradin) nga çdo kërcënim potencial, që për fat te keq, mbetet e vetë-indetifikuar Serbia.

Thënë këtë, edhe pse të ashpër diplomatikisht, e gjej të qartë përgjigjen e kryeministit të Kroacisë, Andrej Plenkoviçit, që po e citoj: “Nuk ka asnjë natyrë armiqësore, dhe nuk ka nevojë të pyesim askënd, as Serbinë dhe as NATO-n”.

Së treti, për sa kontekstin e ankesës në Bruksel:“se NATO-ja nuk ka qenë e njoftuar për këtë”, e gjej si delirancë profesionale të këshilltarëve të z. Vuçiç (ose si të gjithë autokratët e ka zënë sëmundja e të gjithëditurit), si ekspert me eksperiencë më shumë se modeste në NATO, konfirmoj se iniciativat, marrëveshjet dhe projektet rajonale janë të inkurajuara nga Koncepti Strategjik i NATO-s por dhe të imponuara nga qasja pragmatike e Presidentit Trump. Si i shëmbull, përmend marreveshjet ushtarake ndermjet 3 vendeve Balltike; 3 vendeve Nordike, 7 vendeve te Vishegradit, që pavarësisht se të gjitha anetare te NATO-s, kanë nënshkruar marrëveshje të ngjashme bashkëpunimi!

Së katërti, përpara të bëjë potere për/në NATO, do duhet që Beogradi zyrtar, të qartësojë disa PSE (?) për marrveshjet e: “bashkëpunimit ushtarak (Mig-29, Raketa, Tanke) me Rusinë (?); prodhimin e raketave & dronëve me Kinën (?) blerjen e 12 avjoneve të gjeneratës së fundit “Rafalo” me Francën (?), etj! Ndërkohë, që të gjitha këto janë armatime sulmuese/vrasëse që jo vetëm kërcënojne tërësinë territoriale të Republikës së Kosovës por edhe hedhin në erë status-quonë gjeopolitike, investimin dhe interesat USA, NATO dhe BE për paqen, stabilitetin dhe axhendën Euroatltantike të 6 vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Edhe me praktikisht do duhet të konfirmohet zyrtarisht ndaj SHBA/NATO/BE por edhe popullit Serb, pse Beogradi harxhon mbi 1.5 Miliard € në vit (pra më shumë se Kroacia, RSh dhe Kosova së bashku), për armatosjen deri në dhëmbë (me Tanke, Mig-29, Helikopter luftimi Mi-35, raketa Pantsir-s, FK-3, etj) (?); kur dihet që Serbia ka ZERO, kapacitete ose këllqe të sfidojë fuqinë ushtarake të USA/NATO/UK.

Së gjashti, ndërsa për përpjekjet për të testuar kohezionin mes 32 vendeve të NATO-s, përfshi edhe tentativën e fundit për bashkëpunim ushtarak me Hungarine, nga kapaciteti ekpertit garantoj se edhe kjo do të dështojë me turp para se Vucic të ketë ikur nga pushteti. Kjo pasi në këtë rast (për ti hedhur benzinë Ballkanit), Hungaria nuk do të tolerohet jo vetëm nga vendet e Rajonit por edhe nga Presidenti Trump, UK, Gjermania dhe jo vetëm.

Së shtati, pretendimin e presidentit Vuçiç se “ky memorandum shkel marrëveshjen e armëve të vitit 1996 të nënshkruar në Firence mes Kroacisë dhe Republikës së atëhershme Federale të Jugosllavisë, Bosnje dhe Hercegovinës (?!!)”, e gjej teresisht qesharak, pasi RFJ (që përfshinte edhe Malin e Zi) ka mbaruar/kapitulluar bashkë me të gjitha marrëveshjet në fushen e mbojtjes dhe sigurisë. Thënë këtë, është Beogradi që nën orkestrimin e Moskes ka shkelur me të dy këmbet marrëveshjen dhe miliarda $ investime të SHBA-ve për ndërtimin e masave të mirëbesimit reciprok në Ballkan (SCBM)!

Së teti, shtatë gjetjeve të sipërpërmendura, po ju shtoj edhe 3 këshilla strategjike ndaj Beogradit zyrtar: (a) Të heqë dorë nga oshilacionet për: “kufijtë e rinj shtetëror në rajon si dhe kërcënimet ushtarake ndaj sovranitetit të Kosovës”, e cila prej 1999 mbetet nën përgjësinë e KFOR/NATO-s; (b) Të mos harxhojë kot para nga taksat e popullit Serb, për armatime moderne, pasi asnjë nga 3 vendet nënshkruese dhe as të treja së bashku nuk e kërcënojmë ushtarakisht Serbinë. Në të kundërt armatosja deri ne dhëmbë e Serbisë, i shërben vetëm “luftës për përjetësimin e pushtetit ne Beograd, interesave te Kremlinit në Rajon, krimit të organizuar si dhe të ultra-nacionalistëve jo vetëm në Serbi”; (c) Revoltat e studentore, i hoqen maskën pazareve të z. Vučić, si faktor i vetëm i moderuar përkundër “rivaleve ektremistë në Beograd si dhe përpjekjeve të Tij për të pirë nga 5 nëna (Moska, Brukseli, Pekini, Parisi dhe Washingtoni)!

Në SHTESË, duke përsëritur konsiderat më të sinqerta ndaj 3 ministrave te mbrojtjes, do të këshilloja Zagrebin, Prishtinën dhe Tiranën zyrtare, që përkunder “përpëlitjeve dëshpëruese dhe kërcënimeve delekuente të Beogradit”, ta zgjerojne këtë marrëveshje edhe me 2 vendet e tjera NATO-s në rajon (Mali Zi & Maqedonia e Veriut), si dhe përtej “shpërdorimit politik” do duhet ta materializojnë me projekte konkrete si për policimin ajror, emergjencat civile, sigurinë kibernetike, ndaj të cilave asnjë nga vendet tona nuk është imun dhe as mundet kurrësesi të zhvillojë kapacitete për t‘u mbrojtur më vete.

Ndërsa posacërisht për Ministrin z. Vengu, jo vetëm që shpreh publikisht komplimente të merituara për kurorëzimin e kësaj përpjekje në Tiranë, por edhe e inkurajoj që RSh të iniciojë një vlerësim strategjik (bashkarisht me Kroacinë, Malin e Zi dhe MV rreth kërcënimeve të rajonit (e ngjashme me atë të PMR qe zhvillon NATO) për ta kërkuar/prezantuar në një mbledhje të posaçme të NAC/Bruksel. Më konkretisht në këtë vlerësim, do duhet të konsiderohen edhe shqetësimet për armatosjen deri në dhëmbë të Serbisë si dhe shpërdorimi për interesat Ruse në Rajon, etj, në mënyre që të miratohet nga 32 vendet (përfshi Franca, Hungaria, etj), si një direktivë e përbashkët ku të konfirmohen jo vetëm qëndrimet e vëndeve anëtare ndaj këtyre kërcënimeve por edhe vendosmëria zyrtare për të forcuar kohezionin dhe përpjekjet për paqen dhe axhendën e integrimit Euro-Atlantik edhe të 6 vendeve të ballkanit perëndimor.

Ndërsa faktorët politik, aktorët zyrtarë dhe strategjistët/kolegët në Zagreb, Prishtinë, Tiranë, Washington, Bruksel, etj do t’i sugjeroja që perspektivën e stabilitetit në rajon dhe bashkëpunimin me Serbinë do duhet ta para-kushtëzojnë me rikthimin e dy Masave të Mirëbesimit Reciprok (CSBM), nëpërmjet të cilave “Beogradi Zyrtare të imponohet” se: (1) Do të ruajë balancat e fuqisë ushtarake sulmuese (armatime, si Mig -29, raketa Pantsir-S dhe FK-3, etj) deri në nivelin që të mos kërcënojë integritetin territorial; (2) Nuk do të vendos instalime dhe aktivitete ushtarake (20 km distancë ajrore dhe 5 tokësorë), në kufijtë ndër-shtetërore mes vendeve të rajonit.

Nga ana tjetër, do t’i këshilloja vllazërisht faktorët e Prishtinës zyrtare që: “riciklimi i panikut të shtirur si dhe kërcënimeve delirante të Beogradit ndaj kufive shtetëror të Kosovës”, kurrësesi të mos i konsiderojnë si dhurata, por si përgjegjësi e lartë shtetërore për të ndërtuar Kosovën moderne, përtej prezencës së NATO-s (që nuk mundet të jetë e përjetshme), vendin ku qytetarët pavarësisht përkatësive etnike, fetare dhe politike të ndihen të barabartë para ligjit, si dhe faktorizimin të rolit të Kosovës nga konsumatore në kontribuese për paqen, stabilitetin demokrartik dhe për integrimin në NATO dhe BE!

Në të njejtën kohë, do të ri-këshilloja faktorët institucional në Tiranë dhe Prishtinë, që për interesa jetike kombëtare, të tejkalojnē axhendar/epshet e politikës për mbajtjen/marrjen e Pushtetit por të përulen në gjunjë para përgjegjësive shtetërore duke jetësuar Platformën e përbashkët: “2-Shtete sovrane 1-Komb i vetëm”, duke e konsultuar dhe garantuar SHBA dhe NATO se kjo “qasje/smart e vonuar” nuk kërcënon Serbinë, por do të kontribuojë si balancë racionale për paqen afatgjatë ndërmjet vendeve të rajonit.

Me këtë rast, rikonfimoj se, mbetem edhe me i përkushtuar për të kontribuar me përgjegjësi, përulësi dhe eksperiencën Euroatlantike për mbrojtjen dhe zhvillimin e interesave kombëtare si dhe për forcimin e partneritetit strategjik me USA/NATO-n!

Nga*: Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Senior Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n,

Zv/President i Këshillit të Atlantikut; ish:

Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD,

Këshilltar i Presidentit; Zv/ShShPFA,

Përfaqësues i RSh në SHAPE/NATO.

Nga Arian Galdini/

Historia e një kombi nuk është thjesht një renditje kronologjike ngjarjesh, por një ndërthurje e thellë e kuptimeve, përpjekjeve, projeksioneve dhe përjetësimit të një vetëdijeje kolektive që kërkon të jetë e lirë, vetëformësuese dhe sovrane në përkufizimin e fatit të vet. 

Në këtë kuptim, çdo përfshirje në një strukturë më të madhe se vetvetja nuk është kurrë një akt teknik apo neutral, por përbën një ndodhi metafizike në qenien e një kombi, ose një lartësim të domethënies së vetes nëpërmjet ndarjes së përbashkët të fatit historik, ose një vetëzbehje që çon drejt zhbërjes së atij kuptimi që e bën një komb të jetë vetvetja.

Në këtë udhëkryq historik, Shqipëria përballet me një zgjedhje që është më shumë se politike, ajo është ontologjike dhe civilizimore. 

Çështja nuk është thjesht a duhet apo jo të anëtarësohemi në Bashkimin Evropian. 

Pyetja e vërtetë është: çfarë bëhemi ne kur anëtarësohemi vetëm? 

Çfarë humbasim? 

Çfarë komprometojmë në kuptimin e vetvetes, në rrënjët, në horizontet e bashkësisë si komb shqiptar?

Në pamje të parë, diskursi politik, mediatik dhe akademik në Shqipëri e trajton integrimin evropian si një aksiomë, si një e mirë absolute, si një përmbushje e dëshiruar dhe e vonuar historikisht. 

Por kur një aksiomë nuk lejohet të vihet në dyshim, ajo rrezikon të shndërrohet në dogmë. 

Dhe kur një dogmë imponon rrugën drejt një strukture supranacionale, pa analizuar pasojat e brendshme strukturore, ajo bëhet një strategji e nënshtrimit, jo një akt i emancipimit.

Nëse Shqipëria i bashkohet BE-së pa Kosovën, atëherë ndodh një ndarje reale e trupit kombëtar në dy regjime juridikë që do të kenë orientime, obligime dhe dinamika të ndryshme. 

Kjo nuk është më një çështje teknike. 

Kjo është një ndarje metafizike në vetë trupin e qenies shqiptare. 

Në një epokë kur të gjitha kombet e Ballkanit kërkojnë të realizojnë bashkësinë e tyre historike dhe etnike nëpërmjet integrimeve të përbashkëta, vetëm shqiptarët rrezikojnë të ndahen përmes një anëtarësimi që fragmenton, dhe jo që bashkon.

Dhe ky është thelbi i dilemës sonë kombëtare:

A është anëtarësimi i njëanshëm dhe i përshpejtuar i Shqipërisë në Bashkimin Evropian një hap drejt modernizimit institucional dhe përfshirjes në një rend perëndimor, apo një akt që, pa Kosovën, e dekonstruon, zhbën përfundimisht projektin historik të bashkimit kombëtar shqiptar, duke e futur atë në harresë politike dhe margjinalitet gjeostrategjik?

Në këtë pikë, duhet ndalur çdo retorikë sipërfaqësore. 

Duhet menduar thellë. 

Duhet parë përtej syve të burokracive të Brukselit dhe lëvizjeve të ambasadorëve në Tiranë. 

Duhet vështruar me sytë e atyre që shohin kah historia, kah kujtesa dhe kah përgjegjësia e të ardhmes. 

Siç thotë Roger Scruton, “një komb nuk mund të jetë i lirë nëse nuk kupton përse ekziston”. 

Dhe kjo fjalë, “ekzistencë”, nuk është metaforë. 

Ajo është pyetja e madhe që çdo komb i bën vetes në momente të krizës ontologjike.

Përse ekziston kombi shqiptar?

A ekziston për të hyrë në një strukturë që e njeh vetëm Shqipërinë si shtet e jo shqiptarinë si bashkësi historike? 

A ekziston për të deleguar sovranitetin, pa pasur më parë garantimin e unitetit të vet kombëtar? A ekziston për të arritur standardet e BE-së në kurriz të projektit të vet vetëpërcaktues? 

A ekziston për t’u integruar si pjesë e një harte që nuk pranon kurrë të rishikojë padrejtësitë historike të 1913-ës?

Ne nuk kemi luksin të mashtrohemi. Historia jonë është përplot me shembuj të integrimeve të parakohshme, të bashkimeve të shpejta që kanë prodhuar më shumë shkëputje sesa unifikim. 

Rruga drejt BE-së, nëse ndiqet në mënyrë të njëanshme dhe të pashoqëruar nga një doktrinë kombëtare për bashkimin e shqiptarëve në një projekt gjeopolitik të përbashkët, nuk është rruga e bashkimit me Evropën, por është rruga e ndarjes me vetveten.

Në këtë dritë, pyetja më e rëndësishme nuk është kur do hyjmë në BE. 

Pyetja është: me kë do hyjmë apo si do të hyjmë në BE? 

Me çfarë kuptimi të vetes, me çfarë bashkësie shqiptare, me çfarë projekti kombëtar?

Nëse nuk i përgjigjemi kësaj pyetjeje sot, nesër do jemi të ndarë, të heshtur dhe të gjunjëzuar përballë një Evrope që do na pranojë si individë e shtetas të shkëputur, por jo si një komb me ideal, qëllim dhe destin të vetin.

Shqipëria: Fitore formale, humbje S

strategjike…

Nëse Shqipëria përmbyll procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian gjatë këtij cikli afatshkurtër dmth në harkun kohor 2027 apo 2030, rezultati i parë do të jetë një sukses formal, por një humbje thelbësore në planin strategjik kombëtar. 

Në pamje të parë, ky anëtarësim do të interpretohet si një triumf diplomatik dhe institucional, një hap përfundimtar drejt asaj që është propaganduar si “kthimi në shtëpinë evropiane”. 

Por, në thelb, bëhet fjalë për një zhvendosje të strukturës së orientimit kombëtar, ku mjeti bëhet qëllim dhe qëllimi humbet në mjegullën e një entiteti politik që nuk e njeh dhe as e promovon bashkësinë shqiptare si subjekt historik dhe politik.

Modelet e zgjerimeve të mëparshme tregojnë se anëtarësimi në BE sjell një sërë përfitimesh teknike: qasje në fondet strukturore dhe të kohezionit, rritje të perceptimit të besueshmërisë ndërkombëtare, standardizim të legjislacionit dhe njëfarë tërheqjeje investimesh. 

Këto janë pamjet sipërfaqësore të një procesi që në të vërtetë transformon thelbin e funksionimit të një shteti dhe të vetë përfytyrimit të tij mbi misionin historik.

Por siç e ka analizuar Jurgen Habermas në veprën “Legitimation Crisis”, teknokratizimi i pushtetit politik në sistemet liberale, sidomos në kontekste të brishta institucionalisht si Shqipëria, çon në një krizë të thellë legjitimiteti. 

Kur mekanizmat e vendimmarrjes transferohen në instanca supranacionale, ndërkohë që bazat kulturore, përfaqësuese dhe historike të shoqërisë nuk janë konsoliduar, ndodh një erodim i besimit, një shkëputje e thellë midis qeverisjes dhe përfaqësimit.

Për Shqipërinë, kjo përkthehet në një sërë pasojash:

 • Institucionet kombëtare reduktohen në ekzekutues pasivë të direktivave që nuk burojnë nga realiteti shqiptar. Vendimmarrja e vërtetë do të zhvendoset përtej kufijve, ndërkohë që elitat politike vendase do të shndërrohen në ndërmjetës të interesave të Brukselit, e jo më në përfaqësues të misionit kombëtar.

 • Kapitali njerëzor, veçanërisht rinia dhe shtresat më të përgatitura, do të intensifikojnë emigrimin, jo më vetëm për shkaqe ekonomike, por si rezultat i perceptimit të Shqipërisë si një vend pa të ardhme ku potenciali i tyre nuk mund të realizohet. Kjo do të përshpejtojë një zbrazje shpirtërore dhe demografike që do ta lërë kombin pa palcë vetëzhvillimi.

 • Sektorët e ndjeshëm të ekonomisë vendase, veçanërisht bujqësia, prodhimi i vogël dhe tregjet lokale, do të gjenden nën trysninë e një konkurrence që i tejkalon kapacitetet e tyre reale. Standardizimi evropian, në mungesë të mbrojtjes selektive dhe të një modeli kombëtar të zhvillimit, do të ketë efektin e mbytjes ekonomike nga sipër, dhe jo rritjes nga poshtë.

Kosova: Ndarje e heshtur, presion i rritur.

Ndërsa Shqipëria do të shfaqet në skenën ndërkombëtare si anëtare e re e BE-së, Kosova do të mbetet jashtë dyerve të këtij bashkimi, duke u përballur me një realitet gjithnjë e më të vështirë. 

Dhe ky nuk do të jetë thjesht një status “kandidat në pritje”. 

Përkundrazi, do të jetë një gjendje e institucionalizuar të jashtmit brenda kombit.

Në praktikë, kjo do të nënkuptojë:

 • Presion të shtuar për kompromise në dialogun me Serbinë, pasi çdo përparim i saj do të varet nga balanca e kërkuar nga faktori ndërkombëtar midis “stabilitetit rajonal” dhe “pranimit reciprok”. 

Por në këtë ekuilibër të ftohtë gjeopolitik, Kosova mbetet hallka më e dobët dhe më e ekspozuar ndaj presioneve për zhbërje të brendshme apo autonomi të pjesshme në këmbim të integrimit gradual.

 • Përjashtim nga rrjetet reale integruese, si programet e mobilitetit, bashkëpunimit institucional dhe qasjes në tregje të përbashkëta. 

Nëse Shqipëria ecën përpara pa të, Kosova do të ngelet një “zonë tampon”, as brenda BE-së, as brenda një blloku shqiptar, as e njohur plotësisht, as e integruar efektivisht.

 • Vendosje të një kufiri të ri evropian në mes të shqiptarëve, me gjithë retorikën e bashkëpunimit, me gjithë marrëveshjet për integrim ekonomik apo bashkëpunim kulturor. 

Fakti është se kufiri i BE-së bëhet kufiri i ndarjes shqiptare, i ri-institucionalizuar dhe i mbrojtur me legjislacion evropian.

Kësisoj, bashkimi formal i Shqipërisë me BE-në pa Kosovën nuk është vetëm një veprim teknikisht i shpejtë, është një akt ndarës substancial. 

Ai krijon dy ritme të ndryshme historike për të njëjtin komb. 

Njëri do të përfshihet në një sistem që e rregullon nga jashtë, ndërsa tjetri do të mbetet në një zonë të paqartë, ku çdo lëvizje drejt së ardhmes kalon përmes rrugës së kompromisit me tjetërsimin.

Në këtë afatshkurtër, fitoret janë sipërfaqësore dhe kalimtare. 

Humbjet janë të padukshme, por strukturore dhe të pakthyeshme. 

Dhe pikërisht për këtë arsye, çdo hap që përjashton Kosovën nga integrimi i përbashkët është një hap drejt institucionalizimit të ndarjes kombëtare, me pasoja që do të zgjasin jo tri vjet, por tri breza.

Afatmesëm: Normalizimi i shkëputjes, zbehja e Kombit…

Hipotetikisht, nëse ndodh anëtarësimi i përshpejtuar i Shqipërisë në BE ta zëmë në vitin 2027 apo 2039, pas kalimit të fazës së parë euforike të anëtarësimit të njëanshëm të Shqipërisë në Bashkimin Evropian, skena politike dhe kombëtare shqiptare hyn në një fazë më të heshtur, por shumë më të rrezikshme: normalizimin e shkëputjes. 

Në këtë periudhë, proceset që në fillim ishin të dukshme dhe të debatueshme, fillojnë të fshihen pas perdeve të një rendi të ri, ku çarja midis Shqipërisë dhe Kosovës nuk përjetohet më si devijim apo krizë, por si gjendje normale.

Kjo është pikërisht ajo që filozofi politik Carl Schmitt përshkruan si transformim të thelbit të politikës: kur dallimi ndërmjet “mik” dhe “armik” nuk është më rezultat i konfliktit të hapur, por është i koduar ndryshe, në struktura të padukshme dhe të institucionalizuara. 

Në këtë rast, ndarja e trupit kombëtar nuk shfaqet si ndarje tragjike, por si funksionalitet institucional, i pranuar heshturazi dhe i përforcuar përditë nga sistemet që e bëjnë të mundur.

Dy realitete zhvillohen në kahe të ndryshme:

 • Shqipëria inkorporohet brenda logjikës së një rendi supranacional, ku prioritetet ekonomike, kulturore, juridike dhe diplomatike diktohen nga instanca të jashtme. Identiteti kombëtar fillon të përkufizohet më shumë si një “kulturë rajonale” brenda një bashkësie më të madhe, sesa si një subjekt politik i pavarur me drejtim historik të vetin.

 • Kosova, në anën tjetër, ngec në një pozitë të ndërmjetme, në kufijtë e Perëndimit, pa hyrje të garantuar, pa liri reale veprimi dhe nën trysni të përhershme për të bërë kompromise që e copëtojnë brenda vetes. 

Shtetformimi i saj mbetet i brishtë, ndërsa legjitimiteti i saj ndërkombëtar i kushtëzuar nga vullneti i të tjerëve.

Në këtë kontekst të ri, raporti ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës transformohet thellësisht, jo përmes ndonjë deklarate të qartë ndarjeje, por përmes një zbehjeje progresive në të gjitha fushat ku ndërveprimi ishte dikur jetik.

Ekonomia: Ndërprerja e frymëmarrjes së përbashkët.

Tregjet e Shqipërisë dhe Kosovës fillojnë të ndjekin logjika të ndryshme rregullimi. Shqipëria futet nën kornizat e politikave të përbashkëta të BE-së, me standarde dhe kuota që nuk përkojnë me realitetin kosovar. 

Bashkëpunimi tregtar ngushtohet për shkak të barrierave të padukshme burokratike, fiskale dhe doganore. 

Lëvizja e lirë e mallrave, që dikur shihej si themeli i bashkëpunimit ekonomik kombëtar, transformohet në një procedurë të ngatërruar dhe të ngadaltë, që e dekurajon vetvetiu shkëmbimin e brendshëm shqiptar.

Arsimi dhe Lëvizshmëria: Dy horizonte të ndryshme për të njëjtin brez.

Programet arsimore fillojnë të ndjekin udhëtime të ndryshme. 

Shqipëria adopton kurrikula të harmonizuara me BE-në, ndërsa Kosova mbetet e izoluar nga programet kryesore të mobilitetit evropian. 

Studentët dhe të rinjtë shqiptarë të Kosovës përballen me burokraci të shumëfishta dhe diskriminim të heshtur në qasjen ndaj mundësive që për të rinjtë e Shqipërisë bëhen rutinë. 

Mbi të gjitha, ndodh një ndarje psikologjike: brezat e rinj fillojnë të formësojnë horizontet e tyre kulturore dhe qytetare në përputhje me realitetet e vendeve ku jetojnë, jo në raport me bashkësinë kombëtare.

Juridiksioni dhe Diplomacia: Shkëputje e heshtur e kohezionit strategjik.

Në planin juridik dhe diplomatik, Shqipëria dhe Kosova fillojnë të ndjekin rrugë gjithnjë e më të veçuara. 

Shqipëria i nënshtrohet jurisprudencës së BE-së dhe e transformon politikën e saj të jashtme në përputhje me politikën e përbashkët të Unionit. 

Kjo përjashton çdo lloj koordinimi real me Kosovën në çështje strategjike, sepse vendimet e Shqipërisë tashmë janë të kufizuara nga pozicionet kolektive të BE-së, të cilat shpesh janë të kujdesshme, të paangazhuara ose edhe të ndikuara nga shtete që nuk e njohin Kosovën si shtet. Kësisoj, zëri diplomatik shqiptar nuk dyfishohet në mbrojtje të një kauze të përbashkët, por zbehet në një heshtje të institucionalizuar që shndërrohet në normë.

Kjo fazë afatmesme është më e rrezikshmja, sepse ajo nuk përmban asgjë spektakolare. 

Nuk ka akte të mëdha tradhtie apo vendime të papritura. 

Ka vetëm dëmtim të heshtur, zbehje graduale dhe shkëputje të paemërtuar.

Kur ndarja bëhet normale dhe kombi ndjehet si diçka e largët, si një ide e bukur por jopraktike, atëherë ka ndodhur zhbërja më e rrezikshme: zhbërja nga brenda, pa traumë, pa dhimbje, por me amnezi.

Afatgjatë: Dy Kombësi, dy realitete, një zhbërje.

Nëse trajektorja e nisur me anëtarësimin e njëanshëm të Shqipërisë në Bashkimin Evropian vazhdon pa korrigjim, atëherë pas vitit 2035 do të përballemi me një gjendje të konsoliduar fragmentimi kombëtar. 

Kjo nuk do të jetë më thjesht një ndarje politike apo institucionale, por një transformim rrënjësor i vetë përfytyrimit mbi identitetin shqiptar, i përftuar nga kushtet e reja civilizuese ku do të jenë zhytur pjesët e ndara të kombit.

Do të kemi përpara një realitet të dyfishtë, i cili, në thelb, përfaqëson dy mënyra të ndryshme të ekzistencës shqiptare në shekullin XXI, të ndërtuara mbi bazamente kulturore, ligjore, ekonomike dhe ndërkombëtare të pakompatueshme.

 • Shqipëria, tashmë e integruar prej më shumë se një dekade në BE, do të jetë shndërruar në një provincë burokratike të një rendi supranacional, ku vendimmarrja e vërtetë do të jetë përjashtuar nga hapësira publike kombëtare. 

Përfaqësimi nuk do të ketë më lidhje me vullnetin politik të popullit shqiptar, por me pajtueshmërinë ndaj direktivave që burojnë nga një aparat administrativ ndërkombëtar. Kultura politike do të jetë zbehur në një cinizëm teknokratik, ku idealet kombëtare shihen si anakronizma folklorike, dhe çdo përpjekje për sovranitet interpretohet si devijim euroskeptik.

 • Kosova, e mbetur jashtë BE-së, do të jetë shndërruar në një zonë tampon, e varur nga dinamika që vendosen në trekëndëshin Beograd–Bruksel–Washington. 

Pavarësia e saj do të vazhdojë të mbetet pjesërisht e kontestuar, pjesërisht e kushtëzuar, dhe në asnjë moment e garantuar përfundimisht. 

Politika e jashtme do të jetë kryesisht reaktive, jo projektive; shteti do të funksionojë mbi baza të paqëndrueshme; dhe çdo përpjekje për zhvillim strategjik do të mbetet peng i marrëdhënieve me Serbinë dhe mungesës së përfshirjes reale në arkitekturën euroatlantike.

Në këtë kontekst, ajo që humbet nuk është vetëm bashkimi territorial i shqiptarëve, por vetë kuptimi i përbashkët i të qenit shqiptar. 

Nëse për dekada me radhë kemi folur për një kombi shqiptar me dy shtete, do të jemi tashmë përballë një realiteti me dy kombësi të veçuara, të cilat ndajnë gjuhën, por jo më projektin historik.

Ky është rreziku më i thellë: copëtimi i identitetit, jo më nga forca e jashtme, por nga mjedisi i brendshëm që e ka bërë ndarjen të natyrshme.

Ashtu siç thotë filozofi Charles Taylor, “identiteti formohet nëpërmjet dialogut me botën që na rrethon.” 

Nëse Shqipëria dhe Kosova jetojnë në struktura të ndryshme civilizuese, atëherë edhe bota me të cilën ndërveprojnë për të formësuar vetveten është thelbësisht e ndryshme. 

Njëra dialogon me një rend juridik, ekonomik dhe kulturor që e largon gjithnjë e më shumë nga komponentët autoktonë të shqiptarësisë; tjetra lufton për të ruajtur një ekzistencë që nuk i njihet në mënyrë të plotë nga rendi ndërkombëtar.

Pasojat do të jenë të shumëfishta dhe të pakthyeshme:

 • Në planin kulturor, do të krijohen dy universe simbolikë të veçuar, ku përfytyrimi i kombit, historia e tij, dhe figurat themeluese do të përjetohen në mënyra të ndryshme, ndonjëherë edhe kontradiktore.

 • Në planin gjuhësor dhe arsimor, do të ketë standarde të ndryshme, referenca të ndryshme dhe orientime të ndryshme drejt së ardhmes. Kjo do të krijojë një humbje të densitetit të përbashkët kulturor, e cila ishte baza e rezistencës së shqiptarëve përmes shekujve.

 • Në planin psikologjik kolektiv, do të konsolidohet një ndjenjë e thellë e “tjetërsimit të brendshëm”, ku shqiptarët e Shqipërisë do të ndjejnë gjithnjë e më pak lidhje me ata të Kosovës, dhe anasjelltas. Përkatësia nuk do të lidhet më me gjakun, gjuhën dhe trashëgiminë, por me statusin juridik, stilin e jetesës dhe të ardhmen individuale në strukturat përkatëse.

Kjo është ajo që mund ta quajmë zbërthimi i heshtur i kombit. 

Nuk ka të bëjë me ndonjë ndalim formal të bashkimit kombëtar. 

Nuk ka ndonjë akt ndarjeje të shpallur. 

Ka vetëm një proces të zgjatur, sistematik, ku vetëdija kombëtare zëvendësohet me përkatësi teknokratike, ndërsa historia e përbashkët zëvendësohet me përditshmërinë e ndarë.

Nëse nuk ndërhyjmë që sot, me një doktrinë të vetëdijshme kombëtare, që refuzon integrimet e njëanshme dhe kërkon një bashkim të koordinuar të të dy shteteve shqiptare, atëherë, në vitin 2050, ideja e shqiptarësisë si projekt politik, shpirtëror dhe historik i përbashkët do të jetë veçse një kujtim i mjegullt në arkivat e nostalgjisë.

Kombet nuk zhbëhen gjithmonë me luftë. Ndonjëherë, zhbërja ndodh kur e lëmë veten të na formësojë një botë që s’na njeh dhe s’na do siç jemi.

Zgjidhja Strategjike: Integrim i bashkërenduar ose refuzim me dinjitet.

Asnjë komb që respekton vetveten nuk e ndërton të ardhmen mbi themelet e një ndarjeje të përhershme të trupit të tij. 

Dhe asnjë strategji e vërtetë kombëtare nuk mund të pranojë integrimin në një rend të ri politik si çmim për të mohuar ose përjashtuar një pjesë të vetes. 

Për shqiptarët, rruga drejt Bashkimit Evropian duhet të jetë rruga e bashkimit të kombit nëpërmjet një integrimi të përbashkët, ose të mos jetë fare.

Nuk kemi luksin të jemi teknikë në një çështje që është qenësisht metafizike. 

Ky nuk është një kalkulim për fondet e kohezionit apo për raportet e progresit. 

Ky është një akt i lirisë kombëtare, një vendim moral mbi vetë kuptimin e shqiptarësisë në epokën e rendit të ri global.

Për këtë arsye, strategjia e vetme legjitime dhe e dobishme kombëtarisht për Shqipërinë dhe Kosovën është ajo që:

Të kërkohet, synohet dhe realizohet integrimi i bashkërenduar i të dy shteteve shqiptare në BE, si një bllok kombëtar i pandashëm.

Kjo qasje është moralisht e ndershme, politikisht e mençur dhe historikisht e drejtë. 

Ajo kërkon që Shqipëria të mos përshpejtojë integrimin e saj duke braktisur Kosovën në periferitë e historisë, por të ndërtojë një partneritet strategjik të barabartë, ku të dy shtetet ecin me të njëjtin hap, me të njëjtin vizion dhe me të njëjtin përfaqësim.

Një integrim i tillë do të nënkuptonte që:

 • Shqipëria të kushtëzojë ritmin e saj me përparimin e Kosovës, duke ndërtuar një platformë të përbashkët negociuese që afirmon bashkësinë shqiptare si një faktor i pandashëm në rajon;

 • Të kërkohet nga BE-ja një paketë e veçantë për integrimin paralel të Shqipërisë dhe Kosovës, me justifikimin historik, gjeopolitik dhe moral të domosdoshmërisë së unitetit kombëtar në këtë proces.

Nëse kjo nuk realizohet, Shqipëria të kërkojë status special të bashkëpunimit të avancuar me Kosovën brenda BE-së.

Në rrethanat ku Bashkimi Evropian refuzon një integrim paralel të të dy shteteve shqiptare, Shqipëria duhet të mbrojë një formulë alternative të bashkimit funksional, nëpërmjet një statusi të veçantë të bashkëpunimit të brendshëm ndërmjet dy vendeve, të mbrojtur në mënyrë të posaçme nga traktatet e BE-së.

Kjo do të përfshinte:

 • Ruajtjen dhe garantimin ligjor të lëvizjes së lirë ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës, pavarësisht nga kufijtë e BE-së;

 • Krijimin e strukturave të përbashkëta të qeverisjes, arsimit, tregtisë, mbrojtjes dhe diplomacisë, që funksionojnë në një regjim të përjashtuar nga ndalimet standarde të unionit;

 • Njohjen e kësaj lidhjeje të veçantë nga vetë BE-ja, si një model i përshtatjes institucionale të integrimit me ndjeshmëritë historike të kombeve që kanë përjetuar ndarje të padrejta.

Nëse as kjo nuk realizohet, Shqipëria duhet të ngadalësojë integrimin e saj në mënyrë të vetëdijshme, si akt i ruajtjes së unitetit kombëtar.

Ky është skenari më i vështirë dhe më i guximshëm, por edhe më i ndershmi në raport me historinë dhe gjakun shqiptar. 

Nëse të gjitha rrugët e bashkimit kombëtar brenda BE-së mbyllen, atëherë Shqipëria nuk duhet të ecë përpara si një ishull brenda kontinentit, por të ndalet dhe të kërkojë rrugën që nuk e lë askënd pas, veçanërisht Kosovën.

Ky do të ishte një refuzim me dinjitet, jo i integrimit evropian si vlerë, por i asimilimit të vlerave kombëtare në një rend që nuk i njeh dhe nuk i respekton ato. 

Ky akt do të afirmonte se për shqiptarët, uniteti vjen përpara përfitimit, dhe bashkimi vjen përpara integrimit.

Në fund të fundit, kemi të bëjmë me një zgjedhje thelbësore: të jemi të bashkuar e më vonë, apo të jemi të ndarë e më shpejt. 

Të jemi komb me kuptim, apo shtet me viza të lira. 

Të jemi histori, apo statistikë. 

Të jemi subjekt, apo objekt.

Një komb nuk matet me numrin e programeve që përthith, por me sasinë e dinjitetit që nuk e dorëzon kurrë.

Nëse Bashkimi Evropian nuk na do si bashkësi kombëtare e pandashme, atëherë ne nuk kemi pse të dorëzojmë veten tonë në këmbim të një vendi në tavolinë që nuk është e jona.

Dhe nëse Kosova nuk do të jetë në Evropë bashkë me Shqipërinë, atëherë as Shqipëria nuk do të jetë kurrë në Evropë në kuptimin e plotë të fjalës.

Sepse pa bashkim, nuk ka integrim që e shpëton shpirtin e një kombi.

Satirë nga Rafael Floqi /

Në një vend ku politika dhe showbiz-i kanë humbur çdo vijë ndarëse, Shqipëria ka përfunduar në sezonin më të ri të reality show-t politik: “Republika e Klounëve”. Kryeministri Edi Rama dhe ish-kundërshtari i tij i përjetshëm, Lulzim Basha, nuk janë më thjesht politikanë. Jo, ata janë protagonistët e një shfaqjeje të përditshme, ku drama, komedia dhe absurdi ndërthuren në një simfoni kaosi.

Lulzim Basha, njëherë e një kohë lider i një partie opozitare, tashmë ka kaluar nga fjalimet politike tek freestyle-t e rrugës. Për të, Facebook-u është bërë kuvendi më i madh, ku refrenet e Unikkatilit zëvendësojnë çdo lloj programi politik. Mes videove qesharake dhe disset që të kujtojnë konfliktet adoleshente të rrjeteve sociale, Basha s’është më një alternativë politike.as sigël s’ka më. Ai është një zhanër më vete. Një kryqëzim mes një influencer-i të dështuar dhe një karikature që i ka harruar linjat e vizatimit.

Pavarësisht interesit të Ramës për të tërhequr në fushatë Bashën për diversion votash brenda së djathtës, apo ky i fundit për të marr vëmendjen nëpërmjet kryeministrit për të sfumuar Berishën, nuk mund të mos evidentosh rolet e përzgjedhura për ta realizuar këtë tallava politike.

Për Ramës, marrja e roleve në fushatë si akrobat, këngëtar, gastor, aktor, instrumentist, kujtojmë dajren e famshme në fushatën e 2017 janë më se të zakonshme, pasi i kanë rezultuar të sukseshme në kushtet e një kundërshtari politik të dobët. Ai ka kuptuar që zbavitja, argëtimi, spektakli në shoqëri si e jona që maroset mbas reality show ala “Big Brother Vip” apo “Përputhen” sjell rezultate elektorate. Në krahun tjetër, edhe Basha në kushtet ku PD është forcë kryesore opozitare nuk ka rrugë tjetër për të marr vëmendjen e publikut.

Me këtë strategji kanë veshur kostumet e arketipeve të personazheve të reality show dhe i komunikojnë votuesit. Zhargoni lokalist ala tironse i përdorur në komunikim, nën sfondin seksist ku bie në sy grupi i çunave të lagjesh i gatshëm për xhiro me makinë nëpër gjimnazet e Tironës me makina të shtrejnta ku nuk dihet nga e kanë burimin e financimit, të ekzaltuar nga muzika REP ku katër fjalë qarkullojnë në të gjithë tekstin me postur të fortësh i bëjnë karshillëk njëri – tjetrit. 

Nga ana tjetër, Edi Rama, mjeshtri i propagandës dhe surrealizmit, e ka shndërruar ish-rivalin në lodrën e tij të preferuar. Në vend që të merret me çështjet reale të vendit, ai bën improvizime nga studioja e tij e ëndrrave, ndërsa Luli i përgjigjet nga ndonjë cep i parkut me një selfie-stick dhe një tekst që i pëlqen vetëm algoritmit.

Në një vend tjetër, një lider opozitar do të ngrinte zërin për skandalet e qeverisë. Por këtu, opozita nuk është më zë, është meme. Shakaja është se askush nuk e di më kush qesh e kush qan. Populli shikon një episod të ri të kësaj farse dhe shtyn ditën, ndërsa fatura e dritave shkon lart dhe shpresa zbret poshtë. E megjithatë, Luli dhe Rama vijojnë garën e tyre në fushën e komedisë.

Në 2017-ën, Rama e përdori Bashën për të bërë paktin që e mbajti në pushtet. Në 2021-in, ai u sigurua që PD-ja të mbetej një orendi pa jetë. Tani, në 2025-ën, Luli është transformuar në një “walking meme ”, një hologram politik që kërcen në ritmin e atyre që duan ta përdorin. Dhe Rama? Ai nuk ka nevojë të përpiqet më. Me një opozitë të tillë, ai mund të shpikë çfarë të dojë: një qytet pa beton, një pikturë pa bojë ose një fjalim pa logjikë.

Por të mos gënjehemi. As Basha nuk bën këtë nga padija. Ai e di mirë që s’do të jetë më kryeministër. Prandaj ka zgjedhur rolin e Joker-it politik. Të paktën, kur njerëzit qeshin, nuk pyesin më për varfërinë. Dhe Rama, i ulur në fronin e tij artistik, vetëm sa tund kokën dhe qesh me të. Në këtë shfaqje groteske, edhe fjalët “opozitë” dhe “pozitë” janë bërë sinonime. Të gjithë janë pjesë e të njëjtit ansambël.

Pra, në zgjedhjet e ardhshme, mos u mundoni të gjeni një alternativë. Zgjidhni kë doni në skenën politike: klounin me kravatë apo klounin me penel? Bileta është e shtrenjtë, por shfaqja është e garantuar. Dhe ne, si gjithmonë, kemi vetëm një rol: spektatorë që paguajnë për ta parë. Republikë e Klounëve, sezoni 2025. Bëhuni gati për episodin e radhës.

Në fund të fundit, edhe një batutë mes dy protagonistëve nuk do të ishte çudi:

Luli: “O Ramë, Unikkatili më tha që s’mundem me u shty me ty, po ç’a mendon ti?”

Rama: “Luli, për ty s’ka nevojë të shtyhet njeri, ti e shtyn veten mrekullisht drejt humnerës!”

Luli: “Po unë kam edhe freestyle-in e radhës të flokëve, gati për 1 milionë views!”

Rama: “Bravo, Luli! Ndërsa ti freestylo, mua flokët më lanë dhe minjtë më ikën po unë vazhdoj të sundoj.Se po iku macja lozin minjtë se tani për tani po hamë dhe tanët. Secili me talentin e vet!”