Nga Gëzim Puka/

Dy shoqërizime mendimi pata ndërsa lexoja tregimet e këtij vëllimi të Eris Rusit. M’u kujtua një bisedë e disa dekadave më parë me shkrimtarin Skënder Drini në gjimnazin tonë. Kur e pyetën nxënësit se çfarë po shkruante, ai u përgjigj: “Po shkruaj disa tregime të forta, shumë të forta”. E pata fiksuar këtë cilësor në mendje se më dukej i çuditshëm për tregimet, por më vonë kuptova se historitë e shkurtra duhet të godasin lexuesin, sepse janë të përqendruara tek një ngjarje që duhet të emocionojë.

Shoqërizimi i dytë ka të bëjë me lidhjen e qytetit tonë, Shkodrës, me qytetin e Korçës edhe përsa i përket përjetimeve të natyrës letrare. Për ngjashmëritë e këtyre skajeve të atdheut ka pas shkruar dikur Anton Harapi tek një ese me titull “Korçë e Shkodër”, ku krahasonte këto qytete që i jepnin dhe i japin ngjyra mendimtarie këtij vendit tonë të vogël. Kjo do të thotë se veç të tjerash edhe realiteti shpirtëror, pjesë e rëndësishme e të cilit është edhe letërsia, ka ngjyresa të ngjashme.

Vëllimi i Eris Rusit ka përmbledhur tregimet: Dritarja majë çatisë; Tradhtija; Qoftë e thënë; Endërr amerikane; Shalli i zi; Histori gruaje; Hije në shtjellë; Pasqyra e vetvetes; Shakaja; Pylli i hapave të humbur; I huaji; Restoranti kinez; Shtëpia e çuditshme; Vetmia ka aromë dashuri; Hoteli i heshtjes; Fjala e ndaluar. Titujt e tyre duken mbresëlënës. Disa krijojnë konotacione me tituj veprash e kryeveprash të letërsisë: “Shakaja”, “I huaji”, “Tradhtija” etj. Së dyti, fshehin lexime shumë të rëndësishme që rëndojnë dhe formësojnë psikën krijuese.

Pasi përfundova leximin, nëse do të kisha mundësinë e rititullimit të kësaj vepre do të zgjidhja për këtë vëllim me tregime titullin: “Tregimet e hijeve”, sepse në disa prej tyre janë këto të fundit që si arketipe letrare dublojnë personazhet, ato aktantë që janë futur në mes të ngjarjeve shumë të tensionuara, që tregohen përmes këtyre faqeve.

Një tjetër aspekt që bie në sy në këtë libër është jemi në “gostinë” letrare, ku trillueshmëria ka vendin e saj qendror, jo si në disa libra më të fundit ku i jemi larguar trillit dhe i jemi afruar më shumë dokumentares, biografizmave dhe fakticitetit në përgjithësi.

Tregimet e Eris Rusit mbahen përmes ngjarjeve dhe personazheve që tregojnë. Ai depërton herë në vetëdije dhe herë në pavetëdijen (apo nënvetedijen) e krijesave të tij. Ndodh që edhe e mjegullon ngjarjen dhe po aq shpesh e sqaron atë me përfundime surprizuese.

“Dritarja majë çatisë” është edhe tregimi i parë i vëllimit, ku rrezatohet më mirë kjo frymë e mistershme. Na ndodh shpesh që të ndërmenden motive apo tema të ngjashme kur lexojmë tekste letrare, por origjinaliteti varet nga mënyra se si janë trajtuar këto tema e motive. Kur përfundova së lexuari tregimin e mësipërm, m’u ndërmend tregimi “Gjethja e fundit” e O.Henry-t. Tek tregimi i Rusit rrëfehet dashuria dhe vetëmohimi i një babai për vajzën e tij 12 vjeçare që kishte humbur të ëmën nga një sëmundje e beftë. Kjo ngjarje tragjike bën që Bora, e bija e tij e shtrenjtë, ta urrejë errësirën dhe të dashurojë dritën. Babai përkujdeset që vajza të dalë nga gjendja e vështirë duke e shpërngulur në një shtëpi të veçuar fshati, e cila në majë të saj kishte një dritare, nga ku Bora mund të kundronte edhe hënën. Programi narrativ i paraqitur në këtë tregim ka dy subjekte, babë e bijë, që kërkojnë të ruajnë lidhjen me objektin me vlerë dritën, jetën. Por s’qe e thënë se tamam në kohën kur vajza ka ditëlindjen dhe shuan flakën e 12 qirinjve, ikin vërtet dritat. Vajza nuk sheh më as dritën e hënës dhe shpërthen në dëshpërim. Babai i hutuar mbërrin të gjejë një kandil të vjetër dhe ngjitet tek dritarja majë çatisë për të imituar dritën e hënës. E nesërmja është tragjike, ai ka mbetur i vdekur jashtë në dëborë, ndërsa e bija, Bora, shijon e qetë gjumin e mëngjesit.

Citoj fundin e tregimit, ku është gjithë mveshja letrare: “Në mëngjes shtëpia ishte e rrethuar nga qetësia dhe bardhësia e borës. Mbi shtresën e pambuktë, të shtruar anë e mbanë oborrit, u ndjenë kërcitjet e lehta, “krap-krup” të një ketri të kuqërremtë. “Krap-krup. Derisa kafshëza ndaloi dhe i erdhi rrotull diçkaje të çuditshme, që lëshonte një dritë të bardhë, përtokë. Një fener i thyer, me ciflat e xhamave të shpërndara ngado, që e kishte akoma gjallë fitilin e flakës. Pak më larg fenerit, trupi i një njeriu të shtrirë dhe një pellg i vogël, i kuq, i ngrirë gjaku afër kokës së tij. Me sytë e hapur, ai shikonte ketrin, a një dritare të vogël, diku lart, në majë të çatisë.

Brenda shtëpisë, e shtrirë në shtrat, e zhytur në gjumë, vogëlushja Bora. Kishte një si buzëqeshje në fytyrën e saj, një si ëndërr të bukur që akoma nuk ishte tretur me hijet e agut të ditës.

Në qiell, nga dritarja e pastër, kristal, një hënë e vonuar, që tashmë ndriçonte më koti…”

Personazhe që zbërthehen mirë prej arketipit të hijeve në letërsi dalin edhe tek tregimi “Hije në shtjellë” që duhet të na kujtojë hijet e shpellës së Platonit, por që natyrisht tek proza e shkurtër e Eris Rusit trajtohen si ndërgjegje të deformuara.

Hije që gëlltitin njerëz e gjëra!

Besoj ju kujtohen hijet e Platonit në alegorinë e Shpellës, ku përshkruan një grup njerëzish që kanë jetuar të lidhur me zinxhirë në murin e një shpelle gjatë gjithë jetës së tyre, përballë një muri të zbrazët. Njerëzit shikojnë hijet e projektuara në mur nga objektet që kalojnë para zjarrit pas tyre dhe u japin emra këtyre hijeve. Hijet janë realiteti i të burgosurve, por nuk janë paraqitje të sakta të botës reale. Hijet përfaqësojnë fragmentin e realitetit që ne normalisht mund ta perceptojmë përmes shqisave tona, ndërsa objektet nën diell përfaqësojnë format e vërteta të objekteve që ne mund t’i perceptojmë vetëm përmes arsyes.

Në letërsi, në përgjithësi, hijet janë parë si një kërcënim, sepse ato janë përfaqësime të kundërta të idealeve të një individi për veten e tij. Për shkak të këtij tipari, një hije fizike do të jetë përfaqësimi i tipareve të liga të fshehura të një individi me një formë aktuale. Shumë njerëz kanë frikë se cili mund të jetë përfaqësimi fizik i hijes së tyre.

Personazhet e këtyre tregimeve duket se fshehin brenda vetes hijen. Tek tregimi “Hije në shtjellë” subjekti rrëfimtar zgjohet nga gjumi plot dëshirë për jetë, del në rrugë dhe takon “të keqen”, nënën vrasëse të birit të saj, e cila ka frikë errësirën dhe çuditet me hijen e personazhit, të cilit i kërkon që ta vrasë dhe të mos e mëshirojë për krimin që ka kryer. Hija e personazhit në fillim si metonimi, por që shkon drejt personifikimit është gëlltitësja e çdo të keqeje që gjen. Ajo është një vrimë e zezë që veçse rritet përgjatë këtij teksti, i cili e mbërthen lexuesin e vëmendshëm në tregimin e një ngjarjeje të mistershme, ku shfaqet metamorfoza e hijes së Unit (Egos) si një përbindësh që hijëzon gjithë botën përreth. Duke shkuar drejt përfundimit hija është që është bërë një shpellë gjigante, e cila edhe pse e gëlltit botën nuk e zhduk të keqen. Prandaj është shumë tërheqës ligjërimi me gruan.

Citoj: “Të tilla njolla janë ditët e tua pa mua, – vazhdon të më thotë. – Është jeta që bën, që ka këtë tkurrje të shkujdesur ndaj së keqes. Kjo e fundit ka zënë vend tek ti, tek unë, te krejt bota, e na duhet veç të kujdesemi për të, ta mbajmë të butë, e nëse duhet, ta quajmë dashuri. Unë të bëj të ndihesh mirë, isha pranë teje kur doje të kapërceje me një të rënë të lapsit krejt rrengjet dhe fatkeqësitë e botës. Më gjete mua dhe më zgjodhe të parën. Quaje dashuri po deshe.”

Ja, kjo është shtjella katastrofike e hijeve të personifikuar të këtij tregimi që mbart në vetvete të keqen burimore të njeriut që nuk çlirohet dot ka mëkati i të maturit me hijen e tij. Unë kështu e lexova këtë tregim.

Ky shkrim është më shumë një ftesë për lexim, prandaj u përqendrova në ndërmjetësimin kuptimor të këtyre tregimeve, më shumë se në një analizë stilistike. Besoj se rruga e bashkëndarjes së kuptimit të veprës është fillesa më e mirë për një interpretim më të thellë, që mund të vijë më vonë për këto tregime. Pa pretenduar të jem shterues po vijoj me disa përshtypje të tjera që më kanë krijuar disa prej tregimeve.

Çdo tregim karakterizohet nga figurshmëria e lartë e shprehjes, e cila nxit imagjinaren e lexuesit për të ndërtuar me mendje skena paksa të frikshmë vrasjesh e viktimash që duken si ëndrra. “Në orët në vazhdim lashë shpirtin e zbrazët nga ndërgjegjja”, – shkruhet në faqen 134 të këtij libri.

Hijet duken edhe në disa tregime të tjera të përmbledhjes. Metaforat dhe metonimitë ndërtojnë aspektin impresionues të këtyre tekteve. Tek “Shtëpia e çuditshme”, Fili personazhi ndërton shtëpi me puthje. “I mbusha sa munda me të puthurat e nënës sime”. Ai shkon tek miku i tij i vjetër për të kërkuar disa para për të shlyer një borxh që kishte marrë për të ndërtuar një shtëpi shpirtërash. Pasi i kthen shumën e madhe Fili e fton mikun për një vizitë në atë shtëpi të çuditshme, ku çdo gjë është ndërtuar prej dashurisë prindërore. Ajo është një shtëpi në dukje modeste, por shumë e fortë. Ajo është një shtëpi që flet, ku muret janë ndërtuar me “puthjet e nënës” dhe me “vështrimet e zbehta të babait”. Terreni përreth është i lëvizshëm, pasi ka të groposura zënkat e tyre. Në neonin e fshehur janë klithmat e tyre. Kështu është sendërtuar ky tregim me kahjen e abstraktes drejt konkretes. Gjithë kjo rrjedhë metonimike përcakton forcën e tregimit që zbulon të kaluarën e personazhit Fil, i cili nuk dallohet nëse është përkujdesur apo i ka vrarë prindërit e tij. “Shtëpia e çuditshme” përfundon me makthin që i krijohet zërit rrëfimtar prej kësaj ndërtesë ndjenjash dhe emocionesh të së shkuarës. Arratisja nga ndjenjat është zgjidhja e këtij rrëfimi.

Citoj: “Të ikja sa më parë prej andej. Të gjeja shpëtim”.

Ndërsa tek tregimi “Vetmia ka aromë dashuri”, përmes paradoksit pohohet kriza e njeriut të kohës sonë. Paradoksalisht është tregimi më me shumë sekuenca dialogjike edhe pse na flet për vetminë. Personazhet janë Ema dhe Edvini, një çift të dashuruarish, që nuk kanë e nuk mund të kenë fëmijë. Ata duan dhe nuk duan ta kenë një kafshë shtëpiake. Pas shëtitjes vetmitare nëpër qytet, Ema (vini re koincidencën e emrit me personazhin e famshëm të Floberit) rikthehet në shtëpinë ku e pret bashkëshorti që e lajmëron se do t’u vijnë ca miq për vizitë. Ata parafytyrojnë se si do të jetë kjo vizitë, parashikojnë dialogun, imagjinojnë gjendjen. Por asgjë nuk ndodh, nuk ka asnjë vizitë. Askush nuk kujtohet për ta. Ema dhe Edvini janë të dënuar me vetmi.

Citoj: “Ema dhe Edvini nuk kishin nevojë për të tjerë në jetën e tyre. Kudo ishte errur. Çifti u kap për krahu dhe eci rrugicave të zbrazëta, përmes qosheve plot hije djallëzore, ku nuk dukej, për be, asnjë njeri.”

E thamë në fillim të shkrimit se janë 16 tregime të forta, pikërisht se godasin fort brenda nesh për të rizgjuar mbase edhe lexime më të vjetra e më të reja, si dhe për ta na kthjelluar përmes ngjarjesh në dukje absurde, ashtu si e ka tipar letërsia e trilluar bukur, e cila përdor strategjinë e ëndrrës, apo narrativës iracionale të hallakatur, për të na çliruar nga tensionet e një njëmendësie shumë më të koklavitur. Mjegullimi, iracionalja, jologjikja e mistershmja e këtyre tregimeve e trondisin lexuesin e vëmendshëm, që ndonjëherë futet në kurthin e dukjes realiste duke e orientuar në kahjen e veprimeve dhe ngjarjeve të jashtme, por me qëllimin përfundimtar për ta zhytur edhe atë në vetveten apo në “hijen” e tij.

Përfundimisht, do të dal me një mendim pas këtij “ekskursioni” ndër këto proza të shkurtra, mund të thuhet se te ky libër ka një lloj tregimtarie, që na zhyt në mendime dhe na e lehtëson peshën e hijeve të ndërgjegjes.

Eris Rusi “hijen” e bën personazh tregimi. Ai i ka pranëvënë frymorët, sendet dhe hijet tyre në historitë që rrëfen. Tek ai hijet nuk mbeten pas, por zënë shumë vend. Personazhet nuk duan dhe nuk munden të shkëputen nga hija e tyre e ndërgjegjes.

Hija agresive që gëlltit njerëz, që tjetërson sendet!

Më kujtohet që kam pas parë një film italian “La sindrome di Antonio” (Sindroma e Antonios), me një personazh që vjen të kërkojë shpellën e hijeve të Platonit në Greqi, po që duke e kërkuar atë takon dashurinë platonike.

Kjo mund t’u ndodhë edhe ju të dashur lexues, që duke kërkuar kuptimin e veprës të rizgjoni dashurinë për artin e fjalës.

Nga DANILO TAINO – “Corriere della Sera”, 14 maj 2024 – Përktheu Eugjen Merlika/

Një dhelpër u end nëpër Evropë. Apo ishte një ujk? Udhëtimi i ditëve të shkuara të Xi Jingpinit ndërmjet Parisit, Beogradit e Budapestit u quajt nga shumë vëzhgues si shumë dhelparak. Vitin e kaluar, Emmanuel Macron kishte shkuar në Pekin e zhurmshëm kishte mbajtur qëndrim kundër amerikanëve mbi mbrojtjen e Taivanit dhe tani i a ka shpërblyer: për pak muaj nuk do t’i verë taksa të tepruara mbi importimet e konjakut në Kinë. Pastaj qe më bujar në dy vizitat miqve (të tij e të Putinit), njëri në Sërbi e një tjetër në Hungari: i pari jashtë BE e NATO-s, i dyti në një që bën pjesë në të dyja organizatat por i pengon nga brenda. Me gjasë, në Pekin udhëtimi vazhdon të shihet kështu: diplomaci shumë e hollë. E në Perëndim gjithashtu: tek neve evropianët qeveritarët kinezë gjithmonë janë parë si të aftë e dinakë, dhelpra.

Të qetësuara valët e ngritura nga rrugëtimi i çuditshëm i njeriut të fuqishëm të Pekinit, mund të kërkohet të jepet një gjykim i ftohtë mbi strategjinë e mbi taktikën e tij. E para është shqetësuese, e dyta nuk duket aq gjeniale dhe aq e hollë.

Strategjia ishte e njohur por java evropiane e Xi qe e vrullëshme, jo e shtirë, e pothuaj luftarake si asnjëherë: për mënyrën në të cilën Pekini e ka planifikuar udhëtimin, për përmbajtjen e bisedimeve dhe të deklaratave, për paratë që udhëheqësi kinez ka premtuar të dërgojë në arkat e qeverive të Aleksandar Vuçiçit dhe Viktor Orbanit.

Synimi i pafshehur i drejtuesve konfucian-komunistë kinezë është ai i ndarjes së evropianëve, si në BE ashtu edhe në NATO, e për të futur një pykë (për sa të jetë e mundur) në marrëdhëniet ndëratllantike.

Investimet që Kina ka lajmëruar për në Sërbi e Hungari, kanë një anë tregtare në të parin e Vendeve, të ndërtojnë infrastruktura për të shpënë n’Evropën qëndër-lindore mallrat e veta të shkarkuar në portin grek të Pireut ( në pjesën më të mirë i mbarështuar nga kinezët); në të dytin për të instauluar fabrika në një territor të BE për të shmangur taksat e mundëshme që Brukseli do të verë mbi importimet nga Kina të automobilëve elektrikë e prodhimeve të tjerë për kalesën klimatike. Ana politike është ende më e rëndësishme.

Xi dhe delegacioni që e ndiqte kanë shoqëruar investimet me një akt diplomatik të fuqishëm: kanë ngritur marrëdhëniet e Pekinit me Budapestin në një rang miqësie e afërsie të kaluar vetëm nga Pakistani dhe Rusia. Udhëheqësi kinez ka lavdëruar politikën e jashtëmë “të pavarur “ të Orbanit dhe sfidën e tij politikave të fuqisë së madhe: me këtë kuptohen bojkotimet e politikave të BE dhe pengesat që shpesh Budapesti i ve NATO-s (Hungaria , ndërmjet të tjerash do të ketë kryesinë e rradhës së bashkimit evropian nga 1 korriku, gjatë gjashtë muajve pasuese të votimeve për Parlamentin evropian).

Mesazhi: kush shkëputet në ndonjë farë mënyre nga Brukseli dhe NATO do të shpërblehet me miqësinë e Kinës e veçanërisht me investimet e saj. Njoftime tashmë të regjistruar nga të tjerë veshë të ndijshëm: kryeministri sllovak Robert Fico i ka valixhet gati për një vizitë zyrtare në Pekin në qershorin e ardhshëm.

Suksese taktike të lehta, si përfundim në Beograd e Budapest. Takimi më i rëndësishëm, ai me Macronin, qe gjithshka por jo një trumf për Xi. Premtimi për të pezulluar vendosjen e taksave ndaj konjakut i jep kënaqësi Parisit, por objektivisht është anësor. Veçanërisht për një president francez, që ka ndryshuar rrënjësisht përimtimin mbi Kinën (e jo vetëm) në krahasim me udhëtimin në Pekin të 2023.

Nëse për një periudhë në Perëndim janë gënjyer se Kina mund të ishte një ndërmjetës në Ukrainë, sot është e qartë se jo vetëm gjigandi aziatik nuk është i barazlarguar nga Moska e Kievi, por ajo mbështet aktivisht Kremlinin e do të vazhdojë t’a bëjë. Për Xi është qenësore që Putini mos të humbë: ajo do t’i jepte një goditje të fuqishme teorisë së tij qëndrore, simbas së cilës Perëndimi është në një rënie të pakthyeshme. Aleanca ndërmjet Kinës e Rusisë do të dilte e dobësuar dhe synimi kinez për të “rishikuar” rendin ndërkombëtar do të largohej me vite, me gjasë shumë për Xi. Prandaj Pekini ka shtuar në mënyrë të jashtzakonshme furnizimet dual-use (si civilet si ushtaraket) kundrejt Moskës nga marsi i vitit të shkuar kur udhëheqësi kinez vizitoi një Kremlin që i ndruhej kundërsulmit ukrainas. Edhe se në fillim Macroni e shihte me sy të mirë Kinën, ai e kuptoi gjëndjen.

Biseda me Xi në veshjen e ujkut ka qenë e pamundur.

Përfundimi i udhëtimit kurreshtar evropian të drejtuesit kinez është vërtetimi i dëshirës së tij për të ndarë BE dhe Nato-n e largimin e Evropës nga Shtetet e Bashkuar. Është vërtetimi i mbështetjes së tij agresionit rus në Ukrainë: nuk është një shpërthim të thuhet se nuk është Perëndimi ai që përdor Kievin për të sulmuar Rusinë, siç pohon dikush, por është Pekini që përdor Moskën për të dobësuar Perëndimin. Nga ana tjetër, është në kulturën politike e ushtarake kineze të mendojë se një luftë, edhe e rastit, fitohet më parë se të fillojë: të raskapitet kundërshtari deri sa të vihet në kushte dorëzimi. Kjo është pamja shqetësuese e udhëtimit të Xi. Në rrafshin praktik , ai ka shpërndarë çmime në Beograd e Budapest, por agresiviteti i tij i papritur dhe i shfaqur ka ngritur lajmërimet e rrezikut në Paris e në të gjithë Evropën, që ndoshta tashti janë më të vetëdijshëm se më parë për prurjen e belegut kinez. Jo gjithmonë është një dhelpër ajo që vjen nga Pekini.

Hasan Gremi/

Kemi shkruar më parë për prozën e studiueses, krijueses dhe përkthyeses Profesore Klara Kodrës, po këtë herë do të hedhim një vështrim mbi poezinë e kësaj autoreje për të parë risitë që ka sjell në këtë zhanër. Poezia e Klara Kodrës është, sipas mendimit tonë, një dukuri e veçantë në poezinë bashkëkohore shqiptare. Kjo poezi u takon dy periudhave të ndryshme historike, viteve ’60, ’90 dhe viteve pas ’90-ës. Poezia e lartpërmendur nuk mori si model treshen e poetëve të mëdhenj të avangardës së ’60-ës, as poezinë popullore, sipas traditës së gjatë që ka sunduar në letërsinë shqiptare, që u ndoq edhe nga Dritëro Agolli dhe poetë të tjerë. U shfaq si poezi në vitet ’60 (për të qenë të saktë, vjershat e saj të para të botuara i takojnë vitit 1959 në një cikël te revista “Nëndori”, që u ndoq nga vjersha të tjëra të botuara te “Drita”, “Zëri i rinisë”, “Ylli”, “Shqiptarja e re”, tri almanaqe të botuara nga rrethi letrar i Pallatit të Kulturës “ Äli Kelmendi”, rreth letrar ku bënin pjesë Jorgo Bllaci, Piro Kuqi, Bedri Myftari, Zhaneta Ogranaja të cilëve iu ndërpre dhunshëm krijimtaria nga diktatura). Poezia e Klara Kodrës nuk qe, as poezi tipike e realizmit socialist, (ndonëse nuk i shpëtoi ideologjizimit), as poezi moderniste që të shfaqte elementët e saj, fshehur pas pelerinës së realizmit socialist zyrtar, më tepër një poezi realiste me ngjyrim romantik. Si lirikë e prirur nga mendimi, ka diçka moderne. Vëllimi i parë, i plotë i saj u botua më 1968-ën me titullin: “Era e revolucionit” ishte mjaft i krasitur nga censura, aq sa i mungonin fare lirikat intime (të censuruara sipas pohimit të vetë autores). Ky vëllim u prit ftohtë nga kritika, e lodhur nga poezia retorike e viteve ’50 dhe e përqendruar te poezia e avangardës të viteve ’60, qoftë për të debatuar rreth saj, qoftë për ta himnizuar. Një zë i vetmuar, si Dalan Shapllo, e vlerësoi veprën e lartpërmendur për “fjalën tingëlluese”.. Ky vëllim shprehte një aspekt të krijimtarisë së poetes së ardhme, synimin e saj drejt “temës së madhe”, në vazhdimësi të traditës “qëllimore”, të letërsisë sonë që e detyronte në mënyrën e vet. Po, për shkak të censurës, aspekti tjetër i kësaj poezie që ishte shfaqur në vjershat e adoleshencës dhe rinisë së parë të saj, ( nga 13 – 22 vjeçe, të shpërndarë në shtypin e kohës), prirja lirike ndaj temave të dashurisë dhe të humbjes së njerëzve të dashur, mungonte plotësishr. Vjershat e saj të para mund të përkufizohen, si shprehet poeti i atij brezi Pandeli Koçi, “ me tone të sinqerta, po shpesh me teprime ngjyrash romantike”. Poetesha kaloi nëpër një fazë romantike që përjetuan edhe poetët e tjerë të rinj të asaj kohe si Musa Vyshka, Koçi Petriti, Adelina Mamaqi dhe që shprehte dëshirën për të liricizuar poezinë e kohës e prirur ndaj temave “ të mëdha”. Kritika sociologjike e kohës e pengoi evolucionin e natyrshëm të këtyre poetëve të rinj duke ua kundërvënë në mënyrë skematike temën “e madhe” temës “së vogël” intime, pa pasur parasysh se dashuria dhe natyra, si tema pannjerëzore, mund të ngrihen në lartësinë e “temës së madhe”. Tema “e vogël”, sipas konceptimit të atëhershëm, kalonte në plan dytësor. Në këtë mënyrë rrezikohej sterilizimi i poezisë. Kësaj prirjeje të kritikës iu kundërvu Dritëro Agolli në disa vjersha të veta. Vëllimi i dytë “Buzëqeshje”, shprehu një evolucion që u mbështet nga redaktori dashamirës Adem Istrefi, një poet që e kuptonte drejt poezinë, ndonëse me një prirje hermetike më poezinë e vet që ndryshonte nga qartësia e poezisë së Klarës. Në këtë vëllim vëmë re vendosjen e ekuilibrit midis “temës së madhe” dhe “temës së vogël”. Vargjet këtu nuk janë, as të lira, tradicionalisht të rregullta. Në ta mbizotëron vargu i çlirët dhe vargu i thyer. Vargun e lirë të mirëfilltë autorja e kishte lëvruar në një vjershë të rinisë që është si një kredo poetike, “Frymëzimit tim”, te “Buzëqeshje” gjejmë temën e emancipimit të gruas aq të dashur për autoren, temën e shekullit XV, temën e Luftës Antifashiste, temën e industrializimit, karakteristike për kohën, po të përjetuara me ndjenjë, (veçanërisht te poema e quajtur “sintezë” (soditje ose poema lirike mozaikale, “Rruga është e gjatë” që poetesha ua kushton grave shqiptare (titulli është thellësisht realisht). Këtu ndeshim figura të fuqishme simbolike si: “Pranë na ishte toka / e rrudhur si ne / e tharë si ne / e shtypur si ne / e fortë si ne / si ne nuk lodhej së mbajturi në gjirin e pashtershëm jetën”…. Do të thoshnim që simboli i tokës, i ardhur nga tradita dhe i rivitalizuar nga Dritëro Agolli, merr një dritë të re nëpërmjet një ndjeshmërie femërore që përvijon një paralelizëm midis tokës-nënë dhe gruas-nënë Një metaforë e goditur është edhe kjo: “ Ylber / pas shirave të lotëve / ishte për ne buzëqeshja e fëmijëve tanë”. Metafora-simbol për tokën rimerret më poshtë në vijë ngjitëse: “Kemi kaluar ndër kohëra / të heshtura si toka / të fuqishme si toka / jetëdhënëse si toka/ si toka kemi fshehur thellë në gjirin tonë / mijëra burime që prisnin rastin për shpërthim?..”. Në këtë poemë gruaja shihet në aspektin e saj të dyfishtë: në aspektin tradicional të amësisë dhe në aspektin e ri të luftës për lirinë e atdheut dhe për të drejtat e veta. Poema ka një nivel të pabarabartë estetike në ngjitje-zbritje, ku lirizmi dhe figuracioni shprehës ndërthuren me retorikën buçitëse, po përfundon me një mbyllje të bukur, plot besim te e ardhmja, ku vargjet e fundit që shtrihen në bazë planeti : “Dhe ne atëherë/ do të jemi shndërruar në drita/ që të shohin udhën e tyre/ thellë ndër natë/ gratë e gjithë botës”., kanë një reminishencë të lehtë nga poezia arbëreshe, që e deshi aq shumë, se autorja është edhe poete, edhe studiuese. Edhe tema mjaft e njohur e aksionit konkretizohet nga autorja përmes kujtimit të shoqeve që vijnë drejt saj “Mbi urë kujtimesh” dhe në ndonjë rast përmenden edhe me emër ose skicohen përmes ndonjë detaji. Poema është lirike me ndonjë element rrëfimtar dhe mbyllet me një legjendë popullore, ka një romantikë naive. Po krahas këtyre temave, të zakonshme për kohën, gjejmë lirika dashurie dhe pejzazhe, gjejmë figurën e nënës së shtrenjtë të humbur. Befasues është krahasimi për liqenin e Ohrit : “Si një sy i madh/ i kaltër, i dlirtë/ ti pasqyron/ blerim dhe hapësirë”. Dhe konkluzioni meditues: “ …ndoshta/ ke ardhur ti në jetë/ të njohë atdheu / bukurinë e vet”. Krahasimi “sy” rikthehet te imazhi i mimozave si “sy” të artë/ të pranverës. Elegjia “Nënës sime” bazohet mbi një gjetje të goditur: ashtu si nëna e saj i këndonte autores-fëmijë për ta vënë në gjumë, në kohën e mëvonshme autorja i këndon nënës që s’ është më, me synimin e pamundur për ta zgjuar. Figura e nënës vizatohet në mënyrë impresioniste përmes duarëve “ledhatuese” dhe : “buzëqeshjes së kthjellët”. Në këtë vëllim, çuditërisht nuk e gjejmë Tiranën, vendlindjen e autores, të pranishme në vëllimin e parë, po Gjirokastrën, vendlindjen e të atit midis së vjetrës dhe së resë dhe dy qytete, Fierin dhe Shkodrën që shihen në evolucionin e tyre, me tone ekzaltuese, po të çiltra. Vjersha që hap vëllimin: “Duke kërkuar dritën”, i rikthehet një motivi të rinisë së parë, një vjershë me simbole kozmike, “Kur po kërkoja dritën”, po duke e trajtuar tashmë, jo nëpërmjet abstraktsioneve, po në rrafshin konkret të heroizmit njerëzor. Kjo vjershë hapet dhe mbyllet me dy vargje filozofike: “Njeriu lind me etjen për dritë / Mbyll sytë me etjen për dritë”. Një vëllim i poetes Klara Kodrës që u botua në Prishtinë më 1972, “Rrugë të hapura”, shkruan vjershat më të mira të vëllimeve të para dhe nja dy vjersha, të ndaluara nga censura në Tiranë, me temë intime. Vëllimet e mëvonshme: “Ne rendim”, botuar 1974, “Bisedë me vëllezërit”, botuar 1984, shikojmë një pjekuri të re të autores që thellon lirizmin dhe konçizitetin. Mund të përmendim vjershën “Vëllezërve arbëreshë”, veçanërisht sintetike, ku nga njera anë theksohet largësia me vëllezërit e diasporës: në hapësirë (midis nesh një det), në kohë (midis nesh pesëqind vjet), nga tjetra, në mënyrë përmbyllëse afërsia (fytyrat e vëllezërve) si tonat të gdhendura në gur. ”Vjershat e kushtuara poetëve të mëdhenj arbëreshë De Rada dhe Serembe spikasin për freski e ndjenjë. Mund të përmendim disa vjersha me subjekt në vëllimin e tretë dhe të katërt me temë nga Lufta Antifashiste: vjersha që i kushtohet partizanes më të vogël të çetës, me gërsheta të zeza dhe sy të kaltër, që flijohet për të mbrojtur shokun e luftës, (mjaft romantike kjo), më realiste është vjersha për gruan që, pasi ia vranë të shoqin, vajti, si zakonisht, t’u çonte bukë partizanëve: e veçantë është vjersha për djalin që fle pranë shoqes bashkëluftëtare, për të cilën ka një ndjenjë të fshehtë dhe e frenon, nga një anë kodi i fuqishëm moral shqiptar, nga ana tjetër disiplina e rreptë partizane. Është mbresëlënës detaji për “Yllin e kuq” dhe “ flokët e saj”: që “ndrijnë në natën e errët”, gjithashtu edhe detaji tjetër i gjumit të saj të qetë, sigurisht nga lodhja, po edhe nga besimi te djali. Poetesha vazhdon të lëvrojë poemën dhe ka një shpërthim krijues te poema : “Shkëmbi që theu dallgët” ku shkëmbi mund të sintetizojë si Shqipërinë ashtu edhe heroin kombëtar. Kjo metaforë – simbol është trashëguar nga romantizmi dhe nuk përbën risi, po risinë mund ta shohim në vetëndërtimin origjinal të poemës, e strukturuar në mënyrë origjinale në bazë të tablove epike dhe intermexove lirike me monologje, ninulla dhe elegji. Figura e Skënderbeut shfaqet dhe spikat në tri momente: meditimet e tij në oborrin otoman kur heroi merr vendimin e kthimit në atdhe, vetëkthimi në Krujë: netët e tij para betejave dhe veçanërisht nata vendimtare. Mbyllja është veçanërisht e fuqishme: një mesazh shprese dhe besimi që mishërohet përmes figurës së diellit që agon: “Si premtim i ndritur / i purpurt si flamuri ynë / shkrepi dielli”. Zëri kryesor rrëfimtar është në vetë të tretë, po monologjet e Skënderbeut dhe intermexot ku shfaqen figura të ndryshme nga populli i japin karakter polifonik, gjë çka është e re për poemat e asaj kohe. Krijohet kështu një kor zërash të ndryshëm, po të shkrirë në një vullnet të vetëm: një luftëtar që po vdes, një adoleshent që s’i durohet për të nisur luftën, një djalë i ri, që ndahet midis dy dashurive, Shqipërisë (Arbërisë) dhe së dashurës; një nuse e re që, duke i kënduar ninullë të birit, shpreh shpesh që ai të rritet sa më shpejt për të mbrojtur atdheun, një nënë tjetër që, duke vajtuar fëmijën e njomë të vrarë nga ushtarët otomanë, e shndërron dhembjen në dëshirë për hakmarrje, një vajzë në lule të moshës që s’ kërkon të jetë e bukur, po e fortë si burrë për të luftuar. Poema është nga më të realizuarat e autores dhe, mund të shtonim pasurim të letërsisë sonë me këtë temë. Këtë krijim të autores e patën vlerësuar studiuesi i njohur Jorgo Bulo dhe studiuesi austriak Karl Trajmer që në fragmentet e para të botuara në shtyp në vitet 1967-68. Një hop të vërtetë krijues e përbën vëllimi “Fjalë të pathëna” (botuar në Shkodër, më 2001) ku autorja shpalos me të gjitha ngjyrat temat intime temën e dashurisë së cilës i kushtohet një cikël i tërë, temën e njerëzve të dashur të humbur ku rikthehet figura e nënës, tok me atë të babait dhe të një shoqeje të vdekur, temën e fëmijëve dhe brezit të ri që mishëron të ardhmen, midis të cilëve është edhe biri i adoptuar i autores, tema e dashurisë për atdheun e nënës, Italinë që poetesha e zbulon vonë, tema e dashurisë për motrën e vetme, për nusen e dajës që i kujton nënën. Në tërë vëllimin gurgullon një lirizëm i vetvetishëm. Lirika e mendimit bëhet një me atë të ndjenjës. Figurat e nënës dhe të babait gjallërohen përmes detajesh: imazhi i dy mëngjeseve, mëngjesi që lindi autorja dhe mëngjesi i humbjes së nënës; një fakt i vogël jetësor që ngrihet në simbol: i ati i autores po daktilografonte shkrimet e së bijës që vdekja ia la përgjysëm; për herë të parë ai s’e mbajti “fjalën”; e bija i thërret të kthehet, për ta mbajtur besën si në baladën e Konstandinit, po është e vetëdijshme se babai mund të kthehet veç në ëndërr (“Zemra dhe makina”) ; në një vjershë tjetër poetesha sjell ndërmend buzëqeshjen e babait si dikur atë të nënës. Figura e nënës jepet edhe e shkrirë me pejzazhin italian (“Qyteti i nënës sime”.. ”Në këtë qytet”. “Perëndimi në Romë”). Në këtë vëllim ka një larmi temash që krijojnë tablo të shumta, po edhe shtojnë ngjyrat në portretin e autores. Rikthehet edhe lloji i poemës në poemthin “Blerimi i zi” që i kushtohet tragjedisë së Kosovës, temë e re në krijimtarinë e poeteshës, e ndjerë dhe tronditëse. Me temat intime dhe të pejzazhit në lirikat e vëllimit ndërthuren edhe tema politike, sociale, filozofike. Një vjershë simbolike dhe konçize, “Mirazhi” shpreh dramën e një populli të gënjyer nëpërmjet dritës-mirazh të socializmit, ndërsa vjersha “Duhet të rilindim” shpreh shqetësimin për një rilindje të vërtetë politike-sociale-kulturore, pa ngatërruar “gjethet e thata” me “pemën”, dukuri kjo që kishte filluar të verifikohej, “Paradoks” shpreh dramën e brezit të autores “që ü plak / pa u rritur”. Në poezinë e dashurisë poetesha ka shtuar hovet lirike, po duke ruajtuar një vetëpërmbajtje që i kundërvihet një lloj konkretësie të tepruar të lirikës së sotme erotike, pasojë e thyerjes së tabuve, disa detajeve të vrazhda në caqet e banalitetit. Vetëm rrallë kjo poezi përshkohet nga një sensualitet i lehtë si në metaforën dygjymytyrëshe “vera e puthjeve”në vjershën njëstrofëshe “Jam mbushur e tëra me kengë” ku shkrihen dashuria për të dashurin me dashurinë për poezinë. Edhe figuracioni i poezisë së poetes Klara sikur ka rilindur duke marrë aty-këtu ngjyra moderniste (mund të kujtojmë metaforën me të cilën autorja përkufizon njeriun e dashur “Peshku i artë” që ajo s’e kap dot “me rrjetën e krahëve” dhe që me vargje do t’i bëjë “një rrjetë flori”. Kjo metaforë simbol sikur vjen nga bota e përrallave: peshku i artë lidhet me dëshirat e pakufizuara dhe me frikën e humbjes; (ngjan disi e çuditëshme në antropomorfizimin e saj). Për herë të parë në poezinë e poetes së lartpërmendur shfaqet oksimori në ciklin e vjershave të dashurisë (djall-engjëllor). Në vëllim ndeshim edhe temën e amësisë, e jetuar nga autorja, herë në vetë të parë në vjershën e kushtuar birit në shpirt që ka vajtur në emigracion; herë në vetë të tretë, herë shpreh ndjenjat e një nëne të re (“Monolog i një nëne të re”). Poezia e Klara Kodrës vijon të pasurohet me tema, metrikë dhe figuracion në vjershat e botuara në shtyp pas vitit 2001. Për herë të parë poetesha lëvron me sukses haikun në ciklin që ia kushton mbesës së vogël Samanta dhe është thellësisht lirik dhe konçiz. Sonetin ajo e kishte lëvruar në një elegji për të ëmën, e shkruar në kohën e diktaturës, po e botuar në vitet e demokracisë. (“Nënës sime”). Mund të përpiqemi të gjejmë në poezinë e kësaj autoreje disa fjalë-çelës: dielli, deti, burimi, lulet që jepen në mënyrë të larmishme: luleshqerrat, vjollcat, mimozat, trëndafilat, lulet e bajameve, lulet e mollës, zambakët, trëndelina, lulekuqet, lulet e diellit. Në krijimtarinë e kësaj autoreje alternohen vjershat për perëndimin me vjershat për agimin. Në disa raste ndeshim figurën simbolike të kupës që mund të shihet si ndikim nga Naimi. Kupa që autorja pi mbi “sofrën” simbolike të detit dhe “ka aromë, lot e dritë” simbolizon lidhjen e saj me birin e adoptuar që ndodhej në emigracion. Kupa e zjarrit apo e flakës për poeteshën simbolizon rininë me afshin, po edhe përkohësinë e vet. Ndër lulet poetesha parapëlqen mimozën si simbol bukurie të brishtë, po edhe guximin. Klara Kodra është nga të paktët poetë që i këndon detit, ndonëse s’është e lindur në ndonjë vend bregdetar; deti simbolizon për të lirinë dhe rininë e përjetëshme. Fauna në poezinë e Klara Kodrës është e rrallë: përmenden flutura, shqipja, bleta, po mbizotëron figura e maces, ndoshta e lidhur me përjetimet jetësore të autores, ndoshta e parapëlqyer si kafshë që e do lirinë dhe është e bukur dhe elegante. Dihet që kjo temë i frymëzoi simbolistët si Charles Baudelaire. Në poezinë e viteve të fundit shohim një pasurim të leksikut teknologjik me imazhin e kompjuterit. Vëllimi që po bën gati poetesha për botim, ka një titull të veçantë “E shkruar në kompjuterin e qiellit”, përmbledh vjersha të shpërndara në shtyp që i kemi pasur parasysh edhe ne. Lirika e Klara Kodrës është kryesisht një lirikë “urbane”. Mbizotërojnë disa qytete, Tirana, Gjirokastra, Korça dhe Roma që u përgjigjen vendlindjes së saj dhe të prindërve ose shtegtimeve të të atit mësues. Gama e ngjarjeve në këtë lirikë është relativisht e pasur, në të ndeshim, të kaltrën, të kuqen, të bardhën, të zezën, të trëndafiltën, të gjelbrën, të artën dhe të argjendtën. Vihet re një parapëlqim ndaj së kaltrës Kjo poezi, ndonëse shtrihet në një hapësirë gjysëm shekullore, është ende në evolucion. Poetesha bën pjesë ndër ata poetë shqiptarë që evoluan bashkë me atdheun, po rruga e poezisë së saj nuk është drejtvizore, po me ulje-ngritje: mund të veçosh vëllimin e dytë, të tretin dhe të fundit. Klara Kodra është e prirur ndaj lirikës së shkurtër, po e ka realizuar vetveten edhe në poemat. (“Rruga është e gjatë”, “Shkembi që theu dallgët”, “Ditar pas telave me gjemba”. “Rekuiem ose simfoni me shumë zëra”, “Për ty, baba”) është një poezi e qartë, çka s’do të thotë që s’është e thellë. Figuracioni në këtë poezi mbizotëron mbi detajin, ka një prirje drejt meditimit. Kjo poezi, herë-herë është ndeshur me dy rreziqe, retorizmi dhe fluiditeti i tepruar, po nuk do ta quanim si ndonjë kritik dashakeq, “e ftohtë dhe metalike”, dhe as si ndonjë kritik tjetër, “si valë” që s’mund të kapet. Në vjershat më të mira Klara Kodra arrin konçizitetin dhe formën sintetike. Poetesha e ka përtërirë vetveten, pa e tradhëtuar thelbin e vet, pa u dhënë pas modave të errësisë dhe ekstravagancave të kërkuara. Në poezinë e saj, krahas lirizmit meditativ, ndeshim edhe tone polemike, që herë shkrihen me lirizmin, herë jo. Kjo poezi do të meritonte një vëmendje më të madhe nga kritika.

Në këtë vështrim u munduam të fokusojmë disa veçori, pa pretenduar se është thënë gjithëçka për krijimtarinë e kësaj poeteshe të talentuar.

Ajet Delaj/

“SPAK”- u është institucioni më i besueshëm i shtetit shqiptar z . Dumani institucioni juaj është institucioni më kredibel pa mohuar vlerat tuaja njerëzore e profesionale kredibiliteti i institucionit tuaj ne sytë e shqiptarëve vjen se SPAK-u është ideuar, krijuar, financuar e mbeshtetur publikisht nga Administratat Amerikane që nga Presidenti Obama deri tek Presenti Baiden. Fjala më me inflacion ne fjalorin politik, juridik e gazetaresk sot ne Shqipëri është fjala “Inceneratori i Tiranës”. Gjëja më komike e tragjike në tërë këtë histori është se ajo çfarë politika institucionet e drejtësisë e media në Shqipëri është fakti se incenerator në Tirane nuk ka. Pra nuk egziston asgjë në terren që të thirret inceneratori i Tiranes. Kjo është si ti vëmë emrin askushit ose asgjesë. Për këtë asgjenë gjer tani jane paguar $135 milionë euro nga taksat e shqiptarëve.

Pyetjet më të thjeshta për këtë rast janë:

-Kush ka pasur detyrimin ligjor për ta ndërtuar atë që thuhet , inceneratorin e Tiranës?

-Kush ka pasur detyrimin ligjor për të kontrolluar punimet e raportuar ecurinë e tyre?

-Kush i ka paguar paratë e shqiptarëve në hava për nje objekt që nuk egziston?

Zotërinj të SPAK-ut e z.Dumani po Ju drejtohem se bashku e ndaras pasi e di ligjin e funksionimit te SPAK-ut që nuk po ndalem pasi nuk i intereson kujt ligji juaj funksional por puna juaj.

Jeni të lutur ti shpjegoni taksa paguasve shqiptarë e amerikanë që çfarë ka ketu per te hetuar kur objekti qe duhej te ishte “inceneratori i Tiranës “ nuk egziston e parate e shqiptareve $135miljon jane vjedhur.

Pa dashur te bej drejtesine popullore deshiroj tju pyes juve si profesioniste tani qe keni bere me se pakti 4 vjet hetime për kete mega hajni se a do duhej të ishin ne burg ata qe e kane pasur per detyre ta ndertonin inceneratorin e Tiranes kur parate i kane marre?

Gjithashtu a duhej te ishin ne burg ata qe sipas ligjit te shtetit e konçensionit kishin për detyre të monitoronin ecurine e punimeve e raportimin ne ministrine e financave qe mbi baze e ketyre situacioneve te paguanin parate?

Si kane vazhduar te paguajne parate e shqiptareve ministria e financave e bashkia e Tiranës për nje objekt qe nuk egziston dhe a do duhej te ishin ne burg përgjegjësit?

Të nderuar zoterinj të SPAK-ut kredibiliteti juaj nuk është i garantuar dhe i përjetshëm por garantohet me punen tuaj.

Nëse vazhdoni to deklaroni se për asgjenë qe e therisni inceneratori i Tiranës po vazhdoni të hetoni të jeni të bindur se kështu fyeni inteligjencën e çdo shqiptari edhe të atij me pak te interesuar ne fund të botës.

Nëse nuk do shoh e degjoj përgjigje konkrete për këtë jani të paturp në dritë të diellit si taksa pagues Amerikan do bej me dije të gjitha institucionet e rëndësishme amerikane që kane kontribuar e paguar per te ngritur institucionin e SPAK-ut në Shqipëri.

Jam i bindur se keto pyetje e kerkesa i ben cdo shqiptar qe ka degjuar edhe perciptas historine e asgjese qe ka kushtuar $135 milion por qe e therrasin inceneratori i Tiranës.

Koha është për drejtësi dhe çdo minut që kalon ju shtyn tek drejtësia e vonuar dhe e harruar që gjithçka mund të jetë por drejtësi JO.

Uran Butka/

Baba Rexhepi u bë shenjtor i bektashizmit, simbol i shqiptarizmës dhe luftëtar i lirisë, sepse lindi dhe u rrit në trevën patriotke të Gjirokastrës, sepse mësimet e para për bektashizmin dhe shqiptarizmin i mori nga i përndrituri Baba Selimi i teqesë së Zallit, vatër e patriotëve Shahin Kolonja, Sulejman Delvina, Bajo Topulli, Çerçiz Topulli, Mihal Grameno, Qamil Panariti e të tjerë luftëtarë të lirisë. Baba Rexhepi rrëfen në kujtimet e tij për këtë kohë të luftës për çlirim kombëtar, kur erdhi  Çerçiz Topulli dhe Mihal Grameno në teqenë e Zallit, ajo u rrethua nga asqerët turq, por Baba Selimi u vuri nga një taç në kokë, turqit kujtuan se ishin dervishë dhe  ikën.

Në fillim të viteve 30 dervish Rexhepi u dorëzua dervish në këtë teqe dhe  qysh prej asaj kohe i shërbeu predikimit të bektashizmit dhe shqiptarizmit, si një shenjtor.

Kur Shqipëria u pushtua nga Italia në vitin 1939, kredoja e tij në këtë kohë ishte: Bashkimi i shqiptarëve në luftë kundër pushtuesve dhe kundër ideologjisë e veprimit  komunist. Në një intervistë të dhënë në vitin 1991 Baba Rexhepi thotë: «Në Shqipëri jam munduar që populli të mos frymëzhej nga ideologjia komuniste. Kam shëtitur katund më katund duke arsyeturar se kush ishte me të vërtetë kjo ideologji dhe ç’dëme vinin prej saj – kryesore ishte të mos humbeshe kombësia dhe feja.»

Kur nisi lufta civile në Gjirokastër mes komunistëve dhe nacionalistëve, nisur nga terroristët komunistë, Baba Rexhepi u përpoq ta ndalte atë, duke predikuar bashkim e vëllazërim mes shqiptareve. Masakrat e Shefqet Peçit në Libohovë ku u masakruan 104 libohovitë, mes tyre edhe nga familja e Avni Rustemit, bënë që Baba Rexhepi.të reshtohej  në krah të nacionalistëve, në krah të viktimave të pafajshme.

I përndjekur nga krerët e Nacionalçlirimtares si Shefqet Peçi e Bedri Spahiu me shokë që bënë masakra edhe në Gjirokastër, Baba Rexhepi largohet nga Gjirokastra për në Delvinë, ku e vazhdon rezistencën kundër komunizmit, që e dënoi me vdekje në mungesë. 

U mërgua nga mëmëdheu si idhulli i tij, Mid’hat Frashëri, në vitin 1944, duke marrë me vete vetëm një rrasë guri, të cilën kur ndërroi jetë, porositi t’ia vinin nën kokë, si një copëz e Atdheut.

 Vepra e tij madhore në SHBA ishte themelimi i Teqesë Bektashiane në Detroit – siç bëri dhe Noli për themelimin e Kishës Autoqefale Shqiptare. Veprimtaria e tij në Teqe i kapërcen kufijtë e Bektashizmit, sepse i bashkoi shqiptarët pa dallim feje dhe ideje në një fe dhe në një ide, siç ishte shqiptarizmi, në ndihmë të kombit e të Shqipërisë së robëruar nga komunizmi.

   Baba Rexhepi ishte një njeri i shkolluar, kishte kryer shkollën Ruzhdie në Gjirokastër, mandej Medresen dhe ishte njohur me besimet fetare dhe filozofitë e kohës, por edhe me qytetërimin perëndimor përmes librave që lexonte në disa gjuhë. Në SHBA ai ra në kontakt me atdhetarë shqiptarë të  ditur, mes tyre edhe me Fan Nolin., me të cilin bashlkëpunoi për themelimin e Teqesë bektashiane. Në punë madhore e tij si filozof ishte botimi i veprës «Misticizmi islam dhe Bektashizma» që ua kushtoi klerikëve të të gjitha feve që u bënë fli për lirinë dhe pavarësinë e Shqipërisë, vepër që profesoresha Triks e çon si të niveleve  të larta botërore.

Më lejoni që të kumtoj disa kujtime të mija për Baba Rexhepin.

Në vitin 1993 shkova në SHBA, në Kongresin Amerikan si përfaqësues i parlamentit shqiptar, ku qëndrova një jave. Në fundjavë u nisa për në Detroit, në Teqenë e Baba Rexhepit.

E gjeta ulur mbi një poltronë të thjeshtë në odën e pritjes. Trupvogël, me fytyrë të hequr, me sy të zinj e të thellë, me duar e gishta të hollë e vështrim të meduar, gjysëm njeri e gjysëm perëndi. Më priti me dashuri prekëse, së pari si i biri i Safet Butkës, të cilin e kishte idhull të martirizimit, por edhe bashkëluftëtar të lirisë. «Sot është ditë e lumtur për mua, se më ka ardhur i biri i Safetit», tha i përmalluar. Më priti edhe si përfaqësues i Shqipërisë demokratike. Më pyeti për situatën, për punët në Shqipëri, për familjen time. I fola për përmbysjen e regjimit hoxhist, për arritjet e para të demokracisë,  për punën e parlamentit, ku ndodheshin më se gjysma e deputetëve, bij të  familjeve nacionaliste të persekutuara. I shkëlqeu fytyra, i ndritën sytë e thellë. I thashë se kisha shkuar në Gjirokastër, në teqenë e Zallit që po ringrihej në kujtim të Tij, për teqetë e ripërtëritura të Kolonjës dhe sidomos për ringritjen e Kryegjyshatës Botërore në Tiranë, me në krye Hirësinë e Tij, të përndritur por edhe të përndjekur, Baba Reshatin, ai më preku dorën me dorën e tij të dridhëshme, në shenjë mirënjohjeje.

Pastaj tha: “Biri im, të dielën kemi ditën e Ashures, je i ftuar të mbash një fjalë dhe të takohesh me vëllezërit e tu shqiptarë të një gjaku. Do të mbledhim aty ndihma dhe do të t’i japim për projektet që ke në Shqipëri.”

U skuqa dhe e ndjeva veten keq.  Si mund të pranoja para, për punët e mija fisnike? Megjithatë e falënderova dhe i thashë “Baba, ndihmat në para për Shqipërinë dërgojini zyrtarishht për një teqe, për një shkollë, për një rrugë, për një bamirësi, për ndihmë ndaj të përndjekurve e të burgosurve politikë etj.”

Kështu që ika nga Detroiti të dielën në mëngjes, pa marrë pjesë në festën e Ashures. 

Babai, kur mori vesh ikjen time, tha: «Më vjen keq që iku, por edhe më vjen mirë… Se shyqyr Zotit paskan mbetur njerës të ndershëm në Shqipëri pas terrorit dhe përndjekjes nga regjimi komunist “.      

Sot është një ditë e veçantë, e shenjtë, kur kujtojmë Hirësinë e Tij, Baba Rexhepin, i cili me jetën e tij, me shembullin e tij të ndritur na jep dritë e forcë për të vazhduar veprën e tij të pavdekshme për kombin dhe Shqipërinë.

(Homazh për Baba Rexhepin mr rastin e 70 vjetorit të themelimit të Teqesë   Bektashiane në Detroit, SHBA)