Evarist Beqiri/

Lufta në Ukrainë nuk është thjesht një konflikt lokal. Ajo është manuali më i qartë i shekullit XXI për mënyrën se si një autokraci agresive synon që të përçaj shoqërinë perëndimore dhe të minojë aleancat ndërkombëtare pa pasur nevojë që të pushtojë gjithçka ushtarakisht. Rusia e Putinit po lufton me një paradigmë të re, luftën hibride. Te “lufta pa kontakt” informacioni, sabotimi politik, presioni ekonomik dhe operacionet kibernetike veprojnë paralelisht me raketa, dronë dhe artilerinë.

Dështimet e Moskës në Ukrainë zbulojnë shumë më tepër sesa arrogancën e një regjimi autoritar. Aty po shpaloset se si një shtet i kapur nga korrupsioni, iluzionet e vetëmanipulimit dhe shërbimet e inteligjencës të politizuara, prodhon plane të dështuara, vendime të rrezikshme dhe krime mizore. Një pjesë thelbësore e ofensivës së Rusisë u mbështet te shërbimet e saj të inteligjencës. Ato supozuan se Ukraina do të thyhej brenda pak ditësh. Këto parashikime që u përgatitën në zyrat e një sistemi të mbyllur, të korruptuar e të frikësuar, rezultuan katastrofike.

Por çfarë lidhje kanë këto mësime me Shqipërinë, Kosovën dhe shqiptarët në rajon? Kanë shumë më tepër sesa mendojmë ne.

Së pari, lufta hibride është tashmë një realitet në Ballkan. Nga propaganda ruse te operacionet e ndikimit përmes partive politike, strukturave kriminale, “analistëve” të sponsorizuar, rrjeteve të financimit të errët dhe përpjekjeve për të mbjellë dyshim ndaj BE-së dhe NATO-s, mekanizmi është i njëjtë. Mino besimin, krijo ndarje dhe dobëso institucionet. Serbia është porta tradicionale e këtij ndikimi, por objektivi final janë shqiptarët dhe shtetet e tyre.

Së dyti, dobësitë që Rusia shfrytëzon në Ukrainë janë të pranishme edhe tek ne. Polarizimi ekstrem, parti të kapura, media të blera, mungesë kontrolli parlamentar dhe dobësimi i kulturës demokratike. Banjska ishte tentativa me flagrante për të përçarë Perëndimin, duke krijuar një tjetër konflikt në zemër të Europës. Ukraina u mbrojt sepse kishte një identitet politik e qytetar që reagoi si një trup i vetëm. Shqipëria dhe Kosova duhet që të luftojnë si një trup i vetëm. Nevojitet më tepër kohezion.

Së treti, dronët dhe teknologjia po ndryshojnë natyrën e luftës. Ukraina e ka shndërruar fushëbetejën në një laborator inovacioni. Ndërsa Ballkani është shumë mbrapa. Mbrojtja ajrore, kapacitetet kibernetike, inteligjenca teknologjike dhe operacionet me dronë nuk janë më luks. Janë detyrime të sigurisë kombëtare. Kosova dhe Shqipëria duhet të integrojnë urgjentisht kapacitetet e tyre ushtarake dhe të ndajnë infrastrukturën e përbashkët të mbrojtjes.

Së fundmi, mësimi më i rëndësishëm i Ukrainës është se sovraniteti nuk mbrohet me deklarata, por me kapacitete reale dhe me shoqëri të bashkuara. Rusia ka një objektiv të qartë. Ai është ndarja e Ballkanit nga Perëndimi. Shqiptarët, në Shqipëri, Kosovë, Serbi, Maqedoninë e Veriut dhe Mal të Zi, janë mbështetja më e qëndrueshme perëndimore në rajon. Pikërisht për këtë arsye jemi në shënjestër.

Europa është tashmë në një luftë. Nëse nuk ndërtojmë një arkitekturë të përbashkët sigurie, një strategji kombëtare kundër ndikimit të huaj dhe një kulturë demokratike më të fortë, atëherë historia do të na trajtojë me të njëjtin cinizëm me të cilin trajtoi ata që nuk e panë rrezikun teksa ai afrohej. Ukraina po paguan çmimin më të lartë. Detyra jonë është të nxjerrim mësime dhe të mos përsërisim të njëjtat gabime.

Rafael Floqi/

Nga ana tjetër, qytetarët përballen çdo ditë me realitetin e kostos së lartë të jetesës, i cili nuk është një “mashtrim politik” siç e ka quajtur Trump. Rosalind L. Murray, në një opinion të botuar në NBC, thekson se përballueshmëria është një realitet i prekshëm dhe i ndjeshëm për çdo familje amerikane. Çmimet për ushqimet, karburantet, energjinë dhe strehimin kanë arritur nivele që shumë familje nuk mund t’i përballojnë.

Çmimet e ushqimeve vazhdojnë të rriten. Mishi dhe kafeja, njëherë artikuj të përditshëm, tani janë luks për shumë familje. Arsyet për këtë janë tarifat tregtare, mungesa e fuqisë punëtore dhe politikat e paqëndrueshme të imigracionit, që e bëjnë të vështirë mbledhjen e prodhimeve bujqësore.

Çmimet e karburanteve, elektricitetit dhe gazit natyror shtojnë presionin mbi buxhetet familjare. Strehimi është bërë i paarritshëm jo vetëm për shkak të normave të larta të interesit, por edhe për shkak të rritjes së çmimeve të materialeve të ndërtimit. 

Vendimet federale mbi imigracionin kanë reduktuar fuqinë punëtore, duke shtuar më tej kostot. Sigurimi i pronës në Florida është dyfishuar brenda tre vitesh, dhe propozimi i Sekretarit të Strehimit për një hipotekë 50-vjeçare për përballueshmërinë është praktikisht e pamundur. Qiraja për një apartament një dhomësh mund të arrijë 2,000 dollarë në muaj, ndërsa çmimet e makinave të reja mesatarisht rreth 50,000 dollarë, për shkak të tarifave mbi pjesët e automjeteve dhe pajisjeve shtëpiake. Edhe tarifat dhe ndryshimet në mbrojtjen e konsumatorit kanë shtuar barrën financiare. Pagesat e tepërta nga kartat e kreditit dhe tarifat për shërbimet bankare po rriten, ndërsa të drejtat që ndihmonin konsumatorët gjatë vonesave të fluturimeve janë hequr.

Ndikimi politik i çmimeve të larta

Çmimet e larta dhe shërbimet e shtrenjta nuk janë çështje politike për t’u përdorur si propagandë; ato janë realitet që ndikon direkt në votuesit. Kur liderët politikë i injorojnë këto probleme, ata humbasin besimin e qytetarëve.

“Votuesit e dinë kur pagat e tyre nuk mjaftojnë dhe liderët u thonë të mos besojnë syve të tyre.”

Republikanët e kuptojnë se një mesazh i dobët dhe veprime të pamjaftueshme për përballueshmërinë mund të ndikojnë seriozisht në zgjedhjet e mesit të mandatit. Strategët si Tony Fabrizio këshillojnë që republikanët të përqendrohen tek çështje konkrete si ulja e çmimeve të ilaçeve dhe kujdesi shëndetësor, pasi votuesit duan të shohin rezultate reale, jo thjesht retorikë politike.

Ligjvënës të tillë si Sen. Josh Hawley propozojnë masa si zbritje tatimore për shpenzimet e sigurimeve, kufizime për çmimet e ilaçeve dhe rritjen e pagës minimale federale. Megjithatë, nuk është e qartë nëse këto masa mund të miratohen përpara skadimit të subvencioneve të Ligjit për Kujdesin e Përballueshëm (ACA) në janar, gjë që do të shkaktonte rritje të ndjeshme të primeve të sigurimeve shëndetësore për miliona amerikanë.

Rep. Jeff Van Drew thekson se çështja më urgjente për të përballuar përballueshmërinë është kujdesi shëndetësor, ndërsa rep. Dan Crenshaw thekson rëndësinë e kujtesës për votuesit se çfarë do të kishte ndodhur nëse republikanët nuk do të vepronin për të mbrojtur pagat dhe të ardhurat e tyre.

Përfundim: një sfidë për republikanët dhe qytetarët

Çështja e përballueshmërisë është bërë një pikë kyçe politike dhe sociale. Republikanët përballen me sfidën e ndërlikuar të kombinimit të mesazhit politik me veprime konkrete që lehtësojnë barrën ekonomike të qytetarëve. Ndërkohë, familjet amerikane ndjejnë çdo ditë pasojat e çmimeve të larta për ushqimet, karburantet, strehimin dhe shërbimet shëndetësore.

Shumë qytetarë e konsiderojnë realitetin ekonomik të papranueshëm, dhe nëse liderët politikë nuk adresojnë problemet konkrete, humbasin besimin e votuesve. 

Nga perspektiva politike, kjo çështje ka rëndësi vendimtare për zgjedhjet e mesit të mandatit. Republikanët duhet të tregojnë rezultate reale për uljen e kostove, përballueshmërinë e strehimit dhe kujdesin shëndetësor. Në të njëjtën kohë, qytetarët po përballen me një realitet të dhimbshëm dhe kërkojnë zgjidhje konkrete, jo propagandë politike.

Në këtë kontekst, përballueshmëria nuk është një mashtrim, as një “dredhi politike” — është një realitet që çdo familje amerikane e përjeton në karrocat e ushqimeve, faturat e energjisë, rinovimin e sigurimeve dhe kostot e strehimit. Si republikanët ashtu edhe qytetarët duhet të përballen me të, sepse votuesit e dinë çfarë është reale dhe do të votojnë në përputhje me realitetin e tyre ekonomik

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Pikësëpari, në kapacitetin e Senior Expertit për Sigurinë Kombëtare dhe marrëdhëniet me ShBA/NATO, si dhe për shkak të angazhimeve në CSCE/Washington, Bruksel, MC-Berlin, NDC, Romë, etj, kam ndjekur me vëmendje të shtuar rreth 1400 ditë/netë luftime të përgjakshme në fushëbetejën jo vetëm për Ukrainën.   

Rreth 4 vjet më parë, Rusia – Putiniste, ndërmori një agresion ushtarak të përgjakshëm, me qëllim: “jo vetëm pushtimin e Ukrainës por dhe poshtërimin e rendit global, vlerave perëndimore, kohezionin, interesat, si dhe fuqinë ushtarake të Aleancës Euroatlantike (USA/NATO/BE)”! 

Ndërsa, përballja heroike e Ukrainës dhe mbështetja e fuqishme e perëndimit ka shërbyer edhe mesazh force ndaj Putinit të shpërfytyruar nga krimet në Ukrainë, që: “nëse do të guxonte të sulmonte cilindo nga 32 vendet e NATO-s, e garantuar që do të mposhtej dhe do ndëshkohej nga fuqia e pakonkurueshme ushtarake e Aleancës Euroatlantike (USA/NATO)”.

Ka një dallim thelbësor mes palëve ndërluftuese, pasi Ukraina brënda të drejtës të vetëmbrojtjes sovrane ka sulmuar vetëm njësi dhe infrastruktura ushtarake të pushtuesit. Nga ana tjetër ushtria Putiniste, vijon sulmet barbare mbi shkollat, spitatet, pallatet e banimit, ujësjellsat, centralet elektrike dhe infrastrukturat me peshë jetike për qytetarët e Ukrainës!

Në vijim, gjeni një: “oponencë gjeo-strategjike ndaj Planit të Paqes, me 28 Pika” si dhe disa konsiderata dhe sugjerime për: “ndalimin e gjakderdhjes dhe vendosjen e paqes së qëndrueshme në Ukrainë, shpresoj PA damkën e legjitimimit të pushtuesit gjakatar”:

Gjëndja e palëve ndërluftuese, qasja dhe roli i USA/NATO:

Megjithë rezistencën stoike, krahina të Ukrainës lindore, si Donbasi, Luhansk dhe Zaporizhia janë pushtuar nga Rusia (në total më pak se 20 %).  Po ashtu në rreth 4 vjet luftë, 1.6 million ushtarë dhe civilë janë vrarë (mbi 1.1 milion Rusë dhe më pak se ½ milion Ukrainas). Lufta ka kosto të jashtëzakonshme, p.sh Rusia ka shpenzuar mbi 12 Trilion €, duke pësuar humbje të mëdha në avionë, dronë, tanke, raketa; ndërsa sigurisht edhe Ukraina ka dëmtime kolosale.  

Pavarësisht moralit të rrënuar të ushtrisë, “Rusia” mban në frontin e luftës rreth 350,000 ushtarë nga mobilizimi i detyruar ose mercenarë nga Koreja e Veriut, Mali, Kina, etj. Zotëron ende shumë tanke T-80/T-90; flotë avionësh Su-30/35; raketa balistike S-400; sisteme të avancuara të mbrojtjes ajrore S-400, etj. Ndërsa “Ukraina”: mbi 300,000 ushtarë aktivë, tanke Leopard, Challenger, T-64/72; Avionë Su-27/MiG-29; sisteme Patriot, HIMARS, Dronë të gjeneratës së fundit, etj. 

Me kundërmësymjen/ri-marjen e Khirsonit në 2023; pushtimin e Kursk-un (pjesë e Rusisë); me goditjen e guximshme në thellësitë stratagjike (117dronë, deri 5500 km, shkatërrimin e 40 bombarduesve bërthamore me kosto mbi 7 miliard €) si dhe me prodhimin e raketave me rreze deri 1000 km, demostrojnë fuqinë ushtarake si dhe vendosmërinë e Ukrainës në çlirimin e të gjitha teritoreve të pushtuara, përfshi Krimenë.

Ndërsa Moska mbetet me e izoluar se kurrë, Kievi vijon të mbështet fortë nga Perëndimi. Mbi 700 bilion € (tanke, raketa, avion, dronë të gjeneratës së fundit) nga USA/NATO/BE, çka  demostron kohezion të palëkundur dhe mbështetje të pakushtëzuar deri në fitoren e Ukrainës.

Vijoj të besoj në projektin e Presidentit Trump-2: “për ta ringritur edhe më të fortë USA kundër deep state dhe demokracisë burokratike”; të: “Paqes nëpërmjet fuqisë së armëve” si në rastin ndaj bazave bërthamore të Iranit, si dhe me përpjekjet për të “ndaluar me çdo çmim gjakderdhjen në Ukrainë”, në vijim gjeni:

Oponencë gjeo-strategjike ndaj Planit të Paqes, me 28 Pika:

Të jem i drejtpërdrejtë, ky draft-Plan, pra njohjen e Krimea, Luhansku & Donetsku si territore Ruse; ngrirja e vijave të frontit në Kherson & Zaporizhzhia; përgjysmimi i ushtrisë ukrainase; heqja dorë nga armët me rreze të gjatë; si dhe mbyllja përgjithmonë e derës së anëtarësimit në NATO, etj: “de fakto legjitimon pushtimin e territoreve të Ukrainës si dhe i vendos Putinit kurorën e fitimtarit të luftës”!?! 

Nga ana tjetër, ky draft “konfirmon gjunjëzimin e ukrahinës si palë humbëse e luftës” por në planin afatgjate e vendos Atë në kushtet e pamundësisë së mbrojtjes së sovranitetin Kushtetues si dhe  (mos) ushtrimit të autoritetit shtetëror në të gjithë tërësinë teritoriale të Ukrainës ! 

Edhe SHBA-të, nga “garant të paqes globale”, do të (keq) perceptoheshin, si “matraz të luftës” ndërsa nënëshkrimi i këtij Plani nga: “krimineli me i keq i kohëve moderne”, siç e quajti me të drejt Putinin kancelari Gjerman, do të ngrinte pikpyetje serioze mbi kohezionin Euriatlanik, pra mes ShBA-NATO-BE!

Po ashtu, “Truimfi i Putinit”, do të amnistonte përgjegjësit e kësaj ndërmarrje vrastare (mbi 1.6 milion), si dhe legjitimonte një preçedent të rrezikshëm jo vetëm për sovranitetin e Ukrainës dhe mbrojtjen Euroatlantike por dhe për rendin e Sigurisë Globale.  E thënë më qartë, kështu siç është ky Draft do të hapte “kutinë e pandorës” për të legjitimuar luftën gjakatare si mjet për pushtime të tjera, jo vetëm nga Rusia !

Përmbledhje me konsiderata dhe rekomandime gjeo-strategjike:

Historia botërore dhe doktrinat e luftës nuk e njohon këtë lloj paqe (lëshimin e sovranitetit në tavolinë dhe legjitimimin e pushtuesit), pasi të tilla marrëveshje  (p.sh e Dejtonit 1994 ndali luftën por mbas 31 vitesh s’ka sjell ende paqen; autonomia-Plus e Krimesë në 2014, apo asociacioni për Mitrovicën, etj), mund ti kënaqin qoftë edhe interesat e USA, BE, etj por nuk kanë prodhuar paqe për qytetarët, përkundrazi destabilitet, garë armatimesh dhe premisa për gjakëderdhje. 

Lajm shumë i mirë është që po vijojnë negociatat USA-Ukraine, ku përveç reduktimit nga 28 në 16 pika, shpresomë që në thelb të mos legjitimojnë pushtuesin. Kështu, besoj se vetëm duke mos i dhënë “kurorë fitimtari por ndëshkim shëmbullor Putinit”, paqja në Ukrainë, rendi global dhe interesat Euroatlantike do të triumfojnë mbi neo-nazistët, neo-stalinistët, neo-Millosheviçët, shtetet dhe organizatat terroriste.

Përsa shilacionet staliniste jo vetëm në Mosk dhe Beograd, theksoj edhe më fortë se nuk ka asnjë/ZERO referencë krahasuese me rastin e Kosovës, pasi: “Lufta e NATO-s në 1999 ishte për çlirimin e Kosovës së pushtuar dhe përgjakur nga Serbia”, si dhe kujtoj se në 9 Qeshor 1999 në Kumanovë u nënëshkrua marrëveshja ushtarake midis “palës humbëse”, Ushtria e Millosheviçit si dhe “palës fitimtare”, USA/NATO”!  Ndaj, e përsëris se për interesat gjeopolitike Kombëtare, na duhet te rreshtohemi pa kushte në frontin e fitimtarëve të luftës në Ukrainë ndaj të keqes së njerëzimit (Rusisë-Putiniste).

*Autori: Gjeneral ® Piro Ahmetaj: 

Senior Ekspert për Sigurinë Kombëtare, 

Ballkanit si dhe marrëdhëniet me USA/NATO; 

Ish: zv/SHSHP, Këshilltar i Presidentit si dhe, 

Përfaqësues i RSh në SHAPE/NATO.

Prof. Dr. Fejzulla Berisha/

Kosova përballë një prove vendimtare shtetërore

Zgjedhjet e 28 Dhjetorit 2025 përfaqësojnë shumë më tepër sesa një proces të rregullt elektoral. Ato përbëjnë një provë të rëndësishme politike, institucionale dhe morale për Republikën e Kosovës, në një fazë delikate të konsolidimit të saj shtetëror. Në thelb, qytetarët përballen me një dilemë thelbësore: forcimin e një shteti funksional, të bazuar në ligj, profesionalizëm dhe përgjegjësi publike, apo vazhdimin e një praktike qeverisëse të karakterizuar nga improvizimi politik, diletantizmi institucional dhe personalizimi i pushtetit.

Kur diletantizmi politik institucionalizohet

Sfida kryesore e Kosovës nuk lidhet me mungesën e kornizës ligjore apo institucionale, por me mënyrën se si pushteti është ushtruar në praktikë. Në shumë raste, qeverisja është perceptuar dhe trajtuar jo si shërbim ndaj interesit publik, por si instrument për realizimin e interesave personale apo partiake. Ky realitet ka mundësuar shndërrimin e diletantizmit politik, në bashkëpunim me klientelizmin dhe kapjen e institucioneve, në një model funksional të ushtrimit të pushtetit.

Si pasojë, antivlerat janë normalizuar, ndërsa standardet profesionale dhe meritokracia janë margjinalizuar, duke e dobësuar ndjeshëm efektivitetin dhe besueshmërinë e institucioneve publike.

Antivlerat si kërcënim për integritetin shtetëror

Në praktikat e shteteve me demokraci të konsoliduar, korrupsioni moral dhe institucional konsiderohet një kërcënim serioz për sigurinë dhe stabilitetin kombëtar. Në rastin e Kosovës, tolerimi i zgjatur i praktikave të tilla ka krijuar një proces degenerues, që vepron gradualisht mbi themelet e shtetit. Mosndëshkimi i vazhdueshëm i këtyre dukurive ka minuar besimin e qytetarëve në institucione dhe ka thelluar distancën ndërmjet aparatit shtetëror dhe shoqërisë.

Shtetet e vogla dhe pamundësia për të toleruar antivlerat

Përvoja ndërkombëtare tregon qartë se shtetet e vogla dhe të reja nuk e përballojnë dot luksin e institucioneve të dobëta dhe qeverisjes joprofesionale. Modele si Finlanda, Estonia dhe Singapori dëshmojnë se suksesi shtetëror nuk është produkt i retorikës politike, por i ndërtimit sistematik të institucioneve të forta, të bazuara në meritokraci, kompetencë dhe respekt ndaj ekspertizës.

Roli i elitës intelektuale dhe përgjegjësia publike

Elita intelektuale dhe akademike – profesorët, studiuesit, juristët, ekonomistët dhe profesionistët e fushave strategjike – përbëjnë një nga shtyllat themelore të zhvillimit shtetëror. Heshtja e tyre në raport me deformimet institucionale krijon një boshllëk të rrezikshëm, i cili shpesh mbushet nga mediokriteti politik. Historia evropiane dhe praktika demokratike dëshmojnë se reformat e qëndrueshme nisin nga mendimi kritik dhe angazhimi akademik, jo nga propaganda ose improvizimi politik.

28 Dhjetori 2025: Zgjedhje për shtetin dhe rendin institucional

Zgjedhjet e ardhshme paraqesin një moment vendimtar për vetëdijen qytetare. Ato janë një mundësi për të zgjedhur mes forcimit të një shteti funksional, të bazuar në standarde morale dhe profesionale, dhe vazhdimit të një modeli qeverisjeje të dominuar nga personalizimi i pushtetit dhe servilizmi politik.

Kosova nuk ka nevojë për figura të rastësishme apo për qasje populiste ndaj pushtetit. Ajo ka nevojë për lidership të përgjegjshëm, me kompetencë profesionale, integritet moral dhe vizion shtetëror. E ardhmja e Republikës së Kosovës ndërtohet mbi meritokraci, forcim institucional dhe respekt ndaj parimeve të qeverisjes së mirë, jo mbi narcisizëm politik dhe improvizim.

Përvoja historike e dëshmon në mënyrë të qartë: shtetet e vogla mbijetojnë dhe zhvillohen vetëm kur udhëhiqen nga elita e përgjegjshme dhe profesionale.