Nga Blerta Haxhiaj/Mendja përshkruan të njëjtën rrugë me ne dhe në distancë dominohet nga e pamundura e sjellë në dritë, në bazë me sintezën e hapësirës së përfaqësimit dhe nga një korrelate obligative në mënyrë simultane por e ndarë kundër vetëvetës për tu hapur në rrafshin transcedental të subjektit për të konstituar prapa objektit është ajo e cila ne e thërrasim ‘pothuajse transcedentale’ e jetës, punës dhe gjuhës. Puna (Labour; Work) rrjedh nga inxhinierët anglezë – work – në kuptimin praktik; -labour- në kuptimin ekonomik; prandaj përjashtohet mundësia për në kuptimin praktik, fizik; ekonomik (gr e vj -oikonomia – udhëheqja e punëve të shtëpise). Në rend për të sjellë urgjencen e obligimi dhe pamundësinë në këtë vorbull të ndërprerjes historike është e domosdoshme që analiza të bëhet drejt përmes mendimit e cila mund ta gjej burimin e saj në një të tillë. Është e domosdoshmë që një formulim verbal të mos harxhojë kohë duke u munduar të tejkalojë fatin apo pengesat në mendimin modern në përpjekje për të arritur pikën e cila do të duhej të kthehej prapa. Është e qartë që në ditët tona akoma ndoshta vendimtare e cila na lidh nuk mund të shmanget e tëra por sëpaku të dominohet nga fragmentet dhe të arrije në epokën moderne dhe të na kapë që të investojë dhe të na shërbejë si një rrafsh vazhdues për diskursin tonë. Mirëpo akoma në gjysmën e eventit ndoshta njëra nga më të rëndësishmet që nga rrënjat është poziviteti nga e cila format tona empirike të dijes janë pezull kanë ngelur në pezull dhe pjesa tjetër e mbetur e ngjarjes patjeter duhet analizuar. Në analizat e Adam Smith (labour) puna zotëron pozicionin e privilegjuar të pushtetit e cila zotëron një masë konstante mes vlerës së gjërave bën të mundshme të këtë barazvlefshmëri në shkëmbimin e objekteve të domosdoshme të cilat standartizohen të cilat ekspozohen për shkëmbim, mirëpo ky konstatim nuk qëndron edhe pse është e vërtetë sepse puna nuk mund të përdoret si një masë konstante si një subjekt me shumë funksione për tu përfaqësuar. Nga ana kronologjike 1775 – 1795 nga e cila konfigurohet dhe indikohet nga veprimtaria e Smith, Jussieu dhe Wilkins – koncepti i punës, organizmit dhe sistemi gramatikor janë prezantuar apo riprezantuar me një status të veçantë në analizat e përfaqësimit dhe në hapësirat e caktuara në të cilat analizat janë rreshtuar. Pa asnjë dyshim në funksionet e tyre kërkohej vetëm të provohej autoriteti për këtë analize e cila lejon qëndrueshmërinë e identiteve dhe diferencave dhe për të siguruar mjetet me një lloj kualiteti për rregullin e natyrës. Por as puna apo sistemi gramatikor ose struktura organike mund të definohen apo të stabilizohen nga një proçes i thjeshtë ku përfaqësimi është dekompozuar, analizuar dhe rikompozuar, duke përfaqësuar vetëveten për vetëveten në një duplikatë të pastër. Hapësira e analizës nuk mund të dështoj për të humbur autonominë e saj, tabela e ndjekur për tu bërë e mundshme për të gjithë rendin, matriksa e të gjitha lidhjeve, forma e harmonisë ku të gjitha qëniet janë të shpërndara në individualitetin e tyrë të vetëm. Identiteti elementar është i rrethshkruar nga ato të cilat priren të shfaqen, përmbledhja shpërbehet duke shfaqur ato, konstantja e bën të mundshme për t’i skanuar ato që nuk janë më shumë se sinteza, struktura apo sisteme të cilat qëndrojnë larg pas të gjitha divizioneve që mund të rregullohen në baze të shkuarës. Rendi i dukshëm me dallimet e saj është një dërrase sipërfaqësore e cila akoma nuk është hedhur në gremine. “Hapësira e dijes përëndimore tani është në majë: taksinomia e cila është e rëndësishme, një zgjerim universal i shtrirë në korrelacion me mundësinë e mathesis e cila konstituon dijen – dhe prioriteti i saj se është i mundshëm, përfundimi i saj në përfeksionin e saj është tani në rregullimin e vetëvetës në dakordim me një vertikalitet të erret e cila definon ligjet e bashkimit (…)“ përshkruan të gjitha diskontinuitetet, paraprin themelimin e ndërmarrjes të përceptimeve dhe shfaq të gjitha në linjën horizontale të taksinomisë përmes aksesorëve të pasojave. Kultura europiane është duke shpikur për vetëvetën një thellësi në të cilën ajo që ka rëndesi nuk është identitet, karakteret dalluese, tabelat e përhershme me të gjitha rrugët e mundshme dhe kthesat mirëpo një fuqi e fshehur zhvillohet mbi bazat e bërthamave të tyre primitive, origjina, kazualiteti dhe historia. Kthesa e cila ndryshon pikënisjen e shekullit dhe i nënshtrohet një modifikimi të pakthyeshëm ishte vetë dija si një mënyrë interiore dhe e pandashme e të qënurit mes njohjes se subjektit dhe objektit të dijes. Cuvier, kërkimet e tij si synim strukturën interiore organike te qenieve të gjalla, dhe në rend për të bërë të mundshme këtë metodë të anatomisë krahasuese e cila përdoret është Jeta si një formë fundamentale e dijes, e cila prodhon objekte të reja, lidhja e funksionit të karakterit dhe metoda të reja siç është kërkimi i analogjive. Grimm dhe Bopp ishin për definimi e ligjeve të gradimit të vogël, sepse “diskursi është një mënyrë e dijes e cila është zëvendësuar nga gjuha, e cila definon objektet”. Relacioni jeta – gjuha është metoda fundamentale e dijes e cila mban në krahë unitetin sekondar dhe korrelacionin e derivuar të shkencave të reja dhe teknikave në objekte paprecedente. Konstituimi i këtyre metodave themelore është varrosur thellë në densitetin arkeologjik. Aktiviteti njerëzor dhe vlera e gjërave në një mënyrë janë të komunikueshme në përfaqësimin e elementeve transparent, vlera nuk mund të definohet sikurse në epokën klasike mbi bazat e një sistemi të barazvlefshem dhe të aftësive për të përfaqësuar njëri-tjetrin. Vlera nuk është më një shenjë, ajo është një produkt, çdo vlerë ka origjinën te puna.
JULIAN ZYLA, MES AMERIKES DHE SHQIPERISE
Intervistë me themeluesin e “Win or Win Communications” Julian Zyla/Bisedoi: Ermira Babamusta/
A mund t’na tregoni pak për kompaninë tuaj “Win or Win”.?
Julian Zyla: Pasioni dhe përvoja ime në gazetari, si dhe në politikë, më bëri të nisja Win or Win, një kompani për të ndihmuar institucionet dhe kompanitë të komunikojnë në mënyrë efektive. Win or Win është e specializuar në fushata politike dhe marketingu.Më jep kënaqësi të shoh se si një ide e thjeshtë u shndërrua në realitetin e suksesshëm të një firme me klientë të rëndësishëm.
Cilat janë disa nga projektet në të cilat keni qenë i përfshirë deri tani?
Julian Zyla: Vendosa të shkoj në Shqipëri pasi punova si gazetar për Zërin e Amerikës në Uashington D.C dhe Nju Jork. Gjithashtu kam studiuar, por edhe kam pasur përvojë në komunikim politik, duke u përfshirë në fushatën presidenciale të znj. Hillari Klinton. Që kur vendosa të themeloj Win or Win, kam punuar me klientë si Bashkimi Demokratik për Integrim dhe Komuna e Gostivarit në Maqedoni, apo Sfida për Shqipërinë në Shqipëri, duke qenë gjithashtu në kontakt me korporata si klientë të rinj si Teoren, ABI Bank, Union Bank, Global Travel, etj.
Në Shqipëri gjithashtu isha pedagog i Marrëdhënieve me Publikun dhe të Folurin në Publik në Universitetin Europian të Tiranës. Me z. Henri Cili, aksionari i vetëm i UET, filluam kompaninë e PR-it politik “Pro-Democratia”, ku unë shërbeva si CEO i parë i kompanisë. Më pas vendosa të themeloja Win or Win.
Ju intereson personalisht politika? A jeni i interesuar të jeni vetë politikan?
Julian Zyla: Unë besoj te politika si shërbim. Kam studiuar shkenca politike në Romë, në Universitetin Sapienza dhe pastaj në Nju Jork, në NYU: politikën e shoh si thirrje. Ndërsa studioja, zakonisht mendoja se si ato gjëra mund të zbatoheshin për të ndihmuar në përmirësimin e jetës së njerëzve në Shqipëri. Tani punoj në komunikim. Por nëse më ofrohet, do të pranoja me entuziazëm të kontribuoja për vendin tim.
Cilat çështje ju interesojnë?
Julian Zyla: Në Shqipëri, ekonomia është ende çështja dominuese. Edhe pse kjo është e vërtetë për shumë vende, ende shumë shqiptarë përballen me vështirësi të mëdha ekonomike. Më intereson të gjej mënyra për të përdorur politikën për të përmirësuar shanset e njerëzve. Deri tani, besoj se procesi i integrimit evropian është ende përgjigja më e mirë strategjike për Shqipërinë dhe shqiptarët.
Cili është ndryshimi më i rëndësishëm që keni sjellë në një projekt?
Julian Zyla: Unë besoj në komunikimi frymëzues. Kjo është arsyeja pse me klientët e mi insistoj në krijimin e emocioneve dhe pozitivitetit. Ky është ndryshimi më i madh që zakonisht u sjell projekteve të mia.
Si ndikon komunikimi politik te politikëbërësit, media dhe publiku?
Julian Zyla: Një pjesë e madhe e politikës së sotme është komunikim. Por kurrë nuk mund të jetë e gjitha, sepse pa përmbajtje, vlera ose komunikime të të vërtetave nuk do të funksionte. Komunikimi është rruga për politikanët për të arritur te njerëzit dhe për të ndikuar vendimet e tyre. Ky ndërveprim, natyrisht, ndikon edhe vendimmarrjen e vetë politikanëve. Kjo sepse ata, ndërsa vendosin, do të mendojnë se si do të jenë reagimet publike ndaj politikave të tyre.Mediat kanë një rol të dyfishtë. Ato duhet të informojnë duke respektuar dhe transmetuar ato që komunikojnë politikanët. Por gjithashtu duhet të informojnë edhe duke krijuar përmbajtje të pavarur.Komunikimi politik është kombinim i këtyre forcave: politikës, medias dhe publikut.
Çfarë strategjish përdorni në “Win or Win” për marketingun e kompanive?
Julian Zyla: Ne kombinojmë praktikat më të mira, si të marketingut tradicional ashtu dhe mediat e reja. Është vërtetuar shkencërisht se njerëzit veprojnë bazuar në emocione. Pra, për të shitur një produkt nuk mjafton të thuash është i mirë. Duhet të pasqyrosh që identitet për të cilin konsumatori yt të jetë krenar.Ne zakonisht e studiojmë kompaninë që kemi klient, studiojmë konkurrentët, tregun, dhe pastaj gjejmë mënyrën më të mirë për të maksimizuar potencialin e saj.
Çfarë është e nevojshme për një fushatë marketingu efektive dhe krijuese?
Julian Zyla: Gjëja më e domosdoshme për një fushatë efektive është procesi i hulumtimit. Duhet kuptuar identiteti i vërtetë i kompanisë dhe të komunikohen pikat e saj të forta kundër dobësive të konukurrentëve. Nëse shmanget forca e identitetit të kompanisë apo komunikohen ekskluzivisht produktet, kemi të bëjmë me marketing të paefektshëm ose të pjesshëm.
Cili është sekreti i një strategjie të suksesshme mediatike?
Julian Zyla: Strategjia për mediat ka sukses nëse njihet mirë publiku që nevojitet dhe nëse komunikohet mesazhi i duhur për të. Pra, duhet targetim. Kjo do të thotë që duhet të japësh përmbajtjen e duhur në mediumet e duhura. Qoftë gjatë emisioneve televizive. Qoftë në gazeta. Dhe me ta duhet komunikuar në një mënyrë të tillë që mes teje dhe publikut që të intereson të krijohen pika të përbashkëta.
Cilat çështje ndieni tuajat? Çfarë pasionesh keni?
Julian Zyla: Pasioni im është politika. E shoh si një mjet për të përmirësuar jetën e njerëzve. Këtë filozofi përpiqem ta zbatoj edhe në komunikim. E shoh si kontribut që subjektet të mund të komunikojnë më mirë vizionin e tyre. Kjo, njëkohësisht, u jep njerëzve mundësi për alternativa më të qarta.
Kush ju frymëzon?
Julian Zyla: Njerëzit që luftojnë për ndryshim më frymëzojnë. Unë besoj se mundësitë tona për përmirësim janë të pafundme. Pra, sa më shumë të përpiqemi të përmirësojmë status quo-në, aq më mirë është për ne dhe për njerëzit që duam.
Cilat janë planet / synimet / projektet tuaja të ardhshme?
Julian Zyla: Për momentin jam i fokusuar në suksesin e Win or Win. Politika mund të quhet një qëllim afatgjatë. Unë besoj te krijimtaria, si në komunikim ashtu edhe në politikë. Kështu që do të vazhdoj të praktikoj sa më shumë kreativitet në çdo gjë që bëj.
Me 4 euro turizëm, mos ta dëgjoj kush?!
Nga Ilir Levonja/
1) Ka disa ditë që plot webe, japin një reportazh të një tv-je franceze, për turizmin shqiptar. Se si mund të kalosh javën me 500 euro. Dhe të hash me 4 a 5 euro vaktin etj. Shto pastaj ato pamjet filmike me muzikë. Dhe ndjenjat e fryra tonat se, jemi perla e ballkanit dhe e botës. Një bregdet i mahnitshëm, plazhe me pyje, a parqe…, laguna, derdhje lumenjsh, pyje buzë detit etj. Po nuk jemi! Ua them me siguri. Por si gjithmonë na pëlqen të mburremi. Na pëlqen të mos jemi vetvetja. Por ajo, dukja.
Ndjenjat tona të fryra se, gjoja, ushqimet janë bio. Kuzhina jonë etj. Dhe se shërbimi nga më të mirët, aq sa të huajt mbeten pa mend.
E gjeni edhe në faqen e kryeminstrit, i cili beson se, që pas ardhjes së tij në pushtet, turizmi shqiptar ka ndërruar faqe. Dhe është sot një ndër konkurentët me turizmin në botë.
Pra për bukuritë dhe çmimet e lira.
Një pështirosje ja, kjo jemi. E kësisoj nuk krahasohemi fare me botën. As mos ta çojmë nëpër mend. Dhe kjo për fajin e atyre fisnikëve që e duan punën. Që duan të jenë si bota.
Por për dështimet klasike të shtetit me shtetarët e saj.
2) Para së gjithash duhet të them se reportazhe të tilla, janë të porositura. Madje me pjesë teksti e pamje të serviruara. Mjafton që një socialist të fluturoj mbi atdhe. Dhe ato pamje filmike, të retushuara a tonuara, janë gati për tv-ën franceze. Paratë përsipër dhe u kry kjo punë. Do ishte ndryshe nëse një television do vinte aty për llogari të vet. Por jo vetëm për turizmin. Për gjithka tjetër. Shqipëria jonë ngel në klasë.
Dhe ta dini, është ndryshe reklamimi. Nuk ka vend në botë që nuk reklamon turizmin. Jo vetëm në sezone, por gjatë gjithë vitit. Pasi turizëm nuk bëhet vetëm kur lahesh. Po në çdo stinë, Turizmi është një kompleks veprimtarish. Madje teksa shkruaj këto radhë, CNN po jep një sekondazh pamjesh nga deti i vdekur, me ftesën për të vizituar Izraelin. Pra reklamimi është praktikë normale në ekonominë e tregut. Mirëpo kur u përpoqja të futesha në faqen e kryeministrit të Izraelit, nuk gjeta ndonjë link nga CNN-i, ku ai tu thoshte qytetarëve ja si bota e vlerësojnë vendin e tyre. Kurse kryeministri shqiptar, paguan për tu shitur mend qytetarëve. Eshtë një lloj reklamimi bajat shqiptar. Një dukje për të hedhur hi syve. Pasi realiteti është krejt ndryshe.
3) Unë do t’ia falja çdo perversitet, jo vetëm këtij, por kujtdo shtetari. Mjaft të shikoja grimcat nga një turizëm bashkëkohor me atë të botës. Por nuk i kemi. Sot ne jemi afro 40% e shqiptarëve që jetojmë jashtë vendit. Kemi sy e bëjmë krahasime. Sidomos kur vijmë aty. Nuk ua shpjegoj dot se sa e mallët është ardhja. Se sa horizont i pamat’ është dashuria për vendin tënd, për njeriun tënd. Edhe pse ai është i mbytur rrudhash a hallesh. Eshtë një provë që nuk ka përpjekje ta qarkoj me fjalë. Prapë është përmbi, diçka ta lë një peng tek gjoksi. Një peshë që të shtyp. Dhe duhet të jesh emigrant ta provosh këtë. Megjithatë një squllje të mbyt menjëherë, qoftë nga komunikimi, shërbimi, çmimet, papastërtia. Dhe ajo rrëmuja me zhurmat apo shërret në grup për parkime a gërvishtje mjeti. Deri tani është një shanc qiellor që nuk po plas ndonjë epidemi. Pasi jemi një kazan plehrash.
Isha vjet, pashë Divjakën…, mu dhimbs si dreqi. Ajo nuk ishte më Divjaka e gëlqeres së Enver Hoxhës. Por e plehrave me shumicë të demokracisë sonë demode. Mora malet e Korçës.
4) Nuk e di se si ndihen shqiptarët dhe se si duan ta besojnë një lloj ballafaqimi me realitetin përmes fakteve të tilla. Si kalohet me 4 a 5 euro? Mos ta dëgjoj kush se pastaj do të pyesin…, po shkon për tu ushqyer, apo për turizëm? Pra me 4 apo 5 euro mund të ushqehesh, por jo të bësh turizëm.
Turizmi ka kursimet e veta në formë tjetër.
Në bonuset që merr. Në ofertat.
Nuk e di se si ndihen kur paralel me pamjet, e vërteta është një informalitet brutal. Pasi të shërbejnë kamarier që nuk paguhen, nuk kanë siguracione. Shkurt njerëz të pa lumtur. Të serviren ambjente pa asnjë garanci jete. Dhe një shtet që nuk përballon as nxjerrjen e një adn-je, për shkak se ka vetëm një aparaturë së cilës i është djegur llampa. Siç është rasti me vajzën ruse, një kob i turpshëm. Kjo ndodh në Shqipëri, në shtetin e Edi Ramës. Ka një makineri sherbimi jashtë kushteve teknike, siç ishte rasti i djeshëm në Velipojë. Ku askush nuk ka përgjegjësi. Askush nuk njihet. Montohen pajisjet me i thuaj një çikë atij, të vi këtej sonte, etj.
Jepen liçenca shërbimi me gjobë përsipër. Dhe shërbimet u paguahen sekserëve. Jo institucioneve, përshembull uji, ujrat, pastrimi. Apo dritat.
Ndoshta kanali televiziv francez i referohet resoteve ku kalon pushimet Edi Rama, Iliri, apo vilave të kunatit të Berishës në gjirin e Lalzit. Se sa për mëndjet e këtyre që vine nga bota, ua themi ne… vine për të shuar kuriozitetin. Ose për hatrin tonë. Dhe ata që njoh unë, e që kanë qënë me mua deri në skaj, në jug, çmimet i kanë quajtur të kripura. Kushtet beterr, Madje dikujt nuk ia shpjegoja dot togfjalshin, të shesësh pordhë. Kur ca çuna varavingeshin me motora uji, shfrynin stërkala shkume me shumicë, mes kokave të njerëzve. Sikur të kishin kapur qiellin. Si t’ja shpjegoja që të më zbrazej pesha. Habinë atij tjetrit nga bota, kur thoshte se, si, i lejojnë këta. Mund të vrasin njerëz. Megjithatë për mirësjellje të thonë good, good.
Good e mos u pafshim më.
5) Paralelisht me videon e ERT-ës, (ediramatelvizion) jepen dhe ca shifra pagash nga Instituti i Statistikave në vend. (INSTAT) Kryesisht për vitin që shkoi. Një pakicë fare e vogël, afërmendsh, ata që punojnë me agjensitë e huaja, apo shoqatat, marrin një pagë, pak të krahasueshme me qytetarin perëndimor. Pjesa dërrmuese varion tek njëqindmijë e ca lekshi. Me një llogari të thjesht i bie që pushimet janë një privilegj social. Kësisoj që, një vend që nuk i ofron mundësi relaksimi qytetarit të vet, nuk ka se si t’ia ofrojë atij nga bota.
Pasi turizmi nuk është industri e hallit, që bëhet me hallexhinj, por industri e finesës, klasit, traditës. Një lloj llumturie që ta ofron i lumturi. Jo i lodhuri rrugëve të botës. Asesi. Jo ai soj lloj shtet që u bllokon rrugëve bashkëkombasve. Atyre që në emër të atdheut vine e derdhin edhe ato pak kursime dimri.
Shkëlqesi pa shkëlqim, vëre vëth në vesh. Turizmi nuk është lirësia, por standarti. Dhe, ti, për standarte je vëllai i Zeros.
Dështon marrëveshja e re me FMN-në, Kosova humb 16 milionë euro
Republika e Kosovës do të humb 16 milionë euro kredi nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, pasi që më 4 gusht përfundon një marrëveshje ekonomike më këtë Fond, bëjnë të ditur zyrtarë të Qeverisë në largim të Kosovës.Për shkak të mosformimit të institucioneve të reja, autoritetet në Prishtinë nuk kanë mundësi që të negociojnë me FMN-në për ndonjë program të ri.
Republika e Kosovës kishte arritur një marrëveshje ekonomike me Fondin Monetar Ndërkombëtar në vitin 2015, në vlerë prej rreth 185 milionë euro, në kohëzgjatje prej 22 muajsh. Afati i kësaj marrëveshjeje skadon më 4 gusht të këtij viti.Agim Krasniqi, zëvendësministër i Financave në Qeverinë në largim të Kosovës, tha për Radion Evropa e Lirë se kjo marrëveshje nuk ka mundësi të vazhdohet dhe të negociohet për program të ri, pa formimin e Qeverisë së re.
“Rreth 16 milionë euro nuk mund të merren kredi. Misioni i FMN-së është dashur të vijë në muajin qershor. Por, për shkak të zgjedhjeve nuk ka ardhur. Pa pasur rishikim të katërt të marrëveshjes, nuk mund të merren këto kredi”, tha Krasniqi.Krasniqi, ndërkaq thotë se mosprania e Kosovës në programet e FMN-së, humb besueshmërinë e Republikës së Kosovës karshi institucioneve tjera financiare ndërkombëtare dhe investitorët ndërkombëtarë.
“Nëse nuk je në program humb kredibiliteti, besueshmëria edhe tek investitorët tjerë. Këto janë çështje të lidhura me njëra-tjetrën. Për arsye se raportet e një shteti, në këtë rast raportet e Kosovës me FMN-në, vlerësohet kredibiliteti edhe qëndrueshmëria e financave publike”.Ekspertë për çështje ekonomike në Kosovë, ndërkaq thonë se dështimi i marrëveshjes së re me Fondin Monetar Ndërkombëtar, rrezikon realizimin e projekteve të parapara me ato kredi.Arian Zeka, kryeshef ekzekutiv në Odës Ekonomike Amerikane, thotë se ky është edhe një sinjal për nevojën e formimit sa më të shpejtë të institucioneve të reja të Kosovës, të dala nga zgjedhjet e 11 qershorit.“Nëse marrëveshja në fjalë ka paraparë ndonjë grant financiar ose infuzion financiar për shtetin e Kosovës, atëherë natyrisht se ajo që mund të rrezikohet është mosrealizimi i ndonjë projekti, financimi i të cilit është paraparë më mjete të FMN-së”, tha Zeka për Radion Evropa e Lirë.Programi i fundit i Qeverisë se Kosovës me Fondin Monetar Ndërkombëtar, ishte për të ndërmarrë reforma për përmirësimin e ambientit të të bërit biznes dhe të fuqizimit të pozitën së saj.Ndryshe, marrëveshjet me Fondin Monetar Ndërkombëtar i kanë ndihmuar Kosovës që të marrë kredi me kushte shumë të volitshme, si nga Banka Botërore dhe institucionet e tjera financiare ndërkombëtare, vlera e të cilave ka arritur në 400 milionë euro.Kosova, në vitin 2009 është anëtarësuar në Fondin Monetar Ndërkombëtar, kurse në muajin qershor po të këtij viti, është anëtarësuar edhe në Bankën Botërore.(Nadije Ahmeti)
SELENICA 1917-2017
Reportazh nga GËZIM LLOJDIA/
1.Selenica e njohur prej bitumit, që ka prodhuar ndër kohëra. Selenicës shtrihet rrëzë kodrave. Vjosa është një gjarpër shtriqet në bregun përtej. Qyteti minator shqyrton një fytyrë plotë rrudhje tregon plakje para kohe dhe braktisjen e madhe. Tre plagë që vunë në lëvizje,shkurt gërryen nga themeli qytetin minator në 20 vjet tranzicion .Orët e zhvillimit të qytetit, mbetet socializmi.
Vitet ’90 sollën dhimbje në të vërtet shpirti u çlirua nga gurëzimi i materias dhe braktisja morri dhenë. Qyteti ,që ruante në shpirtin e tij produktin e zi ka parë, mirëpo ka njohur më shumë të huaj. Pasqyra e kronikave të tij thonë se : ujqërit dhe zogoria e tyre ishin gati ti mbanin pirjet ashtu si pronë të tyre me kohëzgjatje të pambarimtë ,nëse nuk do ta përballonin vendasit ,sulmet e kësaj aradhe të tërbuar, që ka ardhur nga pushtuesit e egër,por jo më pak nga shfrytëzuesit ,që sunduan minierën. Qyteti në pamje të parë ngjan si qytetet e tjerë të fjetur në kohët sotme me arin vjeshtor dhe brymën e hënës me Vjosën tek bregu me kodrat tek kokat ,miniera që shtrin labirintet e veta nën trupin e tij .Mirëpo askush nga vendasit nuk e kishte menduar se ai produkti i zi,ishte pasuri që merrte flakë nuk do tua kalonte jetën pa brengosjen deri në dridhjen nga pikëllimi nga shfrytëzimet,aksidentet dhe tmerret e tjera .2.Rruga për në Selenicë tregon një asfalt të brishtë vende -vende kafshuar nga ujërat . Maune sjellin rëra bituminoze nga Selenica(në të vërtetë minierën e shfrytëzon prej vitesh një kompani franceze) kanë shkatërruar këtë udhë dhe udhët e tjera . Bitumi natyral i Selenicës njihet qysh para 2000 vjetësh, citojmë kronikat.Dhe më tej tregojnë se është përdorur si armë lufte nga ilirët, grekët e vjetër, romakët .Me këtë pasuri kombëtare, që nxirret nga nëntoka vendi ynë duhej të ishte vendi i parë në tokë ku duhej të kishte të gjitha rrugët me asfalt .Se çfarë është ky produkt natyral,të lexojmë kronikat . Bitumi i Selenicës është një pasuri natyrale, që gjendët në nëntokë. Kjo pasuri është shfrytëzuar nga të huajt, thonë kronikat e hershme.
Shprehja shqiptare: zifti i Selenicës ka shtruar rrugët e botës,ndërsa kanë lënë në mjerim rrugët e këtij vendi gjen mishërim tek udhët e lumit të Vlorës. Kjo pasuri kombëtarë gjykoj se i duhej dhënë ë investitori të huaj,mirëpo më parë duhej të ishin mbuluar me zift, të gjitha udhët e këtij vendi. Regjimi socialist gati 50 vjeçar nuk ja dha të huajve, mirëpo edhe në atë kohë zifti i Selenicës nuk i mbuloi dot rrugët më çakëll. Çfarë duhej të kishte bërë shteti kur u kris sistemi i centralizuar?
Kjo minierë mund të njësohet më ato të nxjerrjes së arit kushedi, në të vërtetë për arin e zi, që nxirrej në Selenicë,ngase një ditë edhe tregu do të gjendej. Shteti do të duhej të kishte marrë në konsideratë faktin-udhët e këtij vendi gjysmë të shkatërruar dhe asnjëherë të shtruara me zift. Atyre duhej tu kalonte përsipër zifti i zi, për ti sjell në standard me udhët e fqinjëve tanë . Shqyrtojë dhe sjell në vëmendje: këta fqinjët tanë s’kanë pasur minierë zifti, mirëpo rrugët e tyre futen te standardet evropiane.
Shqyrtoj sërish: me minierë zifti, por me :”rrugët e standardeve të luftës”. Kemi një minierë të vendosur diku në periferi të qytetit të minatorëve ,që nxjerr produktin kryesor të mbulesës së zezë të udhëve. Mirëpo nuk ka asnjë arsye, që rrugët shqiptarë të krahasohen me vendet ku janë zhvilluar luftërat e fundit si Kabuli apo Siria. Nëse udhëton sot nëpër aksin rrugor Vlorë-Lumi i Vlorës -Borsh kjo udhë e Kurveleshit të poshtëm të nxjerr në bregdet,mirëpo ajo ngjanë se përsipër i janë rrëzuar bomba luftë duke u kthyer kështu në hendeqe e kanale .Zifti në këtë udhë ngjanë si gjalpi sipër një copë bukë të thekur. Mirëpo po të kërkosh të ngjitësh në Kurveleshin e sipërm bukurit aty rrëzohen para syve nga mungesa e rrugëve. Fshatra të tërë të këtij vendi nuk kanë rrugë ndërsa një investitor i huaj ka kohë, që bënë pramati me produktin e zi, që e nxjerr nga nëntoka jonë. Kjo pasuri nxirret në vendin e quajtur Selenicë nuk ka mundur do të shtrojë disa km më tej në udhën ë lumit të Vlorës .Si mundët vallë, që gjithë arteria kryqësore e këtij qarku është copë-copë, për ibret shprehën lebërit. Fqinjët tanë nuk e kanë këtë pasuri ,çuditërisht rrugët e tyre ndrijnë nga asfalti i mrekullueshëm.”Ari i zi” gjendët në nëntokën tonë është si flori e shkuar floririt, or tunxh ,ngase kjo pasuri që ka ngjyrën e zezë do të kishte shtruar të gjitha rrugët, cepat,lagjet dhe katundet e këtij vendi do të kishim turizëm,mos braktisje të fshatit,zhvillim të këtij të fundit,prodhime e përpunime të produkteve bujqësorë e blegtoralë. Nëse zifti do të ishte hedhur në rrugë,?Çdo katund do të ndriste nga udhët e shtruara me zift të zi. Kujtdo investitori të thoshe:hajde investo do të merrte rrugën. Por më këto udhë, gjithkund e zë lemeria për të shkuar dhe jo më për të investuar Rrugët do ti kishim si Evropa. Produkti. Gjendët në thellësi të shpirtit të tokës tonë, gjë na është dhënë për të bërë pramati. Mirëpo fjala bie :Si e shfrytëzojmë ne shqiptarët? Tregues i kësaj është gjendja e rrugëve. Portreti i tyre flet shkoqur. Shqipëri të qofsha falë….të ka dhënë Zoti këtë pasuri. Pra ta ka dhënë Zoti . Gjithmonë ka një shkak,përse Zoti të sjellë në jetë.Enigma,që nuk dihet,por që kuptohet.Ka legjenda mistike, që flasin për rërat e ndezshme ato lëshojnë flakë vetë. Këto rëra gjinden në Selenicë dhe në masivet e tjera përreth tyre .Po ti ku ishe shqiptar,kaq kohë dhe kaq gjatë ende së shqyrton arsyen se përse ta ka dhënë? Mos vallë për armë luftë,apo për rrugët e tua?Rrugët ,ato turpërojnë këtë vend ,që gjithsesi mbetet i bukur. Bukuri që vret sytë. Duhet të qartësojmë idenë se në radhë të parë. Përse duhet ti kemi rrugët të shtruara? Qytetërimet nisin tek infrastruktura rrugore. Gjithë braktisja masive e fshatrave nga jugu në veri ka një zanafillë. Mungesa e infrastrukturës rrugorë që në 25 vjeët nuk u ndërtuan ose nuk përfunduan dot.
3.
Kronikë: Të dhëna historikë nga autorë të huaj.Bitum do të thotë:Lëndë minerale me ngjyrë të errët a të zezë, në gjendje veshtullore ose të ngurtë, me prejardhje nga hidrokarburet e vajgurit, që nxirret nga toka dhe që përdoret për të shtruar rrugët etj.Viti 1905: Komunikimi midis Vlorës dhe Beratit,autori përmend : përmes armenit(fshati i sotëm ) dhe Signa(Sinja), preferohet nga karvanët në sezonin e dimrit (kur rruga nga Vlora në Berat, është përmbytur plotësisht).Autori përmend shpellat e bitumit në Picar. Industria minerare në Picar, e Selenitza(Selenica) dhe Romzi. Gurorët e saj, punonjësit janë grekët dhe vllahët. Fshati ka një xhami dhe një kishë dedikuar St Nicholas (Sënkol). Këto llafe në format të shkruar i përkasin Eugenio Barbarich. Albania. 1905
Roberto Almagià(Ënciclopëdia Italiana (1936).Selenizza (Selenica). 15 km nga Vlora, në një kodër në afërsi të bregut të majtë të Vjosës e njohur tashmë nga lashtësia për lëshimin e gazrave të ndezshme. Ato janë të lidhura më praninë e bitumit i cili është i mbarsur me gur ranor miocenit.Nga dekadat e fundit të shekullit të nëntëmbëdhjetë është kryer nxjerrja nga një kompani francezë. Atë pastaj e mori përsipër Shoqëria italianë e minierave Selenizza në vitin 1918 (me qendër në Romë), e cila nxirrte ekstrakt rreth 5-6000 ton në vit. Një dekovil mbart produktin në portin ë Vlorës.
4.
Kronikë:Pellgu minerar.Ekzistenca e këtij pellgu ka qenë i njohur, që nga kohët e lashta u përmend nga shkrimtari Pliny. Të parët, që përfituan nga fusha e asfaltit ishin turqit që sunduan Shqipërinë .Më vonë kemi një shoqëri francezë nga fundi i shekullit deri në fund të nëntëmbëdhjetës dhe Luftës së Parë Botërorë ,territori u pushtua nga forcat e ekspeditës italianë të cilët ftuan industrinë italiane të ndërhyjë për shfrytëzimin e rezervuarit. Ndërhyrja italiane. Ajo ishte e përbërë nga Lidhja e Minierave Selenizza, me kapital të konsiderueshëm .Ndërtuan një dekovil prej mbi 30 km për t’u bashkuar në portin e Vlorës dhe u zgjeruan galeritë e gërmimit sakaq që ndërtuan një fabrikë në Vlorë për përpunim asfalti për prodhimin e vajrave mineralë. Në vitin 1939, vitin e parë para luftës, prodhimi i asfaltit ka arritur në 15.000 ton me prodhimin e tij të vajrave mineralë, lubrifikantë të veçanta për të cilat pastaj industria italiane ishte e varur nga tregjet e huaja. Aktiviteti u ndërpre në vitin 1943 me pushtimin gjerman të Shqipërisë. Në vitin 1939 kompania kishte fituar koncesionin për shfrytëzimin e minierave të Shqipërisë. Prodhimi u iniciua në Porto Marghëra ku është prerë dhe është përdorur pastaj për prodhimin e acidit sulfurik. Hiri u përdor pastaj në çelik në vend të mineral hekuri.
5.
Kronikë:Treni(dekovili) Vlorë Selenicë.Treni ,dekovil bënte udhën e hekurt nga qyteti i Selenica drejt qytetit të Vlorës duke përshkruar edhe rrugë malorë. Ky lloj treni quhej dekovil dhe kujtohet mirë ndër banorë të qytetit. Dekovili i Selenicës është shfrytëzuar relativisht deri vonë. Ai sillte nga Selenica në Skelë rrotullat e asfaltit. Si e përshkruan një studiues lokomotivat me avull tërhiqnin duke u ngjitur në rrëpirën e kodrës mbas fabrikës së çimentos vagonët e vegjël.Deri në vitin ‘91 dekovili Vlorë-Selenicë funksiononte, por duke mos e përshkruar tunelin e qafës në Babicë. Ai qëndronte tek fshati i sotëm Alikokë-Babicë. Aty shkarkonte serën në rrotulla të mëdha të zeza. Qëndroi dhe disa kohë dhe më vonë ai dekovil heshti përgjithnjë. Ndërsa udha e hekurt nuk ka më gjurmë. Ku humbi gjithë kjo udhë e hekurt më gjatësi kilometrikë? Italianët ndërtuan, për qëllime ushtarake një varg vijash komunikacioni në vendin tonë. Përveç rrugëve ndërtuan edhe një rrjet dekovili 120 km të gjatë. Ky dekovil fillonte nga Vlora. Ndahej në dy vija të ndryshme. Vetëm dekovili Selenicë – Skelë bëri një përjashtim. Më 1926 qeveria shqiptarë ia dha koncesion shoqërisë së Selenicës riparimin dhe shfrytëzimin e këtij dekovili. Për këtë koncesion shoqëria pagoi menjëherë 100.000 lireta
Thënie:Duke qenë një popull i vogël,shkruan një shkrimtar kosovar gjithmonë na i kanë prerë rrobat popujt e mëdhenj. Fjalë e urtë shqipe:”Sipas kokës-festen”.
6.
Kronikë:Selenica e sotme.Ka shkëlqyer në gjimnaz. Shkolla e rikonstruktuar.Pastërti dhe kënde .A gjendët një shkollë e ruajtur ,pasuruar me këndë punuar plot pasion dhe shije. Shkolla gjendët në hyrje të qytetit të venitur të minatorëve. Numri i nxënësve ka pësuar rënie.Nga 750 nxënës në kohë-fillim tranzicioni sot shifra është zvogëluar deri në 150 nxënës,dy matura .Bojatisur dhe e pajisur me stenda,nxënës të qetë dhe mësues, që zhvillon mësimin normalisht. Një gjarpër qarkon në lindje .Është Vjosa,që rrjedh turbull-turbullo në dimër apo zheg. Koha e njëzet viteve të fundit e ka përhumbur në një farë mase historinë e qytetit minator. Aty banorët kanë jetuar me minierën. Bujqësia është futur ndoshta në shekullin, që i grisëm fletën. Për rërat bituminoze të kësaj zone flasin për pasuri .Kodrat ndjekin njëra-tjetrën dhe në horizont. Ky i fundit mbanë rëra bituminoze. Brenda këtyre kontureve, d.m.th brenda këtyre llagëmeve nxiret ari i zi. Në të vërtet,pa bërë hasha do ta themi,atë që dihet mirë.Qyteti i dikurshëm është kthyer në një fshatë të ngeshëm .Ka diku aty te 1800 votues. Pallatet bosh. Emigrimi e griu këtë qendër deri në themele. Zymtësia është portret, ajo shfaqët tek banesat e kohës së socializmi .Në atë kohë qyteti ishte ndër më të mëdhenjtë e Topalltisë. Çfarë siguronin minatorët në qytetin minatorë në krahun e djathtë të Vjosës. Tre gjëra themelore të thonë. Së pari-punësimin. Puna ishte nder dhe lavdi. Puna ishte në të gjitha frontet bjqësi,minierë,tregti .Puna ishte e lodhshme ,tmerruese. Së dyti-strehimi në banesat, që do të mund të quhen socialë. Të gjithë njësoj. Streha me tulla dhe me hyrjet 1+1 dhe 2+1. Me një komision strehimi. Së treti:Pensionet. Mosha e tretë gëzonte një pension. Ky lloj pensioni përballonte vitet e mbetura. Kinoklubi i minatorëve. Dikur i zhurmshëm.Poster:Mbrëmje vallëzimi për minatorët e dalluar”.Fusha e sportit. Skuadra:”Minatori”.Nostalgjia ë dikurshme shkrihet në një pikë. Qytetin e ka ngrënë në shpirt mërgimi përtej vendit tonë. Një bust në këtë kryqëzim udhësh, është një dëshmi. Fytyra të mërzitura. Pamja e tyre ishte dëshpëruese. Shpirti tregonte një dekor ,që ishte gëlltitur nga lodhjet në Shqipëri nuk kanë munguar në këtë tranzicion të vështirë ka premtime, por nuk ka punë. Madje kjo e fundit është hija,që mbanë në jetë dritën. Në të vërtetë,hija i jep kontrastin portretit. Një jetë të tërë ka pluskuar jeta e banorëve të këtushëm nën një mjegullnajë kujtimesh. Kështu, kur hynë në këtë luginë ,porta e mirëseardhjes është kjo qendër e hershme. Frymëmarrja e përditshmërisë së qytetit është pakësuar. Çfarë ishte qyteti i minatorëve në vitet’ 90? Të gjithë kanë orë shpirti edhe qytetet,por orët e këtij qyteti janë murosur. Kështu ëndrra për një troll të ri perëndimin e shpresës,mbeti dhimbje,mbeti kujtim i shndërruar tash në rrëfim. Për ata,që u lindën këtu u rritën si varr u mbeti një qemer ,streha e fundme e tyre vendi ku ish ngjizur dhimbja , gëzimi, dëshpërimi, ëndrra, frika, dhe vdekja në fund. Kështu,kujtimet e dhjetëra minatorëve i mori me vete sistemi,vijnë tek ne dhe mbijnë përherë të reja në tokën e shpirtit tonë. Dhe kur vinte çasti i punës në minierë hynin si bukuroshë, dilnin me sytë plotë trishtim. Ishin kohë eksodesh të mëdha dhe me ndryshim sistemi në Shqipëri, viti 90. Vllahët që përbënin një pjesë të popullsisë ja grahën kur u hap kufiri. Më laçkë e plaçkë ngarkuan ikën për në mërgim. Greqia destinacioni i tyre i preferuar. Të tjerët rrugëve të Italisë / Eci përhumbur / Një :”Hej,tungjatjeta!” / Lodhjen më ka shkundur… Ku gjenden djalëria shqiptarë ndër kontinente. Lotim dhe dhimbje, që ndjellin tek vashëzat me sytë nga mërgimi. U larguan duke boshatisur pallatet për tu gjendur në metropolet si:Durrës,Tiranë,Vlorë. Aktualisht qyteti i minatorëve është i pazhurmshëm. Sa probleme ka qyteti sot?Thelbi ishte papunësia. Mungesa tregut për banesat. Miniera ende në varësi të kompanisë franceze.
Kronikë:Selenica historia shkruhet ndryshe.Selenica është një qytet në Shqipëri me rreth 6,900 banorë.Dëshmitë e para për emrin Selenicë datojnë në vitin 1700 dhe deri më sot vazhdon të njihet me këtë emër. Në fillim të shekullit të kaluar ka dëshmi të shumta, të shfrytëzimit çnjerëzor, që u janë bërë burimeve natyrorë të bitumit nga shoqëritë e huaja. Miniera e parë e organizuar si e tillë daton rreth vitit 1830 dhe është ngritur nga një shoqëri angleze. Gjatë kohës së mbretërimit të Zogut shfrytëzimi i bitumeve të Selenicës bëhej nga shoqëritë italiane, revolta e punëtorëve ndaj të cilave është e njohur nga ngjarjet e viteve 1937, 1940, 1941 dhe 1942. Zhvillimin më të madh Selenica e mori pas Luftës II Botërorë, ku si rrjedhojë e shfrytëzimit të bitumeve të saj u hapën shumë vende pune. Në fillim të viteve ’90 Selenica numëronte mbi 8000 banorë dhe kujtohet me nostalgji që në Selenicë kishte trupë amatore teatri, estradë sallë kinemaje, pallat kulturë,muze, shkollë të mesme dhe bujqësorë, bibliotekë publikë.
- « Previous Page
- 1
- …
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- …
- 202
- Next Page »