Nga Rafael Floqi/

Epoka e luftërave të çmendura të ofertave dhe marrëveshjeve të dëshpëruara për shitblerë shtëpi  po i vjen fundi.

Kanë ikur ditët e vendosjes së një tabele për shitje dhe pritjes që të fillonte furia e ofertave. Shitësit e shtëpive do të kenë një zgjim të vrazhdë këtë verë.

Vitet e fundit ishin shumë të mira për njerëzit që vendosën të shesin shtëpitë e tyre. Ndërrimi masiv i zhvendosjes nënkuptonte se shumica e shtëpive që dilnin në treg ishin subjekt i luftërave të ofertave. Fëmijët e pasur u futën me oferta me para në dorë dhe shitësit shënuan fitime të mëdha të papritura ndërsa blerësit e lodhur i çuan çmimet në lartësi të reja. Nuk kishte asnjë dyshim se kush kishte dorën më të lartë.

Tani, pasuria e shitësve po ndryshon. Çmimet e shtëpive janë ende në rritje, me një ritëm modest, në pjesën më të madhe të vendit, por kohët e vendosjes së një tabele për shitje dhe pritjes për fillimin e furisë së ofertave kanë kaluar. Ndërsa opsionet e blerësve po rriten ngadalë, shitësit mund të duhet të ulin çmimet e kërkuara ose të presin më gjatë që të vijë një ofertë e qëndrueshme. Blerësit e sotëm të shtëpive nuk janë aq të gatshëm të kalojnë inspektime ose të heqin dorë nga të drejtat e tjera të rastësishme për të përshpejtuar një shitje. Ndryshe nga paraardhësit e tyre në kulmin e pandemisë, blerësit tani mund të përballojnë të godasin gomat përpara se të hyjnë në një marrëveshje.

Më e dhimbshme, normat e huave të shtëpive  janë rritur në 7% nga nivelet më të ulëta rekord prej më pak se 3% në 2021, gjë që jo vetëm që kanë penguar blerësit e mundshëm, por edhe kanë ndryshuar llogaritjen për shumë shitës. Meqenëse shumica e njerëzve duhet të kthehen dhe të blejnë një pronë tjetër për të jetuar, edhe ata që përfitojnë shumë nga një shitje e kanë të vështirë të përmirësojnë gërmimet e tyre, duke pasur parasysh kostot e rritura të huamarrjes. Kjo do të jetë një verë mizore për shitësit që nuk janë gati të pajtohen me këtë realitet të ri.

Sigurisht, gjithmonë mund të jetë edhe më keq. Nuk ka shenja që çmimet e shtëpive janë në prag të kolapsit dhe më shumë shitje po ndodhin tani sesa një vit më parë. Në fund të fundit, njerëzit duhet të lëvizin për një sërë arsyesh të jetës; normat e interesit të mortgage qofshin të mallkuara. Numri i shtëpive për shitje në çdo moment po rritet gjithashtu, që do të thotë se po i afrohemi një tregu “normal”. Epoka e akullnajave të industrisë së strehimit po shkrihet ngadalë.

Por muajt e pikut të shitjes së shtëpive, të cilat zgjasin nga pranvera deri në mes të verës, mund të vijnë me një zgjim të vrazhdë këtë vit. Ata që shpresonin se normat më të ulëta të huave do të lyejnë rrotat e tregut të banesave, duke nxitur më shumë blerës të largohen dhe të bëjnë oferta për çmimet e shtëpive, po kuptojnë se skenari i ëndrrave nuk do të realizohet. Shitësit mund të kenë ende një avantazh, por ai nuk po bëhet më. 

Kur shitësit shpresëdhënës thërrasin Klement Bardhin, një agjent i pasurive të paluajtshme në Michigan , ai zakonisht i pyet ata se sa mendojnë se shtëpia e tyre mund të arrijë në treg. Në vitin 2021 ose 2022, përpara se rritja e normave të interesit të huave të shtypte kërkesën e blerësve, njerëzit zakonisht mendonin se shtëpitë e tyre vlenin shumë më pak se sa mund të shisnin, më tha Keli. Tani, kur ai shtron të njëjtën pyetje, “zakonisht po e tejkalojnë atë nga pak,” thotë  ai. Goditja me kamzhik mund të jetë  një krahasim shitësit e sotëm. Detroiti ishte ndër qytetet më të goditura nga hangoveri pandemik, me çmimet lokale të shtëpive në mars që ranë afërsisht 12% më lart nga kulmi në maj 2022, sipas Indeksit të Çmimeve të Shtëpisë të kompanisë Freddie Mac. Por ndërsa qyteti mund të jetë në skajin ekstrem të gjërave, shitësit në mbarë vendin përballen me rrethana të ngjashme: ka më pak blerës atje dhe ata që janë në gjueti kanë më shumë opsione.

“Sa më shumë e më larg shkojmë nga kulmi i tregut,” më thotë Keli , “aq më e vështirë është të mohosh atë që ka ndodhur.”

Qysh nga fillimi i vitit 2024 dukej se kishte të gjithë përbërësit e një kulmi të dytë të krizës të shitësve të shtëpive. Inflacioni po ftohej, që do të thotë se Rezerva Federale së shpejti mund të shpallte fitoren në luftën e saj ndaj rritjes së çmimeve dhe të fillonte të ulte normat e interesit. Kjo, nga ana tjetër, do të ulte normat e huave, duke inkurajuar teorikisht më shumë blerës të hidhen në tregun e banesave. Shitësit do të kishin epërsinë në dy mënyra: Një valë e re kërkese do të rriste vlerën e shtëpive të tyre, ndërsa kostot më të ulëta të huamarrjes do ta bënin më pak të dhimbshëm kërcimin në vendet e tyre të reja. Fatkeqësisht për shitësit e mundshëm, ky skenar Goldilocks nuk ishte menduar. Inflacioni ka qenë më i nxehtë se sa pritej dhe Fed ka sinjalizuar se është ende e rehatshme t’i mbajnë normat e interesit më të larta për një kohë më gjatë. Normat e mortgage nuk kanë rënë – në fakt, ato janë rritur rreth 0.6  për qind që nga fillimi i vitit. Selma Hepp, kryeekonomistja në firmën e analitikës së pronave CoreLogic, e quan këtë “viti i kokës së rreme”.

 “Sa më shumë e më larg shkojmë nga kulmi i tregut, aq më e vështirë është të mohosh atë që ka ndodhur.”

Tani, shitësit e mundshëm po shikojnë në anën e kundërt të skenarit të shpresuar. Nga njëra anë, normat e tyre më të lira të huave tani duken si një dhuratë që nuk do të vijë më, gjë që e bën të vështirë angazhimin për një lëvizje. 

Rreth 58% e kredive të papaguara për shtëpi në SHBA kishin norma interesi nën 4% në fund të vitit të kaluar, sipas Agjencisë së Financës. Nëse vendosni 20% poshtë çmimin për një shtëpi prej 400,000 dollarë, diferenca midis një huaje 4% dhe një hipotekë 7% do të ishte 600 dollarë më shumë sesa  pagesa çdo muaj. Ju mund ta shihni pse kjo është e keqe si për blerësit ashtu edhe për shitësit – blerësit nuk mund të durojnë të paguajnë shumë më tepër për të njëjtën shtëpi, ndërkohë që shitësit i mbajnë tarifat që rrëmbenin kur paratë ishin të lira gjatë krizës shëndetësore COVID-19.

Por shumë njerëz ende duhet të lëvizin edhe nëse nuk duan domosdoshmërisht, dhe disa shitës mund të pajtohen me faktin se tarifat nuk po bien. Pasi ta kenë gëlltitur këtë realitet, këta shitës do të përballen me një peizazh më pak të favorshëm të pasurive të paluajtshme. Ndërsa më shumë lista dalin në treg në pranverë dhe verë, numri i shtëpive për shitje në çdo moment, i njohur ndryshe si inventari aktiv, pritet të rritet. Inventari mbarëkombëtar është rritur me 33% nga një vit më parë, sipas firmës së të dhënave të banesave Altos Research, duke u dhënë blerësve të shtëpive shanse më të mira për të bërë pazare për të ulur çmimet dhe për të shënuar koncesione.

Sigurisht, çmimet e shitjes në mars u rritën rreth 6.6% nga viti i kaluar, sipas Freddie Mac, por treguesit kryesorë për marrëveshjet që do të mbyllen këtë verë “nuk janë as aq të fortë”, tha Mike Simonsen, presidenti i Altos Research. në një përditësim të fundit javor. Çmimet në listat e reja në të gjithë vendin janë në thelb të sheshta nga një vit më parë, dhe 33.5% e shtëpive për një familje në treg kanë parë një ulje nga çmimet e tyre fillestare të kërkuara, më së shumti nga çdo prill në një dekadë. Moody’s Ratings tani pret që vlerat e shtëpive të rriten me 1% këtë vit pas një rritjeje prej 6.5% në 2023.

Edhe pasi të jetë rënë dakord për një çmim, shitësit mund të duhet të përballojnë më shumë nga kostot për të përfunduar transaksionin se më parë. Ndryshe nga gjatë kulmit të pandemisë, një blerës mund të jetë në gjendje të detyrojë shitësin të paguajë për kostot e mbylljes ose riparimet e kushtueshme që dalin gjatë një inspektimi. Më shumë se një e treta e shitësve u dhanë koncesione blerësve në tre muajt që përfundojnë më 31 tetor, zbuloi Redfin, nga 27.6% dy vjet më parë.

Shitësit në të gjithë vendin nuk do ta ndiejnë dhimbjen në mënyrë të barabartë – në fakt, shumë do të bëjnë mirë për veten e tyre. Në Verilindje dhe Perëndim, inventari aktiv është ende më shumë se 30% nën nivelet e vitit 2019, duke e mbajtur të ngushtë konkurrencën për shtëpitë. Situata do të jetë më e vështirë në vende si Austin ose Boise, Idaho, ku banorët e pasur jashtë qytetit ngritën çmimet në mes të pandemisë. Tani që njerëzit nuk po lëvizin aq shumë në të gjithë vendin, është më e vështirë të gjesh llojet e blerësve të gatshëm të bëjnë oferta të egra për pjesën e tyre të Brezit të Diellit.

“Kur ne listonim shtëpitë për shitje dhe ato shisnin për çmimin e kërkuar, shpesh nuk kishte një blerës të dytë që ofronte afër atij çmimi përfundimtar,” më tha Keli. “Pra, tregu ishte shumë emocional në një drejtim. Dhe unë po i paralajmëroja të gjithë: Mjafton që një blerës të largohet.”

Libby Levinson-Katz, një ndërmjetëse në Denver dhe kryetare e komitetit të tendencave të tregut të shoqatës lokale të sekserëve, tha se ajo po i këshillon shitësit atje që t’i venë çmimet e shtëpive së tyre në mënyrë konservative dhe të kujdesen për artikujt me bileta të mëdha, siç janë riparimet e mëdha, përpara se të listohen. Blerësit e ndërgjegjshëm për çmimin tashmë po luftojnë me tarifat e larta dhe çmimet e shtëpive – ata nuk duan të marrin më shumë shpenzime sapo të marrin çelësat.

“Unë mendoj se shitësit duhet të shtrëngojnë rripin e sigurimit dhe të dinë se kjo nuk do të jetë domosdoshmërisht një shitje e shpejtë,” më tha Levinson-Katz. “Mund të zgjasë pak, sepse blerësit po tregohen vërtet të kujdesshëm tani.”

I humbur në gjithë këtë bisedë për problemet e shitësve është fakti i thjeshtë se më shumë inventar shtëpish të ketë është i mirë për të gjithë. Shitësit thjesht kishin shumë fuqi gjatë pandemisë – lavjerrësi që lëkundet në drejtimin tjetër thjesht do të thotë që ne po bëjmë ngadalë rrugën drejt një tregu më të ekuilibruar.

Për një gjë, shumë shitës përfundojnë edhe vetë si blerës: 78% e pronarëve të shtëpive thonë se planifikojnë të blejnë përsëri menjëherë pasi ta shesin, zbuloi John Burns Research and Consulting. Pra, ndërsa mund të jetë mirë për shitësit të shikojnë rritjen e vlerave të shtëpisë së tyre me çdo ofertë të dëshpëruar, ata ndoshta do të duhet të bashkohen me masat që zhurmojnë mbi listat ose shqetësohen për realitetin e ri të normave të huave.

 “Shitësit duhet të shtrëngojnë rripin e sigurimit dhe të dinë se nuk do të jetë domosdoshmërisht një shitje e shpejtë.”

Për shkak se amerikanët i shohin shtëpitë e tyre jo vetëm si strehim, por edhe si mjete investimi, një treg i dobët i shitësve mund të jetë gjithashtu një problem – nëse çmimet bien, blerësit mund të mos duan të blejnë shtëpi nga frika se mos kapin një thikë që bie. Kjo është arsyeja pse ekonomistët flasin aq shumë për nevojën për një treg të balancuar, dhe jo një treg që thjesht favorizon përballueshmërinë për blerësit. Është një vijë e mirë për të ecur.

Ndërsa ngadalësimi për shitësit mund të jetë i mirë për tregun e banesave të vendit në afat të gjatë, ndërrimi i papritur mund t’i lërë pronarët e shtëpive të ndihen sikur e kanë humbur varkën. Rreth 79% e shitësve të fundit në një anketë nga Realtor.com thanë se do të dëshironin të kishin listuar shtëpinë e tyre më shpejt për të përfituar nga një treg më i nxehtë. Por Klementi më tha se ai përpiqet t’i mbajë gjërat në perspektivë

Dallas, Teksas – 11 maj 2024 – Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani Sadriu, mori pjesë në një tryezë të organizuar nga World Council Affairs në Dallas, Teksas, ku pati rastin t’u drejtohet përfaqësuesve të bizneseve amerikane. Presidentja Osmani shoqërohej nga një delegacion i bizneseve kosovare dhe Drejtori Ekzekutiv i Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë. Delegacioni i bizneseve ka marrë pjesë edhe në Samitin e Biznesit SHBA-Afrikë, për të eksploruar mundësitë e shumta për bashkëpunim ekonomik që offohen në Afrikë.

Gjatë fjalimit të saj, presidentja Osmani theksoi përparësitë konkurruese të Kosovës, duke përfshirë fuqinë punëtore të re dhe të kualifikuar, normat tatimore miqësore për investitorët dhe pozitën gjeografike strategjike që shërben si një portë në mes të lindjes dhe perëndimit. Ajo nënvizoi mbështetjen dhe përkushtimin e palëkundur të Kosovës për marrëdhëniet e saj të veçanta me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, duke theksuar Kosovën si shtetin më proamerikan në botë.

Arian Zeka, Drejtor Ekzekutiv i Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë, elaboroi më tej mundësitë për investime në Kosovë. Zeka theksoi qasjen e vendit në tregje më të mëdha, afërsinë me portet detare, kostot e ulëta operacionale, valutën e qëndrueshme, mekanizmat efektivë të mbrojtjes së investimeve dhe rrezikun e ulët politik. Ai përshkroi sektorët potencialë të investimeve, duke përfshirë energjinë, minierat, përpunimin e ushqimit, teknologjinë e informacionit dhe komunikimit, kujdesin shëndetësor, menaxhimin e mbetjeve, turizmin dhe modën.

Tryeza ofroi një platformë për bizneset kosovare që të ndërveprojnë me bizneset amerikane dhe të eksplorojnë mundësitë e bashkëpunimit, për lidhje më të mëdha ekonomike ndërmjet Kosovës dhe Shteteve të Bashkuara.

Presidentja Osmani shprehu mirënjohjen e saj për pritjen e ngrohtë dhe diskutimet e frytshme në tryezën e rrumbullakët, duke theksuar përkushtimin e përbashkët për forcimin e marrëdhënieve dypalëshe dhe promovimin e prosperitetit ekonomik për të dyja shtetet. Delegacioni i bizneseve i është bashkuar Presidentes Osmani edhe në vizitën tek prodhuesi amerikan i helikopterëve “Bell” ku përfaqësuesit e kompanisë oftuan informata për fluturaket e tyre, derisa ata të kompanisë amë Textron Systems, prezantuan gamën e automjeteve të blinduara, një pjesë e të cilave tashmë janë në flotën e Forcës së Sigurisë së Kosovës.

Nga Arian Galdini/

Është interesante të shqyrtosh të gjitha ngritjet ciklike politike të doktrinave dhe zërave që veshin qyrkun nacionalist në Shqipëri e ndër ne shqiptarët, madje edhe në Trevat e tjera ku ne jetojmë në Ballkan, prej vitit 1912 e deri sot.

Psh, mëvetësimin e quajtëm arritje se shpëtuam një copëz Shqipërie e lamë peng të tjerat.

Princ Vidin e përzumë se nuk donim një të huaj mbi krye prandaj edhe i besuam Haxhi Qamilit që gërthiste DumBabën ndërsa sytë dhe zemrën i kishte në Stamboll.

Ahmet Zogu e rrëzoi Fan Nolin me ushtrinë e Pashiqit për të ndërtuar shtetin e shqiptarëve, por pa Manastirin.

Enver Hoxha hyri në Tiranë me Miladin Popoviçin dhe Dushan Mugoshën, e pastaj e braktisi Titon për Stalinin dhe Hrushovin për Maon, por kur ngeli edhe pa Maon u kujtua për Kosovën në vitin 1981.

Sali Berisha në vitin 1990 erdhi si lideri i demokratëve i cili ndër të tjera e kishte edhe nacionalizmin si kauzë të shprehur.

Derisa u përplas me “të pestët” dhe përqafoi Nicholas Gage dhe Grekët.

Derisa u përplas me Ibrahim Rugovën dhe përqafoi Adem Demaçin, pastaj pasi e quajti UÇK organizatë terroriste marksiste – leniniste, iu përvesh Rambujesë, e kështu me radhë.

Derisa në Maqedoni iu turr Abdurrahman Halitit dhe PPD për të ndihmuar Gligorovin dhe dobësuar nëpërmjet përçarjes faktorin shqiptar atje.

E kështu me radhë e me radhë e me radhë.

Fatos Nano nuk ka nevojë të shqyrtohet sepse ai kurrë nuk e eksploroi nacionalizmin, kësisoj endej nga Kreta ku pinte whiskey me Milosheviçin në Athinë për uzo me Papandereun.

Ilir Meta vraponte për shoqni me Xhinxhiçin e Tadiçin por nuk harronte të merrte ndonjë dekoratë nga Athina.

Edi Rama sa erdhi në krye të Qeverisë u vërsul drejt Erdoganit, u vëllazërua me Vuçiçin dhe nuk la kurrë pas dore asnjë autokrat ballkanik.

Prej vitit 2013, kemi një marrëdhënie lineare të patrazuar miqësore e vëllazërore të Edi Ramës me Vuçiçin, por asnjë Kryeministër i Kosovës kurrë nuk e pati fatin të ishte i mirëpritur zemërhapur nga Kryeministri i Shqipërisë pas 2013.

Edi Rama kurrë nuk e gjeti as mik e as bashkëpunëtor as Isa Mustafën, as Ramush Haradinajn, as Abdullah Hotin e as Albin Kurtin.

Ka një përpjekje romantike e propagandistike për ta kompensuar këtë mungesë të madhe me një “miqësi speciale” mes Edi Ramës dhe Hashim Thaçit, e megjithatë asgjë nuk e mbush dot honin e thellë të mos-shkuarjes fatale mes Kryeministrit të Tiranës me Kryeministrin e Prishtinës.

Nga ana tjetër kemi parë fraksione të vogla politike të cilat nacionalizmin e kanë instrumentalizuar si kauzën e tyre partiake.

Kemi parë Aleancën KuqeZi disa vite më parë në Shqipëri e cila për shumë muaj u kthye në parti politike që ngjasonte me dhomat e zhveshjes së futbollistëve ku të gjithë ulërisnin për fitore para ndeshjes, e pas humbjes shkonin në PUB të qanin ndërsa rrëkëllenin birra duke sharë arbitrat për padrejtësi.

Cilat ishin tezat e AKZ?

Bashkim Kombëtar, jemi KuqeZi, Kreshniku është më i madh se Berisha, Meta, Rama e madje e ka në xhepin e vogël edhe Albin Kurtin.

Kaq.

Pas ndeshjeve elektorale, Kreshniku iku dhe u bë shqiptar i Diasporës dhe analist mediatik.

Liderit Nacionalist i ranë brekët kuqezi dhe veshi tunikën e opinionistit kuqezi.

Çuditërisht, askush nuk u ndal kurrë të pyeste, po çfarë u bë me atë masë njerëzore e cila u ndërzye elektoralisht nga “dhoma e zhveshjes” së AKZ?

Kush e bëri atë eksperiment social, politik dhe elektoral në Shqipëri?

Ç’qëllim kishte ai eksperiment?

Nëse ju kujtohet, eksperimenti lindi me kauzën e detit, prej ngaku u ngjiz edhe një “shoqëri e re” mes PS dhe Ankarasë.

Pakti i Detit me Greqinë ra në Kushtetuese dhe Edi Rama u prit pak ditë para fitores së zgjedhjeve në qershorin e 2013, nga Erdogani në Kryeqytetin e Turqisë.

Pakti i Ramës me Erdoganin sigurisht që do e bënte të panevojshme aleancën apo koalicionin e PS me AKZ.

Kështu që Kreshnikut ia zhveshën mantelin kuqezi dhe e lanë të sillej ca kohë vërdallë për të kuptuar çfarë kishte ndodhur.

Interesant është fakti se “çunakët” e asaj kohe rreth Kreshnikut, u thirrën që ta braktisnin dhe linin vetëm Liderin KuqeZi dhe ata u bindën pa bërë as gëk e as mëk.

Kush i thirri?

Kush ua kërkoi ta prisnin në besë e ta linin vetëm “Liderin e tyre Kuqezi”?

Edi Rama fitoi në 2013 me Ilir Metën e nuk i duhej fare më asnjë votë nga “dhoma e zhveshjes” së AKZ.

Atëherë me durim Edi Rama si Kryeministër me bashkëkryetar koalicioni Ilir Metën, nisi projektin e “Timonierit të vetmuar”.

Prej sa i hyri kësaj hullie, Edi Rama nisi të mendonte për çdo votë, përfshirë edhe ato eksperimentalet nacionaliste të “dhomës së zhveshjes” AKZ.

Por si do ti siguronte këto vota pa një marrëdhënie të mirë me Kryeministrin e Prishtinës?

E thjeshtë.

I duhej një “luftë” me dron dhe top futbolli.

E kush mund t’i vinte në ndihmë përveçse “vëllai” Vuçiç?

Mjaftoi një ndeshje futbolli, e një propagandë spektakolare mbi rrezikun e një lufte që mund të lindtte nga një ballist dhe gjithçka u vu në skenë përsosmërisht.

Vuçiçi ia mundësoi edhe “Kalin” e Beogradit prej nga ku Edi Rama si shqytar kuqezi shkoi dhe bëri thirrje për Pavarësinë e Kosovës mu në mes të kryeqendrës së shkjajve.

Të gjithë e besuan dhe imazhi i Edi Ramës filloi të konstruktohej si “Kreshniku KuqeZi”.

Kreshnikut të AKZ ia zbathën brekët dhe i kthyen në kravatë për Kreshnikun e Rilindjes.

E për të mos u zgjatur më tej, e bëra të gjithë këtë parashtrim që të kuptohet tashmë lehtë kur unë them se sipas meje, nuk ka asnjë konflikt mes Edi Ramës dhe Qirjako Micotaqis.

Gjithçka po shkon fjollë sipas planit.

Micotaqis ka nevojë për votat e Agimit të Artë, e për rrjedhojë i duhet Fredi Beleris dhe i bën punë çdo “sherrnajë” me Edi Ramën.

Edi Ramës i duhet “kravata kuqezi” që të vijojë ti marrë i qetë votat e “dhomës së zhveshjes AKZ”, por edhe të vijojë ta mbajë të kuruar imazhin e Liderit Madhështor të Shqiptarëve që po na ngre lart dinjitetin kudo e ngado në botë.

Është i gjithi operacion i përbashkët propagandistik dhe elektoral.

Nga ana tjetër, Edi Rama qëllimisht “përfshihet” në mes të zgjedhjeve me zhvillimet në Maqedoninë e Veriut sepse e di që rezultati zgjedhor atje do të rikthejë Partinë e Ish – Kryeministrit Gruevski.

Për rrjedhojë, Ali Ahmeti tashmë i detyruar të pranojë daljen në Opozitë pas 2 dekadash shndërrohet me apo padashje në kavaletë për telajon e imazhit patriotik dhe dinjitar të Edi Ramës, kurse Albin Kurti paradoksalisht fajësohet për rikthimin e “Antishqiptarëve” në krye të Qeverisë së Shkupit.

E njëjta ka ndodhur me Dritan Abazoviçin.

Tejmbështetja e sheqerosur e Edi Ramës për ishKryeministrin e parë shqiptar të Malit të Zi, solli në pushtet Partitë Proserbe e Proruse në Podgoricë.

Tirana dhe Prishtina duken si dy akse të kundërta.

Edi Rama mbështet ata që janë kundër Albin Kurtit edhe në Luginën e Preshevës, edhe në Maqedoninë e Veriut edhe në Mal të Zi.

Albin Kurti mbështet këdo që është vetëm me të e kundër kujtdo.

Dhe rezultati është ky.

Maqedonia e Veriut me Mickovskin dhe VLEN këtej e tutje do ketë një pozicionim politik në përplasje me Perëndimin.

Dhe ne e dimë që kur në vendet e Ballkanit ka rryma politike që përplasen me Perëndimin, janë shqiptarët ata që e vuajnë.

Njëlloj po ndodh në Mal të Zi.

Vetë Kosova e Albin Kurtit është në një kurs përplasjeje a së paku mospërputhjeje me Perëndimin.

Paradoksalisht Albin Kurti është gjithashtu “nacionalist i madh” por që nuk e ka problem t’i japë mbështetje VLEN në Maqedoninë e Veriut e kështu të sjellë në pushtet Partinë “AntiShqiptare” VMRO – DPMNE.

Paradoksalisht Albin Kurti njëlloj përçan partitë e Luginës së Preshevës dhe ata të Malit të Zi, duke sjellë realitete absurde si pasojë dhe ardhjen në pushtet të Partive Proruse dhe Proserbe në Podgoricë.

A ma shpjegon dot dikush se si është e mundur që “nacionalizmi shqiptar” gjithmonë shfaqet në forma të tilla përçarëse kur ne jemi të gatshëm të bëjmë pakte me çdo djall rajonal, mjafton që të fitojmë mbi njëri – tjetrin e secili të shkëlqejë si “Çifligari” i Feudit të vetë, por askush të mos guxojë të veprojë vërtetësisht për bashkimin???

A ma shpjegon dot vallë dikush këtë “kompleksin e Fitores me Ushtrinë e Pashiqit”, që ne e kemi tek çdo lider shqiptar prej Ahmet Zogut e këndej???

Si mundet një Lider nacionalist në Prishtinë të bashkëjetojë me “Kosovarizmin” dhe “Gruevskizmin”?

Si mundet një lider nacionalist në Shqipëri të bashkëjetojë me Erdoganizmin, Orbanizmin, Melonizmin dhe Vuçiçizmin?

Si mundet që Kreshniku i AKZ u bën thirrje shqiptarëve të Greqisë sot që ta presin Kreshnikun e Rilindjes me flamuj kuqezi në Athinë, kur edhe bufi e kupton se çdo manifestim kuqezi në Kryeqytetin e Greqisë do të tërbojë “demin” e Agimit të Artë, e për rrjedhojë do t’i bëhet shërbim fantastik elektoral Qirjakos së NeaDemokracia???

Mos harroni, se babai i Qirjakos që sot ka bust në Dropull, falë Edi Ramës ka qenë “antishqiptar” i kulluar.

Mos harroni se motra e Qirjakos, Dora Bakojanis po udhëheq çuditërisht “lojën pro anëtarësimit” të Kosovës në KiE, ndërkohë që Albin Kurti i tha jo.

A po na rrethojnë “fqinjët” apo kësaj radhe jemi “vetërrethuar”?

Nga Rafael Floqi 

Figura Fjala Hello e shkruar në disa gjuhë duke përdorur tastet e zeza të tastierës

Ne mund të zhvillojmë biseda çuditërisht të thella nëpër gjuhë të ndryshme duke përdorur aplikacione të thjeshta në telefonat tanë. Por edhe pse këto aplikacione po marrin një shtytje të re nga AI, ato ende mund të çojnë në disa momente të sikletshme pasi s’janë  në gjendje të japin qartë idenë e kuptimin. 

Aplikacionet e sotme të përkthimit të gjuhës janë si makina vetë-drejtuese: tepër të dobishme, premtuese, afër pjekurisë dhe pothuajse tërësisht të mundësuar nga makineritë. Por është e habitshme që teknologjia madje ekziston por dhe gabimet janë ende të mëdha . Megjithatë, përkthimi me makina është ende i ngathët ndonjëherë, nëse jo i vështirë.

Në epokën tonë të globalizmit, komunikimi ndërkulturor është një aspekt i rëndësishëm për të kuptuar dhe bashkëvepruar me njerëzit nga kultura të ndryshme. Megjithatë, përkthimi nga një gjuhë në tjetrën vjen me pengesa të shumta dhe sfida të mëdha, veçanërisht kur përdoren mjetet automatike si Google Translate.

Një prej pengesave kryesore është humbja e nuancave kulturore dhe gjuhësore gjatë përkthimit. Ndërsa një përkthim i thjeshtë mund të japë kuptimin bazë të një teksti, ai nuk i kap dot shprehjet unike, frazat idiomatike ato dialektore apo kontekstin kulturor që janë të rëndësishme për një kuptim të plotë.

Gjithashtu, një problem tjetër është gabimi i përkthimit, i cili mund të sjellë shpesh keqkuptime serioze. Mjetet automatike të përkthimit nuk janë gjithmonë të sakta në kuptimin e fjalisë së caktuar në kontekstin e saj origjinal. Kjo mund të çojë në gabime të rënda që ndikojnë në cilësinë e komunikimit.

Për të tejkaluar këto pengesa, është e rëndësishme të kuptojmë se përkthimi është më shumë se thjesht zëra dhe fjalë të shkruara. Është një proces i ndërlikuar i qëllimshëm për të kuptuar dhe transmetuar kulturën dhe shpirtin e një gjuhe në tjetrën. Për këtë arsye, është e nevojshme të përdorim mjetet automatike të përkthimit me kujdes dhe të preferojmë përkthimin nga njerëzit e ditur në fushën e tyre.

Në fund të fundit, duke e kuptuar dhe respektuar pengesat e përkthimit, mund të ndërtojmë një komunikim ndërkulturor më të suksesshëm dhe të thellojmë marrëdhëniet ndërmjet njerëzve nga kultura të ndryshme.

Merr parasysh bisedën e fundit që pata me fqinjin tim, Andre, i cili emigroi nga Rusia vitin e kaluar. Duke folur pak ose aspak anglisht, Andre është duke lundruar në “Ëndrrën Amerikane” pothuajse tërësisht përmes Google Translate, aplikacioni më i popullarizuar i përkthimit të fjalës në të folur, i lançuar për herë të parë 10 vjet më parë.

Nëpërmjet telefonit të tij, Andre dhe unë mund të zhvillojmë biseda çuditërisht të thella se nga është ai, si mendon, se si mund ta ndihmojmë njëri-tjetrin dhe për çfarë shpreson ai. Por në më shumë se një rast, Google Translate nuk arriti të komunikonte atë që Andre po përpiqej të shprehte, gjë që na detyroi të dy të ngrinim supet dhe të buzëqeshnim gjatë gabimit.

Megjithatë, ndërsa kompjuterët bëhen më të zgjuar, Google, Apple, Microsoft dhe të tjerë po shpresojnë të heqin plotësisht pengesën gjuhësore që unë dhe Andre ndamë atë ditë. Por do të duhet mësim më i shpejtë i makinerive që kjo të ndodhë, gjë që “mund të kalojë disa vite”, pranoi një zhvillues programesh me të cilin fola.

Jo se pritja ka rëndësi. Në fakt, shumë konsumatorë habiten kur mësojnë se sa të mira janë tashmë aplikacionet e përkthimit të sotëm. Për shembull, kjo video ….tregon tre studiues të Microsoft duke përdorur softuerin e përkthimit të drejtpërdrejtë të kompanisë për të zhvilluar një bisedë në shumë gjuhë. Videoja është shtatë vjeçare. Por kur ua tregova disa miqve, ata reaguan sikur e kishin parë të ardhmen.

“Teknologjia që rrethon fushën e përkthimit ka bërë një rrugë të gjatë në një kohë shumë të shkurtër,” thotë Erica Richter, një zëdhënëse për DeepL, një shërbim i përkthimit me makineri i vlerësuar me çmime që licencon teknologjinë e tij për Zendesk, Coursera, Hitachi dhe biznese të tjera. “Por kjo nuk ka ndodhur paralelisht me ndërgjegjësimin e konsumatorëve për to.”

Unë jam një rast i tillë. Megjithëse kam shkruar për teknologjinë për gati 20 vjet, nuk e kisha idenë se sa të shkathët ishin Google Translate, Apple Translate, Microsoft Translator dhe Amazon Alexa derisa fillova të hulumtoj këtë histori pas takimit tim fatal me Andre. Teknologjia ende nuk është e aftë për përkthim të menjëhershëm siç prisni nga një përkthyes i drejtpërdrejtë njerëzor. Por përkthimi i bazuar nga fjalimi në të folur, nga teksti në të folur ose nga foto në tekst është tepër i fuqishëm.

Dhe po përmirësohet nga viti në vit. “Translate është një nga produktet që kemi ndërtuar që përdor tërësisht inteligjencën artificiale”, thotë një zëdhënës i Google. “Që nga lansimi i makinës së përkthimit  të Google në 2016, ne kemi parë përmirësimet më të mëdha në saktësinë për të përkthyer fjali të tëra dhe jo vetëm fraza.” 

Në të njëjtën kohë, gjysma e gjashtë aplikacioneve që kam provuar për këtë histori ndonjëherë prishin edhe përshëndetjet themelore. Për shembull, kur i kërkova Siri dhe Microsoft Translator të konvertonin “Olá, tudo bein?” nga portugalishtja në anglisht, të dy u përgjigjën saktë: “Përshëndetje, si jeni?” Google Translate dhe Amazon Alexa, nga ana tjetër, dhanë një fjalë më fjalë për fjalë dhe të sikletshme, “Përshëndetje, gjithçka është në rregull?” ose “Përshëndetje, a është gjithçka në rregull?” Jo një dështim total. Por nuanca e mjaftueshme për të shkaktuar hezitim apo konfuzion nga ana e dëgjuesit.

Sigurisht! Këtu janë disa shembuj të shprehjeve të përkthyera gabim nga anglishtja në shqip:

1. Originali në anglisht: “The early bird catches the worm.” Përkthimi gabim: “Zogu i hershëm kap gjuhën.” Koment: Përkthimi i gabuar nuk kap kuptimin e saktë të shprehjes anglisht “The early bird catches the worm,” që nënkupton se ai që fillon punën herët, përfiton më shumë.

2. Originali në anglisht: “Actions speak louder than words.” Përkthimi gabim: “Veprimet flasin më fort se fjalët.” Koment: Përkthimi gabon në transmetimin e kuptimit të shprehjes, pasi nuk kap idenë se veprimet tregojnë më shumë se fjalët.

3. Originali në anglisht: “Every cloud has a silver lining.” Përkthimi gabim: “Çdo re ka një vizë argjendi.” Koment: Përkthimi gabon në interpretimin e shprehjes, pasi nuk transmeton kuptimin se edhe në momentet më të vështira, ka diçka pozitive që mund të dalë prej tyre.

4. Originali në anglisht: “Bite the bullet.” Përkthimi gabim: “Kafsho plumbin.” Koment: Përkthimi gabon në përcaktimin e kuptimit të shprehjes, pasi nuk transmeton kuptimin e saktë që nënkupton të marrësh vendime të vështira ose të përballesh me diçka pa nguruar.

5. Originali në anglisht: “Break a leg!” Përkthimi gabim: “Thyej një këmbë!” Koment: Përkthimi gabon në kuptimin e shprehjes, pasi nuk e përcakton përqafimin pozitiv të të ftuarit për fat të mirë përpara një përformimi ose një aktivitet të rëndësishëm.

Me fjalë të tjera, teknologjia e përkthimit është e ngjashme me shkrimin mbresëlënës, por shpesh të ngathët që nxjerr ChatGPT.  Punon. Është inkurajuese. Është një shenjë e kohës. Por rezultati shpesh ndihet jonjerëzor, nëse jo çorientues.

Sidoqoftë Google Translate është si një urë gjuhësore që lidh kulturat, një ndërmjetës dixhital i të kuptuarit në një botë ku gjuha është pengesë dhe urë.”

Megjithatë, është ende mjaft e mirë për të ndryshuar botën. “Ne përpunojmë mbi një miliard përkthime çdo ditë në Translate”, thotë i njëjti përfaqësues i Google. “Dhe ne kemi lançuar së fundmi më shumë veçori të fuqizuara nga AI për të ofruar ndërgjegjësim kontekstual, duke përfshirë aftësinë për të përkthyer imazhe me Lens, që ju mundëson të kërkoni atë që shihni me aplikacionin tuaj të kamerës.”

Nga ana e tij, Microsoft, i cili përfshin një ekran të dobishëm të ndarë për njerëzit përballë njëri-tjetrit në aplikacionin e tij të përkthimit shumë të vlerësuar, krenohet me numra të ngjashëm. “Tani kemi mijëra biznese që përdorin teknologjinë tonë për të bërë përkthim në grup, në kohë reale dhe të dokumenteve në 141 gjuhë, si dhe miliona përdorues aktivë që përfitojnë nga biseda e drejtpërdrejtë përmes Microsoft Translator,” thotë Marco Casalaina, zëvendës president i produktit për Azure AI të Microsoft.

Kur bëhet fjalë për përkthimin me makinë, ekzistojnë në thelb dy mjete për konvertimin e gjuhëve: modele të vogla gjuhësore, si lloji me burim të hapur që Microsoft përdor “për të qenë i shkathët, përsëritur më shpejt dhe për të shkallëzuar në mënyrë efektive në pajisjet e rëndësishme të përdoruesve” dhe modele të mëdha gjuhësore. si lloji i pronarit DeepL që u shet 100,000 klientëve.

Disa thonë se qasja e fundit është më e saktë dhe më e shpejtë, por ka kompensime: më pak gjuhë të mbështetura (vetëm një e katërta e 140 totalit për modelet e gjuhëve të vogla) dhe pa akses jashtë linje, shefi mes tyre. Por siç thotë Richter i DeepL, “Ne nuk ofrojmë përkthim jashtë linje, pasi pajisjet fundore nuk ofrojnë cilësinë që duam kur punojmë në cloud.”

Çfarë është më pas, atëherë, për aplikacionet e përkthimit? Big Tech është nëna për momentin.

“Ne nuk spekulojmë,” thotë një publicist i afërt me Apple, i cili prezantoi për herë të parë aplikacionin e tij të Përkthimit të fuqizuar nga Siri në 2020. “Së shpejti, ne do të zgjerojmë shërbimin tonë të internetit për t’u dhënë përdoruesve më shumë mundësi për përkthimin e përmbajtjes së bazuar në imazhe. pavarësisht se si e kërkoni, “thotë përfaqësuesi i Google nga ana e tij, DeepL po zhvillon përmirësime të rëndësishme të të folurit “duke nisur më vonë këtë vit”.

Nga ana e tjetër sa më e vogël dhe e lëvruar të jetë një gjuhë aq më shumë vështirësi ka. Përkthimi automatik në gjuhë të vogla është një sfidë për shkak të disa faktorëve. Shqipja është një nga këto flitet nga rreth 7 milion folës në trojet tona dhe në diasporë. 

   Mungesa e burimeve: Gjuhët e vogla zakonisht kanë më pak burime të digjitalizuar dhe të strukturuar në internet, çka bënë që algoritmet e përkthimit automatik të kenë më pak informacion për t’i përdorur për të mësuar dhe për të krijuar modele të besueshme të përkthimit.

    Mungesa e korpusit të përkthimit: Algoritmet e përkthimit automatik përdorin korpuset e të dhënave të përkthimit për të mësuar shenjat dhe për të ndërtuar modelet e tyre. Gjuhët e vogla kanë më pak materiale të përkthyera në dispozicion, çka e bën më të vështirë për algoritmet të krijojnë modele të sakta përkthimi.

    Kompleksiteti i strukturës gjuhësore: Disa gjuhë të vogla kanë struktura gjuhësore më komplekse ose kanë koncepte që janë të vështira për të përkthyer në gjuhë të mëdha. Algoritmet e përkthimit automatik mund të kenë vështirësi për të kapur këto nuancat dhe për t’i përkthyer ato në mënyrë të saktë. Sidomos në gjuhë fleksive si shqipja kuptimi në anglisht ose anasjelltas do të duket qesharak.\ shikoni këtë titull në shqip dhe përkthimin automatik në shqip nga siti  politiko.al të një lajmi tragjik të ditëve të fundit 

Shqip : “Thoja ishalla nuk është njeri”, rrëfehet peshkatari që gjeti trupin e 9-vjeçares në lumin Buna.

Anglisht: “I said the island is not human”, confesses the fisherman who found the body of the 9-year-old girl in the Buna river.

Shikoni fjala me prejardhje turke (kulturore ishallah ) është përkthyer nga afërsia me tinguj fjalën shqipe “ishull”.

Konteksti kulturor dhe historik: Gjuhët e vogla shpesh kanë kontekste kulturorë dhe historikë të veçantë që duhet të merren parasysh gjatë përkthimit. Përkthimi automatik nuk mund të kuptojë gjithmonë këto nuancat dhe mund të sjellë përkthime të gabuara ose të pazakonta për shkak të mungesës së këtij konteksti.

Për këto arsye, përkthimi automatik i gjuhëve të vogla është një sfidë komplekse dhe zakonisht nuk ofron përkthime të sakta dhe të besueshme, kjo vjen edhe për shqipen dhe përkthimin ne gjuhet e mëdha . Është më mirë të përdorni përkthimin nga njerëzit të cilët janë të njohur me këtë gjuhë dhe kulturën e saj për të siguruar një përkthim cilësor dhe të saktë.

Por asnjë nga këto nuk do të ishte e mundur pa inteligjencën artificiale, sipas çdo zhvilluesi me të cilin fola. “Ndërsa AI vazhdon të zhbllokojë mundësi të reja përkthimi, ne do të heqim pengesat e mbetura gjuhësore”, thotë Casalaina i Microsoft. “Teknologjisë i duhen vetëm disa vite për të evoluar”, shton Richter i DeepL.

A është i saktë 100% Google Translate? Epo, përgjigja e shkurtër është kjo: Po, Google Translate është shumë i saktë në pjesën më të madhe. Në disa raste, është 94%+ i saktë! Në fakt, është një nga mjetet më të vlerësuara të përkthimit kur bëhet fjalë për saktësinë e përkthimit, megjithëse saktësia e saktë do të varet nga çiftet e gjuhëve që keni zgjedhur.

Siç dëshmojnë bisedat e mia ndonjëherë të ngathëta me Andre, teknologjia e sotme e përkthimit është kryesisht fantastike, por nganjëherë ende konfuze. Duke pasur parasysh se makinat kanë “folur” për vetëm 10 deri në 20 vjet, megjithatë, është e vështirë të besohet se sa të mirë janë bërë në të kuptuarit dhe përkthyer atë që speciet tona kanë bërë për 200,000 vjet.

Google Translate is the babel fish of our digital age, swimming through languages to bring us closer together in understanding.”

“Google Translate është peshku babel i epokës sonë dixhitale, që noton nëpër gjuhë për të na sjellë më afër në mirëkuptim”. 

Por siç thonë italianët “Traduttore traditore” shih sa e fortë e koncize është kjo thënie në Italisht  çdo përkthim në shqip si “ Përkthyesi është tradhtar” është aq e pafuqishme në formë në krahasim me thënien italiane. 

Kur kjo vlen për përkthimin njerëzor mendo më për atë me software  i cili megjithatë mund të mos jetë mrekulli, por është shumë afër.

Capisce?

Satirë nga Rafael Floqi/

Një Raport i Vërtetë (ose Jo?)

Në një ngjarje të paprecedentë, Shqipëria është shpallur kampioni i fundit për lirinë e medias në rajon. Kryeministri Edi Rama, duke u përgjigjur ndaj raportit të Reporterëve PA Kufij, ka hedhur poshtë çdo pretendim dhe ka shpallur se Shqipëria është “kryesuesja e fundit” në këtë fushë. Por le të hedhim një vështrim më të thellë në këtë çështje:

1. “Raporti është Gënjeshtra!”

Kryeministri Rama, me një humor të rrallë, e cilësoi raportin si “gënjeshtra”. Ai tha: “Në Shqipëri nuk ka gjyqe ndaj gazetarëve, as dhunë policore ndaj tyre. Përse të jemi të fundit? Ne jemi të parët në të gjitha gjërat!” Në fakt, ai kërkoi që raporti të ndryshohet në “Shqipëria – Kampioni i Parë për Lirinë e Medias!”.

2. “Tallje dhe Fantazi”

Kryeministri Rama nuk ndalet këtu. Ai akuzoi raportin për “tallje” dhe “fantazi”. Sipas tij, gazetarët janë të lirë të shkruajnë çfarë të duan, por duhet të kenë parasysh se “fantazitë” nuk janë të lejuara. Në fakt, ai sugjeroi që raporti të përfshijë edhe ndonjë histori me drakulla dhe ufo.

3. “Liria e Medias është Nën Kërcënim Globalisht!”

Kryeministri Rama, duke u bërë filozof, tha: “Liria e medias është nën kërcënim globalisht. Por këtu në Shqipëri, ne kemi një lloj lirie të veçantë: lirinë e mediokritetit!” Ai shtoi se gazetarët shqiptarë janë të lirë të shkruajnë çfarë të duan, por vetëm nëse është e pakuptueshme dhe e paqëndrueshme.

4. “Qeveria është e Gatshme!”

Kryeministri Rama nuk la asnjë gjë pa thënë. Ai deklaroi se qeveria është “e gatshme të marrë të gjitha përgjegjësitë e nevojshme”. Por pyetja është: për çfarë? Për të ndihmuar në përballjen e kësaj tendence? Për të forcuar të drejtat e gazetarëve? Jo, për të gjetur një mënyrë për të bërë lirinë e medias edhe më mediokre!

Përfundimi

Ndërsa Shqipëria vazhdon të renditet e fundit për lirinë e medias, kryeministri Rama ka një mesazh për të gjithë: “Mos u shqetësoni! Ne jemi të parët në të gjitha gjërat, edhe në të qenit të fundit!”

Për më shumë lajme të çuditshme, ndiqni “X” – gazeta e preferuar e mediokritetit!