Prof. Dr. Sylë Ukshini/

Që prej krijimit si shtet me 1878, Serbia asnjëherë nuk e ka gjetur rehatinë e saj brenda kufijve të njohur ndërkombëtarisht, madje edhe kur territorin i saj është zgjeruar më së shumti në Ballkan. Synimi afatgjatë e serbëve ishte ngritja e një perandorie që do të shtrihej nga Deti Adriatik e deri në Detin e Zi, me qëllim serbët, të bëhen kombi numerikisht më i fortë në rajon, që do të merrnin rolin kryesor. Brenda vetëm disa viteve, Serbia arriti të serbizonte territoret shqiptare në Toplicë, si dhe në dekadat e ardhshme edhe territoret tjera në Novi Pazar dhe Vojvodinë. ishte zhvilluar në një fuqi vendimtare rajonale. Tipike për furinë e entuziazmit kombëtar i fitoreve në Luftën e Parë Ballkanike 1912, ishte ideja e elitës politike dhe ushtarake serbe për pushtimin e Durrësit dhe daljes në Adriatik me qëllim që në të ardhmen të ndërtonte një flotë detare dhe të hapte shtegun e dominimit rus në Ballkan.

Kur trupat serbe pushtuan Durrësin në nëntor 1912 dhe futën nën kontroll portin e qytetit, ekzaltimi serb nuk kishte kufij, që është afishuar edhe në artikullin e gazetës “Politika” të datës 24 nëntor 1912, në të cilin populli i vetëm qiellor deklaronte se Adriatiku shqiptar u bë “deti i serbëve”: Por, kjo mbeti një ëndërr e parealizuar, edhe pse Beogradi asnjëherë nuk hoqi dorë nga ky synim.

Kjo ëndërr dukej e afërte edhe gjatë viteve të Luftës së Parë Botërore, kur shtetet e Antantës me Traktatin e Londrës të vitit 1915 i ofruan Serbisë territoret e gjysmës së Shqipërisë, duke përfshirë edhe pjesën e Adriatikut. Dhe në fund të Luftës së Parë Botërore, përkatësisht në Konferencën e Paqes në Paris, ishte presidenti amerikan Woodrow Wilson politikani që prishi planet serbe për dalje në detin Adriatik. Pas vendimit për krijimin e shtetit të sllavëve të jugut, Mbretërisë Serbe Kroate dhe Sllovene, Wilson u tregua i vëmendshëm ndaj ambicieve të pa frenuara të Serbisë dhe për këtë ai do të paraqiste argumente. Do të ishte gabim t’u jepet serb[ve flotë ushtarake –detare, mendoi Wilsoni: “Do të bëhet një kombe i harbuar, meqë edhe kështu ata janë popull turbullues, dhe nuk duhet të kenë një flotë që të luajnë mendsh.”

Politika serbe iu rikthye ambicieve për dalje në Adriatik edhe gjatë luftërave të viteve 1990-të.Sipas dokumentit (Gjashtë Objektivat Strategjike) të miratuar në maj 1992 nga Kuvendi i “Republikës Serbe” serbët kërkonin që “Republikës Srpska” t’i sigurohej një korridor midis Serbisë dhe Krajinës si dhe dala në detin Adriatik.

Përpjekjet serbe për dalje në Adriatik kishin për qëllim të realizonin projektin e një Serbie si një fuqie rajonale. Andaj, cilësimi i Adriatikut si “territor serb” në bazë të rëndësisë strategjike dhe jo të përbërjes etnike, do të thoshte se ky territor jo serb duhej të pushtohej dhe serbizohej me forcë. Pavarësisht dështimit të kësaj ëndrre, përpjekjet e popullit të vetëm qiellor vazhdojnë, por është e njohur tashmë se “sa herë që një popull i vogël është përpjekur luaj rolin e një fuqie në Ballkan, kjo ka përfunduar me tragjedinë e vet.”

Nga Frank Shkreli

Në një njoftim të Shoqatës së Studentëve Shqiptarë të Universitetit Harvard, i njohur në Shtetet e Bashkuara por edhe me famë botërore për vlerat akademike, thuhet se me rastin e 59-vjetorit të ndarjes nga jeta të Fan S. Nolit, Dega Boston e Federatës Pan-Shqiptare Vatra së bashku me Shoqatën e Studentëve Shqiptarë të Harvardit organizojnë promovimin e Librit më të fundit, “Fan Noli- Apostulli”, të autorit Ilir Ikonomi, tanimë të mirënjohur për lexuesit shqiptarë kudo, ish gazetarit dhe kolegut tim në Zërin e Amerikës.  Një rast ky shumë i mirë për tu paraqitur studentëve shqiptaro-amerikanë – shqiptaro-amerikanin më të njohur të shekullit të kaluar, së bashku me Faik Konicën – edhe si një frymëzim dhe shembëll për brezin më të ri të studentëve shqiptaro-amerikanë të Harvardit sot.

Paraqitja e librit më të ri të Ilirit do të bëhet ditën e shtunë, me 16 mars, 2024 nga ora 12PM deri në 2PM. Në ftesë komunikohet se ky tubim do mbahet në hapësirën e Harvardit e quajtur Boylston Hall, 103 Harvard Yard, Cambridge, MA  02138.  

Kështuqë, në 59-vjetorin e kalimit të tij në amshim, apostulli i shqiptarizmës dhe i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, Fan Noli – me veprën e autorit Ilir Ikonomi “rikthehet” të shtunën që vjen, në Universitetin Harvard, pikërisht, aty ku kishte studiuar, nga 1909-1912, Fan S. Noli. “Emzot Noli nji ndër njerzit ma të mëdhej që ka gjinikue fisi arbnuer.  Poet, letrar, fletorar, diplomat, themelues i Kishës Autoqefale Orthodokse Shqiptare. Ai radhitet në rendin e breznis vigane të Rilindjes së kombit, për të cilën u përpoq sa mujt me vepër e shkrim”, do të shkruante Ernest Koliqi, në revistën Shëjzat, me rastin e kalimit në amshim të Nolit me 13 mars, 1965. Frank SHKRELI/ Fan Noli, diplomati që përfaqësoi denjësisht Shqipërinë në arenën ndërkombëtare | Gazeta Telegraf   

Duke njoftuar promovimin e radhës të librit të tij më të fundit, autori Ilir Ikonomi shkruan në faqën e tij “facebook”, se kushtet e rrethanat, nën të cilat ai frekventonte studimet në Harvard, nuk ishin aspak të lehta, por mjaft sfiduese. Ndryshe nga studentët e sotëm shqiptarë në Universitetin Harvard, që po organizojnë të shtunën që vjen promovimin e vëllimit të parë të Ilir Ikonomit mbi jetën dhe veprimtarinë e Fan Nolit, “Në atë kohë (Noli) jetonte me rrogën që i jepte Kisha Shqipe, rreth 60 dollarë në muaj (rreth 2000 dollarë sot) dhe me borxhe që merrte nga Kisha dhe nga miqtë. Universiteti i dha një kredi vitin e parë, pastaj u kualifikua për bursë. Kredinë nuk e ktheu kurrë dhe mund të thuhet se e bëri universitetin falas”, shkruan ndër të tjera Ikonomi.

Natyrisht se për nga përgatitjet akademike dhe të dijes, përfshir njohurinë e një numër gjuhësh të huaja, Fan Noli qëndronte shumë më lart në krahasim me studentët e tjerë të kurseve të ndryshme universitare.  Ikonomi shkruan se Noli është diplomuar me 20 qershor, 1912 me gradën “Bachelor of Arts”, me vlersimin më të lart, “cum Laude”. Ikonomi sjell, ndër të tjera, një fakt interesant duke shkruar se në të njëjtën ditë, të diplomimit të Nolit edhe Faik Konica mori gradën “Master of Arts”, në fushën e gjuhëve romane, në një ceremoni të përbashkët me Nolin dhe dhjetëra studentë të tjerë, atë ditë qershori të vitit 1912 në hapësirat e “Sanders Theatre”, shumë afër sallës ku do bëhet promovimi – këtë të shtunë – i librit: Fan Noli-Apostulli, shënon autori, Ilir Ikonomi.

Jam i bindur se ky “takim”, i një brezi të ri studentësh shqiptaro-amerikanë, do të jetë një përvojë e paharrueshme për ta — ndonëse do të mësojnë shumë fakte mbi jetën dhe veprimtarinë e një shquptaro-amerikane që e filloi jetën si sudent, pikërisht aty në Harvard, më shumë se një shekull më parë. 

Me leximin e librit të Ilir Ikonomit mbi Fan Nolin — brezit të ri i studentëve shqiptarë të Harvardit, në atë institucion të dijes me famë botërore por edhe të gjithë lexuesve — autori Ilir Ikonomi u paraqet të gjithëve “Nolin e pafiltruar”.  “Ndonëse, e vërteta është e komplikuar dhe e dhimbshme”, autori shprehet se, vëllimi i parë: Fan Noli -Apostulli, do ta njohë lexuesin me Nolin e vërtetë: “Me pasionet, ambiciet, egon, rrëmbimet, oratorinë, inatet dhe cilësitë e tjera që nuk kanë vdekëtarët e kësaj bote”. Të bazuara në fakte dhe dokumentacione, me shpresën për të “shuar dyshimet për subjektivizëm”, me qëllim gjithashtu “që filmi të jetë i plotë dhe i paprerë”, i saktë mbi jetën dhe veprimtarinë e njërit prej patriotëve më të flakët të Kombit, brenda dhe jasht trojeve shqiptare. 

Promovimet e deritanishme të librit, Fan Noli -Apostulli, të autorit Ilir Ikonomi – si në trojet shqiptare ashtu edhe në mërgatë, janë dëshmi se ky botim, ashtu si edhe veprat e tjera të këtij autori – është një botim për t’u shënuar në mënyrë të veçantë. Është një kontribut i shënueshëm që autori i sjell historiografisë shqiptare por që, njëkohësisht, kryen edhe një detyrë ndaj vet Fan Nolit – bazuar në fakte e dokumentacion — që dëshmojnë edhe për një periudhë plot lëvizje politike, mendore dhe shoqërore ndër shqiptarët në trojet e veta por edhe këtu në komunitetin e vjetër shqiptaro-amerikan, fillim shekullin e kaluar – me plot të dhëna të panjohura deri më tani.  Një konsideratë e thellë për veprën e amdhe të Fan Nolit në shërbim të Shqipërisë dhe Kombit shqiptar.  Këtë ia detyrojmë pendës – a po më mirë të themi – kompjuterit të ish-gazetarit të Zërit të Amerikës, të palodhurit, Ilir Ikonomi.

Frank Shkreli

Analizë nga Rafael Floqi/

WASHINGTON (AP) – Fjalimi për Gjendjen e Bashkimit të Vendit është një nga pikat e qëndrueshme të presidencës, një forum që pothuajse gjithmonë favorizon folësin në një bisedë të njëanshme me miliona amerikanë.

Shumica e fjalimeve shpërndahen në çast dhe harrohen pothuajse po aq shpejt. Por ky është një vit shumë i pazakontë, me Presidentin Joe Biden që duhet të argumentojë jo thjesht se politikat e tij garantojnë një mandat të dytë, por që ai të ketë kapacitetin personal në moshën 81-vjeçare për të bërë këtë punë. Por a e arriti ai këtë.

Ai i përshkroi konturet e qarta të fushatës përpara, duke kritikuar ish-presidentin Donald Trump për kryengritjen e 6 janarit dhe duke shkuar edhe pas Gjykatës së Lartë, me gjyqtarë të pranishëm, mbi vendimin e saj që përmbysi Roe kundër Ëade. Gjithashtu, edhe kompanitë për shrinkflation madhësisë në tkurrje e një Snickers.

AI QË NUK DO TË PERMENDET

Biden e hapi fjalimin me denoncime të zjarrta të rebelëve që sulmuan Kapitolin më 6 janar 2021, më pas veçoi republikanët në dhomë dhe armikun republikan Trump. Por ai refuzoi të shqiptojë emrin e Trump, duke thënë se “paraardhësi im dhe disa prej jush këtu kërkojnë të varrosin të vërtetën për 6 janarin”.

Ai e përshkroi atë në një temë më të madhe se demokracia është e kërcënuar si asnjë herë që nga Lufta Civile, duke sinjalizuar një linjë të qartë sulmi që ai do të përdorë kundër njeriut që nuk do ta përmendte emrin.

Ai kritikoi gjithashtu “paraardhësin tim” për pohimin e Trump se presidenti rus Vladimir Putin mund “të bëjë çfarë dreqin të dojë ” në lidhje me aleatët e NATO-s dhe ai i kërkoi Kongresit të miratojë ndihmë shtesë për Ukrainën.

Duke folur me një energji që mbështetësit e tij kanë thënë se i mungonte, ai vendosi një kontrast midis pikëpamjes së tij internacionaliste për botën dhe prirjes më izolacioniste të “paraardhësit” të tij.

Biden përdori pothuajse tërësinë e fjalimit për të gjetur mënyra për t’u përpjekur të bindë amerikanët për kontrastin. Por sa arriti?

Prindi i dëshmori të ushtrisë amerikane ‘ Golden Father” djali i të cilit u vra në Afaganistan, bërtiti nga llozha dhe sigurimi e arrestoi.

PYETJA MBI MOSHEN

Biden bën shaka për moshën e tij në Gjendjen e Bashkimit, por flet për “vlerat thelbësore” Po kur pyetet për moshën e tij dhe si ndikon në aftësinë për të qenë president, përgjigja e Biden-it është: Më shikoni mua. Dhe këtë s’ka njeri që s’e ka parë.

Të enjten mbrëma, ai dha atë që shumë prej mbështetësve të tij kishin kërkuar. Ishte një fjalim me energji të lartë, me forcë dhe nganjëherë ai i tallte republikanët me ad-libs. Kur ata kundërshtuan mbështetjen e tij për legjislacionin dypartiak të sigurisë së kufirit, Biden tha: “Shikoni faktet, e di që ju dini të lexoni”. Kjo mund të kënaqte mbështetësit e tij demokratë siç dolën në mediat demokrate sot në mëngjes , Por ai dukej më shumë si një plak i inatosur se sa një president me arritje

Biden u pengua pas disa fjalëve dhe në përgjigjen republikane, senatori Katie Britt nga Alabama e quajti atë “të mërzitur dhe të pakësuar”, por ishte një performancë më energjike se fjalimet e tjera ku vërejtjet e tij mund të jenë të gjalla ose të vështira për t’u dëgjuar. Ishte gjithashtu një kundërpërgjigje ndaj kritikave se Biden është shumë plak për të vazhduar të shërbejë si president. Ai do të ishte 86 vjeç në fund të një mandati të dytë dhe republikanët – megjithëse Trump është vetëm katër vjet më i ri . Biden u përkul në moshën e tij, duke përmendur se ai kishte lindur gjatë Luftës së Dytë Botërore, por mbrojti vizionin e tij për vendin si të freskët. “Ju nuk mund ta udhëhiqni Amerikën me ide të vjetra që vetëm na kthejnë prapa.” Po natyrisht para një teleprompteri.

ABORTI NË FLETËT E VOTIMIT

Presidenti tha se përpjekjet për të kufizuar abortin ishin një “sulm ndaj lirisë” dhe ai përqeshi vendimin e Gjykatës së Lartë që rrëzoi Roe kundër Wade, me anëtarët e Gjykatës së Lartë që ishin shumica në atë vendim, të ulur vetëm disa metra larg. Ai gjithashtu mirëpriti Kate Cox, një nënë nga Dallas, fetusi i së cilës kishte një gjendje fatale që rrezikonte shëndetin e saj. Ajo duhej të largohej nga shteti për të bërë një abort. “Zoti im,” tha Biden, “çfarë lirie do të kesh më pas?”

Gjatë pjesës më të madhe të karrierës së tij, Biden nuk ka theksuar të drejtat e abortit. Në fjalën e tij ai tregoi se sa beson se kjo çështje mund të jetë çelësi i një mandati të dytë.

KUJDESI SHËNDETËSOR. BIDEN MBRON OBAMEN

Kthehu te “paraardhësi im”. Biden tha me humor se ligji i kujdesit shëndetësor të epokës së Obamës është ende një “punë e madhe”, duke i bërë homazh momentit si zëvendëspresident ai përdori një gjuhë më të gjallë për të përshkruar fitoren historike të politikës për Presidentin Barack Obama. Dhe ai u zotua të punojë për ta bërë të përhershëm një kredi tatimore të lidhur me ligjin.

“Mbi 100 milionë prej jush nuk mund t’u mohohet më sigurimi shëndetësor për shkak të një gjendjeje para-ekzistuese,” tha Biden. “Epo, paraardhësi im, shumë në këtë dhomë, duan të heqin përfitimin e barnave me recetë duke shfuqizuar ligjin e kujdesit të përballueshëm. Nuk do ta lejoj të ndodhë.”

Biden u duk se rrëshqiti në një grindje rreth kompanive farmaceutike që shesin barnat e tyre me çmime më të lira në mbarë globin, duke i thënë audiencës se do të dëshironte t’i çonte ato në Air Force One në disa qytete të mëdha botërore, përfshirë Moskën për të parë se sa do të kursenin për të njëjtat barna.

Biden e kapi veten shpejt, duke thënë se ishte “ndoshta”. rast edhe në Rusi, dhe ecën përpara. “Sillni recetën tuaj me vete. Dhe ju premtoj se do ta marr për ju për 40%. Kostoja që paguani tani.”

LUFTA NË GAZA-NJE PORT PER TE SHPETUAR BIDEN

Biden premton “asnjë çizme amerikane në terren” në Gaza . Konflikti i përgjakshëm midis Izraelit dhe Hamasit ishte një sfond i pashmangshëm në fjalimin e Biden. Autokolona e tij mori një rrugë tjetër për në Kapitolin e SHBA pasi protestuesit bllokuan një pjesë të Pensilvania Avenue. Brenda në sallë disa ligjvënës mbanin keffiyeh, shalle me kuadrate bardh e zi që ka simbolizuar solidaritetin me palestinezët.

Biden njoftoi planet për ushtrinë amerikane për të ndihmuar në krijimin e një skele të përkohshme në bregdetin e Gazës, një përpjekje që administrata thotë se duhet të nxisë ndjeshëm rrjedhën e ndihmave në territorin e rrethuar. Biden premton “asnjë çizme amerikane në terren” në Gaza Po kush do të ndërtojë portin.

Zbulimi i planit ishte ndoshta elementi më thelbësor i fjalimit të tij që preku luftën. Ai e lejoi Biden të demonstronte se po merr masa përballë zemërimit dhe kundërshtimit të disa demokratëve për mbështetjen e tij të fortë për Izraelin, edhe pse numri i të vdekurve palestinezë rritet. Ai gjithashtu vjen pasi Biden javën e kaluar miratoi ndihmën ushtarake të SHBA-së për hedhje ajrore në Gaza.

Skela e përkohshme, tha Biden, “do të mundësojë një rritje masive të ndihmës humanitare për të hyrë në Gaza”.

Por në të njëjtën kohë ai u bëri thirrje izraelitëve që të bëjnë më shumë për të lehtësuar vuajtjet edhe pse ata përpiqen të eliminojnë Hamasin. “Për Izraelin, unë them se kjo ndihmë humanitare nuk mund të jetë një konsideratë dytësore apo një mjet pazari,” tha Biden.

“KLASA E MESME AMERIKANE” SIPAS JOE

Presidenti Biden përshkroi politikat për t’u marrë me krizën e strehimit, barnat me recetë. Biden përvijoi një vizion ekonomik që shkonte i madh e i vogël. Ai pretendoi një rimëkëmbje ekonomike pas pandemisë që nuk sakrifikoi krijimin e vendeve të punës për të zbutur inflacionin. Me çmimet e banesave ende të larta, ai propozoi një kredi tatimore që do të reduktonte kostot e mortgage.

Ai gjithashtu sulmoi republikanët për politika tatimore që favorizojnë të pasurit. “Kontrollo numrat. Njerëz në shtëpi, a mendon vërtet dikush që kodi tatimor është i drejtë?

Biden tha se duhet të ketë një normë minimale tatimore prej 25% për miliarderët, duke thënë se “asnjë miliarder nuk duhet të paguajë një normë më të ulët tatimore federale sesa një mësues, një punonjës sanitar ose një infermiere”.

Presidenti foli për goditjen e tarifave të padëshiruara që mund të fshijnë buxhetet e amerikanëve dhe ai kritikoi kompanitë e ushqimeve për “tkurrjen”, që do të thotë të merrni më pak produkt për të njëjtin çmim.

“Ju tarifoheni të njëjtën shumë dhe keni rreth 10% më pak Snickers në një bar.” Megjithatë nj fature e një sandviçi për 15 dollarë u bë virale në rrejt më shumë se fjalimi i Bidenit.

Njerëzit i njohin mirë Xhepat e vet.

FJALIMI PERÇAU SHIKUESIT

Kur Biden u zgjodh në Senat në vitin 1972, fjalimi i Gjendjes së Bashkimit ishte takimi televiziv për dhjetëra miliona amerikanë që shikuan në tre rrjete kryesore.

Tani është shumë më tepër se një ngjarje televizive. Mënyrat tradicionale të matjes së shikuesve kanë treguar një rënie të vazhdueshme. Fjalimi i Bidenit vitin e kaluar tërhoqi audiencën e dytë më të vogël për ngjarjen vjetore në të paktën 30 vjet, sipas kompanisë Nielsen.

Audienca është aq e fragmentuar saqë fushata e Biden-it u përgatit me segmente të synuara për t’u shpërndarë në audienca specifike në mediat sociale. Të ftuarit, historitë e të cilëve u theksuan në fjalim, do të bëjnë xhiron e tregjeve televizive lokale për të folur për ndikimin në jetën reale të politikave të Biden. Dhe kërkoni Biden dhe zëvendësuesit e tij për të gjetur mënyra kreative për të marrë pjesë të mesazhit të tij për amerikanët që nuk u dëgjuan të enjten në mbrëmje.

Disa orë përpara se të mbante fjalimin, Biden postoi në llogarinë e tij X një video ku ai merr këshilla për mbajtjen e fjalimit të madh nga aktorë, duke përfshirë Morgan Freeman, Michael Douglas dhe Geena Davis, të cilët kanë luajtur president në filma dhe TV.

Rafael Floqi/

NJU JORK (AP) – Nikki Haley pezulloi fushatën e saj presidenciale të mërkurën pasi u mposht plotësisht në të gjithë vendin të martën Super, duke e lënë Donald Trumpin si kandidatin e fundit kryesor të mbetur për nominimin republikan në 2024.

Haley nuk e mbështeti ish-presidentin në një fjalim në Charleston, Karolina e Jugut. Në vend të kësaj, ajo e inkurajoi atë të fitonte mbështetjen e koalicionit të republikanëve të moderuar dhe votuesve të pavarur që e mbështetën atë.

“Tani i takon Donald Trump-it të fitojë votat e atyre në partinë tonë dhe përtej saj që nuk e mbështetën atë. Dhe shpresoj që ai ta bëjë këtë”, tha ajo. “Në rastin më të mirë, politika ka të bëjë me sjelljen e njerëzve në kauzën tuaj, jo t’i largoni ata. Dhe kauza jonë konservatore ka shumë nevojë për më shumë njerëz.”

Haley, një ish-guvernatore i Karolinës së Jugut dhe ish-ambasadore e OKB-së, ishte rivalja e parë e rëndësishme e Trump kur u hodh në garë në shkurt 2023. Ajo e kaloi fazën e fundit të fushatës së saj duke paralajmëruar në mënyrë agresive republikanët kundër përqafimit të Trumpit, për të cilin ajo argumentoi se ishte shumë i konsumuar nga kaos dhe ankesa personale për të mposhtur presidentin Joe Biden në zgjedhjet e përgjithshme.

Largimi i saj e lë Trump të përqendrohet vetëm në revanshin e tij të mundshëm në nëntor me Biden. Ish-presidenti është në rrugën e duhur për të arritur 1215 delegatët e nevojshëm për të siguruar nominimin republikan më vonë këtë muaj.

Humbja e Haley-t shënon një goditje të dhimbshme, nëse është e parashikueshme, për ata votues, donatorë dhe zyrtarë të Partisë Republikane që kundërshtuan Trumpin dhe politikën e tij të zjarrtë të politikës “Make America Great Again”. Ajo ishte veçanërisht e popullarizuar në mesin e votuesve të moderuar dhe të arsimuar në kolegj, zona që ka të ngjarë të luajnë një rol kryesor në zgjedhjet e përgjithshme. Është e paqartë nëse Trump, i cili kohët e fundit deklaroi se donatorët e Haley-t do të ndaloheshin përgjithmonë nga lëvizja e tij, mund të bashkojë përfundimisht një parti thellësisht të ndarë.

Trump të martën mbrëma deklaroi se GOP ishte i bashkuar pas tij, por në një deklaratë pak më pas, zëdhënësja e Haley Olivia Perez-Cubas tha: “Uniteti nuk arrihet thjesht duke pretenduar, “Ne jemi të bashkuar”.

“Sot, shtet pas shteti, mbetet një bllok i madh votuesish primar republikanë që po shprehin shqetësime të thella për Donald Trump”, tha Perez-Cubas. “Ky nuk është uniteti që i duhet partisë sonë për sukses. Adresimi i shqetësimeve të atyre votuesve do ta bëjë më të mirë Partinë Republikane dhe Amerikën.”

Haley e ka bërë të qartë se nuk dëshiron të shërbejë si zëvendëspresidente e Trump ose të kandidojë me një biletë të palës së tretë të rregulluar nga grupi No Labels. Ajo largohet nga gara me një profil të lartë kombëtar që mund ta ndihmojë atë në një kandidim presidencial të ardhshëm.

Duke qëndruar në fushatë, Haley tërhoqi mjaftueshëm mbështetje nga periferitë dhe votuesit e arsimuar në kolegj për të nxjerrë në pah dobësitë e dukshme të Trump me ato grupe.

Në sondazhet e AP VoteCast të kryera midis votuesve republikanë në Iowa, New Hampshire dhe Karolinën e Jugut, midis 61% dhe 76% e mbështetësve të Haley thanë se do të ishin aq të pakënaqur nëse Trump do të bëhej kandidati i GOP, saqë nuk do ta votonin për të në zgjedhjet e përgjithshme të nëntorit. Votuesit në garat e hershme republikane kokë më kokë, të cilët thanë se nuk do të votonin për Trumpin në vjeshtë, përfaqësonin një segment të vogël, por domethënës të elektoratit: 2 në 10 votues të Iowa-s, një e treta e votuesve të New Hampshire dhe një- e katërta e votuesve të Karolinës së Jugut.

Haley largohet nga gara presidenciale e 2024-ës duke bërë histori si gruaja e parë që fitoi një garë paraprake republikane. Ajo mundi Trump në Distriktin e Kolumbisë të dielën dhe në Vermont të martën.

Ajo kishte këmbëngulur se do të qëndronte në garë deri të Super Martën dhe kaloi vendin duke bërë fushatë në shtetet që mbanin gara republikane. Në fund të fundit, ajo nuk ishte në gjendje ta rrëzonte Trumpin nga rruga e tij rrëshqitëse drejt një nominimi të tretë radhazi.

Aleatët e Haley-t vënë në dukje se ajo tejkaloi shumicën e pritshmërive të botës politike duke e arritur atë aq sa ajo mundi.

Ajo fillimisht kishte përjashtuar mundësinë e konkurrimit kundër Trump në vitin 2024. Por ajo ndryshoi mendje dhe përfundoi duke nisur ofertën e saj tre muaj pasi ai e bëri këtë, duke përmendur ndër të tjera problemet ekonomike të vendit dhe nevojën për “ndryshim brezash”. Haley, 52 vjeç, më vonë bëri thirrje për teste kompetencash për politikanët mbi moshën 75-vjeçare – një goditje si për Trump, i cili është 77 vjeç, ashtu edhe për Biden, i cili është 81 vjeç.

Kandidatura e saj ishte e ngadaltë për të tërhequr donatorë dhe mbështetje, por në fund ajo ia kaloi të gjithë rivalëve të tjerë të GOP, duke përfshirë guvernatorin e Floridës Ron DeSantis, ish-zëvendëspresidentin Mike Pence dhe senatorin Tim Scott, shokun e saj nga Karolina e Jugut të cilin e emëroi në Senat në 2012. Dhe paratë rrodhën deri në fund. Fushata e saj tha se mblodhi më shumë se 12 milionë dollarë vetëm në shkurt.

Ajo fitoi popullaritet me shumë donatorë republikanë, votues të pavarur dhe të ashtuquajturën turmë “Kurrë Trump”, edhe pse ajo kritikon i cilësoi çështjet penale kundër tij si të motivuara politikisht dhe u zotua se, nëse presidente, ajo do ta falte atë nëse ai do të dënohej në gjykatën federale.

Në kuadër të aktiviteteve shtetërore për nderimin dhe shënimin e 26-vjetorit të Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, mori pjesë në Akademinë Përkujtimore kushtuar 5, 6 dhe 7 marsit.

Në fjalën e tij, kryeministri Kurti shprehu se “Ndonëse fjalët i pasojnë mendimet dhe i paraprijnë veprat, fjalët janë gjithmonë të pamjaftueshme për t’i përçuar si mendimet ashtu edhe veprat. E në rastin e Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kjo bëhet pamundësia vet, andaj edhe kënga “Mora fjalë” tregon edhe kufijtë e fjalës.”

Ai shtoi se Epopeja e UÇK-së është “26 vjet lavdi, sepse çdo vit që kalon, lavdia e rezistencës së Jasharëve të Prekazit shkon duke u rritur, ashtu sikurse që e tërë trashëgimia e historisë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës sa vjen e shtohet. Me 5, 6 dhe 7 mars 1998, Ademi me Hamzën dhe me babën Shaban, si dhe të gjithë të tjerët që iu bashkuan atë ditë dhe ata që e vazhduan rrugën e idealeve të tyre në ditët e muajt e vitet në vijim, e bënë historinë me përkushtimin më të madh dhe me vetëdijen më të lartë”.

Në përfundim, kryeministri nënvizoi se në përvjetorët e ardhshëm të Epopesë së UÇK-së, duam ta shndërrojmë Prekazin në një peizazh historik, i cili do të jetë dinjitoz për ta ruajtur dhe kultivuar gjithë historinë e rezistencës së Jasharëve dhe asaj çfarë ajo përfaqëson për neve, por edhe për botën.

“Meqenëse kemi të bëjmë me një ngjarje dhe me një figurë historike që na tejkalon neve. Na tejkalon neve si popull sepse është qëndresë për lirinë universale. Andaj, kjo është mënyra se si ne duhet e do t’i shfaqemi edhe botës, jo vetëm vetvetes”, tha kryeministri.

Fjala e plotë e Kryeministrit Kurti në Akademinë Përkujtimore në shënim të 26-vjetorit të Epopesë së UÇK-së

I dashuri Baca Rifat,

E nderuara familje Jashari,

E nderuara znj. Besarta Jashari,

I nderuari z. Glauk Konjufca, Kryetar i Kuvendit të Republikës së Kosovës,

Të nderuara familje të dëshmorëve e martirëve të kombit, invalidëve e veteranëve të luftës çlirimtare,

Të nderuar deputetë të Kuvendit të Republikës, zëvendëskryeministra e ministra të Qeverisë,

Të nderuar oficerë e gjeneralë e ushtarë të ushtrisë sonë,

Të nderuar veprimtarë të çështjes kombëtare,

Të nderuar përfaqësues e drejtues të institucioneve tona shtetërore,

Akademikë, profesorë, studentë,

I nderuari z. historian, Durim Abdullahu,

Të nderuar të pranishëm,

Motra dhe vëllezër,

Zonja dhe zotërinj,

E kemi nisur ditën e sotme me homazhe në Kompleksin Memorial “Adem Jashari” në Prekaz dhe me një vizitë në kullë te Baca Rifat, ndërkaq po e përmbyllim këtë ditë të 6 marsit me akademi përkujtimore këtu në Prishtinë.

Sonte po e marrim fjalën në këtë akademi sikurse që dje e “morëm fjalën” në Kuvendin e Kosovës po për këtë histori, ashtu siç na rikthehen fjalët për Adem Jasharin, me vargjet e këngës “Mora fjalë”. Këngës që e kënduan dje edhe ushtarët e oficerët e Forcës së Sigurisë së Kosovës, në kazermën e Prishtinës, e cila e mban emrin e kryekomandantit Adem Jashari.

Ndonëse fjalët i pasojnë mendimet dhe i paraprijnë veprat, fjalët janë gjithmonë të pamjaftueshme për t’i përçuar si mendimet ashtu edhe veprat. E në rastin e Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kjo bëhet pamundësia vet, andaj edhe kënga “Mora fjalë” tregon edhe kufinjtë e fjalës. Fjalët që doemos nuk i gjen dot, që duhet t’i marrësh e t’i gjesh diku e disi, për ta shpjeguar a përshkruar këtë Epope të papërsëritshme me domethënie ende të pashteruar. Me fjalë të tjera, “Mora fjalë” do të thotë që për këtë Epope është vështirë të ketë ep. Tash të gjithë e keni parasysh tekstin e këngës e cila nis me atë se çfarë po bëjmë ne që këndojmë: “Mora fjalë, mora vargun, mora qarkun me i thurr këngë”. Pra çfarë po bëjmë ne? Kështu nis kënga, ky është edhe refreni. Dhe më pastaj strofa e dytë, porsa përpiqemi të themi diçka, ne themi “Çohu Adem”. Pra është e pamundur të shkosh më larg se strofa e parë, e pa rënë në veprim. E unë besoj që kjo është arsyeja pse ka këngë, po nuk ka tekst. Vetëm me këngën me një tekst kaq të bukur dhe me një melodi po ashtu të jashtëzakonshme, është bërë e mundshme që të gjejmë diçka artistike që bëhet kulturë meqenëse rrah porsi zemra e popullit.

Të nderuar të pranishëm,

Në vitin e kaluar e kishim përvjetorin jubilar të 25-të të Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, përkatësisht epopesë së ushtarëve çlirimtarë, kurse sivjet, e kemi 25-vjetorin e çlirimit të Kosovës. Çlirimtarët i paraprijnë çlirimit, sepse lufta e tyre është parakushti i lirisë.

Në kalendarin e ditëve të shënuara në Republikën e Kosovës, datat 5, 6 dhe 7 mars janë të rrethuara me të kuqe, teksa sipër tyre është shkruar me shkronja kapitale: Epopeja e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës! Sivjet, sipër këtyre fjalëve, është shkruar: “26 vjet lavdi”. Janë 26 vjet lavdi sepse çdo vit që kalon, lavdia e rezistencës së Jasharëve të Prekazit shkon duke u rritur, ashtu sikurse që e tërë trashëgimia e historisë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës sa vjen e shtohet. Me 5, 6 dhe 7 mars 1998, Ademi me Hamzën dhe me babën Shaban, si dhe të gjithë të tjerët që iu bashkuan atë ditë dhe ata që e vazhduan rrugën e idealeve të tyre në ditët e muajt e vitet në vijim, e bënë historinë me përkushtimin më të madh dhe me vetëdijen më të lartë.

Shumë dëshmitarë dhe burime i kanë rrëfyer ngjarjet e atyre ditëve në Prekaz, nga luftimet e 5 marsit e deri te varrimi dhe rivarrimi i të vrarëve në ditët pasuese. Mes tyre është edhe gazetari Sabit Istogu, që ato ditë i kishte parë duke qenë i strehuar në pullazin e shtëpisë së tij rreth 100 metra larg pozicioneve të forcave policore, prej ku ai vëzhgonte dhe raportonte për mediat. Në librin e tij të titulluar “Rrënjët e lirisë”, është artikuluar një narracion që ndjek historinë e luftëtarëve të lirisë në Prekaz që tregon se si jo vetëm Adem Jashari bën Prekazin, po edhe Prekazi e bën Adem Jasharin, që nga Ahmet Delia më 1912 dhe rezistenca e Shaban Polluzhës më 1945, te Tahir Meha në 1981, e deri te qëndresa e Jasharëve më 1998.

Ajo çfarë neve na mbetet sot dhe të gjithë brezave që do të vijnë në të ardhmen, është të kujdesemi për trashëgiminë e madhe që e ka prodhuar kjo histori. Që nga fillimi jemi angazhuar me seriozitetin dhe kujdesin më të madh për të ideuar dhe jetësuar Projektin për Kompleksin Memorial “Adem Jashari” në Prekaz e për të bërë intervenimet e domosdoshme sanuese. Shumë punë është bërë nga Komiteti Ndërministror dhe veçanërisht nga Komisioni i Ekspertëve, sikurse edhe nga zyrtarë e profesionistë të ndryshëm për ta realizuar këtë projekt, fazë pas faze e hap pas hapi.

Në përvjetorët e ardhshëm të Epopesë së UÇK-së, duam ta shndërrojmë Prekazin në një peisazh historik, i cili do të jetë dinjitoz për ta ruajtur dhe kultivuar gjithë historinë e rezistencës së Jasharëve dhe asaj çfarë ajo përfaqëson për neve, por edhe për botën. Meqenëse kemi të bëjmë me një ngjarje dhe me një figurë historike që na tejkalon neve. Na tejkalon neve si popull, sepse është qëndresë për lirinë universale. Andaj, kjo është mënyra se si ne duhet e do t’i shfaqemi edhe botës, jo vetëm vetvetes.

Më 5, 6 dhe 7 mars të vitit 1998, në Prekaz u luftua tri ditë, kurse nesër bëhen gjithsej 78 ditë të shpërndara në nga tri ditë përgjatë këtyre 26 vjetëve, që përkujtohen ato tri ditë luftë. Vitet do të kalojnë dhe ditët kur ne do t’i kujtojmë do të shtohen me nga tri ditë çdo vit, por përtej tri ditëve të Epopesë së UÇK-së, trofeu i atyre ditëve që është vet liria e vendit dhe popullit tonë jetohet për çdo ditë.

Lavdi jetës dhe veprës heroike të kryekomandantit Adem Jashari, të Jasharëve të Prekazit dhe gjithë dëshmorëve të kombit në të gjitha kohërat!