Ekonomi – Page 74 – Dielli

60 VJETORI I HAPJES SË GJIMNAZIT TË PUKËS 1963-2023

December 16, 2023 by s p

Prof.Asoc.Dr.Pashk Lekaj,“Mësues i Merituar”,

ish maturant i parë e drejtues arsimi në rreth

Vladimit Kola, drejtori shkollës mesme Pukë

Gjimnazi i Pukës në 60 vjetorin e Tij, fidanishtja e parë e përgatitjes së specialistëve dhe drejtuesve të ardhshëm brenda e jashtë rrethit.

Arsimi para çlirimit në Pukë

Rrethi i Pukës ndodhet në qendër të veriut të Shqipërisë i rrethuar në tre anët nga lumi Drin, me qendër administrative qytetin e vogël me të njëjtin emër. Puka është 850 m mbi nivelin e detit i rrethuar me pyje pishash. Rreth tij janë lagjet Zezaj, Kukaj dhe një fshat i vogël, Lajthizë.

Para çlirimit të vendit ka qenë nënprefekturë e Shkodrës. Në këtë periudhë, pothuajse e gjithë popullsia e kësaj zone ishte analfabete. Vetëm priftërinjët ishin të arsimuar mirë në Itali, apo Austri dhe disa hoxhallarë që zhvillonin mësim shqip, fshehurazi në kisha e xhami. Ngjarje e veçantë për Pukën ishte hapja e shkollës shqipe në Iballe në vitin 1903, me mësues Kolë Zezaj, e para në zonën e veriut, me inisiativën e patriotëve vendas, Frrok Pemati, Kol Nik Alia, Palush Pjetra. Kjo inisjativë u mbështet nga vëllëzerit Ndre e Lazër Mjeda me origjinë nga kjo zonë si dhe Konsullatës Austrohungareze në Shkodër. Ajo u mbyll pas tre vitesh sepse u dogj nga qarqe reaksionare, për t’u rihap më vonë.

Në një dokument tȅ vitit 1916, thuhet: ”Në Pukȅ s’gjindet asnjȅ njeri qȅ me kenȅ i zoti me u pȅrdorȅ si mȅsues, pȅrpos njiktyne: -Dom Gaspȅr Thaçi (prifti i Qelzȅs), Dom Nikollȅ Deda (prifti i Komanit), Dom Mathedius Mikaish (prifti i Iballȅs)…”.

Me hapjen e Normales sȅ Elbasanit, nga Puka u dȅrguan në njȅ kurs tre mujor pesȅ vetȅ, në vitin 1917, pȅr t‘u pȅrgaditur si mȅsues. Kjo krijoi mundësinë për hapjen e shkollave shqipe nȅ vitin 1918, në Pukȅ, Qȅrret, Iballȅ e Kulumri.

Nga të dhënat e statistikave dërguar Ministrisë sȅ Arsimit nga Puka, rezulton se nȅ vitin 1922 ishte me 338 frymȅ, kishte 41 nxȅnȅs.

Ngjarje e shënuar ishte ardhja e Migjenit, nȅ Pukȅ me 1936, si mësues e kryemësus për nënprefekturën. Ai jo vetëm shtoi numrin e nxënësve, por u kujdes për tërheqjen edhe të vajzave në shkollë, bile ndonjë nga një zonë e largët.

Në vitin 1937 si rezultat i punȅs së Migjenit, pȅr herȅ tȅ parȅ nȅ shkollȅn e Pukës dalin 10 nxȅnȅs qȅ kryen arsimin e plotȅ fillor me 5 klasȅ, kurse nȅ tȅ gjitha shkollat e tjera tȅ rrethit nxȅnȅsit merrnin vetȅm deri nȅ 3 klasȅ. Nȅ vitet 1939-1944, megjithȅse me ndȅrprerje, mȅsimet vazhduan nȅ shkollë.

Hapja e gjimnazit në Pukë ngjarja më e rëndësishme për zhvillimin e arsimit në rreth, vatër e përgatitjes të specialistëve të ardhshëm

Në ndarjen administrative, mbas çlirimit, Puka ishte një ndër 26 rrethet e vendit, e kategorisë së tretë, ku përfshiheshin rrethet e vogla. Në vitin 1949 rrethit iu shtua zona e Gjegjanit, që u shkëput nga rrethi i Mirditës. Tashmë rrethi kishte, si ndarje administrative katër lokalitete: Pukë, Fushë Arrëz, Iballe dhe Gjegjan. Më vonë fshati i Komanit i kaloi Shkodrës, ndërsa fshatrat: Srriqja, Mollë Kuqe dhe Arat e Mira, nga Kukësi i kaluan në vartësi Pukës.

Në vitin 1991 Puka kishte një sipërfaqe 1034 m2, dy qytete (Pukë, Fushë Arrëz), me një popullsi 50286, nga të cilët në qytete 6077, ose 12%, me 20 fshatra të bashkuar e 74 fshatra të veçantë. Rrethi i Pukës ishte kudo i banuar, por kishte terrenin më të thyer malor, me rreshje të shumta, temperatura të ulta, ku mungonte infrastruktura rrugore dhe mungesa të kushteve të banimit e ushqimit, sidomos mbas tufëzimit, në vitet 1980.

Mbas çlirimit u tregua një kujdes i veçantë për zhvillimin e arsimit, që mori një masivizim në të gjitha zonat, krahas politizimit të tij. Nȅ vitin 1945 nȅ Pukȅ,funksiononin 16 shkolla fillore. Në qytetin e Pukës kishte 104 nxënës, që frekuentonin 92 prej tyre dhe jepnin mësim 3 mësues. Në vitin 1949 në Pukë (që përfshinte dhe Lajthizën) kishte 155 nxënës, në pesë klasa me 4 mësues.

Nȅ vitin 1949 u hap shkolla e parȅ 7-vjeçare nȅ qytetin e Pukȅs, që shȅnon njȅ ngjarje tȅ rȅndȅsishme për zhvillimin e arsimit.

Vazhdimi i shkollave të mesme, me një numër të pakët nxënësish, bëhej jashtë rrethit, kryesisht në Shkodër, në pedagogjike dhe pyjore, në Peshkopi për agronomi, në Lezhë për ekonomi, në Tiranë për gjuhë të huaja, nga të cilët në raste të rralla, vazhdonin shkollat e larta, në Shkodër e Tiranë.

Puka, duke qenë një qytet me popullsi të vogël, kishte pak nxënës në 7-vjeçare. Për t’i paraprirë hapjes së shkollës së mesme me një numër më të madh nxënësish, si dhe në veçanti për të tërhequr nxënës nga gjithë fshatrat, që nuk kishin shkolla 7-vjeçare, u hap konvikti i parë në rreth, me 1 mars 1960.

Mbas një punë bindëse nga mësuesit me prindërit e nxënësve të klasave të katërta, me rezultate më të larta, në fshtra, erdhën në konvikt 40 nxënës, për të filluar klasën e pestë në qytet, prej të cilëve 10 ishin femra. Në moshën 12 vjeçare, këta nxënës, me një valixhe druri në dorë, duke bërë disa orë në këmbë, nga disa fshatra të rrethit (atëhere nuk kishtë rrugë makine zona e Gjegjanit, Fierzës, fshatrat e zonës Iballe) erdhën në qytetin e Pukës për të filluar klasën e pestë. Ndërtesa e banimit të konviktorve ishte një barakë me dërrasa, ku është posta sot. Konviktorëve u dhanë veshje uniformë (kostum, pallto, këpucë), që në fillim thanë se do ishin falas, por në fund të vitit shkollor u morën lekët prindërve për to.

U krijuan kështu në qytetin e Pukës, dy klasa të pesta. Mësimi zhvillohej, ku është sot muzeu “Migjeni”. Në gjithë shkollat e rrethit mësimi fillonte me 1 mars, bënin pushimet e verës dhe vazhdonte deri me 30 nëntor (quheshin shkolla verore ishin në disa rrethe malore të Shqipërisë).

Shkolla e mesme e përgjithshme (gjimnazi) në qytetin e Pukës u hap për herë të parë në vitin 1963 e para në rreth dhe e fundit nga të 26 rrethet që kishte Shqipëria.

Fillimisht, gjimnazi u hap në ambjentet e shkollës 7-vjeçare “Migjeni” (sot 9-vjeçare) deri në vitin 1979, kur përfundoi ndërtesa aktuale. Në këtë vit, institucioni u emërtua “35 Vjetori i Çlirimit“, në nderim të përvjetorit të çlirimit të vendit. Këtë emër kjo shkollë e ka mbajtur deri në vitin 2004. Me vendim të Këshillit të Bashkisë Pukë, në vitin 2004, mori emrin, shkolla e mesme “Sabah Sinani” për nder të ish maturantit të parët, mësuesit dhe drejtuesit të talentuar, Sabah Sinani, i cili u nda nga jeta aksidentalisht në vitin 1994.

Në vitin e parë u regjistruan 36 nxënës, me 5 femra, prej të cilëve 25 ishin me bursë të plotë.

Gjimnazi ishte i bashkuar me 7-vjeçaren, me të njëjtin drejtues. Mësimi filloi në godinën, ku sot është shkolla 9-vjeçare, që u ndërtua atë vit e re, në të cilën herë pas here kontribonim edhe ne me punë vullnetare.

Gjithashtu u ndërtua dhe konvikti i ri, një godinë e bukur, ngjitur me bashkinë, e cila në fund të viteve 90 u prish duke u ndërtuar një godinë e re, afër shkollës 8-vjeçare, ku është sot.

Mësuesit ishin nga Shkodra, me Institut 2-vjeçar, nga të cilët vetëm dy pukjanë, Ndue Pjetri (fiskuturë) e Xhemal Meçi “Mjeshtër i Madh” (letërsi). Në vitin e tretë të shkollës së mesme, për herë të parë, erdhën mësues që kishin mbaruar Universitetin e Tiranës, Zyhdi Heqimi për matematikë, Adnan Beli për fizikë, Fatmir Kazazi për bio-kimi, Paulin Shtjefni për letërsi, që jo vetëm e zhvillonin mësimin me nivel e cilësi, por dhe kishin kërkesa shumë të larta në vlerësimin me notë të nxënësve.

Përgatija e maturantëve para vitit 1991, ishte baza kryesore për të vazhduar arsimin e lartë, për përgatitjen e specialistëve me nivel shkencor e profesional, në të gjitha fushat e zhvillimit ekonomiko-shoqëror, për të shërbyer në rrethin e Pukës. Gjithashtu, edhe ata që nuk vazhdonin e arsimin e lartë, shkonin në kurse një e dy vjeçare duke u përgatitur si teknikë në profesione të ndryshme, aq të nevojshme për rrethin. Deri në vitin 1991, Partia e Punës, nuk lejonte largimin e popullsisë nga fshati, bile edhe në qytetin e Pukës, ishte shumë e vështirë të merrje pasaportizimin. Mundësi largimi nga rrethi, kishin vetëm ata që mbaronin shkollat për oficer.

Në nëntor të vitin 1966 mbaruan maturën, për herë të parë në rreth, 21 nxënës nga të cilët tri vajza. Gjatë vazhdimit të shkollës së mesme pati largime. Disa nxënës, për arsye ekonomike u detyruan të fillonin punë në ndihmë të familjes, apo vazhduan ndonjë shkollë profesionale jashtë rrethit, krahas atyre që largoheshin familjarisht. Matura e parë ka qenë me rezultatet më të lartë në mësime, ndër të gjitha maturat, si në arsimin e mesëm, ashtu edhe në arsimin e lartë, nga të 16 që e mbaruan atë. Nota mesatare e maturantëve ishte mbi 8, nga të cilët 5 nxënës merrnin 10 në matematikë. Ky rezultat doli edhe nga kontrolli i Minstrisë së Arsimit e Kulturës, i cili u përserit dy here. Kjo maturë u vlerësua si ndër më të mirat në Shqipëri.

Shkollat e larta fillonin mësimet me një shtator. Matura e parë mbaroi mësimet në nëntor, prandaj studimet do i vazhdonin pas një viti. Pothuaj gjithë maturantët e parë, u dërguan në një kurs 15 ditor gjatë muajit shkurt 1967, pranë shkollës pedagogjike Shkodër. Me 1 mars u emëruan mësues në disa shkolla 7-vjeçare të rrethit, duke dhënë kryesisht lëndët e shkencave të natyrës.

Në konviktin e Pukës pranoheshin në klasën e pestë (nga fshatrat që nuk kishte shkollë 7-8-vjeçare), nxënësit më të mirë të klasave të katërta dhe në vitin e parë gjimnaz më të mirët që mbaronin 7-8-vjeçaren. Konviktorët përbënin 70-85% të nxënësve të shkollës së mesme. Në Pukë, caktoheshin mësuesit më të përgatitur shkencërisht dhe të aftë metodikisht. Gjithashtu drejtuesit e gjimnazit të Pukës kanë qenë të aftë e të përkushtuar në punë. Kanë lënë mbresa të veçantë tek kolegët e nxënësit drejtorët e shkollës nga rrethet e tjera, si: i pari Xhevat Hoxha, Jazo Bilani, Burhan Tabaku, Eftimaq Postoli, drejtoresha e konviktit Prena Lekçaj, me eduktoren mbi 15 vjet, Verore Leknikaj, nga Korça dhe më vonë Zenepe Laçi, 21 vjet, ish maturante. Nxënësit mësonin rregullisht e me dëshirë. Në konvikt studimi ishte me orar të përcaktuar.

Në vitet 1970-1980 rrethti i Pukës, pati një zhvillim të shpejtë ekonomik, pasi kishte pasuri të

mëdha mbi e nëntoksore.

Kolektivizimi i bujqësisë në të gjithë rrethin, në vitin 1967, rriti kërkesa për specialist të bujqësisë (në fillim në çdo fshat kishte një kooperativë bujqësore, pastaj u krijuan në bazë fshati të bashkuar, gjithsej 20). U mbyllën kisha e xhami dhe u hoq prona private.

U hap rruga e re automobilistike nga Rresheni, në Gjegjan, Fushë Arrëz, Qafë Mali, deri në Fierzë, e cila u asfaltua. Në të u transportuan materiale ndërtimi e makineri, për ndërtimin e Hidrocentralit të Fierzës, një vepër madhore, me përmasa Evropiane. Në vitin 1970 përfundoi elektrifikimi i plotë i Shqipërisë, pra edhe i rrethit të Pukës.

Rrethi i Pukës zinte vendin e parë në Shqipëri për pyjet që përbënin 80 % të tyre. Puka zinte vendin e parë për bakër, zink, squfur, ar, argjend. U zbuluan vendburimet e bakrit në Munellë, Qafë-Bari, Lak Roshi,Tuç që u hapën miniera aty. Gjithashtu dhe për mineralet jometalore ajo mban vendin e parë për kaulinën, granitet, që janë përdorur në industrine e porcelanit dhe të qeramikës, si dhe për xhamin vullkanik, që përdorej në hidrocentralet për çimenton portland. U ndërtua fabrika e pasurimit të bakrit në Fushë Arrëz. Ndërmarrja e Sharrave, për përpunim e drurit, repartin e mobiljeve, të kompensatës, ishte ndër më të mëdhatë në vend. U ndërtua fabrika e kollofonit (që shërbente si lëndë e parë për sapunin dhe për eksport), fabrika e pllakave të zdrukthit dhe terpentinës. U hap Parku i Mallrave me 300 makina, 100 prej të cilave ishin për transportimin e lëndës drusore. Drejtoritë e këtyre ndërmarrjeve ishtin të gjitha të përqendruar në Fushë Arrëz, i cili u bë dhe një qendër punëtorësh. Në Pukë u krijua Korpusi i Ushtrisë (më vonë Regjiment) që drejtone nga ana ushtarake pothuaj gjithë veriun.

Në shëndetësi kishte spital në Pukë, Fushë Arrëz, Gjegjan, Iballe, si dhe çdo fshat i bashkuar, kishte qendra shendetësore, me mjek e infermjere.

Në vitin 1985 rrethi Pukës, kudo i banuar, kishte 5 shkolla të mesme (që në vitin 1990 u

bënë 10), 55 shkolla 8-vjeçare, 42 të ciklit të ulët dhe 40 kopshte. Në Pukë, Fushë Arrëz ishin me profilin gjimnaz, që sipas rastet u hapën profile profesionale, për përgatije të specilistëve të fushave përkatëse të ekonomisë, pyjeve, minierave, gjeologjisë, mekanikës, ndërsa në fshatra kishin vetëm profilin agronomi.

Ky zhvillim, domosdo, kërkonte shumë kuadro e specialistë të aftë e të përgatitur, me arsim të lartë, për gjithë sektorët, ku shkollat e mesme ishin baza për të arritur këtë synim me kuadro vendas.

Deri në vitin 1971, nga rrethi kishin mbaruar Universitetin me “pikatore”, si Milazim Mustafa

inxhinieri elektrike, Ismail Djaloshi, histori-gjeografi, Halil Kopani drejtësi, Elez Selimi mjeksi (këta punuan më shumë jashtë rrethit), Sulejman Sula, agronomi, Filip Koliçi veterinari, Qamil Pema biokimi dhe ndonjë tjetër me korespondencë.

Gjimnazi i Pukës, duke patur nxënësit më cilësor të rrethit se shkollat e tjera të mesme, sherbeu si bazë që ata të vazhdonin arsimin e lartë sistematikisht çdo vit 70-80 % e tyre, nëse plotësonin kriteret politike, notën mesatare mbi 7 dhe historinë e Partisë 8 e lart.

Në vitin 1967, në gjithë Shqipërinë, shkollat verore u kthyen në dimrore. Kështu viti i ri

shkollor filloi me 1 mars dhe përfundoi me 15 gusht 1977, për të vazhduar vitin pasardhës me 1 shtator. Me këtë rast të gjitha klasat përfituan një vit shkollor për 6 muaj.

Me 1 shtator 1967, nga 39 nxënës nga dy maturat, 29 filluan Universitein e Tiranës, Institutin e Lartë pedagogjik Shkodër dhe shkollën e lartë të oficerëve, në degë të ndryshme të mësuesisë,ekonomisë, inxhinierisë, mjeksisë etj. Në degët e mësuesisë vazhduan (matematikë, gjuhë letërsi, biokimi) katër maturant. Nga katër maturat e para (1966-1969), me 71 nxënës, mbaruan arsimin e lartë 56, ose 79% e tyre.

Në vitin 1968 arsimi 7-vjeçar u kthye në 8-vjeçare, kështu që në vitin 1970, nuk pati maturant, mbasi ishin në vitin e tretë të shkollës së mesme, e cila tashmë ishte 4-vjeçare.

Shkolla e mesme Pukë, u bë model, jo vetëm në përgatijen e nxënësve me nivel e cilësi, por edhe për pajisjen e klasave me mjete mësimore, ngritjen e laboratoreve të kimisë, fizikës, biologjisë, kabineteve mësimore dhe bibliotekës. Kabineti i kimisë i ndërtuar nga mësuesi Qamil Pema, nga Qerreti, u bë shembull në shkallë kombëtare.

Në vitin 1971, filluan të dalin specialistët e parë me arsim të lartë, që kishin mbaruar gjimnazin në Pukë. Në arsim ishin 3 me arsim të lartë.

Në vitin 1975, me kërkesën e rrethit u emëruan nga Ministria e Arsimit dhe Kulturës në Pukë mbi 90 mësues me arsim të lartë (afër 50 nga Gjirokastra), djem e vajza nga rrethe të ndryshme të Shqipërisë. Ata, megjithë kushtet e vështira të rrethit, jo vetëm ndikuan në ngritjen e nivelit të mësuesve me arsim përkatës, mbasi u larguan ata pa arsim përkatës, por dhe punuan me pasion e ndërgjegje të lartë, duke ndikuar në ngritjen cilësore të arsimit në të gjitha ciklet. Disa vite vazhduan të vinin shumë mësues nga rrethet e tjera, por tashmë filluan të shtoheshin edhe vendas, ku pjesa më madhe kishte mbaruar shkollën e mesme në Pukë.

Nȅ vitin 1959 nȅ rrethin e Pukȅs kishte vetȅm njȅ mȅsues me arsim tȅ lartȅ pedagogjik, me 1974 kishte 127 mȅsues, ndȅrsa me 1980, ky numȅr arriti nȅ 266.

Në vitin 1985, nga 28 institucione e ndërmarrje që kishte rrethi, nëpunës me arsim të lartë

ishin 767, nga të cilët 280 në arsim, ose 37%.

1989, me arsim të lartë ishin, 981, nga të cilët 531 në arsim, ose 39%,. Nga këta ishin vendas në arsim 66%, ndërsa në të gjithë sektorët 54% ishin vendas. Në vitin 1991, në gjithë rrethin e Pukës kishte vetëm 91 mësues nga rrethet e tjera.

Nga ekipi i kontrollit të Ministrisë së Arsmit e Kulturës, në vitin 1985 dhe në vitin 1989, në sektorin e arsimit u vlerësua lart puna drejtuese dhe e disa mësuese edhe të shkollës së mesme Pukë.

Nga viti 1966 deri në vitin 1991 mbaruan gjimnazin ditën, deri në vitin 1991, 25 matura, me

976 nxënës, 416 femra, prej të cilëve 112 me banim jashtë rrethit. Gjithshtu mbaruan gjimnazin pa shkëputje nga puna (mbrëmje dhe korespondeca), 22 matura, me 524 nxënës, na të cilët 312 femra. Në vitin 1991 në gjimnaz ishin 80 nxënës.

Në gjimnazin e Pukës pati edhe degë të tjera që u hapën përkohësisht për të ndihmuar me specialist, në zhvillimin e vrullshëm ekonomiko-shoqëror të rrethit, pranë saj janë hapur degët: e frutikulturës, nȅ vitin 1972-1973 pa shkȅputje nga puna (e mbrëmjes), me 5 matura, mbasi ferma Luf-Qerret, kishte drejtim kryesor frutikulturën, e cila vazhdoi deri nȅ vitin shkollor 1975-1976, që u hap bujqësore (ditën) me 8 matura, në 1976-1991; zootekni (ditën) me 3 matura, në vitet 1983-1985; gjeologji, ditën, me një maturë, në vitin 1985; miniera (ditën) me një maturë, në vitin 1987; frutikulturë, mbrëmje me 5 matura, në vitet 1974-1978 dhe korespondencë me dy matura;

Në këto profile përfunduan në profilet: agronomi, 233 nxënës, 145 femra, frutikulturë mbrëmja e korespondencë 277 nxënës, 38 femra, zooteknikë mbrëmja 80 nxënës, 44 femra, gjeologji dhe miniera, ditën, vetëm nga një vit, me përkatësisht 34 e 25 nxënës, të gjithë djem.

Në vitin 1991 kanë dhënë mësim në shkollën e mesme e 21 mësues, nga të cilët 12 pukjanë, 3

ish maturant të shkollës, pa përfshirë të mësuesit e jashtëm që jepnin disa orë sipas profileve.

Deri në vitin 1991, gjithë ata që mbaruan shkollën e lartë, u kthyen, për të punuar sipas profileve, në institucione e ndërmarrje të rrethit. Kërkesat nga ana e dikastereve për ndonjë specialist nuk pranoheshin nga rrethi sepse kishte nevojë për kuadro. Familjet e këtyre specilistëve nuk u lejohej të lëviznin nga fshati. Ata që nuk shkuan në arsimin e lartë, vazhduan kurse një e dy vjeçare në specialitete të ndryshme apo kurse kualifikimi dhe u punësuan si teknikë në ndërtim, gjeologji, miniera, parkun e mallrave, ndërmarrjen e sharrave, ndërmarrjen elektrike, kooperativa bujqësore, apo si mësues e infermiere.

Tashmë u krijuan mundësitë që jo vetëm specialistët, por dhe drejtues në institucione e ndërmarrje të rrethit të jenë edhe ish maturant të gjimnazit të Pukës që treguan aftësi drejtuese, profesionalizëm të lartë duke u vlerësuar deri në shkallë kombëtare. Disa prej të cilëve janë: Mrikë Cara, e para oficere në rreth, deputete në Kuvendin Popullor, kryetare e Organizatës së grave të rrethit; Pjetër Dema, drejtor i Ndërmarrjes së Sharrave dhe i Fermës Luf-Qerret; Tonin Deda kryeinxhinier e drejtor i Ndërmarrjes Gjeologjike; Kolec Daja drejtor i farmacive të rrethit, drejtor i famacive në Ministri të Shendetësisë Tiranë; Martin Deda, Nikoll Topjana, jurist e drejtues në dikastere qendrore Tiranë; Mark Vata, kryetar i Komitetit të Fiskulturës Rrethit; Ndue Binaku shef i Seksionit të Arsimit e Kulturës, Muhamet Cufaj, Fran Cara, inspektor në seksion e metodist në Kabinetin Pedagogjik; Bardh Alia drejtor në gjimnazin e Pukës; drejtues në shkollat e tjera; Gjon Gjoka, Sabah Sinani, Tom Curri, Rrok Nikolli, Bardh Doda, Mark Prela, Fadil Çoba, Ndue Rexhepi dhe shumë inxhinier, agronom, zooteknik, veterinar, mësues që shërbyen në zona të ndryshme të rrethit.

Janë me dhjetra edhe nga ish maturant të Pukës, që si specialist, me arsimt të mesëm e të lartë, duke qenë larg familjeve, punuan me përkushtin, në fshatra e sektor të largët, pa kushte të përshtatëshme për banim, por në male të larta e terrene të vështira, në dimër me shi e dëborë, në verë të nxehtë, me turne, duke fjetur në baraka druri, pa u ankuar, duke realizuar detyrat e ngarkuara me nivel e cilësi.

Lëvizja e lirë e njerëzve, me vendosjen e demokracisë në vend, pas vitit 1991, solli edhë në rrethin e Pukës, migrimet drejt qyteteve Shkodër, Lezhë, Laç, Krujë, Tiranë, Durrës, si dhe shumë emigrimet jashtë vendit, duke sjellë pakësimin e popullsisë dhe për pasojë edhe të numrit të nxënësve e të mësuesve, që tashmë,ishin të gjithë vendas. U shpërbënë kooperativat bujqësore, disa ndërmarrje shtetërore u mbyllën, apo u zvogluan, duke bërë që të mbesin pa punë e të largohen shumë specialist vendas.

Theksojmë se shumë ish maturant të gjimnazit të Pukës, edhe pas vitit 1991, u bënë të sukseshëm, brenda e jashtë rrethit, duke u zgjedhur në organet më të larta të pushtetit qendror e vendor, drejtues më arsim, ndërmarrje e institucione shtetërore e private, pedagog në universitet, me tituj e grada shkencore, biznesmen të suksesshëm në shkallë kombëtare.

Përveç atyre që u përmendëm, vazhduan të jenë të sukseshmën në detyra të rëndësishme, brenda e jashtë rrethit, maturantë e ish nxënës të tjerë të shkollës së mesme Pukë të cilët arriten të kryejnë detyra me rëndësi deri në në shkallë kombëtare: Nikoll Pali, Simon Puta, Fran Pjetri, deputet; Haki Mustafa prefekt në Fier dhe kryetar i Njësisë Bashkike Nr.11 Tiranë; Rrustem Struga, Gjon Gjoni, Rrok Doda, kryetar bashkie në Pukë, Prel Cena në Fushë Arrëz; Ndue Mjekaj, gjeneral në ushtri; Pjetër Dema, Dedë Përshpali, kryetar të këshillit të rrethit Pukë; Gjergj Sokoli, drejtor i Ndërmarrjës së Sharrave Fushë Arrëz; Ndue Seferi, drejtor i Parkut të Mallrave, Hilë Alia kryeinxhnier i këtij Parku; Pjetër Leka, Ndue Përdoçi, drejtor të Ndërmarrjes Elektrike të rrethit; Ndokë Seferi, Blerina Pema, drejtor të drejtorisë arsimore të rrethit, drejtor në hidrocentarin e Komanit; Leze Maluta, Fatmir Shkjau, Anxhelin Marku, drejtor shkolle, Florinda Ishmaku përgjegjese e statistkës rrethit; Musa Halili anëtar i Gjykatës Lartë, Fatmir Hoxha, anëtar i Gjykatës Kushtetuese; Aleks Paci inxhinier elektrik, Nikoll Paluca inxhinier ndërtimi, specialist të vlerësuar në shkallë kombëtare, deri pedagog në Universitet; Vitor Maluta, doktor i Shkencave Veterinare, pedagog në Fakultetin e Veterinarisë; Tonin Deda, doktor i Shkencave Gjeologjike; Nikoll Deda, kryetar i Urdhërit të Dentistëve të Shqipërisë; Fran Mula dhe Fran Vuka, drejtues përkatësisht, në shtëpi të kulturës dhe Pallatin e Kulturës rrethit e Kamzës; Riza Hoxha, koreograf, “Mjeshtër i Madh”; Zamira Matoshi, kryetare e Shoqatës së Mësuesve Pukjanë në Tiranë; mjekët me speciliizime pasuniversitare Dod Suta, Tone Nika, Dodë Boci, Rifat Laçi, Silvana Ahmeti; Rrok Gjoka e Vitor Delia, biznesmen të suksesshëm në shkallë kombëtare e me dhjetra specilist të tjerë në fusha të ndryshme shkencës.

Gjthashtu maturant, apo ish nxënës të shkollës mesme Pukë nga ata që kanë emigruar, kanë arritur të jenë të suksesshm, në punët që kanë kryer si punëtor, student apo si intelektual, si Mimoza Matoshi, Diana Kukaj në Angli, apo Esmeralda Vata deri drejtuese departamenti, në një Universitet të Njew Jersit, SHBA.

U mbyllën disa shkolla të mesme në fshatra, veç atyre të arsimit 8-vjeçar e të ciklit të ulët. Të gjitha profilet në shkollat mesme u kthyen në gjimnaz.

Mbas vitit 1991 gjimnazi i Pukës ka funksionuar normalisht, duke patur nga 80-100 nxënës me katër paralele, deri në vitin 2020, kur numri i maturantëve ra në dy paralele. Në vitin 2023 mbaruan gjimnazin 57 maturant.

Në shkollën e mesme Pukë u hap dega e pedagogjikës (ditën) më 4 matura, në vitet 2007-2010. të cilën e vazhduan kryesisht specialist të bujqësisë, 69% e të cilëve ishin femra, mbasi arsimi ishte i vetmi vend ku mund të punësoheshin afër vendbanimit.

Gjithashtu ka vazhduar gjimnazi pa shkëputje nga puna (mbrëmjës) dhe korespondenca deri në vitin 2007.

Bazuar në të dhënat e marra nga Arkiva e Shtetit dhe Arkiva e shkollës mesme Pukë, rezulton se deri në vitin 2023 kanë marrë maturën 5433 nxënës, nga të cilët 2598 femra ose 48%. Në këtë shkollë kanë mbaruar profilin gjimnaz (arsimi i mesëm i përgjishëm), ditën 3794 nxënës, nga të cilët 1967 femra ose 52% e tyre.

Në gjimnaz, që nga hapja e tij deri në vitin 2023, kanë dhënë mësim 290 mësues dhe specialistë sipas degëve, nga rrethi dhe jashtë tij.

Gjimnazi i Pukës ka qenë, është e do të mbetet krenaria e rrethit, për nivel tëlartë e cilësi në mësim dhe bazë në përgatijen specialistëve për të përballuar me sukses detyrat që marrim përsipër kudo, brenda e jashtë Shqipërisë.

Referenca:

Sabah Sinani, Historiku i Arsimit të rrethtit Pukë, 1989.

Muzeu i Shkodrës, Fondi Migjeni.

Buletini “Puka dhe shkolla”,1974.

Arkiva e shkollës mesme Pukë.

Arkivi Qendror i Shtetit, Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave, fondi: Aktkontrolli i Ministrisë Arsmit,1985.

Arkivi Qendror i Shtetit, Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave fondi: Aktkontrolli i Ministrisë Arsmit, 1989.

Vjetari statistikor i Shqipërisë 1991.

Pashk Lekaj. „Zhvillimi i arsimit parauniversitar e prognoza e tij, gjendja e infrastrukturës shkollore dhe nevojat e saj, në rrethin e Pukës“.1998.

Zgjedhjet në Serbi dhe domosdoshmëria e pjesëmarrjes masive të shqiptarëve në Preshevë

December 15, 2023 by s p

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë/

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë vlerëson se zhvillimi i zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në Serbi, më datë 17 Dhjetor 2023, është një moment i rëndësishëm që duhet vlerësuar nga shqiptarët në Luginën e Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës.

Politikat shtetërore diskriminuese nga institucionet serbe, janë ende prezente.

Edhe në vizitën e tyre në Luginë, delegacioni i Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë konfirmoi:

mungesën e zhvillimit dhe perspektivës ekonomike;

pengesat e panumërta në punësimin e shqiptarëve në institucionet qëndrore dhe lokale;

mosnjohjen e diplomave të studentëve shqiptarë;

pengesat në përdorimin e gjuhës shqipe në të gjitha nivelet, në ruajtjen e trashëgimisë kulturore, në mbrojtjen e identitetit dhe të përdorimit të simboleve kombëtare;

vijimin e politikës dhe metodave absurde të çregjistrimit dhe pasivizimit të adresave të shqiptarëve autoktonë, etj.

Ndaj, Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë inkurajon votuesit shqiptarë në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë, për pjesëmarrje sa më të lartë në këto zgjedhje, me qëllim ruajtjen e përfaqësimit në kuvendin e Serbisë, për ndërgjegjësimin e faktorëve lokalë dhe ndërkombëtarë për pozitën e shqiptarëve në Serbi, insistimin për realizimin e kërkesave të shqiptarëve dhe avancimin e të drejtave të ligjshme të njohura ndërkombëtarisht për popujt pakicë.

Demokracia, në mungesë të liberalizmit, nuk është veçse tirani

December 14, 2023 by s p

Artan Nati/

Diplomati amerikan Richard Holbrooke kishte një shqetësim në prag të zgjedhjeve të shtatorit 1996 në Bosnje, të cilat kishin për qëllim të rivendosnin jetën civile dhe demokracinë në atë vend të shkatërruar. “Supozoni se zgjedhjet u shpallën të lira dhe të ndershme, dhe të zgjedhurit janë racistë, fashistë, separatistë, të cilët janë publikisht kundër paqes dhe riintegrimit.” Kjo ishte dilema që shqetësonte diplomatin amerikan.” Në të vërtetë, jo vetëm në ish-Jugosllavi, por gjithnjë e më shumë në mbarë botën. Regjimet e zgjedhura në mënyrë demokratike, shpesh ato që janë rizgjedhur ose riafirmuar përmes referendumeve, po injorojnë në mënyrë rutinore kufizimet kushtetuese për pushtetin e tyre dhe po privojnë qytetarët e tyre nga të drejtat dhe liritë themelore. Shembulli më tipik është vendi ynë, ku pas vitit 91, zgjedhjet kanë qenë deri diku të rregullta ose të aprovuara nga komuniteti ndërkombëtar, por pas kësaj fituesit kanë abuzuar me pushtetin dhe kanë drejtuar vendin në mënyrë autokratike.

Të gjithë e duan demokracinë. Pyete një amerikan nëse ka një formë më të mirë qeverisjeje dhe ata do të fyhen. Po kështu do të ndodhi me një qytetar që i përket civilizimit perëndimor. Edhe ne në Shqipëri besojmë në demokraci ose më saktë besonim në fillimet e saj në vitet e pasdiktaturës, apo jo?

Arsyeja pse kombet demokratike kanë liri personale, të drejta pronësie dhe sundim të ligjit nuk është se ato janë demokraci.

Liberalizmi kushtetues, siç quhet forma e saktë e demokracisë në perëndim, ka çuar në demokraci, por demokracia duket se nuk sjell liberalizëm kushtetues. Ndryshe nga vendet që i përkasin civilizimit perëndimor, Shqipëria është demokraci por jo liberal kushtetuese.

Tensioni midis liberalizmit kushtetues dhe demokracisë përqendrohet në shtrirjen e autoritetit qeveritar në gjithë jetën e vendit. Liberalizmi kushtetues ka të bëjë me kufizimin e pushtetit, demokracia me akumulimin dhe përdorimin e tij. Për këtë arsye, shumë liberalë të shekullit të tetëmbëdhjetë dhe nëntëmbëdhjetë panë në demokraci një forcë që mund të minonte lirinë. Politologu francez Tocqueville paralajmëroi në shekullin e 19-të për “tiraninë e shumicës”, duke shkruar: “Vetë thelbi i qeverisjes demokratike qëndron në sovranitetin absolut të shumicës”.

Tendenca që një qeveri demokratike të besojë se ka sovranitet absolut (domethënë pushtet) mund të rezultojë në centralizimin e autoritetit, shpesh me mjete jokushtetuese dhe me rezultate të zymta. Gjatë dekadave të fundit, qeveritë e zgjedhura që pretendojnë se përfaqësojnë popullin kanë shkelur vazhdimisht fuqitë dhe të drejtat e elementëve të tjerë në shoqëri, një uzurpim që është edhe horizontal (edhe degët e tjera të qeverisë kombëtare) dhe vertikal (edhe autoritetet rajonale dhe lokale si dhe bizneset private dhe grupet e tjera joqeveritare). Ka qenë e vështirë të njihet ky problem, sepse për gati një shekull në Perëndim, demokracia ka nënkuptuar demokraci liberale — një sistem politik i dalluar jo vetëm nga zgjedhje të lira dhe të ndershme, por edhe nga shteti i së drejtës, një ndarje e pushteteve dhe mbrojtjen e lirive themelore të fjalës, tubimit, fesë dhe pronës. Në fakt, kjo paketë e fundit lirish, ajo që mund të quhet liberalizëm kushtetues, është teorikisht e ndryshme dhe historikisht e dallueshme nga demokracia. Siç ka theksuar politologu Philippe Schmitter, “Liberalizmi, qoftë si koncept i lirisë politike, qoftë si doktrinë për politikën ekonomike, mund të ketë përkuar me ngritjen e demokracisë. Por ai kurrë nuk ka qenë i lidhur në mënyrë të pandryshueshme apo të qartë me praktikën e saj. Anglia, shembulli tipik i demokracisë liberale, e filloi me “Magna Carta” në 1215, një dokument historik në historinë kushtetuese britanike. Zhvillimi i lirive civile u avancua në shekujt 17 dhe 18 si pasojë e revolucionit të lavdishëm dhe kulmoi me Ligjin e të Drejtave në 1689. Ndikimi i menjëhershëm i Ligjit anglez të të drejtave ishte një kushtetutë më e drejtë e ndarjes së pushteteve qeveritare. Ligji anglez i të drejtave i mundësoi Parlamentit të funksiononte në mënyrë autonome. Krijimi i sistemeve demokratike më gjithëpërfshirëse ndodhi gradualisht, i ndikuar nga faktorë të tillë si idealet iluministe, lëvizjet sociale për të drejtat civile dhe të drejtën e votës së grave dhe evolucioni i filozofive politike. Kombinimi i parimeve kushtetuese, mbrojtja e të drejtave individuale dhe shtrirja e praktikave demokratike përfaqëson një trajektore komplekse historike që është shpalosur ndër shekuj. Për njerëzit në Perëndim, demokracia do të thotë “demokracia liberale”: një sistem politik i dalluar jo vetëm nga zgjedhje të lira dhe të ndershme, por edhe nga shteti i së drejtës, një ndarje e pushteteve dhe mbrojtja e lirive themelore të fjalës, tubimit, fesë, dhe pronës. Por kjo paketë lirish, ajo që mund të quhet “liberalizëm kushtetues” – nuk ka të bëjë në thelb me demokracinë dhe të dyja nuk kanë shkuar gjithmonë bashkë, madje edhe në Perëndim. Në fund të fundit, Adolf Hitleri u bë kancelar i Gjermanisë përmes zgjedhjeve të lira demokratike, por në një Gjermani demokratike me një sfond liberal demokratik aspak të konsoliduar. Demokracia Gjermane e asaj kohe më shumë i ngjante demokracisë Shqiptare sot dhe nuk kishte asgjë të përbashkët me liberal demokracitë moderne. Gjithashtu edhe liderat e Shqiperisë të pas vitit 91 ashtu si edhe në Gjermaninë dhe Italinë e atyre viteve, për të marrë pushtet dhe nga frika se mos e humbnin atë, u kthyen brenda natës nga komunistë në socialistë apo demokratë, përqafuan populizmin dhe premtuan se do te sillnin parajsën në vend si dhe nuk u ndalën nga asnjë lloj manipulimi, vjedhje apo krimi.

Ndërkohë që Europa perëndimore po konsolidonte liberalizmin kushtetues nga poshtë lart duke prodhuar demokracinë liberale, Shqipëria dhe vendet e ballkanit menduan të sfidonin historinë dhe natyrën njerëzore dhe të kopjonin liberal demokracinë nga lart poshtë, duke aplikuar fillimisht demokracinë, proçes i cili degjeneroi në autokraci shtetërore e partiake. Në vitin 91 Shqipëria dhe Shqipërët u gjendën si anija pa busull në mes të detit dhe liderët që premtuan se kishin busullën,mashtruan me çekun e bardhë duke fshehur kushtet e liberal- demokracisë të vëna nga perëndimi. Çoroditjes popullore për demokracinë iu shtua edhe kriptokomunizmi i liderëve (hajdutëve) tanë

Ideja është se “demokracia” pa garancitë e liberalizmit kushtetues është edhe tiranike dhe jokoherente, është sistemi më i keq që mund të imagjinohet. Këtë po e përjetojmë në Shqipëri me tiraninë qeverisëse dhe partiake si edhe vjedhjen masive të mashtruesve ordinerë të quajtur politikanë në bashkëpunim me oligarkët.

Ne në Shqipëri nëpërmjet zgjedhjeve marrim pushtetin nga duart e individëve dhe e lëmë pushtetin në duart e gangsterave dhe hajduteve. Mungesa e shoqërisë civile dhe kolaboracionizmi e servilizmi i të gjithë spektrit politik në Shqipëri, me rrënjë të thella në komunizëm e feudalizëm dhe aspak në kapitalizëm, prodhoi sistemin e korruptuar demokratik por aspak liberal kushtetues.

Thomas Hobbes shkruante se: “Besëlidhjet, pa shpatën, nuk janë veçse fjalë”. Ekuivalenti modern mund të jetë ky: “Demokracia, pa Ligjin e të Drejtave, nuk është veçse tirani”.I vetmi mekanizëm që mund të vëri në lëvizje sistemin e korruptuar ekzekutiv dhe legjislativ është sistemi i drejtësisë i financuar nga perëndimi, si shpata e Demokleut që zbatimi i ligjit të mos mbetet në letër.

A ndryshoi Amerika qëndrim ndaj Izraelit?

December 14, 2023 by s p

Biden thotë se Netanyahu duhet të ndryshojë qeverinë, Izraeli do të humbasë mbështetjen globale.

Analizë nga Rafael Floqi

Presidenti amerikan Joe Biden paralajmëroi Izraelin se po humbiste mbështetjen për luftën Izrael-Hamas dhe i bëri thirrje kryeministrit Benjamin Netanyahu të ndryshojë anëtarësimin e koalicionit të tij, i cili është kryesisht kundër krijimit të një shteti palestinez.

Në një shenjë të mëtejshme të shqetësimit në rritje të SHBA-së për shkallën e lartë të vdekshmërisë nga fushata ushtarake e Izraelit për të përzënë Hamasin nga Gaza, Biden tha në një takim për mbledhjen e fondeve për kandidimin e tij për rizgjedhjen e vitit 2024: “Ata [Izraeli] kanë filluar ta humbasin atë mbështetje” për Izraelin..

Përveç kësaj, Biden tha, “Unë mendoj se ai [Netanyahu] duhet të ndryshojë” qeverinë sepse “po ia bën shumë të vështirë lëvizjen”. Duke gëzuar mbështetjen e SHBA-së, duke shkatërruar Hamasin

Biden, i cili fluturoi në Izrael në tetor në fillim të luftës, si dhe administrata e tij, kanë qenë mbështetës të vendosur të përpjekjes së Izraelit për të shkatërruar Hamasin, duke ofruar ndihmë ushtarake dhe financiare.

Por, në një atmosferë gjeopolitike të mbështetjes së ulët demokratike për luftën e Gazës, spekulimet janë të larta se Biden do t’i kërkojë Izraelit të kufizojë aktivitetin e tij ndërsa vëmendja në Uashington përqendrohet në kandidimin për Shtëpinë e Bardhë në 2024.

Këshilltari i Sigurisë Kombëtare i SHBA-së, Jake Sullivan pritet të diskutojë këtë çështje kur të vizitojë Izraelin këtë javë dhe të takohet me Netanyahun dhe kabinetin e luftës.

“Tema se si ata po e shohin agjendën e kësaj lufte sigurisht që do të jetë në axhendën e takimeve të mia”, tha Sullivan gjatë një interviste publike në një ngjarje të Wall Street Journal të martën në mëngjes.

“Unë besoj gjithashtu se operacionet ushtarake me intensitet të lartë të llojit që kemi parë gjatë disa javëve të fundit nuk duhet të jetë që ju të shkoni nga kjo në asgjë,” tha Sullivan. Ai përshkroi një skenar në të cilin Izraeli mund të zhvendoset në një tjetër fazë të konfliktit, ku luftimet do të ishin më të përmbajtura. Izraeli mund të vazhdojë të “shkojë pas udhëheqjes së Hamasit” dhe “shënjestrave”, ose të vazhdojë “të ketë mjete në kutinë tuaj të veglave për të provuar dhe siguruar lirimin e pengjeve. Thjesht do të thotë që ju kaloni në një fazë të ndryshme nga lloji i operacioneve me intensitet të lartë që shohim sot,” tha Sullivan.

Zëdhënësi i IDF R.-Adm. Daniel Hagari tha se ushtria ka punuar ngushtë me homologët e tyre të sigurisë amerikane, pasi ai minimizoi raportet e tensionit midis SHBA dhe Izraelit në lidhje me afatin kohor. Sekretari i shtypit i Pentagonit, Pat Ryder foli gjithashtu për mbështetjen e ushtrisë amerikane për fushatën e IDF-së në Gaza.Ryder paralajmëroi, megjithatë, se mbrojtja e civilëve palestinezë ishte një “imperativ strategjik”. mbi mbështetjen ushtarake të SHBA-së për IDF-në. “Ne vazhdojmë të ofrojmë ndihmë ushtarake [IDF-së] derisa ata të heqin qafe Hamasin – por ju duhet të jeni të kujdesshëm, unë duhet të jem i kujdesshëm”, tha Biden. “E gjithë bota, opinioni publik, mund të ndryshojë brenda natës. Ju nuk mund ta lejoni këtë të ndodhë,” shtoi ai. Kundërshtarët e luftës Izrael-Hamas e kanë portretizuar atë si një fushatë kundër një populli palestinez të pambrojtur, në vend të një betejë kundër një grupi terrorist që më 7 tetor vrau mbi 1200 njerëz dhe sekuestroi disa 240 pengje.

Biden e ka parë shkatërrimin e Hamasit si një hap për të kundërshtuar një kërcënim ekzistencial kundër Izraelit. Në festën Hanukkah, ai përsëriti besimin e tij të kahershëm se pa Izraelin, “nuk do të kishte një hebre në botë që të ishte i sigurt.” Më herët të hënën, një grup i vogël protestuesish hebrenj brohoritën jashtë Shtëpisë së Bardhë: “Biden, Biden zgjedh një anë, armëpushim, jo gjenocid.” Hamasi ka pohuar se rreth 18,000 palestinezë janë vrarë si rezultat i dhunës së lidhur me luftën në Gaza, me Izraelin që shpjegon se 7,000 prej atyre viktimave ishin luftëtarë. Shumica e 2.3 milionë banorëve të Gazës janë zhvendosur për shkak të luftës dhe ndihma humanitare nuk ka qenë në gjendje të përmbushë nevojat e popullsisë. SHBA ka ndihmuar në ofrimin e ndihmës humanitare për palestinezët e pafajshëm në Gaza, tha Biden të hënën mbrëma. audiencës kryesisht hebreje dhe se ai po punonte “pamëshirshëm për kthimin e sigurt” të pengjeve të mbetura, pasi ndihmoi për të siguruar lirimin e 110 prej atyre që ishin marrë. “Ne nuk do të ndalemi derisa t’i kthejmë të gjithë në shtëpi,” tha ai. “Unë personalisht kam kaluar orë të panumërta me katarianët dhe egjiptianët për të siguruar lirinë e pengjeve dhe për të siguruar rrjedhjen e ndihmave,” tha ai.

Zyra e Shtypit e Qeverisë së Izraelit njoftoi të martën vonë mbrëma se 19 nga 135 personat që mbahen ende në robëri në Gaza janë shpallur të vdekur në mungesë, duke përfshirë një shtetas Tanzanian. Tanzania ka thënë se dy nga qytetarët e saj, të dy studentë bujqësi, kishin qenë mes pengjeve; njëri u konfirmua i vdekur muajin e kaluar. Biden vuri në dukje se po ndodhin një sërë gjërash që janë shumë të vështira. “Ne do të vazhdojmë të udhëheqim botën në ndihmën humanitare [për Gazën]. Ne duhet të mbrojmë jetët civile,” theksoi ai.

“Më lejoni të jem i qartë. Hamas duke përdorur përdhunimin, dhunën seksuale, terrorizmin dhe torturimin e grave dhe vajzave izraelite është e tmerrshme dhe e pafalshme… Pashë disa nga fotografitë.

“Është përtej të kuptuarit”, tha ai, duke theksuar se: “Ne të gjithë duhet ta dënojmë një brutalitet të tillë pa ekuivokim, pa përjashtim”.

Biden foli edhe për mosmarrëveshjet e tij politike me Netanyahun, duke kujtuar se si 51 vjet më parë, ai kishte shkruar në një foto të të dyve, “Bibi të dua, por nuk jam dakord me një gjë të mallkuar që thua”. Situata nuk ka ndryshuar, tha ai, duke shpjeguar, “Është e njëjta gjë edhe sot. Të dua por…”

Ai sqaroi: “Unë nuk kam bërë asgjë për këtë, kam pasur mosmarrëveshjet e mia me disa zyrtarë izraelitë”.

SHBA-ja dhe Izraeli kanë qenë gjithnjë e më shumë publikisht në mosmarrëveshje rreth planeve për enklavën sapo të përfundojë lufta, me SHBA-të që po shtyjnë për krijimin e një shteti palestinez dhe shumica e anëtarëve të qeverisë izraelite e kundërshtojnë këtë. Izraeli ka insistuar gjithashtu se duhet të mbajë kontrollin ushtarak të Gazës pas luftës.

“Pas sakrificës së madhe të civilëve dhe ushtarëve tanë, nuk do të lejoj hyrjen në Gaza të atyre që edukojnë për terrorizmin, mbështesin terrorizmin dhe financojnë terrorizmin”

Në fund të fundit, Izraeli “nuk mund t’i thotë jo” një shteti palestinez, tha Biden në ngjarjen e financimit të së martës. Duke ecur përpara, “ne kemi një mundësi për të filluar të bashkojmë rajonin… dhe ata ende duan ta bëjnë këtë. Por ne duhet të sigurohemi që Bibi të kuptojë se ai duhet të bëjë disa lëvizje për të forcuar… Nuk mund të thuash asnjë shtet palestinez… Kjo do të jetë pjesa e vështirë.”

Në eventin e Wall Street Journal, Sullivan tha: “Ne kemi qenë të qartë se besojmë se ripushtimi i Gazës është një ide e keqe. Kjo nuk duhet të ndodhë dhe qeveria izraelite e kupton gjithashtu këtë.” Ai shtoi: “Duhet të ketë një marrëveshje të përkohshme sigurie” ndërsa përpjekjet vazhdojnë për një zgjidhje politike afatgjatë për Gazën dhe Bregun Perëndimor. Sullivan shtoi se këto dy rajone duhet të lidhen nën një Autoritet Palestinez të rinovuar dhe të rigjallëruar. Është e vështirë të imagjinohet një Autoritet Palestinez i rinovuar që mund të ketë besimin e popullit palestinez, tha ai. Megjithatë, “ajo që mund të jetë e vështirë të parashikohet sot, mund të bëhet realitet nesër,” shpjegoi ai. Netanyahu kundërshtoi planet e SHBA për të vendosur një PA të reformuar në Gaza pasi të përfundojë fushata ushtarake e Izraelit për të larguar Gazën.

“Gaza nuk do të jetë as Hamastan, as Fatahstan”, tha ai të martën.

Netanyahu falënderoi administratën Biden. “Unë e vlerësoj shumë mbështetjen amerikane për shkatërrimin e Hamasit dhe kthimin e pengjeve tona.” “Pas një dialogu intensiv me Presidentin Biden dhe ekipin e tij, ne morëm mbështetjen e plotë për inkursionin tokësor dhe për bllokimin e presionit ndërkombëtar për të ndaluar luftën”, tha Netanyahu.

“Po, ka mosmarrëveshje për ‘të nesërmen pas Hamasit’. Por shpresoj se do të arrijmë një marrëveshje edhe këtu,” shpjegoi ai. “Unë do të doja të sqaroja pozicionin tim: nuk do ta lejoj Izraelin të përsërisë gabimin e Osloa”, tha Netanyahu teksa vuri në dukje Marrëveshjen e vitit 1993 që një vit më vonë lejoi krijimin e organit qeverisës të quajtur Autoriteti Palestinez. AP qeveris Zonat A dhe B të Bregut Perëndimor dhe deri në vitin 2007, ajo operoi gjithashtu në Gaza, por Hamasi e dëboi atë nga enklava në një grusht shteti të përgjakshëm. Kjo pasoi tërheqjen e Izraelit nga Gaza, i cili shkatërroi 21 vendbanime të veta atje dhe tërhoqi ushtrinë e tij në vitin 2005. Netanyahu ka shpjeguar se Hamasi nuk mund ta qeverisë Gazën pas luftës, por as AP, veçanërisht në dritën e politikës së saj për dhënien e pagave mujore financiare për terroristët dhe familjet e tyre. “Pas sakrificës së madhe të civilëve tanë dhe ushtarëve tanë, unë nuk do të lejoj hyrjen në Gaza të atyre që edukojnë për terrorizmin, mbështesin terrorizmin dhe financojnë terrorizmin,” tha Netanyahu.

14 DHJETORI, DATË HISTORIKE PËR ELBASANIN DHE DEMOKRACINË

December 13, 2023 by s p

Prof.Dr. Roland Gjini/

Nuk janë të pakta rastet në historinë shqiptare që Elbasani dhe qytetarët e tij kanë dhënë shembuj të çmuar, madje kanë paraprirë ngjarje të mëdha historike. Më 25 nëntor 1912 ishte i pari qytet në Shqipëri që parapriu ngritjen e flamurit të Pavarësisë. Ky qytet kishte nxjerrë edhe më parë burra në zë, që paraprinë dhe organizuan mësimin e shkollën shqipe, duke nisur nga Dhaskal Todri e Kostandin Kristoforidhi e duke vazhduar më tej me Aleksandër Xhuvanin e shumë të tjerë. Ky qytet i dha vendit burra që do të ideojnë e do të formojnë, më pas, shtetin e pavarur shqiptar, si Aqif Pashë Elbasanin, Lef Nosin, Qemal Karosmanin, Shefqet Daiun e të tjerë. Edhe gjatë funksionimit të shtetit të pavarur shqiptar në vitet 1912-1939, nuk ishin të pakët personalitetet elbasanas që kontribuan si në politikë, ashtu edhe në zhvillimin shoqëror e kulturor të vendit. Po nga ky qytet nuk ishin të paktë burrat e gratë që luftuan kundër pushtuesve nazi-fashistë.

Muajt e vjeshtës dhe të dhjetorit u kujtojnë elbasanasve mjaft ditë e data të shënuara, të regjistruara këto përgjatë dekadave të Rilindjes së popullit shqiptar, përgjatë përpjekjeve të tij në rrugën e pavarësisë, lirisë e përparimit. Kështu, janë të paharruara jo vetëm nga kujtesa e historisë, por e çdo qytetari elbasanas data të tilla si:

-2 Shtator 1909 – Kongresi historik i Elbasanit.

-Pranojmë edhe 11 Nëntorin e vitit 1944 si ditë të çlirimit nga pushtuesit fashistë e nazistë.

-25 Nëntor 1912 – Shpallja e pavarësisë dhe ngritja e flamurit kombëtar.

-1 Dhjetor 1909- Hapja e shkollës Normale.

Gjatë viteve të regjimit totalitar,nëntorit dhe dhjetorit do t’i shtoheshin edhe data përkujtimore të tjera, që përfaqësonin kryesisht revolucione apo ditëlindje udhëheqësish komunistë, por që të jemi realistë, populli i Elbasanit nuk arriti t’i ndjejë asnjëherë këto data si festa apo ditë nderimesh. Po të shtojmë këtu faktin që gjatë këtyre viteve, pushtetarët e lartë të dalë nga Elbasani do të ishin të paktë, atëherë do të pranonim që këto janë shenja të mospajtimin në masë të qytetarëve të këtij qyteti me diktaturën komuniste. Mospajtim ishte edhe heshtja e e këtij qyteti dhe mungesa e entusiazmit në tubimet popullore që zhvillonte herë pas here partia-shtet e asaj kohe.

Elbasanasit e duruar e të matur, por asnjëhere pasivë, si në çështjen kombëtare, ashtu edhe në rrugën e zhvillimit e përparimit, paraprinë përsëri procesin e progresit kombëtar. Nëse dekadada më parë, me ngritjen e të parit flamur në 25 nëntor të vitit 1912, paraprinë aktin e patriotëve shqiptarë që u mblodhën më pas e shpallën pavarësinë kombëtare në Vlorë më 28 nëntor të 1912-tës, tashmë me ngjarjet e 14 dhjetorit të vitit 1990 elbasanasit paraprinë procesin e rrëzimit të komunizmit.

Heshtja, në dukje, për Elbasanin gjatë vieteve të komunizmit nuk vazhdoi gjatë. Pa u mbushur dy ditë nga shpallja e plurazmit dhe nga formimi i Partisë Demokratike, Elbasani shpërtheu. Djemtë dhe vajzat, burrat dhe gratë më guximtare të tij dolën në shesh dhe u përballën me diktaturën, e cila ishte egërsuar ngaqë kishte kuptuar që po vinte agonia e saj. Ditën e 14 dhjetorit 1990 nga pak nismëtarë numri i tyre shumë shpejt kaloi në qindra. Të rinjve iu bashkuan edhe moshat më të rritura. Djemve dhe burrave iu bashkuan edhe vajza dhe gra. Punëtorëve dhe intelektualëve iu bashkuan edhe të rinj edhe studentë. Pra demonstrimi mori përmasa masive.

Pas afro gjysëm shekulli, ishte 14 dhjetori i vitit 1990, hapi i parë për t’i rikthyer Elbasanit dinjitetin e datave e ditëve të shënuara të nëntorit e dhjetorit. Elbasanasit e duruar e të matur, por asnjëhere pasivë, si në çështjen kombëtare, ashtu edhe në rrugën e zhvillimit e përparimit, paraprinë përsëri procesin e progresit kombëtar. 14 dhjetori i vitit 1990 është vështirë të hiqet nga kujtesa e qytetarëve të vet, pse jo, edhe e shqiptarëve. Lidhur me këtë ditë problemi nuk qëndron te numri i atyre që dolën në shesh, pasi të gjithë ne jemi dëshmitarë për të gjykuar mbi atë ditë. Pjesa më e madhe e elbasanasve, megjithëse nuk mori pjesë në protestë, brenda vetes i dha të drejtë guximit të atyre që dogjën simbolet e dikaturës, tanke, libra të Enver Hoxhës, apo simbole të varfërisë e prapambetjes, siç ishin ata pak autobuza rrangallë që transpotonin punëtorë. Nga ana tjetër, të paktë qenë ata që nuk u pajtuan me veprimet e protestuesve. Rregjimi në fuqi i asaj kohe, madje edhe disa nostalgjikë të sotëm, e cilësojnë këtë ditë si “shfaqje rrebelimi rrugaçësh”, që sipas tyre turbulluan qytetin dhe dëmtuan “pasurinë socialiste”, kur tashmë dihet që vjedhjet e shkatërrimet e dyqaneve i kryen provokatorët e futur nga sigurimi i shtetit. Kjo pasi diktatura e pranonte revolucionin, por vetëm për vete, për ruatjen e pushtetit të saj.

Në planin historik lëvizja e 14 dhjetorit nuk ishte as spontane dhe as shkatërrimtare e antikombëtare. Ngjarjet e 14 dhjetorit të vitit 1990 në Elbasan nuk ishin as revolucion, e as kryengritje rebele. Ato ishin një shpërthim popullor, në emër të mllefit të grumbulluar, nga njëra anë, dhe idealeve të reja të shfaqura menjëherë nga Lëvizja Studentore në Tiranë dhe krijimi i Partisë Demokratike, nga na tjetër.

Fakti që në këtë lëvizje nuk pati gjakderdhje nuk ka të bëjë me tolerancën e pushtetit të asaj kohe, por me largpamësinë e popullit elbasanas. Nuk ishte nevoja të ndeshej me forcat policore, megjithëse këta u urdhëruan të ushtrojnë dhunë mbi protestuesit. Populli e kishte të qartë se ato ishin vetëm leva të një rregjimi që po i vinte fundi. Kur flet populli, flet e vërteta, mbase këtë e kuptuan edhe policët e thjeshtë të asaj kohe. Dhe kështu ndodhi, revolta e 14 dhjetorit dhe e ngjarjeve që pasuan më pas rrëzuan godinën karakatinë të pushtetit komunist.

14 dhjetori u rendit në ditët e shënuara të krenarisë elbasanase për disa arsye:

–Së pari, këtë ditë djemtë dhe vajzat, burrat dhe gratë, të rinjtë dhe studentët pjesëmarrës në këtë ngjarje i treguan qytetarëve të vet dhe gjithë Shqipërisë se jo vetëm janë kundërshtarë të regjimit diktatorial, por edhe aktorë aktivë për rrëzimin e komunizmit,

–Së dyti, kjo datë shprehu solidarizimin e elbasanasve me Lëvizjen Studentore të Tiranës, si dhe me të tërë lëvizjet parardhëse antikomuniste të ndodhura në Shkodër, Kavajë, Tiranë e në qytete të tjerë,

–Së treti, me anë të veprimeve në dukje të pakontrolluara, por për mendimin tim të menduara mirë, protestuesit thyen disa tabu dhe dhanë disa shembuj se si mund të shembet sistemi komunist, i padëshiruar nga shumica e shqiptarëve.

Kështu, me djegjen e ndonjë autobusi u dha simboli i daljes nga skllavërimi dhe trajtimi mizerabël i punëtorëve, të cilët udhëtonin me këto fizarmonika të shtrembëruara e të shqyera e që fusnin brenda ujë, të ftohtë e pluhur. Me djegjen e shkatërrimin e ndonjë tanku apo makine policie u dha sinjali i urrejtjes ndaj pushtetit shtypës. Me djegjen e librave të diktatorit, që u nxorën nga libraritë e qytetit, u shfaq hapur kundërshtia e elbasanasve ndaj ideologjisë komuniste dhe ndaj të ashtuquajturës vijë udhëheqëse të Partisë së Punës. Ndërsa vjedhjet e shkatërrimet e disa dyqaneve i kryen provokatorët e futur nga sigurimi i shtetit.

Lind pyetja: A kishin të drejtë përfaqësues të popullit të Elbasanit të ngriheshin në këtë mënyrë në 14 dhjetor? Mendoj se po. Për të argumetuar këtë pohim po citoj përcaktime të disa personaliteteve të shquara të mendimit njerëzor apo teoricienë të demokracisë. Kur një sistem është i padëshiruar për popullin është po populli që e rrëzon atë. Që në shekullin e XVI rilindasi italian Makiaveli thoshte “Vox populi, vox Dei”, fjala e popullit është fjala e zotit. Pra, për dekada me rradhë, regjimi dikatorial ishte bërë i padurueshëm për popullin, dhe 14 Dhjetori qe shenja e parë e dukshme që populli është gati ta rrëzojë atë.

Por, si mund të rrëzohej ky rregjim? Me revolucion, si në kohërat e shekujve XVI-XIX kur në Evropë e më gjerë u përmbysën monarkitë absolute totalitare dhe u hap rruga drejt qytetërimit modern perëndimor në Angli, Francë, Gjermani etj. Jo. Revolucioneve shoqërore jo vetëm u ka kaluar koha, por ata u bastarduan dhe kaluan në luftëra të ashpra civile gjatë shekullit XX, kur fillimisht në Rusi e pastaj në mjaft vende të Lindjes revolucionet u kthyen në bolshevike, proletare apo socialiste.

Këta revolucione jo vetëm shkaktuan gjakderdhje, por pas fitores vendosën dikatura të reja, më të egra se regjimet monarkike absolute mesjetare. Koha të cilën po përjetonte Shqipëria kërkonte arritjen e demokracisë me rrugë demokratike. Protesta mbarëpopullore është provuar se është rruga më e efektshme për të sjellë e për të forcuar demokracinë.

Demokracia e re që po kërkohej të vendosej do ndiqte rrugën e vet të sigurtë e të pakthyeshme. Të gjithë sistemet dhe të gjitha regjimet pretendojnë se punojnë në emër të popullit, madje jo vetëm monarkitë absolute por edhe diktaturat. Sistemi demokratik ndryshon nga ai totalitar se i shërben popullit dhe nuk mburret se vepron në emër të tij.

Studiuesi i demokracisë amerikane, historiani dhe diplomati francez Aleksi Tokëvil (Alexis de Tocqueville), thotë se në themel të demokracisë qëndron sovraniteti i popullit. Por, vazhdon më tej ai, gjatë ushtrimit të qeverisjes demokratike ky sovranitet qëndron i fshehur, ky sovranitet respektohet pa u njohur.

E përmenda këtë përcaktim për të gjykuar sot, pas 22 vjetësh mbi rolin e pjesëmarrësve në ngjarjet e 14 dhjetorit. Ishin me dhjetra e qindra guximtarët që zgjuan Elbasanin nga letargjia që i kishte vënë komunizmi. Ata u përballën me tanket e forcat shtypëse të regjimit. Disa edhe u burgosën. 14 Dhjetori u pasua me ngjarje e situata të reja e të shpeshta, që si një zinxhir çuan deri në përmbysjen e rregjimit komunist.

Sot, po të kthejmë kokën pas, shohim që këta heronj heshtin, ose të paktën nuk mburren për atë çfarë kanë bërë. Shumë prej tyre janë të kënaqur me përmbysjen e regjimit dhe kanë shfrytëzuar mundësitë e reja që hapi periudha post-komuniste demokratike, sidomos ekonomia e tregut. Disa të tjerë janë mjaftuar me gjetjen e një pozicioni sa për të jetuar, disa madje mund të themi që edhe sot mund të kenë vështirësi jetese. Më tej, me keqardhje kujtojmë, se disa prej tyre nuk jetojnë më.

Kanë kaluar shumë vite nga 14 Dhjetori 1990, të lindurit e këtejshëm kanë krijuar një brez më vete. Lind pyetja: A është realizuar qëllimi i dhjetoristëve të Elbasanit dhe të krejt Shqipërisë për ëndrrën europiane? Për fat të keq jemi ende larg realizimit të kësaj ëndrre. Tranzicioni po zgjat, por ky tranzicion, të paktën, nuk duhet të na pengojë të respektojmë ata që na sollën të parët ndër mend se rruga e vetme e përparimit të shqiptarëve është rruga drejt Evropës. Këta janë heronj, pasi heronjtë nuk shfaqen rëndom, por ata i nxjerr koha në momentet më kyçe të historisë së një kombi.

Elbasani dhe shoqëria u ka mjaft borxhe këtyre heronjve. Mbi të gjitha është respekti dhe vlerësimi për veprën e tyre. Prandaj, që kjo vepër të mos hiqet nga kujtesa jonë dhe e brezave që vijnë më pas, lipset të përjetësohet e shpërblehet, jo me rrugë ekonomike e poste politike, por së paku me një monument, ashtu siç është përjetësuar, për shembull, kontributi i elbasanasve në kulturën e arsimin kombëtar, me anë të obeliskut të ngritur në qendër të qytetit. Veprën e tyre të madhe nuk mund ta nxëjë dot një pllakë e vogël përkujtimore, por një monument i madh, ku së paku të shkruhen emrat e këtyre heronjve, sado që të jenë ata.

Nëse sot ne kujtohemi për këta heronj vetëm një herë në vit, të jeni të sigurtë se historia ata nuk do t’i harrojë. Ata vetë e kanë treguar modestinë e tyre, nuk flasin e nuk mburren për atë që kanë bërë. Por, do të jenë jo vetëm historianët që do të shkruajnë për ta, por edhe populli, që do t’i ruajë gjatë në kujtesën e tij, si emrat ashtu edhe veprën heroike të tyre.

Mirënjohje përjetë heronjve elbasanas të 14 Dhjetorit. U shkruaftë me gërma të arta emri i tyre, në mos në ndonjë monument apo pllakë përkujtimore, të paktën në mendjen dhe zemrat e elbasanasve dhe të tërë shqiptarëve.