Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti bashkë me Presidenten e vendit, Vjosa Osmani-Sadriu, hapën sot zyrtarisht punimet e Samitit të Ballkanit Perëndimor kundër Diskriminimit Racor.

Ky samit dyditësh shënon një ngjarje të rëndësishme vjetore që bashkon palët kryesore të interesit nga i gjithë rajoni, për të ndarë më së miri praktikat dhe strategjitë për adresimin dhe luftimin e diskriminimit racor ndaj komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptian.

Këtë vit, me moton “Unitet në diversitet”, Samiti nuk do të fokusohet vetëm në sfidat, por edhe në histori suksesi e praktika të mira, qofshin ato të institucioneve apo komuniteteve. Përveç bashkimit të ekspertëve, liderëve dhe aktivistëve për të diskutuar dhe zhvilluar strategji efektive për luftimin e diskriminimit racor në të gjitha format e tij, Samiti ofron platformë për ndarjen e historive dhe përvojave të njerëzve të prekur nga diskriminimi racor.

Në fjalët e tij të hapjes, Kryeministri Kurti ka theksuar se shtetet përfitojnë nga diversiteti etnik, dhe se sot jemi këtu me përkushtimin për të mos lejuar që diskriminimi të rrezikojë një të ardhme më të mirë për të gjithë qytetarët tanë pa dallim. Duke veçuar secilën arritje që ka kontribuar në luftimin e pabarazisë dhe diskriminimit, kryeministri tha se ne jemi këtu sot dhe do të flasim nesër e çdo ditë për rrugën tonë të përbashkët.

Ndërkaq Presidentja Osmani ka deklaruar se ndihet e nderuar të jetë në hapjen e Samitit të Ballkanit Perëndimor kundër Diskriminimit Racor të cilin e konsideroi një platformë të duhur për ta ngritur zërin tonë kundër diskriminimit të çfarëdo lloji, por në të njëjtën kohë edhe për ta riforcuar përkushtimin tonë institucional kundër diskriminimit racor në veçanti.

Pjesë e ceremonisë së hapjes ishte edhe një ekspozitë pikturash me autorë nga komunitetet rom, ashkali e egjiptianë, si dhe të fëmijëve të Qendrës Ditore për Fëmijë në Situatë rruge.

Samiti i Ballkanit Perëndimor kundër Diskriminimit Racor do të vazhdojë nesër me pesë sesione, që ndër të tjerash do të shqyrtojnë; Buxhetimin e përgjegjshëm për romët, Praktikat e mira dhe sfidat ne dy nivelet e qeverisjes, Mekanizmat institucionalë për zbatimin e ligjeve dhe politikave kundër diskriminimit racor, Njohuritë digjitale, Ekzaminimin e pengesave ndaj komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptian, Histori suksesi dhe praktikat më të mira në luftën kundër diskriminimit racor – Përvoja nga Ballkani Perëndimor, si dhe Shërbimet e bazuara në komunitet.

Samiti organizohet nga Zyra për Qeverisje të Mirë, të Drejta të Njeriut, Mundësi të Barabarta dhe Jo-Diskriminim në kuadër të Zyrës së Kryeminisitrit, mbështetur prej konsorciumit të përbërë nga VoRAE, HEKS, Terre des Hommes Kosovë, me fonde të Agjencisë Zvicerane për Zhvillim (SDC).

Artan Nati/

“Të gjitha kafshët janë të barabarta, por disa kafshë janë më të barabarta se të tjerat” është shprehja më sintetizuese e George Orwell në veprën e tij alegorike “Ferma e kafshëve”. Ky citat ilustron se si derrat, të cilët fillimisht drejtuan revolucionin me premtimin e barazisë dhe lirisë, përfundojnë duke u bërë po aq shtypës dhe tiranë sa njerëzit që përmbysën.Mesazhi këtu është se pushteti mund të korruptojë edhe ata që e nisin me qëllimet më të mira, dhe shërben si një koment për situatën e krijuar në Shqipërinë e pas diktaturës, ku liderat që udhëhoqën revolucionin e përmbysjes së komunizmit u shndërruan po aq të korruptuar sa paraardhësit e tyre dhe vazhdojnë edhe pas 33 vitesh të qëndrojnë në krye.
Vepra e Orwell-it shërben si një kritikë më e gjerë e çdo sistemi politik ku pushteti është i përqendruar dhe i pakontrolluar, dhe është një paralajmërim kundër ndjekjes verbërisht të liderëve karizmatikë dhe lejimit të tyre për të manipuluar dhe kontrolluar narrativën. Ai gjithashtu thekson rëndësinë e të qenit vigjilent dhe të mbajtjes përgjegjës të atyre që janë në pushtet për të parandaluar gërryerjen e parimeve mbi të cilat është themeluar një shoqëri.
Duket sikur Orwell e ka parashikuar në vitin 1945 se çfarë do të ndodhte në Shqipërinë e pas viteve 90-të. Në fillim të viteve 1990, Shqipëria më në fund hyri në rrugën e demokracisë dhe dukej se ditët e zeza kishin mbetur pas dhe më në fund do të bashkoheshim me familjen europiane. Në fakt kohët e mira nuk zgjatën dhe historia po kthehet drejt barbarisë dhe Shqipëria kurrë nuk ndërtoi një demokraci, por një autokraci, fakt të cilin e provon edhe numri i pafund i skandaleve në qeverinë e sotme, por edhe në qeveritë e kaluara. Është e vështirë të dallosh kush është ëngjëlli e kush është djalli. Korrupsioni është ngjitësi që mban sistemin tonë të bashkuar. Pasuria e të gjithëve është e ndotur qëllimisht, kështu që Rama apo gjithë liderët tanë të mëparshëm kanë pasur fuqinë të akuzojnë këdo për korrupsion dhe të largojnë këdo në çdo kohë. Pyetja më legjitime që bëjnë gjithë Shqiptarët është: Çfarë dreqin ndodhi? Pse nuk u realizuan shpresat e viteve 1990? Cili është faktori kyç që e ka bërë shekullin 21 kaq të errët, regresiv dhe të rrezikshëm?
Gjëja normale për të thënë është se rendi demokratik në Shqipëri është në krizë më të thellë se kurrë. Por vetëm duke thënë këtë nuk shpjegohet pse. Pse ne Shqiptarët e refuzojnë demokracinë? Çfarë dobësie në sistemin tonë të ashtuquajtur demokratik po shfrytëzojnë armiqtë e tij? Çfarë është në rrënjë të këtij 30 e ca vjeçari të errët postdiktatorial?
Kundërshtari me të cilin përballemi nuk janë thjesht dinosaurët politikë të trancizionit 30 vjeçar por mendësia dhe trashëgimia e tyre. Armiku ynë është natyra njerëzore. Ky nuk është një kundërshtar i vogël, por tani ne kemi një kuptim më të mirë të problemit me të cilin përballemi. Pikërisht këtu qëndron gjenialiteti i Orwell-it, që pa e njohur Shqipërinë të parashikonte se këta liderat tanë intelektualë , patriotë dhe idealistë, të shndërroheshin si derrat te vepra e tij “Ferma e kafshëve”, Liberalizmi është një mënyrë jetese e ndërtuar mbi respektimin e dinjitetit të çdo individi. Krijuesit e sistemit demokratik perëndimor e strukturuan sistemin liberal demokratik ashtu siç bënë pikërisht sepse i kuptuan instinktet më pak se demokratike të natyrës njerëzore. Çdo qenie njerëzore ka të drejta të caktuara që rrjedhin nga natyra e njeriut dhe jo nga qeveria ose ligjet e saj.
Kanti besonte se qeniet njerëzore kanë natyrshëm një prirje për të qenë të këqij. Ai e shpjegon të keqen radikale si korrupsion që pushton tërësisht një qenie njerëzore dhe çon në dëshira që veprojnë kundër ligjit moral universal.
Mendja jonë është një betejë e vazhdueshme – edhe nëse nuk e vërejmë atë. Siç shkroi Aleksandr Solzhenitsyn, “Vija e betejës midis së mirës dhe së keqes kalon nëpër zemrën e çdo njeriu”. Shumë nga themeluesit e Amerikës ishin besimtarë të zjarrtë të demokracisë liberale deri në një pikë. Ata kishin një respekt të thellë për virtytin individual, por edhe dobësinë individuale dhe besonin se ambiciet dhe epshi për pushtet ishin pasionet mbizotëruese në mendjet e shumicës së njerëzve. Gjithashtu ata besonin në “shthurjen e natyrës njerëzore” dhe se njerëzve “u mungon informacioni dhe vazhdimisht mund të mashtrohen”.
Themeluesit e kombit Amerikan ishin të vetëdijshëm se shumica drejtohen lehtësisht nga demagogë ambiciozë. Kështu, themeluesit e Amerikës ndërtuan një sistem që respektonte opinionin popullor dhe rregullin e shumicës, ndërsa përpiqeshin të ndërtonin parmakë për të kontrolluar pasionin dhe paragjykimet popullore. Themeluesit e ndanë pushtetin midis degëve. Ata ndërtuan një sërë kontrollesh, në mënyrë që demagogët dhe çmenduritë populiste të mos mbulonin vendin.
Ne nuk jemi aq të virtytshëm sa mendojmë se jemi. Shqiptarët nuk janë më të mirë se askush tjetër. Përkundrazi kombi jonë dhe gjithë ballkani ka jetuar në errësirë në periudhën e transformimeve të mëdhaja në europën perëndimore. Kjo duhet të na bëjë më të përulur e skeptik për gjykimet e nxituara tendecioze ndaj politikës amerikane dhe asaj europiane. Demokracia nuk është e natyrshme; është një arritje artificiale që kërkon punë të madhe.
Pastaj ne duhet të forcojmë institucionet që supozohet tu mësojnë qytetarëve se si të aplikojnë dhe bëhen pjesë integrale e demokracisë perëndimore: si të peshojmë provat dhe të angazhohemi për të vërtetën; si të korrigjojmë verbimet tona partizane dhe të mësojmë të dyshojmë në opinionet tona; si të respektojmë njerëzit me të cilët nuk jeni dakord; si të shmangim katastrofizmin, konspiracionin dhe mendimi apokaliptik; si të shmangim mbështetjen e demagogëve; si të krijojmë kompromise komplekse.
Demokratët nuk lindin; ato janë bërë. Nëse shekulli i 21-të do të bëhet më i ndritshëm për ne Shqiptarët në mbarë rajonin , ne duhet të bëhemi shumë më të mirë në vëzhgimin e sistemit tonë dhe liderëve tanë me skepticizëm dhe raciionalizëm. Ne nuk duhet të shqetësohemi vetëm për njerëzit që shkatërrojnë demokracinë. Duhet të shqetësohemi se kush e ndërton atë.

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 30 Tetor 2023

“Le Revue Internationale de l’Enseignement ” ka botuar, në qershor të 1899, broshurën e Thrank Spirobergut (Faik Konicës) me nëntë treguesit për një edukim të suksesshëm të fëmijës, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Thrank Spiroberg. — Ese mbi edukimin, Shënime dhe fragmente. — Bruksel, R. Imbreghts.

Autori i kësaj broshure, i cili po punon për një vepër madhore mbi edukimin, ka botuar disa fragmente të saj. Për të, shkenca e edukimit presupozon domosdoshmërisht fiziologjinë dhe higjienën; ekziston vetëm një edukim i cili ka në mendje energjinë e trupit dhe kulturën e mendjes. Këtu janë disa nga treguesit që ai na ofron :

1° kufizim të lirisë së martesës nga kushte të urdhrit shkencor;

2° inkurajim të ushtrimeve fizike, eliminim të gjimnastikës;

3° rritje të fëmijës në një atmosferë moderimi dhe dashamirësie;

4° ofrim mësimdhënie gojore, të larmishme, të qartë dhe argëtuese deri në moshën tetë vjeçare;

5° shkollat duhet të merren vetëm me përfundimin e edukimit nëpërmjet një mësimdhënie cilësore;

6° frymëzim që në moshën katër vjeçare të shijes për vëzhgim dhe kërkimin e shkaqeve;

7° mësimi i gjuhëve të gjalla ka një dobi të madhe praktike, është i dëmshëm për zhvillimin e lirë të mendjes;

8° edukimi do të plotësohet nëpërmjet udhëtimeve;

9° edukimi duhet ta mësojë fëmijën që të veprojë në jetë vetëm pasi të ketë menduar, të mendojë vetëm me arsyetim dhe të arsyetojë vetëm në mënyrë metodike dhe me një metodë të mirë, domethënë shkencore.

P.

Nga ERNESTO GALLI DELLA LOGGIA – “Corriere della Sera”, 22 tetor 2023. Përktheu: Eugjen Merlika/

Është që nga 7 tetori që un, si të gjithë spektatorët e morisë së tryezave televizive, të kushtuara asaj që po ndodh në Lindjen e Mesme, presim që ndonjëri ndër pjesëmarrësit e panumurtë të prirur për të kritikuar për shkaqe të ndryshme kundërveprimin e Izraelit ndaj sulmit të Hamasit, të na shpjegojë ai se cila do të duhej t’ishte përgjigja e drejtë simbas mendimit të tij të ndritur. Ajo që ka ndodhur është e njohur: në një mëngjez të tmerrshëm Izraeli zgjohet nën një shi raketash.

Jo vetëm aq por me dyqind qytetarë të tij, gra pleq e fëmijë të rrëmbyer e të tërhequr si pengje jashtë kufijve, e njëmijë të tjerë të masakruar në mënyrat më rrënqethëse. Kundërvepron, po kundërvepron tani, në mënyrën që e dijmë. Por nuk kalon as edhe një minut e ngrihet një kor kritikash që bëhet çdo ditë e më i lartë: kundërveprimi i Izraelit është i gabuar, tejet i gabuar, ka një pasojë kundërprodhuese dhe të shpërpjestuar, ve në krizë “marrëveshjet e Abramit”, bën të tërbohen sheshet arabë, dhunon të drejtat e njeriut, merret me palestinezët e Gazës e jo me Hamasin (rastis që Hamasi qeveris Gazën: është njëlloj sikurse më 1943 ndonjeri  të qortonte Britaninë e Madhe se zbrazte tonelata bombash mbi gjermanët në vënd që t’i ruante ato për nazistët) e qortime të shumta.

Mirë. Por cila ishte mundësia për Shtetin hebraik? Cila duhej t’ishte, cila duhet të jetë atëherë përgjigja e “arsyeshme” simbas kritikëve të tij? Kundërveprimi me letrat në rregull? Cila duhej, duhet të bëjë Izraeli, cili duhej t’ishte veprimi i tij, i përputhshëm, i “përshtatëshëm”?

Nuk e dijmë, sepse së paku në njohjen time, në aqë orësh trasmetimesh televizive komentesh, përimtimesh dhe stërhollimesh të çfarëdo lloji, asnjëri nga kritikët e lartpërmëndur nuk e ka ndjerë për detyrë t’a thotë. Të na thotë se çfarë do të kishte bërë ai në vënd të Netaniahut. Ashtu sikurse vazhdon të mos e thotë asnjëri prej të shumtëve që në gazeta, nga karriket e Parlamentit, në çdo seli, e quan të tepruar, mizor, luftënxitës, e sidoqoftë të gabuar veprimin e Izraelit të ndërmarrë kundër armiqve të tij për jetë a vdekje.

Është një heshtje kuptimplotë. Por jo vetëm si dëshmi e kulturës së mangët ushtarake ose mungesës së fantazisë strategjike tek protagonistët e bisedës sonë publike; dhe as për faktin që natyrisht, siç është e dukëshme, mbulon në të vërtetë kundërshtinë e gjërë e të pashuar që rrethon Shtetin hebraik në një pjesë të rëndësishme në Vëndin tonë. Jo për të gjithë këtë, por sepse është një heshtje që flet për një pafuqi, pafuqinë e ne evropianëve. E dij se për shumicën e opinionit tonë publik  tema është një tabu, por nuk vlen t’i sillemi vërdallë. Ajo heshtje ka në thelb lëndën e hidhur të dorëzimit. Ajo dëshmon faktin që në këtë pjesë të Perëndimit nuk arrijmë as të përfytyrojmë se në çfarëdo rrethane, për çfarëdo zhvillimi të ngjarjeve, mund të jetë nevoja e përdorimit të armëve. Një përdorim armësh të vërteta, ai në të cilin luftohet për jetë apo për vdekje. Ose ndoshta për diçka akoma më të rëndësishme: për të mos humbur dinjitetin, për të vazhduar së qëni vetvetja, për të vlejtur diçka.

Është tabuja e luftës, iluzioni i paqes së përherëshme që opinionet publike evropiane kanë mundur të ushqenin për gjysmë shekulli, të mbrojtur me siguri nën mbulojën e arsenalit atomik amerikan, madje duke marrë edhe lluksin të organizojnë  edhe shfaqje të herëpasherëshme protestash kundër tij. Natyrisht në emër të paqës.

Është tabuja e luftës, mos pranimi i armëve ndërsa rritet çdo ditë rreth nesh numëri i Vëndeve që duket se synojnë në përdorimin e tyre. Ajo tabu që bën që gjithmonë ne evropianët në arenën botërore të vlejmë pak ose aspak, të mos kemi asnjë zë në kapitull, asnjë politikë të jashtëme. Kështu që sot për shembull vetë Ukraina, edhe se ndonjë ndihmë ushtarake po i a japim, gjithsesi e din mirë se në mbështetjen tonë nuk mund të ketë asnjë farë besimi, që vetëm Shtetet e Bashkuara dhe Britania e Madhe janë me të vërtetë në anën e saj.

Heshtja  e mjaft politikanëve tanë e i shumë komentatorëve ka të bëjë me përgjigjen e përshtatëshme që, simbas tyre, Izraeli  do të duhej t’i jepte sulmit të Hamasit e asgjë tjetër, që heshtja e atij që është tashmë  kaq i huaj përballë përmasave të rrezikut e të kërcënimit para së gjithash nga ana psikologjike, e të ndeshjes së mundëshme ushtarake pasuese, që në kuptimin e vërtetë të fjalës nuk di se çfarë të thotë. Që nuk arrin as të përfytyrojë se çfarë duhet ose nuk duhet bërë në disa rrethana. Është heshtja e Evropës , heshtja e asgjësë.

“Corriere della Sera”, 22 tetor 2023. Përktheu: Eugjen Merlika