Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Dorëheqje dinjitoze e Ministrit më të suksesshëm të Qeverisë së Republikës së Kosovës, z.Armend Mehaj!

by

I gjithë opinioni mbarëshqiptar, por edhe ai ndërkombëtar, e kanë falënderuar përmes medieve të shkruara dhe elektronike Ministrin e mbrojtjes të Republikës së Kosovës, z.Armend Mehaj, për kulturën e lartë të një ushtaraku të vërtetë, dhe formën e dorëheqjes dinjitoze nga ky post, e të cilin ia dorëzoi bash si vëllai – vëllait, z. Ejup Maqedonci, një luftëtari të dalluar të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, dhe një eprori të lartë të Forcave të Sigurisë së Kosovës.

Nuk ka si të ishtë ndryshe, kur dihet se z. Armend Mehaj, rrjedh nga një familje e dëshmuar patriotike, dhe vinte në Kosovë nga Norvegjia, si një ushtarak i NATO-s me karrierë shumë të suksesshme dhe, i cili tregoi aftësi të larta intelektuale e profesionale, duke qenë njëri nga ministrat më të suksesshëm, jo vetëm të Qeverisë Kurti, e duke dhënë rezultate konkrete në avansimin e FSK-së, në një Ushtri moderne, me të gjitha kapacitetet e saja, duke treguar aftësi të rralla të një ushtaraku të vërtetë, për ta shndërruar kështu pasardhsen e UÇK-së,  FSK-në, në një Ushtri  serioze dhe kandidate potenciale, për të qenë nesër – pasnesër anëtare e NATO-s, me të gjitha standardet e përmbushura profesionale. 

Bashkëpunimi permanent i tij me aleatët tanë strategjik, e sidomos me NATO- n dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ka bërë që, FSK-ja të pajiset me kuadro të shumta, të cilat kanë arritur të shkollohen e të trajnohen gjithandej Evropës dhe botës, e që sot të krenohemi dhe të mburremi me Ushtrinë tonë, Ushtrinë më të re në botë, e cila në të gjitha rrethanat do t’i dal zot popullit të vet të shumëvuajtur e liridashës, me të cilën do të krenohemi për jetë e mot.

Me plot të drejtë, njëri nga ushtarakët më të zotët që kishte Ushtria Çlirimtare e Kosovës në Betejat lavdishme të Kosharës, Gjeneral Hisen Berisha, e vlerëson lartë kontributin e Minstrit Mehaj, duke e komentuar edhe në profilin e tij në fb, citoj: “Armend Mehaj si Ministër, me përkushtim për blerjet e armatimit dhe heqjen e kufizimeve ligjore për kapacitetet ushtarake, do të mbetet një “Ministër historik”, që na ka bërë krenarë si ushtarak. Në mandatin e tij, e kemi tronditur Beogradin”, mbarim i citatit.

Një falënderim dhe respekt të veçantë meriton Minisri Mehaj, për faktin se, asnjë ministër i Republikës së Kosovës, asnjë Kryeministër a Kryetar shteti, asnjë diplomat a diplomate, asnjë deputet apo deputete, asnjë politikan a politikane e vendit tonë, nuk i ka vizituar dhe nuk i ka nderuar familjet e dëshmorëve të kombit tonë, më shpesh se sa minsitri Mehaj. 

Njeri i përkushtuar ndaj vlerave evroperëndimore dhe evroatlantike, por edhe gjithmonë i gatshëm për t’i respektuar njerëzit me vlera të larta kombëtare, e pa dallime partiake e regjionale, dhe pothuajse i vetmi që e ka dëshmuar me vepra e profesionalizëm, duke u bërë shembull për të tjerët, se më shumë duhet shteti se sa pushteti, dhe, se  për shtetin  ia vlen të sakrifikohet edhe jeta. 

Në asnjë rast nuk i harronte por i nderonte edhe personalisht edhe në formë institucionale njerëzit e sakrificave kombëtare. 

Madje, për veprimtarinë time kombëtare dhe kontributin tim shumëvjeçar, sidomos për sukseset jo të vogla që i kam shënuar me publikimin dhe promovimin e veprave të mia publicistike e dokumentare, gjithandej Evropës dhe botës përparimtare, në funksion të zbardhjes së krimeve gjenocidiale serbe mbi shqiptarët  për rreth dy shekuj me radhë, është i vetmi Ministër që më ka nderuar  dy herë me mirënjohje,  në emër të Ministrisë së Mbrojtjes të Republikës së Kosovës, për çka i jam falënderues përjetësisht.

Ishte fascinuese, por edhe emocionuese, forma e dorëzimit të postit të tij, kolegut dhe bashkëpunëtorit të tij të ngushtë, luftëtarit emblematik dhe njërit nga Komandantët shembullor të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Kolonelit të FSK-së, z. Ejup Maqedonci, e që do të mbahet mend si një nga aktet më të larta morale të një eprori të lartë ushtarak, siç ishte Minsitri Mehaj. 

Prandaj, nga zemra i dëshiroj shëndet, stabilitet familjar dhe suksese të reja në jetë!

Me nderime, Prof.dr.Nusret Pllana 

Top US and EU lawmakers say West is too soft on Serbia when it comes to easing Kosovo tensions

by

WASHINGTON, DC – JULY 30: Sen. Bob Menendez (D-NJ) questions U.S. Secretary of State Mike Pompeo during a Senate Foreign Relations committee hearing on the State Department’s 2021 budget in the Dirksen Senate Office Building on July 30, 2020 in Washington, DC. (Photo by Jim Lo Scalzo-Pool/Getty Images)

Senior lawmakers from the United States and Europe are calling for a change in the Western diplomatic approach toward Serbia and Kosovo

Senior lawmakers from the United States and Europe are calling for a change in the Western diplomatic approach toward Serbia and Kosovo amid concern that tensions between the two could rapidly spiral out of control.

In the letter, signed by U.S. Sen. Bob Menendez, chair of the Senate Foreign Relations Committee, and his counterparts in Germany, the U.K., Ukraine and other countries, the lawmakers said U.S. and European Union negotiators were not putting enough pressure on Serbian President Aleksandar Vucic. Serbia and its former province of Kosovo have been at odds for decades. Their 1998-99 war left more than 10,000 people dead, mostly Kosovo Albanians. Kosovo unilaterally declared independence in 2008 but Belgrade has refuses to recognize the move.

“It is hugely underestimated how serious the situation is that the EU and allies have brought themselves into with the continued appeasement of autocrats in the region like Vucic and (Bosnian Serb leader Milorad) Dodik,” one of the letter’s signatories, Dutch EU lawmaker Thijs Reuten, told the Associated Press on Wednesday.

The letter, addressed to U.S. Secretary of State Antony Blinken, EU foreign policy chief Josep Borrell and U.K. Foreign Secretary James Cleverly, highlights a series of incidents, including attacks on NATO peacekeepers, since Serbs living in the north of Kosovo boycotted municipal elections there in April.

“All point toward a rapidly deteriorating situation which not only threatens the Belgrade-Pristina dialogue, but regional peace itself,” the lawmakers wrote. They said recent finds of hidden weapons in northern Kosovo and cross-border arms smuggling “highlight the risk of further escalations.”

Borrell and his team lead a Belgrade-Pristina dialogue aimed at normalizing ties, and the U.S. is the other major player. In June, emergency talks with Vucic and Kosovo Prime Minister Albin Kurti to defuse tensions ended without producing a clear result.

The two refused to meet face-to-face and Borrell, who held talks separately with both men, conceded that they have “different interpretations of the causes and also the facts, consequences and solutions.”

In their letter, the lawmakers warned that “the current approach is not working. We would ask that the international community learns from our past and ensure we do not adopt a Belgrade-centered policy for the Balkans.”

They noted a “lack of pressure on Serbia” over the attacks on peacekeepers and the detention of Kosovo police and said the West’s diplomatic response “highlights the current lack of even-handedness in addressing such flashpoints.”

Borrell’s team confirmed he received the letter. Spokesman Peter Stano underlined that “the EU is a neutral facilitator” in the normalization dialogue and that both Serbia and Kosovo’s governments were being asked equally to help ease tensions.

“The EU is currently closely monitoring Serbia’s compliance to the EU’s requests and stands ready to take measures in case of non-compliance to these requests,” Stano said.

Vucic told reporters Tuesday that even though the letter was “directed against” him personally, “it is actually directed against Serbia.” He said the lawmakers who signed it think he’s “guilty” because he does not recognize Kosovo’s 2008 declaration of independence.

“I’m causing instability in the region because I’m advocating for the rights of the Serbian people in Bosnia and Montenegro,” Vucic said. “It is my fault and I’m proud of that.”

Vucic, a former ultranationalist who now claims to want to take Serbia into the EU, has maintained close ties with Russian President Vladimir Putin and has refused to impose sanctions on Russia over its war on Ukraine.

There are widespread fears in the West that Moscow could use Belgrade to reignite ethnic conflicts in the Balkans, which experienced a series of bloody wars in the 1990s during the breakup of Yugoslavia, in an effort to draw world attention away from the war.

At the same time, Kurti, a longtime Kosovo independence activist who served prison time in both Serbia and Kosovo, has proven a thorny interlocutor for negotiators to work with. Little progress has been made on improving ties since he took office as prime minister in 2021.

LORNE COOK Associated Press

Letra e politikanëve drejtuar SHBA-së, BE-së dhe Britanisë së Madhe, Kearns: Duam rrugë euroatlantike si për Serbinë ashtu edhe për Kosovën

by

Kryetarja e Komisionit për Punë të Jashtme në Parlamentin e Britanisë së Madhe, Alicia Kearns është në mesin e politikanëve që në një letër drejtuar SHBA-së dhe BE-së dhe Britanisë së Madhe, kanë bërë thirrje që të jenë më kritikë ndaj presidentit serb, Aleksandar Vuçiq, në lidhje me përshkallëzimin e konfliktit ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës.
Kearns në një postim të bërë në llogarinë e saj zyrtare në Twitter, ka thënë se është e rrallë që kaq shumë Kryetarë të Komiteteve të Punëve të Jashtme të mblidhen bashkë për të ngritur shqetësimet e tyre, transmeton Telegrafi.

“Ne kemi nevojë për diplomaci parandaluese, ku sigurohemi që do të ketë ekuilibër në marrëdhëniet tona dhe të mos përsërisim gabimet e së kaluarës. Është e rrallë që kaq shumë Kryetarë të Komiteteve të Punëve të Jashtme të mblidhen për të ngritur shqetësimet dhe për të shprehur një angazhim të përbashkët për de-përshkallëzimin”, ka thënë ajo.
Tutje, Kearns ka shtuar se ata duan një rrugë euroatlantike si për Serbinë ashtu edhe për Kosovën.
Ndryshe, politikanë të rëndësishëm të politikës së jashtme nga vende të ndryshme perëndimore i kanë bërë thirrje BE-së, SHBA-së dhe Britanisë së Madhe që të jenë më kritikë ndaj presidentit serb Aleksandar Vuçiq, në lidhje me zhvillimet në Kosovë.

“Përpjekjet e Serbisë për të prishur zgjedhjet demokratike në Kosovë duhet të denoncohen publikisht si ndërhyrje e huaj dhe duhet të ndërmerren veprime konkrete për ta mbajtur Serbinë përgjegjëse,” thuhet në letrën e shkruar nga eksperti i Politikës së Jashtme të Bundestagut, Michael Roth, ai i Senatit të SHBA, Bob Menendez dhe kryetarët e komitetit të punëve të jashtme Republikës Çeke, Ukrainës, Irlandës, Estonisë, Letonisë dhe Lituanisë.
Në letrën drejtuar SHBA-së dhe BE-së dhe Britanisë së Madhe thuhet se Perëndimi po ndjek politike të butë ndaj Serbisë.

“BE dhe SHBA po ndjekin një politikë të butë në lidhje me Serbinë, kandidate për anëtarësim në BE, nga frika se Beogradi mund të orientohet drejt Rusisë, megjithatë Qeveria e Vuçiqit nuk po merr pjesë në sanksionet kundër Moskës”, thuhet mes tjerash në letër.

/Telegrafi/ (https://telegrafi.com/letra-e-politikaneve-drejtuar-shba-se-se-dhe-britanise-se-madhe-kearns-duam-rruge-euroatlantike-si-per-serbine-ashtu-edhe-per-kosoven/)

LOJA ME ARMËT BËRTHAMORE ËSHTË KATASTROFË GLOBALE

by

Gjeneral Asllan Bushati/

Nuk ka njeri në botë, që nga viti 1945 e deri më sot, i vetëdijshëm apo i pa vetëdijshëm, politikan apo punëtor, biznesmen apo hileqar, shkencëtar apo analfabet, ushtarë apo gjeneral, që nuk ka pësuar dëmtime në një formë a në një tjetër nga prania midis nesh e armëve të dëmtimit në masë (ADM). Armët bërthamore (AB), kimike e biologjike, diktuan politikat, diplomacinë, ekonominë, mendimin ushtarak, organizimet shtetrore e shoqrore, veprimtaritë kombëtare e ndërkombëtare. Armët bërthamore morën pjesën e “luanit në fondet e zhvillimit”. Pa praninë e tyre në planet, do të kishim pasur më shumë shkolla, më shumë dituri, më shumë mjekë, spitale, më shumë mbrojtje shëndetsore e për rrjedhojë një jetëgjatësi mesatare më të madhe se sot. Do të kishim më shumë mirqenie e siguri, më shumë energji nga studimet shkencore për përdorimin e oksigjenit, hidrogjenit, shfrytëzimin e energjisë së fushave elekrtomagnetike, ndarjes së thërmijave të zeza, diellore etj . Nëntoka nuk do të ishte shfrytëzuar barbarisht për hidrokarburet (nafta, gazi, bitumi, gymyret etj), nuk do të kishim këtë ndotje ambientale shkatërrimtare, nuk do të kishim këto ndëshkime të natyrës në format e stuhive të nxehta e të ftohta, nuk do të kishim kaq erozion sa pasuria e madhe e maleve, kodrave dhe e fushave të varroset në fundin e deteve e oqeaneve. Këtë gjëmë shoqërore e kanë bërë njerzit kundër njerëzimit. Nuk do të ishte gabim (madje ndoshta gjëja më e drejtë) të hedhim shikimin prapa, dhe mbi bazën e përvojës negative të nxjerrim mësime për të ardhmen tonë e të gjeneratave që do të pasojnë. Njohja e përgjithëshme, (aq më mirë e thelluar) e ADM-ve, do të na shtynte të mendojmë si njerëz të civilizuar të këtij këtij globi, për një të ardhme më të mirë, më jetgjatë, më të kulturuar për vehte dhe breznitë e ardhëshme.

Termi “Armë Bërthamore”, teknikisht mund të themi se eshte: shpërthimi që realizohet nga reaksioni bërthamor i ndarjes së atomeve te elementëve radioaktiv ose një kombinim i ndarjes dhe i bashkimit (shkrirjes) së grimcave bërthamore . Gjatë procesit të zhvillimit të këtyre reaksioneve, clirohet një sasi shumë e madhe energjie nga një sasi relativisht e vogël e materies. Kështu një bombë modern termo- bërthamore peshon më pak se 1000 kilogramë dhe mund të shkaktojë një shpërthim të krahasueshëm me shpërthimin e më shumë se një milliard kilogramë material shpërthyes cilësor konvencional.

Përdorimi i AB-së nisi më 6 dhe 9 gusht të vitit 1945 nga amerikanët, mbi qytetet japoneze Hiroshima e Nagasaki, të cilat sollën 106 mijë të vdekur, 98 mijë të plagosur dhe mijra të tjerë të vdekur më pas nga rrezatimi mbetës. Ky sulm bërthamor erdhi si pasojë e sulmit të pabesë japonez mbi flotën amerikane të Paqsorit (ku paarsye, paparalajmërim dhe në kundërshtim me konventën ndërkombëtare), brenda një nate gjetën vdekjen 9 mijë ushtarakë amerikanë. Po ashtu para sulmit bërthamor amerikanët ju bë me dije japonezve të dorzoheshin pakushte ose do të asgjësoheshin në mënyrë masive me një armë të re.

AB-të, që nga 1945, vec të tjerave sollën përmbysje fondamentale në fushën e mendimit ushtarak. Ato e ndanë përgjithmonë historinë e luftrave në konvencionale e bërthamore. Arsenali bërthamor në botë (shtator 2022) është si më poshtë: Rusia =6,257, SHBA=5550, Kina=350, Franca=290, UK (Mbretëria e Bashkuar)=225, Pakistani=165, India= 156, Israeli=90, dhe Koreja e Veriut=40-50. Por në tentativë për të futur në dorë AB-në janë edhe disa shtete të tjera, me qëndrueshmëri të pabesueshme. Ky opsion e ven këtë qytetërim (të paktën 7 mijë vjecar), përditë e më shumë përpara rrezikut real të cfarosjes.

Rusia nëpërmet Putinit, pas sulmit mbi Ukrahinë, jo rrallë ka vënë në dukje se kërcënimi i interesave jetike të saj, do të mbrohet edhe me përdorimin e AB-ve. Kina në heshtje e shton arsenalin e saj bërthamor përditë, Koreja e Veriut rregullisht bën prova me raketa balestike bartëse të AB-ve, dhe Irani bën trysni të hapur për pasurimin e materialit radioaktiv dhe fillimin e punës për AB-në (në se akoma nuk e ka bërë realitet).

Duke e hedhur shikimin 78 vite më pas, se cfarë ndodhi në Hiroshima e Nagasaki, cdo njeri në këtë botë që jetojmë, lypset që ta shohë drejt në sy rrezikun real që na kanoset, nga politikanë të papërgjegjshëm, qeveri, qarqe, organizma, grupe rraciste etj.

Dhe së fundmi , si ish ushtarak i lartë në Ushtrinë Shqiptare për këtë fushë, do të ju lutesha strategjistëve në Uashington, të rishohin opsionet e së ardhmes në dritën e problemeve dhe dukurive të kohës që po jetojmë. T’ju bëhet me dije politikanëve të të dy krahëve të politikës, rreziku që ekziston dhe se të qënit e Amerikës e fortë politikisht, ekonomikisht dhe ushtarakisht nuk është vetëm nje ceshtje krenarie amerikane, por është domosdoshmëri në mbajtjen e ekuilibrave botëror. Është domosdoshmëri për ruajtjen e trazhgimnisë së deri tanishme botrore dhe lënien e tyre të sigurtë breznive që do të vijnë.

“Kush flet gjuhën e nënës, botën ka!” – Prindi, kyçi i suksesit tonë

by

Anila Berberi

Sonila Otobashi

Pranvera Jazoj/

Përpara fillimit të çdo viti shkollor, edhe pse nuk bëhet fjalë për një shkollë klasike me të gjitha komponentët e saj, ne mësueset e shkollës shqipe “Scanderbeg” Parma, e mbështetur tek Shoqata me të njëjtin emër, “Scanderbeg”, e kemi në program që bëjmë analizën e ecurisë vjetore të procesit didaktik, të zhvillimit në përgjithësi dhe në veçanti të fëmijëve, duke u përqëndruar jo vetëm tek rezultatet e arritura për të cilat sidoqoftë jemi krenarë, por duke u munduar të evidentojmë problematikat e hasura, vështirësitë e lidhura si me punën e mësuesit, ashtu edhe me të nxënit e fëmijëve. Madje, përqëndrohemi më shumë tek këto të fundit, në mënyrë që një vit më pas të kemi rezultate edhe më të mira.

Në kuadër të kësaj analize, vendosëm që të përveshim mëngët duke punuar në disa drejtime.

Për këtë na u desh të punonim me komunitetin, me familjet, me nënat në veçanti, që të rrisnim ndërgjegjësimin e tyre për rëndësinë e gjuhës si një faktor në rritjen e fëmijëve, në krijimin e identitetit të tyre, që shërben për t’i identifikuar ata si pjesëtarë të vetë komunitetit, por duke i integruar dhe duke i bërë pjesë e shoqërisë së vendit ku ata rriten.

Na u desh të punonim me veten, studiuam, komunikuam me kolegë të tjerë, rrahëm mendime dhe ide, eksperimentuam, gjetëm metoda më të përshtatshme sipas tematikave që fëmijët të motivoheshin e të nxinin sa më shumë, hartuam programe që në një mënyrë apo në një tjetër të përfshinin të gjithë fëmijët pavarësisht moshave dhe niveleve të ndryshme të zotërimit të shqipes.

Na u desh të punonim me vetë fëmijët, t’i njihnim më nga pranë cilësitë e tyre individuale dhe aftësitë e tyre gjuhësore, të krijonim një marrëdhënie të sinqertë, t’i shoqëronim ata në rritjen e tyre pasi ne besojmë tek forca e edukimit dhe arsimimit afatgjatë për një zhvillim të natyrshëm të fëmijëvë. Le të themi një të vërtetë, edhe ne u rritëm bashkë me ta.

E megjithatë, pavarësisht përpjekjeve dhe risive metodike, konstatuam që problemi kryesor i shkollave shqipe, të paktën në Itali është mospjesëmarrja e rregullt në mësim e fëmijëve.

Kurset e gjuhës shqipe normalisht zhvillohen pas orareve të shkollës dhe në pjesën më të madhe në fundjavë. Shpesh herë oraret e kurseve mbivendosen me aktivitete të tjera jashtëshkollore (aktivitete sportive, kurse muzike, teatri, etj), pa folur për studimin dhe detyrat e shtëpisë. Kësaj i shtohen edhe problemet logjistike, mbingarkesa e punës e prindërve, që jo gjithmonë arrijnë të organizohen për të shoqëruar fëmijët.

A duhej të dëshpëroheshim? JOOOO! Edhe pse nuk e fshehim që ndonjëherë jemi dëshpëruar.

A duhej të demoralizoheshim! Absolutisht, absolutisht jo. Kur zgjodhëm këtë mision, nuk e bëmë thjesht për patriotizëm dhe nacionalizëm, as për të bërë fotografi për të treguar se sa shumë atdhetarë jemi! E bëmë me SHPIRT dhe me DASHURI. A mund ta lëmë në mëshirë të fatit dashurinë? Kurrsesi jo! Epo nuk mund të tradhëtonim as shpirtin, gjuhën mëmë që për ne mërgimtarët është flamuri ynë.

Prandaj duke u nisur edhe nga përvoja e konsoliduar në mësimdhënie e grupit të mësuesve të shkollës sonë, për vitin shkollor 2022-2023, si çdo vit, zgjodhëm si moto “Kush flet GJUHËN E NËNËS, BOTËN ka”, duke vënë theksin tek fjala “BOTË” që për çdo fëmijë fillon tek familja dhe përfundon në univers dhe tek fjala “NËNË” që përfaqëson shtyllën e familjes, hallkën parësore të ruajtjes dhe transmetimit të gjuhës dhe të traditave kulturore.

Në këtë këndvështrim, e pamë të nevojshme që të krijojmë një aleancë të veçantë mes shkollës dhe familjes si dy shtylla mbartëse me objektiva edukuese të rëndësishme edhe pse të ndryshme. Për të arritur këtë të gjithë ne menduam të zhvillojmë rolin tonë me frymën e bashkëpunimit dhe bashkëveprimit, në kërkimin, njohjen dhe promovimin e një tërësie vlerash, nismash dhe synimesh të përbashkëta, të nevojshme për arritjen e një qëllimi të vetëm: formimi i fëmijëve të vetëdijshëm për rrënjët e tyre, për historinë e tyre kolektive, ajo që është në të mirë dhe në të keq, formimi i qytetarëve të ardhshëm plotësisht të integruar dhe jo të mimetizuar, të aftë të kenë një mendim të pavarur fryt i ndërveprimit të dy kulturave.

Ne mësuesëve nuk duhet të na mungojë guximi e kureshtja, as nuk duhet të trembemi të eksperimentojmë risi në mësimdhënie, duhet të jemi edhe të zotë që të fantazojmë, të shpikim, të krijojmë, të gjenerojmë ide, të improvizojmë e tu përshtatemi rrethanave dhe kushteve, duke mbajtur gjithmonë në mendje dhe në zemër që objektivi parësor i mësuesit është që t’i motivojë fëmijët për të ecur përpara në rrugën e bukur të dijes dhe detyrimisht edhe në rrugën e shpresës për të ardhmen, edhe pse ata mund të kenë nevoja dhe interesa shumë të ndryshme mes tyre.

Nga pikpamja didaktike, në një proces mësimor, aktorët kryesorë janë identifikuar gjithmonë në trekëndëshin “mësues – nxënës – prindër”, me role të veçanta dhe detyra specifike. Ndërsa ne këtë vit shkollor, menduam që të eksperimentonim, të ndryshonim këtë koncept duke e konsideruar klasën si “familje të madhe” ku të zbehej ajo vijë ndarëse mes mësuesit dhe prindit, ku mësuesi bëhet pjesë e familjes dhe prindi pjesë e shkollës.

Prandaj menduam të praktikojmë disa tema të veçanta mësimore, një temë në muaj, tema që konceptohen nga mësuesi, përpunohen me prindërit dhe parashikojnë pjesëmarrjen me rol aktiv të vetë prindit “si mësues”, ndërsa mësuesi merr rolin e drejtuesit dhe rregullatorit duke u fokusuar në objektiva të qarta didaktike. Këtë konceptin e përfshirjes së prindërve nuk e kemi konsideruar si të rastësishëm, por si një proces pune të qëndrueshëm që fillon në shtëpi, aplikohet në klasë, vazhdon sërish në shtëpi. Dhe mund të them pa ndroje, se ka qenë kënaqësi që kemi ndarë përgjegjësinë tonë me figurat më të rëndësishme në jetën e fëmijëve, me prindërit.

Cilat ishin objektivat që na shtynë të fokalizojmë ndërhyrjen tek familja, prindërit?

1. Të rrisim komunikimin dhe bashkëveprimin mes mësuesve dhe prindërve, në shërbim të mirëqenies së vetë fëmijëve, për të lehtësuar dhe thjeshtuar të nxënit në një klimë harmonie. Natyrisht dhe pa asnjë dyshim, në qendër të vëmendjes sonë janë fëmijët si përfitues finalë.

2. Të përmirësojmë përfshirjen e prindërve duke u dhënë një rol aktiv në mësimdhënie, përfshirë ndihmën për detyrat në shtëpi, gjë që do të përmirësojë rezultatet e fëmijëve në përgjithësi.

3. Të respektojmë dhe t’i japim vlerë trashëgimisë sonë kulturore që fëmija e merr në familje për ta bërë më konkrete atë aleancën edukuese nëpërmjet një dialogu, njohjeje dhe bashkëpunimi të vazhdueshëm me prindërit.

PRITSHMËRITË:

1. Pjesëmarrje më e shpeshtë dhe më aktive e fëmijëve në orët e mësimit (që natyrisht sjell edhe mundësi për mësimnxënie më të madhe)

2. Përmirësim në të shprehur dhe në të folur të gjuhës shqipe nga vetë fëmijët (që është edhe objektivi parësor i të gjitha shkollave tona)

Për këto arsye, gjatë këtij viti shkollor ne kemi zhvilluar disa praktikave specifike në mësimdhënien e gjuhës shqipe me tematika të zgjedhura për arritjen e objektivave:

1) “NINULLAT E ZEMRËS”

– Ky ishte titulli i projektit didaktik, i frymëzuar nga libri me vjersha i mësuese Anila Kadija, ideatorja dhe themeluesja e shkollës sonë që në vitin 2009. Natyrisht që në kuadër të këtij projekti, kemi përdorur edhe materiale të tjera nga folklori, nga gojëdhënat, nga autorët bashkëkohorë.

Projekti u konceptua i ndarë në dy orë mësimi.

Ora e parë e mësimit e “Ninullave të Zemrës” përkoi edhe me hapjen e vitit shkollor ku kishim të ftuar edhe poetë nga Parma. Kjo zgjedhje nuk ishte as e rastësishme, as e paqëllimshme. Është pjesë e filozofisë së përgjithshme të shkollës sonë. Ne duam t’i shikojmë fëmijët tanë pjesë e shoqërisë ku ata jetojnë edhe rriten. Në orën e mësimit, vjershat e mësuese Anilës u lexuan dhe u recituan në shqip përpara një publiku italian dhe shqiptar. Mos harrojmë asnjëherë që vjershat janë thelbësore për t’i mësuar fëmijët se si të shkruajnë, lexojnë dhe kuptojnë çdo tekst. Janë të thjeshta për tu kuptuar, por ofrojnë një qasje të shëndetshme për emocione në rritje. Vjershat dhe poezitë janë si një dritare ku fëmijët shikojnë botën përreth.

Ndërsa orën e dytë të mësimit, që u zhvillua disa muaj më vonë, ne folëm për ninullat, këngët e djepit.

Po pse ninullat?

Të gjithë e dimë që ninullat burojnë nga shpirti. Me fjalët e tyre, nënat thurrin ëndrrat për të ardhmen e fëmijës së tyre. Ato janë shprehja më e jashtëzakonshme e thellësisë së dashurisë dhe shpresës, prandaj edhe fuqia e ninullës është dhe mbetet e përjetshme. Si ai kordoni i kërthizës që ka mbajtur nënën të lidhur me fëmijën për nëntë muaj, ashtu edhe ninullat janë një fill dashurie që lidh zemrën e nënës me të fëmijës gjatë gjithë jetës.

Me ninullat fëmijët fillojnë njohin strukturat e para gjuhësore dhe muzikore, përdorimin e fjalëve dhe mënyrat e shprehjes, njohin personazhe dhe zakone, traditat e mjedisit të vet familiar dhe kulturor. Është ky univers që do t’i rrethojë edhe si të rritur.

Pikërisht për këtë arsye, në këtë orë mësimi ju kërkua të gjithë nënave që të nxirrnin nga kujtesa e tyre tekste, këngë ninullash, melodi të ndryshme, fjalët e së cilave transmetojnë traditat tona dhe përfaqësojnë kulturën tonë.

Ora fillon me rrëfimin e dy nënave, Valentinës dhe Aleksias, të cilat u ftuan të ndanin me ne përvojat e tyre vetjake. Ishte shumë e dukshme përcjellja e emocioneve në këtë rrëfim nga një brez në tjetrin, të dy botëve kaq të largëta nga disa këndvështrime, por shumë të afërta për disa të tjera. Pyetjet e fëmijëve nuk rreshtnin dhe rrëfimi mori formën e një bashkëbisedimi të këndshëm që nuk do të donim të mbaronte kurrë.

“Fli, shpirti im pusho nën dritën e hënës fli,

engjëll fli lundro nën ngjyrat e ëndrrës.”

Mësimi u bë edhe më tepër interesant me shpjegimin e ninullave, formën e tyre lirike, duke shpjeguar forcën e formave metaforike të të shprehurit, figurat letrare që perdoren zakonisht si krahasimi dhe personifikimi. Nëna e krahason vajzën me gonxhen e trëndafilit, me hënën e diellin, me zanën e malit, kurse djalin e krahason me pëllumbin, yllin, sokolin, shqipen e malit.

“Të më rritesh biro si Korabi o

Porsi shqipe mali të më bëhesh o”

Shumë i bukur është personifikimi i gjumit të cilin nëna e paraqet si pëllumb që vjen dhe e merr fëmijën në krahët e tij. Shjeguam gjithashtu që melodia e të kënduarit dhe figurat letrare të përdorura ndryshojnë nga veriu në jug të Shqipërisë, nga njëra trevë në tjetrën, duke nënvizuar rrënjët e thella të kësaj tradite. Jo pa qëllim kishim zgjedhur dy nëna, njëra me origjinë nga Kukësi dhe tjetra nga Vlora.

Për ta bërë më interesant mësimin, mësueset kishin përgatitur një kolazh me foto dhe u shpjeguan fëmijëve si ishin të organizuara më parë odat shqiptare tradicionale, u folën për djepin si personifikim i vazhdimësisë së jetës dhe traditës familiare, për sofrën ku mblidhej familja për të ngrënë, por edhe ku pleqëroheshin probleme të ndryshme, për çiftelinë si pjesë e kulturës sonë muzikore, për qilimat karakteristikë, për oxhakun apo mangallin.

Pjesa më e bukur e orës së mësimit qe prezantimi i albumeve të përgatitura nga fëmijët në bazë të një flete pune me pyetje konkrete të përgatitura nga mësueset. Kjo fletë punë përmbante të dhënat të thjeshta si datëlindja dhe vendlindja, kur u kishte dalë dhëmbi i parë, kur kishin filluar të ecnin dhe të shqiptonin fjalën e parë etj, etj. Zgjedhja e fotografive dhe renditja e tyre ishte bërë po nga fëmijët, të cilët shpjeguan arsyen pse kishin zgjedhur ato foto dhe pjesën emocionale që iu transmetonin kur i shikonin. Disa kishin zgjedhur foto ku paraqiteshin vetëm, të tjerë me mamin dhe babin, disa me motrën ose vëllain, disa me gjyshërit.

REZULTATI

Nëse pasditen e një të shtune pranvere, pas një jave të lodhshme me aktivite shkollore dhe jashtëshkollore, shikon dritë në sytë e fëmijëve në fundin e orës së mësimit, do të thotë që ke arritur të përkedhelësh thellë botën e tyre kristalore dhe të ngjallësh interes të hapur drejt një bote që vërtet u përket, edhe pse duket si e re dhe e pafundme.

2) “GATUAJMË KULAÇ ME MAMI VERËN” –

Ky është një mësim i zhvilluar duke aplikuar metodën laboratorike, një nga strategjitë didaktike më aktive dhe frytdhënëse. Koncepti që qëndron në bazë të këtij mësimi është i thjeshtë, por i rëndësishëm: Le të krijojmë një skuadër për të punuar më mirë dhe për tu rritur të gjithë bashkë.

OBJEKTIVAT:

Kjo metodë synon të nxitë fëmijët që të dominojnë aftësitë vetjake, t’i eksperimentojnë dijet, të zhvillojnë anën praktike sepse prodhojnë, punojnë konkretisht, e dinë ku do të arrijnë dhe përse.

Gjithashtu ky organizim ndihmon fëmijët për tu futur në botën e kërkimit dhe zbulimit, falë punës së tyre edhe përvojës me të cilën do të vihen në kontakt.

Në këtë aktivitet:

 I është kushtuar vëmendje një manipulimi praktik, pra nuk mjaftojnë vetëm shpjegimet gjuhësore verbale. Fëmijët u njohën konkretisht me mjetet e punës, pajisjet e kuzhinës dhe me përbërësit që nevojiteshin për realizimin e produktit të tyre të dëshiruar.

 Fëmijëve u janë shpjeguar hapat kryesore ose veprimet që duhet të ndërmerreshin, por fëmijëve ju shpjegua që të mos harrojnë asnjëherë që procedurat duhen respektuar, por fantazia dhe imagjinata mund të na çojnë ngado.

 Nuk duhet të kishte një zgjidhje të vetme. Për këtë fëmijëve ju dha mundësia të zgjedhin dhe të vendosin vetë për disa aspekte, psh. për sasinë e përbërësve, për format e biskotave, për pajisjet që do të zgjidhnin të përdornin;

 Si rrjedhojë u shfaqën nivele të ndryshme interpretimi. Bota e fëmijëve është pa fund, po aq sa edhe këndvështrimet dhe propozimet e tyre.

 Ju kushtua rëndësi edhe vlerave metaforike duke sjellë në kujtesë tradita familjare. Zgjodhëm kulaçin me një monedhë brenda, pikërisht për të respektuar traditën e shumë zonave të Shqipërisë, por edhe për të argëtuar dhe suprizuar fëmijët.

MJEDISI DHE ORGANIZIMI I AKTIVITETIT

Mësimi u zhvillua në mjediset e një kuzhine të përshtatshme dhe të pajisur mirë, ku fëmijët të ndiheshin si në shtëpinë e tyre. Nuk qe fare e vështirë të nxisnim pjesëmarrjen aktive të nxënësve, të ndiznim dritën e kureshtjes tek ta, të favorizonim mësimnxënien, nëpërmjet zbulimit dhe ndërveprimit mes tyre duke i ndarë në disa grupe të vogla sipas detyrave që u ngarkonte mami Vera dhe mësuese Sonila.

Fillimisht, ky aktivitet parashikoi një mësim frontal që zgjati pak minuta ku mami Vera shpjegoi përbërësit që do të përdornim për “produktet e duarve të tyre”, veglat dhe pajisjet e kuzhinës, duke i parë dhe duke i prekur me dorë. Pastaj fëmijët u ndanë në grupe, një pjesë merreshe me përgatitjen e kulaçit nën drejtimin e mami Verës dhe pjesa tjetër me përgatitjen e biskotave nën drejtimin e mësuese Sonilës.

REZULTATET

Nga këndvështrimi i mësimnxënies, fëmijët mësuan që të diskutojnë duke ballafaquar mendime të ndryshme, duke ndihmuar njëri tjetrin, por mbi të gjitha u argëtuan.

Nga këndvështrimi i përfshirjes dhe pjesëmarrjes së prindit, u vu re një bashkëpunim dhe bashkëveprim i përsosur me të gjithë prindërit. Komunikimi i mësueseve me ta kishte lidhje me pjesën logjistike dhe materiale, dhe më pas prindërit ndanë detyrat mes vetit.

3) BABI IM ËSHTË MURATOR”

– është një orë mësimi e organizuar me pjesëmarrjen e një prindi, konkretisht babi Shpendit, sipërmarrës në fushën e ndërtimit që i veshur me tesha pune tregoi me thjeshtësi se si ndërtohet një godinë/shtëpi. Në qendër të kësaj ore mësimi është ndërtimi i njohurive bashkë me fëmijët për të zhvilluar procese të ndryshme dhe më autonome të dijes duke lidhur konceptin e figurës me sendin.

OBJEKTIVAT

Kjo orë mësimi parashikon:

 Të ndërgjegjësojë fëmijët për respektin ndaj punës si mjet që i ndihmon të rriten shëndetshëm duke u bazuar tek vlerat. Që në krye të herës, filozofia e shkollës sonë ka qenë një thënie e Albert Einstein: Përpiqu të bëhesh jo një njeri i suksesshëm, por një njeri me vlera.

 Të forcojë raportin e fëmijës me prindin, duke mos harruar asnjëherë që prindi është figura thelbësore në jetën e fëmijës dhe një shembull prindi punëtor e i përkushtuar ndaj punës e profesionit, i ndihmon edhe vetë fëmijët të rrisin vetëvlerësimin e tyre.

 Të forcojë raportin e fëmijës me dijen pasi dija është njohuri në veprim.

 Të mbjellim farën e pasioneve, pasi janë pasionet ato që vënë në lëvizje botën dhe e bëjnë jetën më të bukur. Një proverb kinez thotë: në të gjitha farat që do të mbjellim sot, do të rriten lulet e të nesërmes. Edhe pasionet janë si bimët: rriten nga fara të vogla. Le të ushqejmë filizat e pasionit tek fëmijët tanë, një ditë do të rriten duke e ditur që ka shumë zeje e mjeshtëri, ka shumë profesione dhe një botë të pafundme mundësish,

ZHVILLIMI I ORËS SË MËSIMIT

Kjo orë mësimi kishte në qendër babi Shpendin i cili u shpjegoi fëmijëve:

 Fazat e ndërtimit të një godine, duke filluar nga projekti, nga hedhja e themeleve dhe deri tek çatia, tek punimet e brendshme dhe rifiniturat.

 Figurat kryesore që marrin pjesë në të gjitha fazat e ndërtimit të një godine, rëndësinë e rolit dhe funksionit të secilit prej tyre

 Veshjet e punës dhe pajisjet mbrojtëse individuale.

 Rëndësinë e përqëndrimit në punë dhe respektimit të rregullave të sigurisë, si thelbësore për të mbrojtur veten dhe shokun.

 Parashikimi i mjediseve të gjelbërta dhe rëndësia e mbrojtjes së mjedisit.

MJETET E PUNËS

Për të realizuar në mënyrë sa më efikase këtë orë mësimi mësueset kishin përgatitur:

 Një skedë pune me figura për të identifikuar veglat kryesore të përdorura më shpesh nga një murator.

 Skeda përmbante edhe hapësirat e dritareve përbri figurave të cilat duhet të plotësoheshin nga fëmijët me fjalët përkatëse në shqip, duke realizuar lidhjen figurë – send. Në këtë mënyrë, fëmijët arrinin të formonin edhe një fjalorth ndihmës.

PËRFSHIRJA AKTIVE E FËMIJËVE

Mësueset duke koordinuar mësimin bënë të mundur që:

 Fëmijët të shkruanin me rradhë emrat e figurave në tabelën e klasës, ku herë pas here, kur lindte nevoja, mësuesja ndërhynte dhe bashkë me fëmijët e tjerë ripërsëritin çështje gramatikore të lidhura me shkrimin dhe shqiptimin në veçanti të disa gërmave, si ç, ë, sh, etj.

 Ndërsa njihnin veglat, në klasë fëmijët bashkë me mësuesen dhe babi Shpendin diskutuan se ku dhe si përdoren ato, për format e tyre dhe përmirësimet që janë bërë ndër vite, për zhvillimin dhe futjen e teknologjisë edhe në fushën e ndërtimit.

 Një temë e ndjeshme të cilës i kushtuam shumë rëndësi në këtë orë mësimi ishte e lidhur me marrëdhënien tonë me mjedisin që na rrethon, rëndësinë e krijimit të mjediseve të gjelbërta dhe të kujdesit që duhet të tregojmë për të ruajtur dhe mbajtur pastër mjedisin.

 Së fundi, të gjithë bashkë dëgjuam dhe kënduam këngën “Duart e vogla”.

REZULTATET

Fëmijët kuptuan se pas një sendi apo objekti të bukur, qëdron një punë e madhe. Çdo punë realizohet me bashkëpunimin e shumë profesionistëve dhe vetëm një bashkëpunim i mirë sjell rezultate të kënaqshme.

Kjo është një përmbledhje e shkurtër e disa prej aktiviteteve që u organizuan gjatë këtij viti shkollor. Jemi të kënaqur për rezultatet e arritura. Mjafton të përmendim një nga “sukseses” e fundit që ka lidhje me konkursin e organizuar nga Qendra e Botimeve për Diasporën “Një letër gjyshes”. Edhe fëmijët tanë përgatitën një letër për gjyshen/gjyshin, ose më saktë: të gjithë fëmijët kishin shkruar një letër për gjyshen, por ne konstatuam që vetëm 2 prej fëmijëve e kishin shkruar vetë, ndërsa në letrat e tjera lexuam me shumë dëshirë, por edhe kënaqësi që prindërit ishin impenjuar fort t’i shkruanin ata vetë një letër prindërve të tyre. A mund të mos e quajmë arritje?!!!!

Prandaj këtë verë, të gjithë prindërve bashkë me fëmijët, u kemi caktuar detyrën të përgatisin pemën familjare, që do të jetë edhe pjesë e programit didaktik për vitin 2023-2024.