Prof. Milazim Krasniqi/

Që nga riparaqitja e krizës në vitin 1989 e këndej, prezenca amerikane në Kosovë dhe lidhur me Kosovën ka qenë një element thelbësor për qetësimin e gjendjes dhe për orientimin politik të kërkesave të shqiptarëve. Deklaratat e kongresmenëve dhe të senatorëve, komentet e mediave dhe prezenca mjaft e shpeshtë e diplomatëve amerikanë në Prishtinë, krijuan një disponim të fuqishëm proamerikan në popull. Kjo ishte e lidhur edhe me proceset politike dhe ideologjike që po përshkonin Jugosllavinë. Meqë Millosheviqi ishte pozicionuar si vazhdues i ideologjisë komuniste, shqiptarët e Kosovës morën një kurs më të theksuar antikomunist. Ky kurs i ri i bashkonte me lëvizjet e mëdha antikomuniste që kishin përfshirë shumicën e shteteve të Evropës Lindore. Ndikimi më direkt vinte nga lëvizjet nacionale antikomuniste që zhvilloheshin në Slloveni dhe në Kroaci. Këto lëvizje përjetoheshin si aleanca të natyrshme në një front antiserb. Në vitet 1989-1991 kontakte dhe bashkëpunim më së shumti ka pasur ndërmjet shkrimtarëve dhe gazetarëve shqiptarë të Kosovës me shkrimtarë dhe gazetarë sllovenë e kroatë, të cilët edhe e formësuan me idetë e tyre opinionin publik. Në këto projeksione antikomuniste, si në planin lokal si në atë global, shqiptarët e ndjenin se Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë fuqia kryesore e cila do ta mundësonte fitoren mbi “murtajën e kuqe”, e prej këndej edhe fitoren mbi politikat represive të Millosheviqit.

Në vitin 1996 në Prishtinë u hap Zyra e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, që ishte një zyrë për kontakte dhe bashkëpunim kulturor. Mirëpo shqiptarët e përjetuan këtë zyrë si një ambasadë amerikane dhe kjo i motivoi edhe më shumë në kursin proamerikan.

Prezenca amerikane në Kosovë gjatë viteve të konfliktit të armatosur (1998-1999) ka qenë shumëplanëshe dhe i ka përcaktuar rrjedhat e zhvillimit të ngjarjeve. Ambasadori amerikan në Shkup, Kristofer Hill, ishte ndërmjetësues në kontaktet mes Prishtinës e Beogardit. Një kohë si emisar amerikan ishte Robert Gelbard, i cili u largua nën trysninë e regjimit të Beogradit. Më vonë u rikthye në skenën e përgjakshme ballkanike edhe Riçard Holbruku, i cili pati sukses në imponimin e takimit ndërmjet Rugovës e Milosheviqit në maj të vitit 1998. Roli i Holbrukut u bë përcaktues edhe në tetor të vitit 1998, kur arriti një marrëveshje armëpushimi mes palëve ndërluftuese (UÇK-së dhe forcave serbe). Ardhja e monitoruesve civilë të OSBE-së ishte rezultat i këtij angazhimi amerikan. Ndërsa roli i monitoruesve civilë të OSBE-së në janar të vitit 1999 do të jetë shumë i rëndësishëm për vlerësimin e arsyeve për intervenim ushtarak kundër caqeve ushtarake serbe. Sërish rolin kyç në këtë punë e pati një amerikan, gjenerali Uilliam Uoker. Kur ndodhi masakra mbi civilët shqiptarë në fshatin Reçak, më 15 janar 1999, gjenerali Uoker, në cilësinë e shefit të Misionit Monitorues të OSBE-së në Kosovë, e alarmoi botën për masakrën. Vlerësimi i tij eksplicit ishte pika që shënoi ndryshimin e kursit të bashkësisë ndërkombëtare ndaj Millosheviqit.

Edhe në marrjen e vendimit për intervenim ushtarak të NATO-s, Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë luajtur rolin udhëheqës. Armata amerikane ka mbajtur barrën kryesore të bombardimeve që shënuan kapitullimin e Millosheviqit në Kosovë.

Sot prezenca amerikane në Kosovë është shumëplanëshe: diplomatike, administrative dhe ushtarake. Shqiptarët e Kosovës e vlerësojnë lart këtë prezencë dhe e konsiderojnë si përcaktuese për stabilitetin dhe garanci për lirinë e Kosovës.

Si sot, më 13 maj 1917, në livadhet e Kova d’Iria, ku tre fëmijë: Luçia, Gjaçinta e Françesko, kullosnin grigjat e tyre, u duk për herë të parë Virgjëra Mari, dukje që e shndërroi qytetin e Fatimës në qendër përshpirtërie botërore. Për herë të fundit Zoja, që tashmë njihet me emërtimin “e Fatimës” u duk 13 tetor 1917, kur njerëzimi ishte i mbytur në gjakun e Luftës I Botërore.

Virgjëra Mari u foli tre barinjve të vegjël, të cilët i porositi ta përcillnin mesazhin e saj për lutje, flijime e pendesë, që njerëzimi të shpëtonte nga përsëritja e tragjedive të luftërave.

Nga Kova d’Iria, në historinë njerëzore të shekullit të fundit, vjen një mesazh, që u rrënjos për vullnet të Hyjit, përmes hireve, veprave të jashtëzakonshme të Zotit në Kishë e në mbarë botën. U rrënjos përmes dukjeve e mrekullisë së diellit. Zoja foli për kthimin e Rusisë, gjë që ngjalli për vite me radhë shpresa të mëdha.

Pastaj dukjet u lidhën nga Provania hyjnore edhe me jetën e Gjon Palit II, me atentatin e 13 majit 1981. Me tre sekretet që Virgjëra Mari ua besoi barinjve të vegjël. E edhe me lumnimin e tre barinjve, ndërmjet të cilëve, Luçia, e cila jetoi gjatë për t’i zbuluar botës sekretet e Zojës së Fatimës, që njihet, nderohet e duhet nga mbarë bota e që Papa Benedikti XVI e kujtoi sot në audiencën e përgjithshme.

Nga Fatima vjen një mesazh ngushëllues, jo frikësues.

Kisha e fton botën, e cila tepër shpesh shikon gjithçka me mosbesim, të mos e shtrembërojë e harrojë atë, që u tha Zoja e Bekuar tre barinjve të vegjël, në një ditë të largët, më 1917, duke iu dukur në atë hapësirë të privilegjuar, të hapur nga qielli, përmbi tokë. Hapësirë e cila, që asokohe na mëson të shpresojmë në mëshirën hyjnore, që shëron e shpëton.

Zoja Bekuar përmes barinjve të vegjël në Fatima na mëson të shpresojmë në mëshirën hyjnore, që shëron e shpëton. Nga kjo ngjarje na drejtohet një mesazh i përqendruar mbi lutjen, mbi pendesën e mbi kthimin në rrugën e Zotit, që i kapërcen kufijtë e kërcënimeve, të rreziqeve, të tmerreve të historisë, për ta ftuar njeriun të ketë besim në veprën e Zotit, të ushqejë Shpresën e madhe, të provojë hirin e Hyjit, për t’u dashuruar me Atë, që është burim i dashurisë e i paqes.

Mesazhi që u përcolli Zoja Bekuar barinjve të vegjël mbetet aktual: është mesazhi i paqes; ashtu si Shenjtërorja e Fatimës është shenjtërore e paqes, djep i paqes. Në atë Shenjtërore ruhet plumbi, që e përshkoi Papën Shën Gjon Palin II, ngërthyer si stoli e çmuar, në aureolën e kurorës së shtatores së Zonjës. Ruhet edhe një copëz nga muri i Berlinit, që tregon se Zoja Bekuar ngadhënjeu edhe atje, ku perdja e hekurt e ateizmit dukej e pakapërcyeshme. E bota, që edhe sot tronditet rëndë nga konfliktet, nuk duhet ta harrojë porosinë e Zojës: lutjen për paqe, sepse paqja është dhuratë që vjen nga qielli, dhuratë e Zotit.

Në ditën e kremtimit të dukjeve të fundit të Zojës së Fatimës, ju propozojmë lutjen e motër Luçisë, vajzës, që jetoi gjatë e që bënte pjesë në treshen e barinjve të vegjël, të cilëve iu duk Zoja. Murgeshë, mbajti gjithnjë të fshehur Sekretet e Fatimës, derisa shën Gjon Pali II, papë, vendosi t’ia zbulojë botës. Ja lutja:

O Virgjër Nënë e Zotit e Nëna ime, i kushtohem krejtësisht Zemrës tënde të Papërlyer, me gjithçka jam e me gjithçka kam. Më merr nën mbrotjen tënde amnore, më mbro nga rreziqet, më ndihmo të fitoj mbi tundimet, që më nxisin drejt së keqes, e më ndihmo ta ruaj pastërtinë e trupit dhe të shpirtit tim.

Zemra jote e Papërlyer qoftë streha ime dhe udha që më çon te Zoti. Më jep hirin për t’u lutur e për t’u flijuar për dashurinë e Jezusit, për kthimin e mëkatarëve e për shpërblimin e mëkateve kundër Zemrës tënde të Papërlyer. Përmes Teje, në bashkim me Zemrën e Birit tënd Hyjnor, dua të jetoj për lavdinë e së Shenjtueshmes Trini, në të cilën besoj e shpresoj, të cilën e adhuroj dhe e dua. Amen!

R.SH. – Vatikan

Albert Vataj/

Ende kjo pyetje mbetet pa përgjigje.

Një kërkim të ngulmët në internet do të jetë i pamjaftueshëm për të mësuar për një detaj shumë të rëndësishëm për Migjenin e madh. Edhe pse në botimet e ndryshme, në prononcimet e historianëve dhe studiuesve, ende 13 tetori 1911 dominon si ditëlindja e poetit. Për kureshtinë e lexuesve, admiruesve të shumtë të Migjenit dhe një pasaktësie verbuese në portale të ndryshme, po publikoj Certifikatën e Lindjes së Migjenit, faksimile e cila është publikuar në botimin e vitit 1989, përgatitur nga Moikom Zeqo dhe me parathënie të Ismail Kadare dhe botuar nga “Naim Frashëri”.

Sipas kërkesës së tij, siç edhe saktësohet në diçiturën që shoqëron famsimilen, është korrigjuar ditëlindja duke përcaktuar 30 Shtator 1911 si dita dhe viti i saktë lindjes së poetit. Ky dokument sikurse është lehtësisht e verifikueshme edhe në faksimile e cila ndodhet në Muzeun Historik të Shkodrës, është lëshuar më 26 janar 1937, kur Migjeni ishte 26 vjeç, kishte përfunduar “Vargjet e Lira” dhe ushtronte profesionin e mësuesit në Gjimnazin “28 Nëntori”, Shkodër.

Midis dokumenteve të kohës, jo të sakta, është edhe një pasaportë e Migjenit e vit lindjes më 1909.

Në Muzeun Historik të Shkodrës ruhen gjithashtu në origjinal dorëshkrimet e krijimtarisë së Migjenit, si dhe stilografi me të cilin ai ka shkruar kryeveprat e letërsisë shqipe.

Ndër artefaktet më interesante është edhe kërkesa për vazhdimin e lejes se pushimit rreth 20 ditë para vdekjes, kërkesë që se ka përfunduar asnjëherë. Gjithçka që ka të bëjë me “Poetin e mjerimit” është e ruajtur dhe gjendet e ekspozuar për publikun dhe studiuesit. Ka shumë të vërteta të diskutueshme dhe vijojnë të mbeten të tilla për fatin e keq të mungesës së fakteve dhe dëshmive që rrëzojnë të shkuarën dhe korrigjojnë historinë. Por e vërteta e ditëlindjes së Millosh Gjergj Nikolla-Migjeni, një e vërtetë kokëfortë, e dokumentuar dhe e publikuar disa herë vijon të jetë e verbër, ngulmon të dezinformojë. Kjo neglizhencë e patolerueshme dhe kjo joshje për të pranuar të mbetemi të gënjyer, jo vetëm denigron figurën dhe veprën e poetit, por shpërdoron çdo ndjenjë pranimi dhe admirimi që ne kemi për vargjet e tij monumentale.

Nga Lazër Stani/

E çliruar nga diktati i skemës së realizmit socialist dhe aparatçikët e sistemit të censorëve, letërsia shqipe e këtyre shtatëmbëdhjetë vjetëve, në përpjekje për të refuzuar turpin e kompromisit të vet me regjimin dhe ideologjinë e tij, si një refuzim ndaj vetvetes dhe asaj që konceptohet si traditë, zgjodhi dy rrugë për rimbëkëmbjen e vet: një grup autorësh në moshë relativisht te re rendën pas shkollave moderniste letrare, me shpresë se kështu do të afirmonin vetveten ndryshe, duke mohuar çdo lidhje me realitetin shqiptar;

grupi i tjetër ndoshta më i paktë në numër iu ri kthye realitetit të mohuar, duke përshkruar me nota të ashpra e dramatike. Ky grupim autorësh krijoi një lloj realizmi tjetër, realizmin demokratik, që në vetëvete ishte realizmi socialist i kthyer me kokëposhtë.

Në të shumtën e rasteve të dyja tendencat u përcollën me dështime, sepse letërsia në asnjë rast nuk është një makinë që herë ngitet në krahun e majtë e hërë në të djathtin, dhe as një biçikletë cirku me të cilin mund të prodhohet një spektakel ekzotik.

Në këtë koas të vlerave dhe brenda kësaj çoroditjeje ekperimentale dhe konceptuale, herë pas here autorë të veçantë arritën të krijojnë vepra letrare të mbresëlënëse, në poezi dhe prozë, duke shfaqur sëcili një individualitet të vetin, shpesh larg syve të publikut dhe të medias, por gjithësesi tërheqës e befasues dhe njëkohësisht sfidues për një kohë, kur pak kush e ka mendjen te letersia.

Dhe një ndër befasitë e bukura të këtyre kohëve, ka qenë leximi i romanit të Gëzim Ziles ”Ismaili, një histori shqiptare”, një libër që përveçse e kam lexuar me një frymë, më ka futur ne mendime për një kohë të gjatë.

“Ismaili” i Gëzim Ziles, është një libër që lexohet me një frymë, është rrëfim për jetën njerëzore në njërën prej momenteve më të brishta dhe formuese të saj, rrëfim për kapërcyellin ndarjes nga fëmijëria dhe ardhjen nervoze të rinisë së parë, një histori e rrëfyer rrjedhshëm, me një gjuhë të pastër e të pasur, plot densitet dhe tension dhe mbi të gjitha është një histori e mirëfilltë shqiptare.

Ismaili, përsonazhi kryesor i këtij libri, është një fëmijë shqiptar si shumë të tjerë, energjik dhe i etur për aventurë, guximtar dhe inteligjent, kureshtar dhe i pabindur, nxënës i pasionuar dhe fëmijë i rrugës. Ai është plot jetë, trupi nuk i zë vend dhe mendja e tij ka një fantazi të papërballueshme, por gjithçka zhvillohet brenda një territori të kufizuar, jo thjeshtë në hapësirë fizike, por në mundësi dhe liri.

Dhe mbi të gjitha, në këtë hapësirë ku çdo dëshirë shtypët nga një “Jo” ose “Mos” kërcënues, shtrihet hija e një dhunës, që nuk është thjeshtë vizorja e mesuesit apo një pëllëmbë e babait, por një e keqe shumë më e madhe që qendron në sfond si një re e zezë, e gatshme të gëlltitë sëcilin veç e veç ose të gjithë së bashku. Kjo hije dhune që gjithnjë ndihet e pranishme si sfond, që në fund të fundit është një dhumë shtetërore e padukshme, por njësoj kërcënuese dhe e frikshme, i ka tkurrur të mëdhenjtë, i ka bërë ata të heshtur dhe fjalëpakë, ndërsa fëmijët i ka privuar nga dashuria e prindërve dhe mundësia për të gëzuar një fëmijëri normale.

Ismaili, nuk është as më i mirë e as më i keq se të tjerët, sepse në fund të fundit, edhe ata që do të bëhen, vjedhës, vrasës, kontrabandistë, kriminelë, të gjithë kanë lindur fëmijë dhe njeriu, siç shkruante Balzaku, “nuk lind as i mirë dhe as i keq. Ai lind me instikte dhe aftësi”.

Ismaili është njëri nga këta fëmijë që, siç e përshkruan autori, “me një çantë të vogël prej rrobe të qepur nga e ëma, Labikja dhe pantallonat e shkurtëra dalëboje, nisej çdo mengjes për në shkollë, i ndjekur nga shokët e shumtë që nuk i ndaheshin. Nuk ishte veshur asnjëherë në jetën e tij prej 12 vjeçari pantallona të gjata”.

Që në faqet e para të libri Ismaili na shfaqet si një fëmijë lidër, që gëzon besimin e të tjerëve, për guximin, ndërshmërinë, shpirtin e aventurës dhe vendosmërinë, tipare të një karaketri të fortë në formim, të një arketipi të lirë, që edhe pse konfrontohet me dhunën e vazhdueshme nuk nënshtrohet, po udhëhiqet nga impulset e tij të brendshme që e nxisin për aventura, mbrapshti, kokëshkrepje që për ambjentin janë të papranueshme dhe të ndëshkueshme.

Po kaq të pafajshëm dhe aventurierë, duken edhe bashkëmoshatarët e tij Ristua, Gjoshja, Lalani, Fatriu, por edhe vajza që i shkaktoi emocionin dhe hutimin e parë instinktit të tij prej mashkulli, Tatjana, çapkënja e hedhur e mospërfillëse.

Edhe pse paguan vazhdimisht për aventurat e tij prej vagabondi të vogël dhe pa të keq, ai asnjëherë nuk nënshtrohet, përkundrazi një aventurë, si futja e hardhurcave në çantën e bukuroshes Tatjana, ndiqet nga një aventurë tjetër, si grabitja e pjeshkëve të fermës, apo grabitja e ndonjë fruti në kopshtijet e lagjes, atje ku pleq të sertë e të xhindosur ishin të gatshëm të hakmerreshin me një dhunë shtazarake.

Por Ismaili në vetvete nuk është i keq, nuk është i padrejtë dhe mbi të gjitha nuk ndërton marrdhënie të dyshimta me moshatarët. Kjo e bën atë të dallueshem prej të tjerëve, një rast të vecantë, që herë e bën ta quajnë vagabond, e herë ta shikojën si një fëmijë të dalë duarsh, që herët e vonë do ta pagujë me shpinën dhe kokën e vet.

Autori nuk ndalët të bëjë analiza të momenteve psikologjikë të zhvillimit të përsonazhit, por ai vetëm rrëfen ngjarjet, duke ia lënë lexuesit të receptojë dhe të interpretojë, sepse siç shkruan Keith Çestertoni shkrimtari i mirë gjithmonë na rrëfen të vërtetën rreth heroit të tij. Por nga kjo e vërtetë e rrëfyer pa paragjykime ne gjejmë një Ismail, i cili duke jetuar në një realitet të vrazhdë përballet me dilema të thella, që në shumë momente e bëjnë ekzistencën e tij dramatike: është momenti kur ai nga një histori në tjetrën mëson të vërtetën e hidhur të jetës, brutalitetin dhe egersinë e saj, pabesitë dhe marrëzitë, pasionet dhe epshet, çthurjet dhe degradimin, kompromiset e vogla dhe dinakëritë, që të mbledhura së bashku krijojnë sfondin mbytës të qytetit ku atij i ka takuar të jetojë.

Por energjik dhe plot jetë siç është Ismaili, nuk ka kohë të dëshpërohet. Ai kalon nga një aventurë te tjera me një guxim prej të marri, i gatshëm të ndeshet çdo ditë me rrezikun për të sfiduar atë që është e ndaluar, atë që qendron prapa çdo kufiri të vendosur dhunshëm. Dhe në këtë klimë shtypjeje dhe dhune, zgjohet edhe ndjenja e hakmarrjes, kur Ismaili në prag të burrërimit, vendos t’i vërë zjarrin gjithë lagjes “për inat të prindërve që i rrihnin fëmijët, për çdo të keqe që ata bënin” Dhe pas këtij akti aventuresk vjen edhe akti e parë të burrërimit, kur Ismaili shpall kërcënueshëm vendimin e tij të parë prej burri: “Nuk dua të më prekë më njeri më dorë”.

Me këtë frazë dramatike mbyllet edhe ky roman i Gëzim Ziles, një roman që të fut në mendime të thella.

Sigurisht që për frymën totalitare dhe të dhunshme të një shoqërie dhe për traumat që ajo krijon të anëtarët e saj është shkruar shumë. Moris Dryon pati shkruar se një shoqëri nuk mund të jetë e lumtur kur disa nga anëtarët e saj vuajnë. Për shkrimtarin kjo vuajtje nuk është statistikë, ajo është fati ose më mirë të thuash, fataliteti i një individi të vetëm.

Duke lexuar romanin, njëkohësisht lexuesi ndërmerr një udhëtim eksplorues brenda një shoqërie, që është tipike për qytetet shqiptarë të viteve pesëdhjetë. Nëpërmjet leximit ne njihemi me fatin kolektiv të një shoqërie mbi të cilën shtypja dhe varfëria thellohen çdo ditë dhe ku aknthi i mbijetesës, anntkthi i ekzistences, e shton edhe më shumë shtypjen e vet. Kjo i ka çuar drejt ndrydhjes totale edhe ndjenjat më të thella njerëzore, siç është dashuria e prindit për fëmijën.

Një prind, siç është rasti i Kasemit, babait të Ismailit, që robtohet në punë për të siguruar mbijetesën e familjes, nuk ka kohë të japë dashuri, jo pse ai nuk e ka këtë ndjenjë brenda vetes, por sepese kjo ndjenjë është e rrezikshme. Femijet e rritur me lirinë që jep dashuria, do të përfundojnë në individë të rrezikuar në të ardhmen.

Për të siguruar mbijetesën, që është instinkti bazë i çdo qenieje të gjallë, ai duhet të rritet i privuar nga kjo liri e dashurisë, sepse vetëm kështu individi i ardhshëm do të jetë i modeluar sipas rregullave të kohës.

Kjo logjikë e imponuar nga rrethanat dhe mentaliteti i një shoqërie koncervatie, ku liria ka munguar pothuajse gjithmonë, e ka bërë baballarët të ashpër dhe brutalë me fëmijët. Kjo është edhe linja kryesore e konfliktit Ismail-Baballarë, ose fëmijë prindër, që në rastin e Ismailit nuk arrin të gëlltitet dhe provokon rebelimin e vazhdueshem ndaj rregullave dhe kufizimeve të kohës.

Në tërësinë e vet romani i Gëzim Ziles, “Ismaili, një histori shqiptare”, është një veper provokuese për dilemat më të thella që ekzistojnë brenda qenies sonë, për udhëkryqet që vazhdimisht na shfaqen në jetë, dhe në në secilin rast vuajmë pasigurinë e zgjedhjes, por edhe për trishtimin dhe vuajtjen e udhëkkryqit të katër rrugëve qorre, prej nga nuk ka rrugëdalje.

Me gjuhën e tij të pasur më shumë nënshtresa kuptimore dhe i rrëfyer me një stil narrativ të gjallë e plot jetë , ky libër arrin të zgjojë brenda nesh histroinë e secilit, e cila në vetëvete na ndjek gjatë gjithë jetës dhe na shtyn të arsyetojmë mbi ekzistencën tonë.

I shkruar me një dashuri të thellë për Vlorën, për Skelën, njerëzit e saj, për detin dhe për dhembjen njerëzore, romani i Gëzim Ziles, varfërohet duke u interpretuar. Bukuria, thellësia, dashuria dhe ndjenja e tjera njerëzore, bëhën të pranishme dhe përceptohen vetëm duke e lexuar këtë libër, kaq të freskët dhe të vertetë, sa menjëherë na bëhet pjesë e historisë sonë shpirtërore.

*Romani, “Ismaili, një histori shqiptare” i Gëzim Ziles.

Ne foto shkrimtari: Gezim Zilja

Rafaela Prifti/

Pavarësisht se çfarë qëndrimi mund të keni për Ditën e Kolombit, historia, faktet, miratimi i festës në rang kombëtar dhe kundërshtitë që e shoqërojnë atë janë të lidhura me Epokën e Zbulimeve (Age of Exploration) dhe me historinë e popujve banorë të vendit, të cilat janë pjesë të rëndësishme të botëkuptimit amerikan.

Dita e Kolombit në Shtetet e Bashkuara përkujton zbarkimim e zbuluesit Kristofor Kolombi në tokën amerikane në 1492. Në formë jo zyrtare është festuar në disa qytete dhe shtete qysh në shekullin 18. U zyrtarizua si festë federale në vitin 1937.

Festa ishte një formë nderimi për zbulimet e Kolombit por edhe për komunitetin dhe trashëgiminë italiane ameikane. Por gjatë gjithë historisë, kjo ditë dhe personi që mban të njëjtin emër kanë ngjallur shumë debate dhe kundërargumente. Dalja e të dhënave se zbuluesit e parë evropianë në Amerikën e Veriut kanë qenë popujt Nors nga periudha e Mesjetës së Hershme ka hedhur poshtë edhe disa teza të kaluara për zbulimet e Kolombit, veç pasojave dhe eliminimit të fiseve indiane vendase. Duke filluar nga vitet 1970 janë propozuar disa alternativa për festën. Një prej tyre Dita e Popujve Indigjenë festohet në shumë qytete anë e mbanë Amerikës.

Proklamata presidenciale për ditën e sotme thotë se guximi dhe karakteri i italiano ameikanëve reflektojnë por edhe ndihmojnë përkufizimit se kush jemi ne si komb. Së pari, në shpalljen e Shtëpisë së Bardhë përmendet viti 1891, masakrimi i 11 italianëve, një akt që tronditi vendin dhe prej të cilit Presidenti Benjamin Harrison lëshoi deklaratën e parë me këtë emërtim në 1892. “Nga shumë njerëz, e para Ditë e Kolombit konsiderohej një formë nderimi për ata që humbën jetën por njëkohësisht edhe ngadhënjim i shpresës, mundësive dhe aftësive të veçanta të cilat komuniteti italian-amerikan i ka dhënë në shërbim të vendit përpara se të krijohej Republika. “Ka kaluar më shumë se një shekull qysh atëherë dhe ne mblidhemi për Ditën e Kolombit me të njëjtën frymë, në nderim të italiano-amerikanëve, duart e të cilëve ndërtuan vendin dhe zemrat e të cilëve mbajtën brenda tyre ëndrrën amerikane,” shkruhet në Deklaratën e Shtëpisë së Bardhë.

Më tej, duke përmendur udhëtimin e Kolombit nga Porti spanjoll Palos de la Frontera në emër të Mbretëeshës Isabella I dhe Mbretit Ferdinand II, njoftimi e quan atë “burim krenarie” për komunitetin italian amerikan, dhe e lidh me historitë që ata dëgjonin kur ishin fëmijë për paraardhësit e tyre që kapërcenim oqeanin me anije druri apo të gjyshërve që emigronin me shpresë për një jetë të re. “Këto janë historitë e atyre që lënë pas gjithçka kanë njohur e dashur në kërkim të mundësive në Shtetet e Bashkuara,” vazhdon deklarata e cila në këtë pikë inkuadron temën e nxehtë dhe të vështirë të emigracionit.

Për ta lidhur të kaluarën me të tashmen, në njoftim përmenden kontributet e profesionistëve të shkëlqyer italianë amerikanë në të gjitha disiplinat dhe në botën e artit e kulturës në Amerikë, si edhe roli i rëndësishëm i diasporës në forcimin e marrëdhënieve me Italinë, aleate e Shteteve të Bashkuara dhe vend anëtar në NATO-s dhe Bashkimin Evropian.

Së fundi, njoftimi i referohet idesë bosht që u vu në themelet e kombit: barazia, dhe krijimi nga i madhërishmi me të drejta të patjetërsueshme. “Edhe pse ideja nuk është arritur në forma të plota, frymëzimi që e mban gjallë atë nuk na ka lënë ta braktisim. Sot, përkulemi me nderimi përpara italiano-amerikanëve që nuk e braktisën parimin tonë themeltar,” thuhet në Deklaratën e sotme.

Në përkujtim të udhëtimit historike të Kolombit 531 vjet më parë, e hëna e dytë e muajit Tetor është Dita e Kolombit me dekret të Kongresit. “Në shenjë nderimi të historisë së larmishme dhe respekt ndaj të gjithë atyre që kanë dhënë kontributin e tyre për kombin, flamujt amerikan do të valëviten nga ndërtesat qeveritare,” përfundon Deklarata e Shtëpisë së Bardhë.