Nga Prof. Murat Gecaj/
Çdo njohje e re, ka një histori të veten. Kështu mund të them edhe për njohjen dhe takimin e parë me mjeken, por dhe poeten, Eliverta (Anelli) Kanina. Nga mbiemri duket si të jetë nga një fshat i Vlorës. Por jo, tanimë, ajo është pjesë e pandarë e vendlindjes së Dritëro Agollit, pra Devollit të bukur. Pikërisht ky shkrimtar shumë i njohur, por dhe mik i imi i kahershëm, u bë “shkak” i pjesëmarrjes sonë të përbashkët në një veprimtari, sa të bukur aq dhe mbresëlënëse. Ky personalitet i letrave shqipe kishte 83-vjetorin e lindjes dhe Shoqata “Devolli” organizoi ceremoninë e rastit, në një lokal të kryeqytetit. Përmes mikes poete Lida Lazaj, Eli më ftoi në atë tubim festiv të devollinjëve. Bashkë me mua ishte arsimtari e publicisti Sejdo Harka, nga Përmeti. Kohët e fundit, ky kishte publikuar një shkrim për birin e shquar të Devollit dhe pastaj Dritëroi e mori në telefon, ku e përgëzoi dhe e falënderoi atë, përzemërsisht.
Ndoshta, u zgjata paksa, po në atë festë të paharruar kolektive, në nderim të Dritëroit, isha i pranishëm dhe, bile, më pas bëra shkrimin me titullin “Dritëroi është edhe tropojan”. Me Elin bëmë fotografi të përbashkëta dhe më njohu me vajzën, Sabinën dhe djalin e vogël, Alteon. Ndërsa me djalin e madh, Safoelin, ajo u ngrit në një kërcim, për të cilin më pas shkroi e publikoi poezinë e bukur, “Më ftoi im bir, në vallëzim”. Aty janë edhe këto radhë:.
Mbretëreshë e Tokës dhe Qiellit,
atë çast jam ndier,
me djalin tim kavaljer…
Në një shënim, që bëri në FB, Eli do të “rrëfehej”, se si e nisi udhën e krijimtarisë letrare… Ishte nxënëse , kur recitoi këto vargjet:
Xhaxhi Dritëroi di përalla të bukura,
përralla për dhi,ujk, lepuj dhe shpezë.
Lutjuni xhaxhit t’ju tregojë, moj flutura,
dhe xhaxhi do lerë librin e vet në tryezë,
përralla ndërmend do t’i bjerë…
Ndërsa vitet rodhën me shpejtësi dhe ajo do të kujtonte: “Një herë u ndjeva princeshë, kur ishin “Ditët e Dritëroit” , të shpallur nga shoqata “Devolli” dhe kur u bë përurimi i librit tim të parë poetik , “Gruaja dhe muret prej pasqyrash”…
Para se të ndalem pak në faqet e këtij libri, dua të përmendi një poezi, sa të dhimbshme e aq të frymëzuar, kushtuar një bashkëstudenteje kosovare, ëndrrën e të cilës e prenë në mes pushtuesit barbarë serbë, në vitin 1999. Nga vargjet-vajtim të Elit janë edhe këto:
Antigona Fazliu nuk u bëre dot mjeke,
por legjendare e luftës ,nga Kosova;
me që ëndrra jote mbeti e pajetuar,
në vargjet e mia të përjetësova….
Ndërsa Eli pati fatin e bardhë që të diplomohej mjeke. Dhjetë vjet ishte emigrante në Athinë dhe tani profesionin e saj e ka venë në shërbim të jetës së nxënësve, në dy shkolla të kryeqytetit Tiranë, Gjimnazit “Çajupi” dhe Shkollës “Qazim Turdiu”.
2.
Libri i parë poetik i Eliverta Kaninës, “Gruaja dhe muret prej pasqyrash”(Tiranë, 2014), të cilin ajo ma dhuroi me nënshkrim, nuk ka shumë faqe. Botues dhe redaktor është Mark Simoni. Gjithësej, aty janë tubuar 91 poezi, të ndara në 11 cikle.
Me ndjesitë e veta femërore, që në poezinë e parë, ajo shkruan: “Unë jam vetë perendeshë e bukurisë,/ jam parajsa, njëkohësisht dhe ferri,/jam mjalti dhe verem i dashurisë,/ jam paqe sundeuese dhe shkak sherri!?” Ndërsa në poezinë “Vajzës së bukur” shprehet: “Të thonë se djemtë belbëzojnë para teje,/ në kërkim të fjalës magjike;/ të thonë se vajzat ëndërrojnë,/ një herë të vetme të ishin “Ti””.
Rrallë ndodhë që, sidomos poetet, të mos thurin himne nderimi e dashurie për prindërit, por dhe për njerëzit e tyre më të afërt. Kësaj të vërtete i bashkohet edhe Eli, në poezitë: “Prindërve”, “Mamit” e “Babait”, “Shoh vajzën që fle”, “Bashkëshortit tim” etj . Me mirënjohje e dhimbje të natyrshme, shkruan për mamin: “Me frymën time akujt shkriva,/ edhe pse e vogël botën pushtova,/ erdha për ty dhe mbeta vetëm,/në një ëndërr-jetë më le peng vetëveten”.
Meqenëse punon mjeke pranë mësuesve e nxënësve, Eli i kushton një poezi 7 Marsit, Ditës së Arsimit Kombëtar Shqiptar. Por nuk ka harruar që të thurë edhe disa poezi të bukura për një ndjenjë të natyrshme njerëzore, si te:“Dashuri e vonë”, “S’u lodhka dashuria”,“Eja”,”E trishtë dita pa ty”,”Puthmë”, “Dashurisë i duhet dashuri” etj. Në njërën nga poezitë e këtij cikli shkruan: “Bëhem pulëbardhë në sytë e tu,/ vibroj me zërin tënd ëndrrash,/drejt teje, kur vij”(Poezia “Vij tek ti”).
Po i mbylli këto pak radhë me një poezi, që Eli Kanina ua kushton të rënëve për liri e demokraci. Si për të na kujtuar që kaluan plot 70 vjet nga dita e çlirimit të Atdheut, aty shkruan këto vargje: “ Në nderim të dëshmorëve është një datë,/ është dhe një lapidar me varreza,/ në të dalë të qytetit, në një kodër…”(“5 Maj-roje nderi”).
E përgëzojmë këtë poete, për librin e parë të saj dhe i urojmë nga zemra mbarësi në detyrën e shenjtë te mjekes dhe frymëzime të pandërprera!
Tiranë, 23 nëntor 2014
Gabimi i Gurakuqit
Nga Bahri Myftari/
Imzot Noli përzgjodhi për vend pune ndërtesën që ngrihej në të djathtë të sarajeve. Dikur aty punonin dy senatorët e nderuar Pashai i Ebasant dhe imzot Bumci përballë tij. Peshkopi i famshëm ishte ngarkuar të formonte qevrinë e re. La sendet e veta në një dollap të madh muri.Sendet e veta! C’sende mund të kishte ai njeri,vecse një flaut të thjeshtë dhe dy valixhe, gërvishtur nëpër anijet e të dy botëve; në njërën të nevojshmet e në tjetrën libra historie dhe letërsie nga Herodoti deri te Shekspiri e më këtej, te B.Ibanjezi,si dhe disa fletore mbushur me përkthime dhe vargje të vetat dhe të miqve.
U çapitit rendë dhe lodhshëm nga kati i parë në katin e dytë. Në korridorin që përfundonte pranë daljes ngjitur me ballkonin, Gurakuqi, i dalluar për shijet e tij të holla, kishte stolisur anë e kënd ambjentin ku do të mbahej mbledhja e parë e Kabinetit të ri.Në murin përballë ishin vendosur portretet e Pirros, Aleksandrit dhe Gjergj Kastriotit. Përballë, një hartë e madhe e Ilirisë, që përfshinte fiset dardane deri në kufi me Karpatet dhe në veri, shkonte te burimet e Danubit. “Jorgan që të mbeshtjell mirë e bukur, buzëqeshi ai,-jorgan që nuk t’i lë këmbët jashtë”. Mbi të, qenë më shumicë vizatime të Raguzës së lashtë dhe ishujve që hidheshin në detin e Adriatikut. Gravurë e piktura të kështjellës së Balshajve, kalasë së Shkodrës, Beratit, Gjirokastres dhe Gjirit të mahnitshëm të Artës! Gurakuqit, imzot Noli i kishte ngarkuar edhe një detyrë tjetër. Detyrë të rëndë e me përgjegjësi. Po cili veç atij mund ta kryente? Kush mund të kishte një mendje të atillë,një urtësi që tu shkonte në zëmër të tjerëve? Askush nuk kishte fjalën dhe besushmërinë e tij! Për të,Gurakuqi qe i pakrahasueshmi. Patriot dhe atdhetar i sprovave të vështira. Luftë e përpjekje të nisur që në krye të shekullit, deri sa mbrriti në krahë të Plakut të historisë. Miqësia dhe ndershmëria midis dy burrave, u vu në provë dhe sëfundi, kur Gurakuqi u akuzua për tradhëti dhe shpërdorim të një shume të konsiderueshme fondesh, përgjatë një afere armësh, Noli u ngarkua për zbardhjen e kësaj, me gjasë vjedhjeje dhe tradhëti, kur në të vërtetë ishte thjesht armiqësi dhe intrigë,që ai , imzot Noli , në prani të Kryeministrit të kohës, mundi të vërë pikën mbi të vërtetën,duke e lartësuar edhe njëherë pastërtinë dhe ndershmërinë e rilindasit të madh.
Ishin pikërisht këto parime që patën lindur ,ushqyer e rritur marrëveshjen dhe angazhimin e përbashkët në krijimin e qeverisë së re, kabinetit te ri. Gurakuqi, i mirënjohur për njohje të madhe ndër intelektualë, do tu drejtohej me ftesë e me kërkesë atyre, kudo që të ishin; në Evropë e në Amerikë. Do të kishim qeverin tonë.Do të ndërtohej një kabinet i ri! Kabineti i ri, qeshi,imzot Noli, se ç’fshihte me atë të qeshur, një si mëdyshje,si frikë,si mosbesim.Disa vargje të Konicës e bënë t’i dhembte koka;
Të rrini bashkë me ta në kabinet,
që t’i jepni guvernës asiatike
një frymë modern…
dhe një hije evropiane.
Ai përsëri vuri buzën në gaz. Kështu i qe bërë zakon,kur qesënditë,ironitë vinin prej njerëzve të ditur,madje edhe kur e fyenin siç bënte S.Peci që e thërriste pa droje “evgjiti i Edrenesë”, nuk i merrte për të madhe, ndryshe ndaj shpotive të Konicës,ndaj shigjtave të tij, nuk përjetonte vetëm shakanë, por përkundrazi ,ngacmohej e shtyhej për veprim! Atë fletorkë, ku qenë renditur ato vargje, e patë marrë me vete, edhe atëherë,në Gjenevë, kur luhej drama e atdheut. Dhe ç’dramë? Më e madhe se dramat e Eskilit dhe e Shekspirit marrë së bashku! Vërtet dërgata që shkoi ne Evropë si nga huqet,zakonet,kultura,madje dhe veshja nuk ishte e tëra alla evropiane, por për nga pesha detyrës, për nga paraqitja e saj, argumentet dhe elegancën në formë e përmbajtje, u tregua më evropiane se gjithë delegatët e tjerë, veçmas më e dalluar se fqinjët!
“Shqiptari e dorëzon pushkën në zyrat e Lidhjes se Kombeve në qoftë se do t’i sigurohet paqja, se shqiptari mund të bëhet një artist me vlerë, një tregtar i ndershëm,një mjeshtër me shije,një poet i mirë”…Kurrë nuk do t’i harronte ato fjalë që kumbuan në 17 dhjetor në atë sallë madhështore, kur Shqipëria e tij u pranua në Lidhjen e Kombeve…Ndjeu vërtet një kënaqësi të madhe dhe si gjithmonë, kur mbushej me lumturi, i shkoi mendja dhe dëshira te flauti i tij, instrumenti i shpirtit, siç e quante.Ishte ora 18 e pasdites,ndërsa të tjerët “kokat e ndritura të atdheut”-nofka qe e tërë e tij-,ardhur të gjithë nga Lindja a Perëndimi, suleshin për te sallat e bixhozit a të kafeneve plot intriga e thashetheme, ai merrej me fluatin e dashur. Po dhe ky zakon, do të merrte fund. Disa zonja plaka të atyre shtëpive me stil oriental, qark sarajeve, do t’ia merrnin flautin për fyell dhe do t’i hakërreheshin, duke thënë lart e poshtë se ai, prifti, i ardhur nga Amerika, mos kujtonte se qe rrethuar nga një tufë delesh…
Ishte duke pritur Gurakuqin.Ai do t’i sillte postën e, bashkë me të, edhe emrat e patriotëve që do të qenë treguar të gatshëm për të qenë pjese e qeverisë, që do të kishin firmosur kërkesën e ardhur nga Tirana..Nuk kishte si ta vriste kohën, vëcse duke dremitur dhe ashtu bëri. Flinte e zgjohej si me urdhër! Kur Grakuqi u dha te dera ,ai u gjend në këmbë. Zotëri,nuk e zgjati Gurakuqi,vec Delvinës,Qafzezit,Koculit,na mbriti dhe firma e Shalës,, po, ja dhe Bushati më duket?…Vinjahu e ka firmos e ..E shoh që diku tjetër e ke një merak? Te Konica!Atij ia kam nisur të parit kërkesën,madje plot me lutje.Nuk është bërë i gjallë,nuk ka…
Mos kini bërë ndonjë gabim Gurakuq? Mos…Përsëritja e të njëjtës pyetje e stepi tjetrin dhe mbasi peshoi kohën,tha;
Është e njëjta,e njëjta si dy pika ujë me e të tjerëve. Ndërkaq,i zgjati kopjon e kërkesës që mbante në dosje…Noli e lexoi pa ndonjë vëmendje.Ai nuk dyshonte kurrë te saktësia dhe korrektësia e Gurakuqit.E vërtiti nëpër duar letrën dhe për çudinë e tjtrit, tha:
E gjeta,e gjeta gabimin!
Gabim!Bëri në mëdyshje Gurakuqi,gabim!?
Të madh.Të madh fort! Duhet të kishe venë në letër sa do të paguhej Faik beu,sa do të merrte në muaj,në gjashtë muaj,në një vit!Shpërtheu në gaz Noli.
Në sekond, edhe Gurakuqi u bashkua më gëzimin e tjetrit.Qeshnin apo nuk qeshnin!Më shumë se me Konicën, qeshën me veten. Kishin firmosur dhjetra e qindra telegrame, letra,fjalime deklarata,po kurrë,asnjëherë për vete.
NËNËMADHE DEMIRE DUROLLARI,FUQIA E NJERIUT TË URTË…
Shkruan: DEFRIM CANI*/
Jeta dhe veprimtaria e një femre në një libër, e cila është nënë dhe bashkëshorte, është një ngjarje e mirë jo vetëm për kulturën e librit dhe kujtesën njerëzore, por është një vlerë e nevojshme për kohezionin e një vendi, krahine dhe të një familje. Shembujt historik dhe epik të jetës së një nëne në libra, janë të rrallë, jo pse ata nuk mund të shkruhen apo nuk mund të gjenden autorë për t’i shkruar, por librat e tillë gjithmonë janë të vështirë, janë të gjerësishëm, kanë kaq gjëra që duhet të thuhen mirë, në gjuhën e duhur, në vendin e duhur dhe në kohën e duhur.
Librat e shkruar posaçërisht për nënat, nuk janë të shumtë, siç janë librat për luftëtarët dhe heronjtë, për dyert e mëdha dhe për kullat. Në këtë vështirësi shtohen dhe çështje të tjera, që kanë të bëjnë me aftësitë e autorëve për t’i zbuluar vlerat, shpirtin, ndjesitë, karakteret, gjendjet, raportet fondamentale, që një nënë ka më gjithë çfarë e rrethon atë në çdo çast, në rrugëtimin jetësore, në situatat që ata përjetojnë thellësisht dhe kur bota në sipërfaqen e vet duket e qetë dhe paqësore.
Po ashtu, dhe pa mëdyshjen më të vogël, librat e këtij lloji kërkohet të kenë një lloj fuqie, thënë ndryshe, duhet të kenë fuqinë e njerëzve të urtë, siç janë nënat, fuqi që duhet ta zbulosh, ta gjesh, ta sjellësh dhe ta bësh pjesë të komunikimit me njerëzit, me ngjarjet, me protagonizmin jetësorë të historisë, aktualitetit dhe të ardhmes. Jam i bindur se një lloj mendimi analitik do t’i duhej cilitdo njeriu të librave, të cilit do t’i kërkohej të vlerësonte një libër të këtij lloji, pasi ata janë libra të vështirë, sepse kanë një kohezion vertikal të dukshëm dhe horizontal të domosdoshëm.
Do të më duhej t’i parashtroja vështirësitë e një pune të tillë për të kërkuar dhe gjetur klimën e brendshme të një libri të këtij lloji, pavarësisht se modeli i parë, përmes të cilit e kam nisur leximin e tij, ka qenë ai i nënës sime që më ka lindur, më ka rritur dhe vazhdon të më përjetojë me dhimbje dhe shqetësim nëne në të gjithë rrugëtimin tim.
1.Libri që i kushtohet nënës së njohur shqiptare nënës Demire Hudënishti- Durollari, nuk është një libër thjeshtë për atë, veprimtarinë e saj, sakrificën e saj dhe të gjithë atë që ajo ka bërë, por është një libër për nënat dhe gratë e një kombi, të cilat ishin të shtrënguara dhe të destinuara ta kryenin detyrën e tyre në një vend dhe nëpër kohët më të vështira të një vendi si Shqipëria. Ajo është një nga nënat dhe gratë më jetëgjata të botës, fakt të cilin mund ta interpretosh në disa mënyra, si nga çështjet gjenetike, të jetës aktive që ajo ka bërë, të sjelljes korrekte me shëndetin dhe çështje të tjera.
Në këtë rast fatlumë, unë mendoj se ka dhe çështje që lidhen me thelbin jetësorë të kësaj nëne, e cila duket se kishte lindur jo vetëm për të jetuar gjatë, por për të bërë me sakrificë detyrën e nënës, veprimtares, patriotes dhe politikanes madje. Ramiz Lushaj ka arritur ta shpalosë me takt dhe sens, në morinë e mijëra ngjarjeve dhe zhvillimeve të familjes, ku ajo jetoi si vajzë dhe asaj që jetoi si bashkëshorte dhe nënë, të gjithë tharmin e personit, që me të drejtë është shndërruar në një njeri publik, që dëgjohej dhe vlerësohej.
Në historinë shqiptare, veçmas që nga fillimi i shekullit të kaluar e deri në dekadën e tij të fundit, shqiptarëve iu është dashur të përballen me armikun e huaj dhe armikun e tyre të brendshëm, ç’ka e ka bërë të vështirë, por heroike, veprimtarinë e njerëzve atdhetarë dhe patriot. Pikërisht në dimensionin atdhetarë dhe patriotik shpaloset dhe jeta e nënës Demire Hudënishtit- Durollarit në këtë libër të mrekullueshëm.
Libri është interesat dhe për shkakun themelorë që një libër mëton dhe duhet të bëjë në këto raste, pasi autori ka arritur të kapë dhe t’i propozojë për lexuesin nyjet e veprimtarisë së nënës Demire Hudënishtit- Durollari, në një përthyerje të motivuar mirë të zhvillimeve familjare të saj, por që kanë përkuar me zhvillime historiko- sociale të Shqipërisë dhe të kombit shqiptarë, ku familjari i mirë dhe prindi i mirë plotësonte dhe atdhetarin dhe patriotin e mirë, pra kemi të bëjmë me një simbiozë jo të zakonshme dhe as të rastësishme.
Kapja e zhvillimi i këtyre çështjeve, herë të dukshme dhe herë jo të dukshme, e bën librin për një nënë të tillë emblematik, serioz, e bën dëshmi dhe dokument të mirë për shumë gjëra të diskutueshme dhe të keq- përdorura për shumë kohë në Shqipëri.
2.Autori ka arritur t’i ndërtojë librit një bazament të fortë dhe të besueshëm, duke kuptuar vështirësitë që kanë zakonisht këto lloj librash. Jetën dhe veprimtarinë e një gruaje dhe nëne, një bashkëshorteje dhe luftëtareje, e ka referuar në raportet historiko- politike, duke e mbushur “koincidencën” e jetës së saj me ato zhvillime, përmes ngjarjeve të forta, të kushtëzuara dhe njohura për lexuesin shqiptarë.
Pavarësisht ngjarjeve historike, për të cilat shumëkush ka njohje e vet, në jetët njerëzore dhe përmes jetëve dhe ngjarjeve njerëzore ata marrin një dimension tjetër dhe më të besueshëm. Parë në këtë këndvështrim, përmes rrëfimit dhe veprimtarisë së nënës Demire Hudënishtit- Durollarit, Hudënishti, Pogradeci, Korça, Përmeti, Kolonja dhe ndonjë vend tjetër merr tjetër peshë dhe fiton tjetër njohje.
Po tjetër njohje merr e vërteta e luftës politike, luftës së papajtueshme ndër shqiptarët, të cilën e iniciuan dhe e shpallën komunistët pas prishjes së Mukjes dhe gjatë gjithë kohës tjetër, kur ata erdhën në pushtet. Kalvari jetësorë dhe aktiviteti i nënës Demire Hudënishti, e bën absolutisht të besueshme në të gjithë përmasën e vet atë luftë, prej të cilës mbetën mijëra njerëz të vrarë, dhjetëra mijëra njerëz të luftuar, po kaq më shumë mbetën të internuar dhe të degdisur nëpër burgjet e tmerrshme të diktaturës.
Nënëmadhja Demire Hudënishti- Durollari ka bërë një sakrificë të jashtëzakonshme për ta sfiduar diktaturën. Sfida e një nëne të tillë, nuk shpjegon vetëm cilësitë e saj, por dhe mizorinë në të cilën është gjendur ajo në Shqipëri. Pra, Ramiz Lushaj ka arritur të na sjellë një tjetër dimension dhe një tjetër prerje informuese për një nga kohën më emblematike dhe më të debatueshme nga historiografia dhe opinioni shqiptarë, atë të luftës më të pashembullt të partisë– shtet kundër njerëzve të vet.
3.Përmes një leximi analitik, libri që i kushtohet nënëmadhes Demire Hudënishti- Durollari, kupton se autori ka arritur të depërtojë në thelbin e çështjeve të sakrificës, kombit dhe individit, duke afruar një qasje serioze për dimensionin e vërtetë të patriotizmit njerëzorë.
Nënëmadhja Demire Hudënishti –Durollari ka “qerthulluar” dhe mbajtur në këmbë katër breza të familjes së saj, duke qenë njeriu më i rëndësishëm i saj. Në dëgjimet fëminore dhe me sytë fëminorë, ajo ka parë dhe ka dëgjuar burrat luftëtarë të derës së prindërve, pastaj ka përjetuar shku- ardhjet e njerëzve të dëgjuar të historisë dhe të dijes, ka prekur nga afër dhe ka qenë në një miqësi të përhershme me familjen mbretërore në të gjithë dimensionet e saj, kur ka qenë nënë ka parë bashkëshortin e vrarë nga fashistët dhe ka ndjerë peshën e jetës totale mbi supe, ka bërë detyrën më të ndershme njerëzore duke shpëtuar jetën e 6 të huajve të zënë robër nga fashistët, që kërkoheshin të vriteshin nga pushtuesi, ka guxuar të bëjë një zgjedhje të vështirë por të guximshme duke mbështetur dhe duke qenë përherë me partinë e Legalitet, një arsye serioze për t’u shpallur kulak dhe për të iu grabitur pasuria, ka guxuar dhe asnjëherë nuk ka hezituar për të qenë kundërshtare e komunizmit në Shqipëri, dhe kur jetonte në Shqipëri, dhe kur jetoi në SHBA.
Përmes një vështrimi dhe informimi të tillë, që libri i monografit Ramiz Lusha i sjell përmes një strukture rrëfimtare të ndrëtuar mirë dhe funksionalisht, historia e jetës dhe e veprimtarisë së nënës Demire Hudënishti- Durollari është interesante. Jeta e saj eci nëpër rrjedhën e ngjarjeve të mëdha, nëpër të cilat ajo diti të triumfojë dhe të jetë protagoniste e tyre, duke qenë në të gjithë rastet nënë dhe veprimtare.
Është e vështirë të jesh nënë dhe veprimtare. Në vitin 1949, kjo nënë arriti ta sfidojë diktaturën, duke parashikuar në mënyrën më të qartë atë që do të vinte pas në Shqipëri. Komunistët i kishin sytë në gjak dhe ajo nuk e pranoi atë, e nënvleftësoi atë, e refuzoi atë dhe iku nga vendi, iku nga atdheu duke mbetur nënë përballë familjes dhe luftëtarëve, përballë atdheut, historisë dhe kombit. Atdheu i shkoi pas në mërgim, pasi ajo e mori me vete. E mori deri atje në Amerikën e largët me vete atdheun dhe ruajti atë siç ruhen gjërat e shenjta.
4. Nënat, motrat, gratë janë luftëtare të heshtura, janë heronjtë që rrinë në llogoren e thellë të sakrificës dhe dhimbjes njerëzore. Një luftëtarë i rënë në fushën e betejës prek lavdinë në këngë dhe emër, por një nënë, motër apo grua mbjell një dhimbje të thellë e të pamat në shpirtin e saj qëndrestar. Prandaj asaj i duhet të qëndrojë, siç qëndron ninulla nëpër kohë, siç qëndron atdhedashuria nëpër breza dhe këngë, siç qëndrojnë gurët e kalasë e muret e shtëpisë, siç qëndron lisi në shtrëngatë.
Një luftëtarë shkon në fushën e betejës dhe bën luftën, ndërsa nënat, gratë dhe motrat bëjnë atdheun. Ky konstatim i rëndësishëm e dimensionon të gjithë librin, që i është kushtuar nënës Demire Hudënishti- Durollari. E gjendur në vendin e lirisë njerëzore, ajo vazhdoi të jetë udhëheqëse shpirtërore e familjes dhe mishëruese e njeriut shqiptarë me cilësitë më të mira të trashëguara që nga e drejta zakonore shqiptare e deri në ditët tona. Kudo ajo shkoi qe dhe mbeti një mësuese e gjuhës shqipe dhe një figurë burrërore e kombit në emigracion.
Ramiz Lushaj e ka bërë të besueshëm portretin e saj, sepse ajo ngjante dhe ishte si një atdhe që ecën. Ajo qe mërgimtarja e parë që preku atdheun e saj nga mërgimi sapo diktatura ra në Shqipëri. Gjithë jetën kishte qenë dhe mbeti një luftëtare e lirisë njerëzore. Njëqind e pesëmbëdhjetë vjet e dyqind e njëzetë e katër ditë jetë, duken si një sfidë dhe qëndresë përballë të keqes. Ajo jetoi gjatë dhe ndoshta iu lut zotit të jetonte gjatë për ta parë Shqipërinë e saj pa diktatorë dhe pa kriminelë. Dhe e preku atë ditë të shënuar. Ajo dhe qëndresa plotësuan njëra- tjetrën. Monografisti i njohur Ramiz Lushaj, e mundësoi këtë histori dhe jetë njerëzore ta njohim të gjithë, për të cilën kemi nevojë të gjithë.
* Studiues/ Tiranë
Foto Mbreteresha Geraldina e Shqipareve, Nenemadhe Demire Durollari e djali i saj Guri Durollari.
Hiret e letërsisë moderne shqipe
(fragment nga poetika)/
Poetika në këtë avanguardë./
Duhet thënë që në fillim se poetika me zërat e saj u bë më e ndjeshme dhe më prezent se proza. Madje hera-herës kaloi në faza eksperimentale. Sot në përgjithësi kjo aludon këtu. Nuk mund të themi akoma se ka një rrymë të mirëfillti. Ose do të pranojmë fazën eksperimentale të artit në përgjithësi. Thjesht si realizëm me haluçinacione, pavarsisht atij magjikut në prozë. Apo edhe absurdit. Sërisht janë tendenca eksperimentale. Megjithatë, le të konstatojmë hire të tjera të letërsisë moderne në poezi, përmes disa autorëve, menjëherë pas viteve 90 e deri sot. Janë një tërësi emrash, ndofta me ndërthurje moshash, por çështja është tek hapja e sistemit dhe se si e rriti shtatin poetika jonë në përgjithësi. Një lloj moderniteti u vu re që më herët, sidomos tek Xh. Spahiu. Vargëzimi me konstatim i tipit gurin e varrit shes/ të laj borxhet etj… E mbramja e bukur e Camajt, Sonte më lajmëruen se ka vdekë një njeri/ prandej jam i trishtueshëm, Lule. E plotë të tjerë emra. Por, nisur nga objekti për të cekur pjesën më të padukshme po i referohemi emrave më pak të përmendur. Në kuptimin e analizave, studimeve, apo asaj kritike që nuk pranon ekzistencën e vetvetes. Kështu në shumëlarmi, apo prirje.Të komentojmë dy poezi nga (-a), Flutura Açka
Kur nuk je
Në vazon ku dikur
mbaja lule,
mjete të zbukurimit banal,
tani shkund cigaret.
Por boshin
s’e mbushka
hiri prapë.
Tani
ca plasje muri
rrëzojnë suvatë.
Së pari është një subjekt poetik mbi zbrazëtirën shpirtërore. I përçuar me krahasim metonimik duke përfunduar në një konstatim fizik. Në një gjëndje. E gjitha është gjëndje, e vijosur, rrethrrotullim, ngritje, zbritje, anash; nga e majta në të djathtë dhe anasjelltas. Do të thosha se pikërisht gjëndja është më shumë se sa poezia. Gjëndja e përftuar, ajo çfarë ne përfytyrojmë dhe e prekim metonomikisht. Së dyti ai meditimi gri krejt si bosht brenda këtij universi. Të gjithë jemi viktima të boshësisë. Në çaste të tilla edhe gjërat më të bukura na duken bajate. Ose si në vazon ku dikur mbaja lule, mjete të zbukurimit banal. Vetëm për këtë hermetizëm kontravers, pasiv dhe jo entuziast, plasat e murit e rrëzojnë suvanë. Kushedi sa regresive do dukej nga koha e shkuar. Në të vërtetë është vetëm një beft poetik eksperimental.
Mesnatë dimri në Tiranë
Një qiri përzhit ajrin
si penel në të murrët i ngjyen muret,
tapeti që hodhi të vjetrin
mundohet të përgjunjë ftohtësinë
që ndjell dheu i nënkëmbëve,
një pikë-pikë që shkrin ngadalë
kubet e akullit të wiskit të papirë,
tryeza e pangritur me kupat e zbrazura në nxit
fotografia e motrës nuse e përkorë lëshon bardhësi
pegaso lodërth në heshtjen e vet terrin skërmit
karrigia rrotulluese vetlëviz pa fëminë që
po fle në errësi
duke kërkuar në ëndërr kandilushin
që diku në fund të detit bën dritë,
cd-të memece kanë harruar refrenet
dhe këngëtonjësit e tyre zëshuar.
Kjo jetë libër përgjysmë mbetur
pret të lexohet nesër o kurrmë.
Mesnatë dimri në Tiranë, do të përforcojë beftin poetik si prirje. Jo si qëllim regresiv, jo karshillëk për kohën, por si pjese organike e përtëritjes poetike. Një nate e madhe që fashitet, që frustron pagjumësinë. Një natë univers të ciën as përpiqet as e djeg dot një qiri penel, pastal fusha e sendeve një batalion i shpërbërë; tryeza e pangritur, foto e motrës nuse, gota e whiskey, figurinat, karrikat, cd etj. E gjitha është një libërth, këngë që në mos lexuar, duhet kënduar. Në këtë kontekts, dalim sërish në një beft poetik. Një meditim njerëzor me pamjen e ninullës. Thjesht një ndjesi që nuk i bën keq mendjes, nuk dëmton, nuk t’i prish sytë. Veç një pasthirrmë e butë si drita e qiririt. Më saktë një përpjekje e bukur për të mundur natën.
Përmendëm pak më lart Camajn. Një vazhdë të modernitetit të tij, në letërsisë shqipe e gjejmë tek Ledia Dushi. Një zë që na ndihmon edhe më gjerë për shkak dhe të gegërishtes.
(-b) Ledia Dushi me Seancë dimnash.
Ledia shkruan ne dialektin geg pasi ashtu ndihet më pranë poezisë. Në fund të fundit siç e thotë edhe studiuesi e kritiku i mirënjohur Ramadan Musliu, Gjuha e Letërsisë nuk është e njëjtë me gjuhën letrare. Kështu që ndjesia për të bërë poezi bëhet më e natyrshme dhe logjikisht që do pjellë një kumt letrar krejt natyral, më vatror dhe sigurisht, më lirik. Megjithatë Ledia vjen edhe si një lloj përftimi midis gegërishtes dhe toskërishtes, nëse i referohemi Lasgush Poradecit kur thotë se Gegërishtja ka energji fizike, toskërishtja ëmbëlsi shpirtërore. Tek Ledia ka një gjëndje të tillë…, midis. Lirikat janë aq të brishta dhe paraqitja e përftuar me sekuenca metonimike, tablo të sintetizuara apo ëndërrimi hermetik, etj…, përbëjnë parabolën e parashtruar nga Lasgushi mbi një trend gjuhësor në kuptimin e përjetësisë. Megjithëse kjo ndodh edhe për efekt të emancipimit dhe kulturës në aspektin e krijuesit që ka prekur shtresa, kultura të ndryshme, autorë etj. Siç nuk është e vështirë të dallohet struktura e hermitëkëve italianë, Kuasimodo (Salvadore Quazimodo), Xhosue Karduçi (Giosue Carducci), Ungareti (Giuseppe Ungaretti) në poezinë e Ledias, por këto janë pjesë e jetës artistike dhe organikisht zhvillohen me krijuesin. Ka edhe një detaj tjetër që e afron Ledian si produkt i parabolës së Lasgushit, është lidhëza që e toskërishtes në gegërishten e saj të mesme (sipas Lasgushit ky konstatim). Pra Ledia jeton midis…, domethënë që flatrat e shpirtrupit të saj janë gegërishtja dhe gjuha letrare. E para përbën leksikun, e dyta konceptin e saj filozofik në krijimtari i cili përmbushet nga emocione togjesh të tilla si fëmija i mençur, fëmija i habitur etj. Brenda gjenalogjisë së gurit dhe trëndafilit, shamashekut (kulprës) me avllinë, Migjenin me Shën Marinë, Camajn me folkun, Pipën me fonetikën etj. E gjitha kjo brenda njerëzores së një vajze e cila është njësoj reale dhe e vërtete si kur trembet nga ëndrra, edhe nga çelja e sythit në degën e kumbulles që cakon avlline.
n’pyllin
që digjet përdite,
lëkundem mbi djepa
që s’di
ku i kanë anët.
(fq-7)
Vëllimi poetik Seancë dimnash karakterizohet nga idoma hapësirash, të cilat fal gegërishtes fitojnë edhe muziken; togëfjalsha lehtësisht të krahasueshem që, si dy rreshtore veç e togje me vete, përbejnë kadencën. Madje, universi poetik që këtej bëhet më i plotë dhe përpjekja intelektuale, dalldis ëndërrueshëm poezinë e madhe.
Liria
ështe e gjelbrun,
e sytë e mij
binjakë.
Dashunia
ka emnin e prindve.
Fryeji qiellit
kur m’kerkon.
(fq-88)
Vini re togjet dy rreshtore si krahasohen, (liria është e gjelbrun) me (e sytë mijë binjakë). Ose, (dashunia ka emrin e prindve) me (fryeji qiellit kur m’kërkon) etj. Një emancipim të tillë e ka të domosdoshëm poezia jonë, ndofta poezia në përgjithësi, sepse nuk kemi për të vuajtuar nga dyzimet dhe mëdyshjet, por as nga bllofet poetike.
Qetësia
asht erë
që vjen
prej tjetër
Kohe.
Mbramë
vdiqen
lulet e fundit
tue ma lanë
formën
n’krye (fq-64)
Dy situata lehtësisht të shikueshme, me koncept të theksuar filozofik, mbi çështje
të vazhdueshmërisë… Vajza që beftësisht konstaton se qetësia asht erë që vjen prej tjeter Kohe, pra qetesia i perket te shkuares nga qe njeriu i se ardhmes eshte me aktiv. Dhe nga kjo e shkuar, përmes luleve, Mbramë vdiqën lulet e fundit tue ma lanë formën n’krye, evokohet përjetësia.
Duke zgjeruar konceptin e kritikës se Musliut, ndërsa edhe duhet përgezuar vemendja e tij në prurjet poetike te autoreve te rinj, ku midis te tjerave ai thotë se, kjo poezi shtron problemin e hapësirës dhe këtë e ndërton me përmasa imagjinative.Kam përshtypjen se hapësira jonë është pikë së pari ëndërrimi njerëzor, veçanërisht në poezi. Ka vetëm nje fakt të rëndësishëm për poezinë, të mbahet mend dhe të recitohet. E kjo ndodh plotësisht me prurjet e Ledia Dushit. Ka momente kyçe ku, emocionet duken pa vlerë në gjuhën e njësuar.
Diçka nga poetika e (c), Shaip Emërllahut. Referuar vëllimit Vdekja e pakët.
Ka një pyetje të padrejtë, për të drejtën. Më saktë me peshë të padrejtë. Poetikisht, përse vetëm shpezët të kalojnë kufirin? Eshtë një konstatim mbi të drejtën universale. Atë të munguarën.
pse vetëm shpezët të kalojnë kufirin
e dy Dibrat në një kurt
të mos flasin mes tyre
kur Tetovës t’i bien brinjët
nga të qeshurat
Shkupit, Vardari a do t’ia përcjellë
apo do t’i ngrijë buzëqeshja
në cep të buzës
e ndiej
ardhjen e ditës së talljeve
të këtyre viseve ’91
nga qeshja.
Në dallim nga ne të privilegjuarit, që jetojmë në atdheun e mbetur copësh, shtetërorin, meditime të tilla duke antike. Eshtë thjesht një meditim ndërkufitar, jo ndëretnik, ku pandehma poetike e krahasuar me tufën e zogjve shpreh një keqardhje për nocionin kufi. Apo telat me gjemba që ndajnë shqiptarët mes tyre. (Në dheun tim, të atit tim) siç thotë Kuteli. Këtë e dëshmon edhe përplasja artistike e dy Dibrave, si ekzistencë. Tek ky autor kam konstatuar pikëpjekje planesh poetike përmes krahasimit. Në lëmin e letërsisë moderne në përgjithësi.
dielli e gaboi rrugën
jugu kur nuk fryu..
(Sh. Emërllahu) nga letërsia shqipe.
u gabua pëllumbesha,
nis të shkoi për në jug,
shkoi në veri..
(R. Alberti) nga letërsia spanjolle.
Nëse do të ndërkëmbenim diellin me pëllumbin, është tërësisht e njëjta ndjeshmëri, e njëjta situatë dhe pamje.
Një tjetër autor (-ç), Agim Mato. Ka një ndërkëmbim të shkëlqyer planesh të meditimit modern me sens të ri në aspektin epik të fjalës poetike. Ose gjëndjes epike, ku plani bazë, dyshemeja është lirizëm hermetik. Një rrëfim që pritet në radhë teksti, me dy përftesa, dy kostatime në të njëjtën kohë; mbrëmja si fillim dhe mëngjesi si vazhdim. Megjithatë, thelbi është këndëvështrimi për vëllain. Zbritja nga kryqi, Krishti. Le të shijojmë sëbashku vjershën më poshtë.
Loshit, tim vëllai të vdekur
Çdo mbrëmje
zbret nga kryqi i mundimeve
ulet në tryezën e një lokali
me gurin filozofik në dorë
dhe kafka ëngjush rreth e rrotull
Çdo mëngjes
duket gjaku i tij i derdhur pranë gotave
të dëshpërimit
ku kamarjerët mundohen
të zhdukim
gjurmët e natës që shkoi.
1995
(d), Rita Petro! Në vjershën e mëposhtëme ka një tërësi gjëndjesh që konstatohen me frymën e një lloj ninulle për të rriturit, këshillimit me përkëdheli, tërësi botësh që vihen në dukje si të tilla. Mund të thuhet pa hezitim se është një nga gjëndjet më të bukura të përjetimit, nëse prek çdo timbër të ritmit të shtruar, ku sinteza toponimike Popull, Turmë, Shpirt, Poshtë, Lart, i ngjan universit të akustikës. Tërësia është një ekzistencë e ndërsjellë, por veç njerëzore pa qasjet hirearkike. Një lloj kumti magjik i ëndrrës së njëriut që i ka, por edhe nuk ka asgjë, përpunon konceptin mbi vazhdimësinë me shancin, fatin, urtësinë. Si thua Shpirt???? Pa ata, pa ne, lart, poshtë, turmë, betim, puthje etj…., thjesht muzikalitet.
Kënga jonë
Si thua Shpirt, s’mund t’i lëmë këta vetëm
Por edhe ne vetëm nuk mund të rrimë,
Pa ta, ne s’mund të jemi Popull,
Pa ne, ata do t’i quanin Turmë.
Ne gjithnjë o Shpirt kemi qënë.
Dhe do jemi ata, këtu Poshtë
Ndoshta mund të ngjitemi dhe Lart,
Ku i dihet jetës; e bëjmë një betim.
Po ti i paske duart e zëna! Edhe unë!
Puthemi buzë më buzë dhe në
Heshtje betohemi:
”Nëse ngjitemi ndonjiherë Lart
Do përpiqemi t’i dëgjojmë ata
Poshtë!”
Me sa duket rëndësi, u jepet rrafsheve. Ne jetojmë midis…, jemi të hallakatur por të bukur. Premtues, diçka besëdhënës. Por në natyrën e një gjysmë zëri, që është mirë të mbajmë tek veshi për tu rikujtuar. Lart, poshtë, ne, midis, muzikë prapë.
(-dh) Me që përmendëm gjysmën, në kuptimin më të pastër të ndjeshmërisë si gjëndje ledhesh të një ninulle për të rritur. Kemi edhe rastin Petraq Kote me vjershën …ti erdhe përgjysmë. Një lloj pishmanllëku i bukur. Diçka që gjithnjë, ose gjithmonë do të na mungojë. Ka një lidhje perfekte midis planeve apo rrafsheve të mësipërme me ndjesin gjysmë gjëndje të shpirtit njerëzor. Edhe pse kemi një ndërthurje meditimi modern me strofëzim zanoresh dhe tinguj fundorë. Kjo nga forma klasike e vargëzimit, por nisur si vazhdimësi nga dikundi. Ndofta nga rrafshet e mësipërme estetike si pavendodhje të saktë, por gjëndje të plotë. Një lloj qerthulli sërish akustik. Veçse me objekt të qartë frymëzimi, Ti-ja që është një legjendë sa e prekshme aq edhe e paprekshme. Rëndësi ka ta jetojmë.
Më poshtë, vrundet, ose vrundullohet e gjitha. Veç me qetësi meditative, përfytyruese, prapë një melodi.
… ti erdhe përgjysmë
ti erdhe tek unë në gjysmë të jetës
gjysma të patë mbetur diku
siç vjen gjysma e gjelit nga përralla e vjetër
siç del sirena nga deti blu
Ti erdhe tek unë me gjysmë mendje
në gjysmë shtrati u shtrive ti
gjysmën e trupit më fale mua
gjysmën tjetër se kujt se di
Ti erdhe tek unë me dëshirën e plotë
në ardhjen përgjysmë s’ishe veç ti
dhe kështu ndodhi gjysmë ndodhia
o vashë sirenë, gjysmë dashuri.
(1998)
(-h), Fatmir Terziu. Krijuesi elbasanas është nga më prodhimtarët e strukturës sintezë por me një dendësi enumerative të rrjedhshme, gati-gati botore, detaje pejzazhesh, çaste natyrore dhe nikoqir dashamirës për të treguar rëndësinë personale edhe të gjërave më të parëndësishme. Dikur Janis Ricos, poeti grek pati thënë se, (nganjëherë na duket se nuk dimë se për çfarë shkruajmë), por kjo na jep mundësinë e rimëkëmbjes të, pikërisht atyre më të ”parëndësishme”-ve gjëra. Poeti i gjërave të shpërbëra tek poezia më poshtë, mund të lexohet krejt në një fjali me tërësi enumerative të cilësuara dhe të nënkuptuara, deri tek tradita si mjet dallues. Siç është konstatimi poetik, kënga është stil tek ti. Se çfarë vjen pas saj, e thotë poezia në vijim. Lexojeni si një rend të vetëm.
Kënga është stil tek ti. Oksigjen që
të mbush me poret e trupit
dhe të kthen në një,
zog të artë, që vallëzon mbi tehun e ujit,
të lehtë e të mprehtë të Shkumbinit,
valëzim i pafjalë i flladit,
ëngjëll sy dashurie të ndjej
pos i trëmben mëkatit.
I ndjej dihmat e tua si zogj të prillit
kënga një zanë e hutuar,
mbretëron violinës së Myzyrit,
pos isoja e lehtë e Krastës
dirigjim i lodhur i mesnatës,
dremit mbi buzët e tua flakë,
dhe shtrin Egnatias shekullore,
thimthat e rruzares epshore.
Jam unë dëshira e fjetur në shtratin tënd,
në timin shtrat të shtruar në tis,
duhet të të mbaj siç më solle me këngë,
ti je vetë stili i mrekullisë,
për një Zonjë që më jep vrull,
dhe i fundit zë po të bitisë,
unë do të kthehem ninullë.
5. Përmbledhje përciptas
Siç e vutë re, në poetikë ka më shumë mundësi për të bërë prezente prurje moderne. Gjithsesi e theksoj ky është një vështrim i përciptë. Qoftë në prozë a poezi e përbashkëta qëndron në këndëvshtrimin modern. Se si paraqitet, apo prezantohet një gjëndje artistike nga bota e artistit të fjalës. I përciptë, pasi do të duhet më shumë përfshirje…, ka zëra që mund t’i përmendim edhe si emra, thjesht në kuptimin e sugjerimit. Ose të një kapje dore si ftesë për analiza krahasuese, të bashkëprurjes. Si Anton Gojçaj në Malin e Zi, Ndue Ukaj në Kosovë, Arian Leka etj. Ashtu sikur ka edhe autorë që u mbyllën në diktaturë, u kyçën, iu kërkua të vdisnin. Por ata mbijetuan për hir të veprës. Proza e Arbnorit, ka tipare të plota moderne. Ashtu sikur ka edhe autorë që i kanë mbetur besnik vargut klasik të lirikës me tetë, dymbëdhjetë e gjashtmbëdhjetërrokëshe. Por kanë risi në trajtën e konceptit. I tillë është rasti i gramshiotit Pozaet Qose.
E gjitha është thjesht një përpjekje për të shpjeguar ekzistencën e kritikës, e cila për shkak të diktaturës, si term u mbart me emocione negative. U mbingarkua…, ndaj sa herë përmendet kritika, të gjithë parafytyrojnë një institucion emotiv përvëlues. Në fakt është e kundërta, mund ta etikojmë çfarë të duam, përcjellje, reçension, koment, vënie në dukje, të prurjes, të të metave, të bashkëkohësisë dhe jo bashkëkohësisë etj. Gjithsesi, mendimi eseistik që shoqëron një vepër është institucion. E mira e do që ky, gjenalog ekzistencial, qënie, të mos përdorohet dhe të mos evidentohet si domosdoshmëri jetike. Përkrah krijimit artistik, është thjesht mjet komunikimi. Silla e një tavoline nga e përditshmja. Kritika ekziston, nuk ka vdekur. Përciptarinë time po e mbylll sot pas gati një dekade, me një tjetër gjëndje poetike, si kumt timin, modern i afimitetit universal të kritikës.
pak gjëra i mungojnë
kësaj shtëpie,
themelet,
muret dhe
çatia.
(J. Radi)
1994 – 2014- Lushnje – Deerfield Beach, Florida/
Homazh për Sokol Olldashin
Nga Besnik Mustafaj/
Sokol Olldashi nuk është një hero. Saktësisht një vit më parë ai u nda prej nesh në një aksident tragjik, duke ngjallur një trishtim dhe keqardhje të gjerë popullore si rrallë në ndonjë rast tjetër të paktën gjatë çerekshekullit të fundit. Miqtë e tij, kryesisht ata politikë, do të mblidhen sot për t’a kujtuar.
Çfarë kishte bërë Sokol Olldashi për t’a merituar një trishtim dhe një keqardhje të tillë popullore?
Ai u nda nga kjo jetë shumë i ri për një burrë. Kishte bërë pak rrugë prej gazetari, ku nuk kishte shkëlqyer. Politikën aktive e filloi pa i mbushur të tridhjet vjetët, kur u përfshi në stafin tim të ngushtë elektoral gjatë fushatës time për kryetar bashkie i Tiranës. Dua të them se qysh në fillim të jetës së tij politike, Olldashi u bë pjestar i një humbjeje. Një vit më pas ai do të hynte në parlament. Në vazhdim, ngjitja e tij politike do të ishte vërtet e përshpejtuar. Ai do të drejtonte Forumin Rinor të Partisë Demokratike, do të njihte brenda një dekade opozitën parlamentare dhe pushtetin, duke mbajtur njëri pas tjetrit dy portofole ministrore të rëndësisë së veçantë për jetën e vendit, atë të ministrit të brendshëm dhe atë të ministrit të transporteve. Dhe do të kthehej përsëri në opozitë, por kësaj here jo për shumë kohë, fatkeqsisht për ate vetë dhe familjen e tij, për Partinë Demokratike dhe, do të thosha, fatkeqësisht edhe për vendin. Por jeta ka befasitë e veta të hidhura.
Karriera politike e Sokol Olldashit nuk është e zakonshme. Por në historinë postdiktatoriale të Shqipërisë, kjo karrierë nuk është një përjashtim, nuk është pra unike. Ka disa shembuj të tjerë politikanësh, të cilët madje edhe më të rinj se Sokoli, janë bërë deri edhe kryeministra. Sokol Olldashi ka bërë megjithatë diçka ende të papërsëritur në jetën politike shqiptare dhe që i jep kontributit të tij politik një shkëlqim të veçantë. Pas humbjes së palavdishme në zgjedhjet e përgjithshme të 23 qershorit (2013), Sali Berisha, me hir a me pahir, dha formalisht dorëheqjen nga kreu i Partisë Demokratike. Si përkujdesje të fundit për trashgiminë e vet politike, Berisha caktoi pasardhësin, siç dihet, dhe ky do të ishte Lulzim Basha, për të cilin do të kishte gjithsesi një legjitimim përmes një votimi të antarësisë demokrate. Duke përfituar nga kjo klauzolë demokratike – votimi -, menduar fillimisht nga Berisha “sa për të larë gojën”, Sokol Olldashi hyri në garë.
Haptazi dukej se do të ishte një garë krejt e pabarabartë në kuptimin më të gjerë të fjalës, një garë me fitues të paracaktuar. Shkurt fjala, ajo që do të zhvillohej, nuk do të ishte garë. Sokol Olldashi nuk kishte me vete asnjë rrethanë organizative, për t’i dhënë atij ndonjë xixëllimë shprese për fitore. Ma mer mendja se përvoja që ai kishte tashmë në politikë, dhe po aq njohja e thellë që kishte për funksionimin e Partisë Demokratike ishin krejt të mjaftueshme për ta kuptuar se po hynte në një betejë teorikisht të humbur. Por ai e hodhi hapin. Kam qenë i bindur atëherë dhe vazhdoj të jem i bindur se Sokol Olldashi hodhi në atë rast hapin e duhur dhe më të rëndësishmin që kishte hedhur gjatë gjithë jetës së tij politike, një hap që dëshmonte se ai ishte pjekur si politikan dhe kishte brenda vetes tharmet e nevojshme që e bëjnë politikanin udhëheqës. Ai hyri kështu në shtegun e ngushtë e të përpjetë për t’u bërë lider. Pikërisht sepse vendimin për t’i dalë përballë kandidatit zyrtar të kryetarit historik e mori tërësisht me vullnetin e tij, duke e zënë madje në befasi Berishën, dhe po ashtu i shkoi fushatës deri në fund me një vullnet të hekurt, përkundër të gjitha stërkëmbshave të llojllojshme që iu vunë, ai tregoi se e kishte tashmë brumin aq të rrallë për t’u bërë një ditë lider.
Ashtu siç i takonte një lideri të së ardhmes, Sokol Olldashi i bëri me këtë rast Partisë Demokratike në radhë të parë një shërbim shumë të çmuar. Ndoshta një shërbim historik. Po kaq i çmuar duhet të mbetet ky shërbim edhe në vlerësimin personal të Lulzim Bashës, i cili, në përfundim të asaj fushate, do të ulej në karrigen e Kryetarit të Partisë Demokratike. Ky është gjykimi im thellësisht i sinqertë.
Dhe po e shpjegoj pse. Gjatë verës së vjetme Partia Demokratike ushaa qysh nga zgjedhjet e para të lira, ku kishte marrë pjesë. Domethënë, me një traumë shumë të rëndë në vetëdijen e saj politike. Pa hyrë në një analizë, do thënë vetëm se Sokol Olldashi, me përfshirjen e tij “jozyrtare” në garë, i dha mundësinë e vetme Partisë Demokratike të fillonte të mblidhte veten për t’u shkëputur nga e kaluara e vet, duke u reformuar përmes zgjimit të demokracisë së brendshme, kthjellësimit të ndërgjegjes kriticiste, afishit të vlerave të veta moderne përmes dëbatit parimor dhe alternativave. Partia Demokratike, e atrofizuar siç ishte, nuk u tregua në gjendje të përfitonte nga kjo mundësi që i dha Sokol Olldashi me nismën e tij. Por fara e mirë u mboll gjithsesi. Të paktën unë, veteran i kësaj partie, kështu dua të besoj. Ndërsa mirënjohja personale e Lulëzim Bashës ndaj Sokol Olldashit lidhet me legjimitetin e domosdoshëm që mori mandati i tij vetëm në sajë të fushatës që bëri Sokol Olldashi si rival i ndershëm. Pavarësisht votave që do të kishte në kuti, pa këtë legjimitet që e jep vetëm gara, mandati i Lulëzim Bashës do e kishte gjithmonë pak erë të keqe, që ndjehet posaçërisht në mjedisin politik me ajër lirie.
Për t’u kthyer në mënyrë të përmbledhur pyetjes që shtrova në krye të këtij homazhi, do të thosha me bindje se trishtimi dhe keqardhja e gjerë popullore që shoqëroi ndarjen përfundimtare me Sokol Olldashin një vit më parë, nuk lidhet aq me moshën e tij të re, as me kontributin egzistues tashmë që ai kishte në politikën shqiptare, por me ndërprerjen brutale të asaj që ky burrë i ri sapo ksihte nisur të bënte. Në ndërgjegjen e vet shoqëria shqiptare e ndjeu se humbi një vlerë të çmuar për të ardhmen e vet si shoqëri me aspirata për demokracinë. Si i tillë, ky përjetim është sa njerëzor aq edhe politik dhe i bën nder të madh shoqërisë shqiptare.
Sot miqtë e Sokol Olldashit do të mblidhen për ta kujtuar. Për shkak të angazhimeve të mia, unë duhet të jem diku tjetër, jashtë Shqipërisë. Dhe më vjen keq për këtë koiçidencë. Do të kisha dashur të isha aty. Nuk e di ç’do të bëjnë miqtë e Sokol Olldashit me këtë rast. Në ftesën që mora nga grupi organizator, nuk ishte paralajmëruar ndonjë rend dite. Por besoj se ata nuk do të mblidhen thjesht për të ngushëlluar njëri-tjetrin, dhe për të ofsharë para karriges bosh të Sokol Olldashit. Kujtimi i Sokol Olldashit nuk ka nevojë për këtë lloj ceremonie post-mortum. Kujtimi i Sokol Olldashit merr kuptim vetëm duke u vendosur në konteksin vital të ëndrrës së tij për ta ringritur frymën e Partisë Demokratike dhe të opozitës në përgjithësi sipas një modeli europian, që do të thotë një organizëm i shëndetshëm politik, i cili ushqehet me kulturën demokratike europiane dhe qëndron përballë pushtetit brenda institucioneve të shtetit, me të drejtën dhe detyrimin që i ka dhënë vota e popullit për të ndërtuar një vizion më të mirë për të ardhmen e Shqipërisë. Vetëm kështu rritet fara e mirë që mbolli Sokol Olldashi në Partinë Demokratike gjatë muajve të fundit të jetës së tij intensive.(Kortezi:Panorama)
- « Previous Page
- 1
- …
- 519
- 520
- 521
- 522
- 523
- …
- 605
- Next Page »