Dr. Dorian Koçi/

Janë të rralla momentet në historinë e popujve ballkanikë kur procesi i caktimit të një alfabeti të përcaktojë brenda së njëjtës kohë identitetin kombëtar, orientimin politik të popullatës dhe të shërbejë si provë madhore për pavarësinë. Kongresi i Manastirit 14-22 nëntor 1908, kongresi ku u përcaktua se ç’alfabet do të kishte gjuha shqipe, është pa dyshim një nga ngjarjet që kanë shënjuar historinë dhe kulturën e afërt të shqiptarëve. Në Maqedoninë shumetnike të fillimit të shekullit XX dhe në qytetin shumëkulturor të Manastirit, shqiptarët hodhën themelet e shkrimit të identitetit të tyre të veçantë linguistik, duke u dhënë jetë përpjekjeve disashekullore për të pasur një alfabet, një popullatë, një komb. Kësisoj historia dhe kultura e afërt e shqiptarëve nuk mund të kuptohen pa rëndësinë e një trekëndëshi gjeografik e kulturor Prizren-Manastir-Vlorë, si vende ku u themeluan dhe morën jetë idetë kombëtare të shqiptarëve. Në Prizren morën jetë për herë të parë dëshirat për autonomi të shqiptarëve, në Manastir u arrit bashkimi kulturor i tyre dhe në Vlorë u shpall pavarësia.

Përzgjedhja e alfabetit latin për të shkruar gjuhën shqipe, më tepër se një veprim politik përqasës drejt Europës siç është komentuar shumë herë, ishte vazhdimësi e një orientimi dhe vetëpërcaktimit të shqiptarëve si një popull europian. Shkrimi dhe lëvrimi i një gjuhe askund tjetër nuk ka marrë një rëndësi të veçantë sesa te shqiptarët që, ndodhur mes Lindjes dhe Perëndimit, pa asnjë institucion të rëndësishëm kombëtar që do të mund t’u mbronte identitetin, te gjuha dhe kultura e tyre kishin gjetur një nga forcat lëvizëse për të themeluar kombin e tyre. Vështirë të gjesh një numër kaq të madh poetësh dhe mendimtarësh në kulturat e tjera ballkanike që t’i kenë kënduar apo thurur himne gjuhës së tyre kombëtare sa në letërsinë shqiptare të shekullit XIX-XX. “Gjuhë perëndie” e quan Naim Frashëri, ai që nuk flet shqip sipas Fishtës, “duket i ulët…Krejt i turpëruar? Si ai që…. nuk di se kush është babai i tij”. Rëndësinë e gjuhës dhe lëvrimit të saj e jep Kristoforidhi kur shprehet se “nëse gjuha shqipe nuk do të shkruhet, atëherë brenda një kohe të shkurtër nuk do të ketë më Shqipëri në faqe të dheut dhe as do lexohet më emri shqiptar në hartën e botës”.

Nga DANILO TAINO – “Corriere della Sera”, 16 nëndor 2023    Përktheu: Eugjen Merlika/

Një lajm i mirë është, edhe se bajagi i ditur: vetëm 5 % e qytetarëve jo perëndimorë do të zgjidhte të jetonte në Kinë, kundrejt 56 %  që tërhiqen nga Shtetet e Bashkuara dhe Evropa. Dhe, duke përjashtuar rusët, të gjithë do të parapëlqenin të bashkëpunonin me nje bllok politik të drejtuar nga Perëndimi kundrejt një tjetri të hegjemonizuar nga Pekini. Për të tjerat, nuk ka shumë për të festuar, duke lexuar të dhënat e një hulumtimi botëror të drejtuar nga European Council on Foreign Relations (Ecfr) të ndërmarrë nga Timothy Garton Ash, Ivan Krastev dhe Mark Leonard. 47 % e amerikanëve shprehet johenik mbi t’ardhmen e Shteteve të Bashkuar. E simbas Eurobarometrit, një mesatare prej 59 % e banorëve të 27 antarëve të BE mendon se në Vëndet e tyre dinamikat po shkojnë në drejtim të gabuar. Shohin zi jo pak perëndimorë. Ndërkaq, në pjesën tjetër të botës, pritmëritë janë mjaft të ndryshme: gjithnji simbas Ecfr, shprehet pohenike 86 % e hindianëve, 74 % e hindonezianëve, 69 % e kinezëve, 54 % e rusëve.

                Megjithëse modeli i jetës dhe respekti i të drejtave njerëzore në Perëndim mbeten tërheqës, Vëndet në zhvillim  janë vendosmërisht në dobi të rritjes së ndërhyrjes kineze në ekonomitë e tyre: e quajnë pohenike 74 % e të intervistuarve në Rusi, 60 % e sauditëve e të afrikanojugorëve, 50 % e turqëve. Rreth 40 % e jo evropianëve mendon se fuqia e BE do të shkërmoqet në njëzet vjetët e ardhëshme. Problemi është se i të njëjtit mendim është dhe 33 % e qytetarëve të Kontinentit të Vjetër. Çrregullimi i marrëdhënieve ndërkombëtare dhe ndeshja ndërmjet fuqive fillon të pasqyrohet në opinionet e popullsive. Ndërsa Perëndimi shihet si një bllok i njëtrajtëshëm , së paku sa i përket vlerave, Kina duket se quhet një mundësi ekonomike, por vështirësisht një aleate. Përfundimi është se pjesa tjetër e botës lëviz me një ndryshueshmëri që nuk e njihnim: nga Hindia në Brazil, nga Afrika e Jugut në Hindonezi, Vëndet në zhvillim zgjedhin herë pas here me kë të bëjnë marrëdhënie, me kë të tregojnë miqësi, së bashku me kë të votojnë në Kombet e Bashkuar, çfarë të thonë për luftërat në Ukrainë e në Gaza. Më shumë mbi bazën e interesave kombëtare se sa të aleancave të krijuara. Çrregullim para se të përvijohen raportet e rinj të fuqive? Ndoshta, por nuk mund të jetë një periudhë e shkurtër. Garton Ash, Krastev dhe Leonard pohojnë së tani, në marrëdhëniet ndërkombëtare, luhet “bixhoz”: secili zgjedh herë pas here si e me kë të rrjeshtohet, pa detyrim.

                “Corriere della Sera”, 16 nëndor 2023       Përktheu Eugjen Merlika 

Dom Gjergj Meta/

Gjatë këtyre viteve të fundit, kam vënë re një lloj “agresiviteti” të autorëve, që në ditët e Panairit t’i tërheqin lexuesit-blerës sa më fort drejt librave të tyre, të cilët mbajnë ende erën e tipografisë. Kësisoj Panairi është bërë një “Panair autorësh” më shumë se sa një “Panair Libri”. Libri është flijuar e vazhdon të flijohet mbi altarin e unit autorial…

I kuptoj disi autorët e rinj, që janë akoma në ethet e publikimeve të para dhe si fëmijët e vegjël bërtasin kthinave të shtëpisë që të tërheqin vëmendjen, por është pak e vështirë të kuptosh autorë që tashmë kanë një karrierë krijimtarie mbi supe.

Me të dalë prej duarve të autorit, çdo libër ka fatin e vet dhe rrugëtimin e vet. Ka një jetë të vetën, të pavarur prej asaj të krijuesit të tij. Do ta promovojnë vetë lexuesit duke folur për të me miqtë e tyre, duke shkruar përshtypjet e tyre për të nëpër profilet e tyre në rrjetet sociale, duke bërë reçensa, duke shkruar kumtesa, etj. Sado reklamë të mirë t’i bësh librit, ai është i vetmi prodhim që nuk varet aspak prej saj.

Ky lloj fiksimi deri në mani i reklamimit të librit (lexo i autorit), në fakt fsheh gjëmën e madhe ekzistenciale në të cilën ka rënë kultura aktuale në përgjithësi: kultura (pra edhe libri) si konsum. Kërkohet medoemos që nëpërmjet “promovimit” komercial, edhe libri të hyjë në produktet e konsumit. Kjo është vdekje e librit, vdekje e kulturës.

Do të ishte bukur që takimet rreth librave në Panair, të bëheshin rreth atyre që janë botuar në vitet e kaluara. Një libër nuk peshohet me shitjet e tij, por me lexuesit e tij. Me ata që ndoshta e marrin hua në Bibliotekat publike se nuk munden ta blejnë, por e lexojnë edhe tri e katër herë. Matja e tij me anë të shitjeve e barabit librin me një smartphone, me një çantë a me një rrobë firmato.

Nuk promovon autori librin, por libri autorin. Vetëm kështu autori dhe libri bëhen klasikë dhe kjo do kohën e vet. Është lexuesi ai që e bën klasik një autor apo një libër dhe jo konsumimi i tij komercial.

Dhe një shënim anash fletës. Kur do t’i krijojë kultura jonë e librit përkthyesit nga gjuhët klasike? Ndoshta ka ardhur koha që të ripërkthehen disa vepra nga latinishtja dhe greqishtja e vjetër.

Skënder Karaçica/

28 Nëntori-Dita e Pavarësisë së Shqipërisë apo si thonë në diasporën shqiptare në Amerikë-Festa e Flamurit, është një ditë e veçantë me plot emocione dhe kujtime për veprimtarët tashmë në amshim që, për festën dhe çështjen kombërare kanë bër udhën me shokët siç thoshte Ismail Qemali.

Në Çikago tash e një shekull në krah të atdheut e të kombit shqiptar, kur e kur nga vatrat tona etnike në Ballkan erdhën breza-breza shqiptarë në Amerikë për të mbrojtur substancën kombëtare e familjare nga dora armiqësore të fqinjve tanë grabitqarë të tokave tona nga serbët, grekët, malazezët dhe boshti pansllavistë të Moskës, të Athinës, të Beogradit dhe të Podgoricë.

Erdhën djemë të rinj dhe u plakën në Amerikë, thonë në kujtimet e kronikave të kohës së diasporës shqiptare…Erdhën dhe bën punë e veprimtari kombëtare në krah të atdheut e të kombit shqiptar në hapësirën etnike në Ballkan.

Për këto vite, pjesa më e dhimbshme ishte fati i Kosovës nën regjimin e krijesës Jugosllavia dhe tutela fashiste e Serbisë, që për një shekull u përgjakën shqiptarët në kërkim të lirisë dhe të pavarësisë së Kosovës!

Në Çikago, më shokët e udhës tashmë në amshim, që,kanë lënë gjurmë në historinë e diasporës shqiptare për atdheun dhe kombin shqiptar ishin veprimtarët Hydajet Bregu,Faik Ajroja,Ajet Rushiti,

Jusuf Azemi, Qazim Ismaili, Tefik Ashiku e tjerë.

Në kujtimet tona ishte nderim të jemi bashkë në KSHA në udhën kombëtare me veprimtarin dhe nxënësin e Normales së Elbasanit Hydajet Bregu, i cili përmes testamentit dhe të djersës së tij pati lënë në një llogori 5 milion dollar për të hapur shkollë, për të botuar libra për gjuhën shqipe apo ndonjë katedër për shqipen si gjuhë e lashtë indo-evropiane për brezin e ri shqiptar në Amerikë dhe për miqtë tanë amerikan që dëshirojnë të mësojnë gjuhën shqipe!

Në ditën e manifestimit të Festës së Flamurit e të Ditës së Pavarësisë së Shqipërisë tonë, i përkujtojmë veprimtarët në Çikago që ndër vite ishin në udhën e madhe të atdheut e të kombit për sublimimin e lirisë e të pavarësisë së Kosovës, ëndrra shekullore e brezave shqiptarë në diasporën në Amerikë…!

Veprimtarët e devotshëm në Çikago,historia e tyre do të shënohet në kronikat e historisë kombëtare dhe,ata do të jenë program i jetës e veprimtarisë për brezat e rinj që lindin dhe rritën në Amerikë ,miken tonë të përjetshme për hapësirën shqiptare…!

E paçim për jetë të jetëve Shqipërinë tonë !Gëzuar Festa e Flamurit!

Çikago, nëntor të motit 2023

Satirë nga Rafael Floqi/

Në një shfaqje mahnitëse të akrobacisë politike, lideri ynë i dashur, Rama, së fundmi bëri një pretendim të guximshëm që i shtyu verifikuesit e fakteve të përpiqen për arsyetimin e tyre. Sipas Ramës, partia e tij ishte arkitektja e vetme e një reforme novatore në drejtësi, një vepër kaq monumentale saqë edhe Shekspiri do të skuqej nga mungesa e hollësisë dhe nga fakti si vidhet, kështu ashiqare copy-right.

Në një konferencë shtypi që ndihej më shumë si një rutinë stand-up, Rama deklaroi me besim: “Zonja dhe zotërinj, më lejoni t’ju çoj në një udhëtim nëpër tokën fantastike të aftësive të mia politike. Ja, Reforma në Drejtësi – një kryevepër e partisë sime, PS-s. dhe unë punova me duart tona të zhveshura, të ushqyer nga forca e pastër e drejtësisë sonë!”

Ndërsa dhoma shpërtheu në duartrokitje (apo ishte e qeshura e mbytur?), Rama vazhdoi tregimin e tij të magjisë politike, duke injoruar me lehtësi të vërtetën e papërshtatshme që partitë e tjera gjithashtu kishin kontribuar në reformë. Duket se në botën e Ramës, realiteti është thjesht një shqetësim i bezdisshëm, si një mizë që gumëzhin rreth madhështisë së pretendimeve të tij.

Në një performancë që do të bënte xhelozë edhe iluzionistët më të aftë, lideri ynë i dashur Rama vazhdon të kalojë nëpër skenën politike, duke mohuar të pamohueshmen me një hir që sfidon realitetin. Akti i tij i fundit? Reforma në Drejtësi, një produksion që kishte më shumë sponsorizim amerikan dhe Soros, sesa një film i suksesshëm i Hollivudit. Në një konferencë shtypi që mund të përshkruhej vetëm si një ushtrim i amnezisë selektive, Rama me mjeshtëri hoqi dorë nga anëtarët kryesorë të kastit – Shtetet e Bashkuara dhe filantropistin famëkeq, George Soros. Duket se Rama nuk është thjesht një politikan; ai është një aktor metodik, plotësisht i përkushtuar ndaj rolit të tij si hero i vetëm i reformës në drejtësi.

“Ne i bëmë të gjitha vetë, pa asnjë ndihmë nga jashtë!” Bërtiti Rama duke përshëndetur faktet e papërshtatshme si një ndihmës magjistari që zhduket pas perdes së tymosur. Është një veprim i guximshëm, veçanërisht kur komuniteti ndërkombëtar po e shikon, duke kruar kokën me mosbesim.

Kryeministri Edi Rama ka deklaruar nga Asambleja e Zgjeruar e PS-së në Pogradec se reformën në drejtësi në Shqipëri e ka sjellë Partia Socialiste dhe jo Amerika. Duke folur për reformën, kreu i qeverisë u shpreh se ka persona që thonë se drejtësinë e solli Amerika, ndërsa shtoi i prerë se e “vetmja forcë në tokë që e ka sjellë atë është Partia Socialiste”. Po pse , çfarë fshihet pas saj. Mos vallë fakti se shumë miq të tij janë pas hekurave. Mos vallë duke deklaruar se e miratoi PS-ja , atij i duket  se mund të shpwtojw vetw, se po të jenw amerikanwt ata e kanw në dorw të dwnojnw sa majtas djathtas. Aq më tepwr se po dalin dokumente se dhe kalimin e pronws të klubit Partizani e kish firmosur Rama… 

Ai shtoi më tej se në Shqipëri ka rënë miti i personit të paprekshëm. Po kushtw wshtw ai? Berisha wshtw akuzuar , Lulushi i ka shpwtuar hetimit të parave ruse , kush?

“Nga ana tjetër është patjetër drejtësia. Drejtësinë e kemi pasur ambicien tonë më të lartë dhe kemi bërë përpjekje për të bërë reformën në Drejtësi që kur ishim në opozitë. Kur kemi qenë në opozitë i kemi propozuar qeverisë asokohe” shton ai. Por raportet tregojnë se reforma në drejtësi, e cilësuar nga Rama si kulmi i karrierës së tij politike, ishte, në fakt, një përpjekje bashkëpunuese me mbështetje bujare amerikane, e ndihmuar bujarisht nga askush tjetër, veçse mashtruesi i teorive konspirative, George Soros. Por Rama, me një fytyrë të drejtë që mund të rivalizojë lojtarët më të mirë të pokerit, këmbëngul se këto pretendime nuk janë gjë tjetër veçse propagandë politike.

Duket se Rama po heq një faqe nga libri “Mohoni deri sa të vdisni”, duke injoruar me lehtësi ndihmën që derdhej si një lumë nga përtej Atlantikut. Dikush pyet veten nëse lëvizja e radhës e Ramës do të jetë mohimi i ekzistencës së gravitetit apo këmbëngulja se qielli është, me të vërtetë, rozë neoni.

Ndërkohë, George Soros duhet të qesh në strofkën e tij filantropike, i kënaqur me angazhimin e Ramës për të rishkruar skenarin. Ndoshta Rama beson se nëse e përsërit versionin e tij të historisë mjaft herë, realiteti përfundimisht do të përkulet sipas vullnetit të tij. Është një strategji që mund të funksionojë në përralla, por në botën reale, audienca priret të kërkojë pak më shumë përmbajtje.

Ndërkohë Deputeti i Partisë së Lirisë, Petrit Vasili ka reaguar pas deklaratës së Ramës se është PS ajo që bëri reformën në drejtësi. Vasili është shprehur se reforma në drejtësi është votuar nga 140 deputetë dhe jo nga 65 deputet sa kishte Rama dhe PS në atë kohë , Jo Rama por Meta thotë ai “Reforma u be nga 140 Deputete dhe jo nga 65 t Ramës, por u kap nga mafia rilindase! Edi Rama ka dalw rrugëve dhe po shpraz gënjeshtra pa pushim se gjoja Reformën në drejtësi e beri ai dhe Partia Socialiste. Ai po përpëlitet për të bërë alibinë e kapjes se drejtësisë nga ai dhe rilindja për të justifikuar pandëshkueshmërinë flagrante te tij për veprat penale qe rendojnë mbi të.

Teksa perdja mbyllet për këtë akt të veçantë mohimi, nuk mund të mos pyesim veten se çfarë bëmash të tjera fiksioni na rezervon Rama. A do të pretendojë ai më pas se ka zbuluar personalisht Atlantidën ose ka ndërmjetësuar paqen midis qytetërimeve të huaja? Vetëm koha do ta tregojë, pasi Rama vazhdon kërcimin e tij të mohimit, duke u rrotulluar nga e vërteta me një dhunti që do të bënte xhelozi edhe 

Ne Komisionin e Posaçëm Parlamentar te Reformës në Drejtësi partia socialiste kishte vetëm 4 deputetë nga 10 anëtarë gjithsej qe kishte Komisioni. Basha takime në Bruksel, paraqet nismën për vetingun në politikë dhe Reformën Zgjedhore 5.Vota e peste përcaktuese ne Komisionin e reformës, e cila çoi për votim në sallën e parlamentit Projektligjin ishte e përfaqësuesit të Lëvizjes Socialiste për Integrim. Kryetari i Kuvendit Ilir Meta qe ai që realizoi votonte Reformën në Drejtësi përmes zbatimit te Rekomandimit 88 të Opinionit Final të Komisionit të Venecias, qe ishte kërkuar nga opozita dhe ishte refuzuar nga Rama. Ahaha

Nuk mund të mos habitemi me aftësinë e pashembullt të Ramës për të rishkruar historinë. Harrojini përpjekjet bashkëpunuese, debatet dhe kompromiset që karakterizojnë çdo reformë thelbësore – Rama do që ne të besojmë se ai e ka nxjerrë i vetëm lepurin e Reformës në Drejtësi nga kapelja politike.

Por le të mos ngecim nga detajet e vogla të saktësisë; në fund të fundit, kujt i duhet e vërteta kur mund të kesh një histori të mirë? Ndoshta përralla tjetër e gjatë e Ramës do ta përfshijë atë personalisht duke zbuluar zjarrin ose negocimin e paqes mes maceve dhe qenve. Mundësitë janë po aq të pakufishme sa edhe imagjinata e tij.

“Ka disa që thonë se ne kontrollojmë drejtësinë, këtë e thonë se nuk është mësuar njeri këtu, sidomos këta që kanë pasur pushtet, që të funksionojë kështu.

Ashtu ka funksionuar kur ishin ata në pushtet, drejtësia ishte farsë, e telekomanduar, sot nuk është. Në Shqipëri ka rënë miti i personit të paprekshëm. Ka disa që thonë e solli Amerika, me ça e solli Amerika, me aeroplan? Këtë e ka sjellë vetëm një forcë në tokë, Partia Socialiste”, deklaroi Rama. 

Ndërkohë, le të përulemi të gjithë para të madhit Rama, heroit të pakënduar të reformës në drejtësi, vizionarit që e shndërroi për mrekulli një përpjekje kolektive në një shfaqje të vetme. Aftësia e tij për të endur një rrëfim më të trashë se mjegulla e rëndësisë së tij për veten është me të vërtetë një spektakël për t’u parë.

Ndaj të dashur qytetarë, gëzohuni me fantazinë që na ka tjerrë Rama. Në fund të fundit, realiteti mbivlerësohet kur ke një lider politik që mund ta kthejë një përpjekje bashkëpunuese në një përrallë njëpartiake. Është një masterklasë në artin e trillimeve politike – ose ndoshta, më saktë, fantazmave politike.