ESSE – Page 589 – Dielli

Në nderim të mikut tim, Luto Zyka

March 12, 2014 by dgreca

Eshref Ymeri/Santa Barbara, Kaliforni/

E humba një mik, një mik fort të mirë,/

Ndaj kam një boshllëk, ndihem si i mpirë./

Ishte mik mbi miq, quhej Luto Zyka,/

Ndaj kur e kujtoj, lëmsh më mblidhet gryka./

Eh, kjo vdekje e shkretë, vdekje e mallkuar,/

S’dihet kur të vjen, fare pa kuptuar./

Te rrug’ e Kavajës, kur merrja një kthesë,/

Drejt lokalit t’Lutos, kur ecja serbes,/

Fort më ngrohej shpirti, më ndizej përbrenda,/

Ta takoja Luton sa ma kishte ënda./

Në lokal të Lutos plot biftek’ e verë,/

Më priste te dera, i qeshur përherë./

Kish zemër të madhe, zemër plot humor,

Kur rrëfente shtruar dhe të ndizte horë.

Ish artist i lindur, mikpritës i parë,

Iku aq papritur, më la zemërvrarë.

Rrugës pranë lokalit më unë nuk shkoj dot,

Se kujtimet rendin dhe më dalin lot.

Më nuk i flas dot: dil, Luto, nga dera,

Ta kthejm’ nga një gotë, si herët e tjera.

Se tani e di që s’më përgjigjet kush,

Ndaj dhe zemërshkreta po më digjet prush.

Dhe mes pikëllimit pyetjen po nis:
Ku ësht’, moj ti Xhem, moj Mon’, moj Eris?

Përgjigjja që marr plagën ma cing’ris:

“Luton e ke lart, në gji të Hyjnisë”.

Këto vargje më buruan nga thellësia e shpirtit, në nderim të mikut tim të vjetër dhe shumë të respektuar Luto Zyka. Bashkë, në vite ’50, kemi qenë nxënës në Shkollën 7-vjeçare në fshatin Ramicë të Smokthinës. Ai ishte nga fshati Bashaj i Smokthinës. Shkollën e mesme e kreu në Vlorë, kurse arsimin e lartë e përfundoi në Institutin e Lartë të Arteve (më pas Akademia e Arteve dhe tani Universiteti i Arteve), në degën e dramaturgjisë. Ka punuar si aktor dhe si regjisor, duke filluar nga Teatri i Gjirokastrës deri regjisor në ish-Shkollën e Bashkuar të oficerëve në Tiranë. Me vendosjen e pluralizmit në vendin tonë, u tërhoq në jetën personale, duke u marrë fillimisht me biznes dhe më pas, në njërin nga mjediset e shtëpisë së tij që ndodhet në Rrugën “Naim Frashëri”, afër Institutit të Historisë dhe të Gjuhësisë dhe të Letërsisë, çeli një rostiçeri, të cilën e mbajti të hapur për shumë vite me radhë. Dallohej për mikpritjen e tij proverbiale dhe për humorin e tij të papërsëritshëm.

Miqësia jonë u forcua edhe më shumë pas martesës së tij me ish-studenten time shumë të talentuar, zonjën Xhemile Lika (sot me titullin shkencor prof. as), nga Zagora e Shkodrës, të motrën e shkrimtarit Ramiz Lika, nga një familje me tradita atdhetarie. Pas përfundimit të studimeve, zonja Xhemile ka punuar pedagoge në Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë dhe më pas në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja dhe, gjatë disa vjetëve, kemi qenë kolegë në Departamentin e Gjuhëve Sllave dhe Ballkanike, derisa unë dola në pension më 01 shtator të vitit 2003. Mona është bija e tyre, e cila, po ashtu, i ka përfunduar studimet e larta në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja, dega e greqishtes. Edhe vajza e Madhe, Erisa, studimet e larta i përfundoi po në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja, në degën e frëngjishes. Mandej ajo vazhdoi studimet pasuniversitare për gazetari në Bruksel dhe sot, si një gazetare e pjekur dhe e talentuar tashmë, po në Bruksel, punon si gazetare-korrespondente e kanalit të mirënjohur televiziv kombëtar “Klan”.

Mikut tim Luto Zyka, në dhjetëvjeçarin e fundit të shekullit që kaloi, i patën lindur probleme serioze me zemrën, prandaj iu desh t’i nënshtrohej një operacioni të vështirë, i cili u përballua me sukses në një klinikë të specializuar kardiokirurgjike në Sofje. Por me kalimin e viteve shëndeti erdhi duke iu rënduar edhe për shkak të mbipeshës së theksuar. Kjo qe edhe arsyeja që zemra nuk arriti ta përballojë dot këtë mbipeshë, derisa më 19 gusht të vitit që kaloi ajo pushoi së rrahuri në njërën nga klinikat e Qendrës Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, ku e pata takuar për herë të fundit, para se të largohej drejt jetës së amshuar.

Santa Barbara, Kaliforni/12 mars 2014

KUR BURRAT SHIKOHEN N’ SY

March 10, 2014 by dgreca

Në 70 vjetorin e permbytjes së Shqipnisë…/ Ne Foto:Prof. Ibrahim RRUGOVA dhe Osman KAZAZI…/

Thonin të vjetrit se: “Zoti, Burrat e mirë i merr ma shpejtë pranë vetës!..”/

Nga Fritz RADOVANI/

Me daten 3 Mars 2014, u bane 15 vjet që Atdhetari Osman Kazazi, u nda prej nesh pergjithmonë, dhe shkoi në Mbretninë Qiellore, mbas 43 vjetesh që kaloi si burrat në ferrin komunist të Shqipnisë enveriste…Osman Abdullah Kazazi ka lé në Tiranë, me daten 9 Korrik 1917 dhe ishte vllau i pesë motrave, që i shikonin sytë e ballit. Studimet e mesme i vazhdoi në Shkoder në Gjimnazin “Illyricum” të Françeskanëve. Ishte nder ma të pergatitunit e asaj shkollë dhe si i tillë, vazhdoi studimet per farmacist në Romë. Mbas tri vjetësh nderpret studimet nga rrethanat e veshtira të luftës atje dhe kthehet pranë familjes në Tiranë. Edukata e marrun nga shkolla Françeskane e Shkodres, Osmanin e rreshton me atdhetarët demokrat që kishin synime republikane, dhe deshira e Tij per një Shqipni të Lirë dhe Republikë Demokratike e angazhon me “Ballin Kombtar Shqiptar”.

Në perpjekjet per Liri, Osmani nuk pajtohet me veprat dhe luften civile, që aso kohe po zhvillonte partia komuniste shqiptare, nen kujdesin e jugosllavëve të ardhun me atë detyrë në Tiranë, që në formimin e saj në 1941. Ato pikpamje i shpreh haptas. Vetem per këte fakt “se nuk pajtohet me luften civile të PKSh” arrestohet me daten 14 Nandor 1944, nga forcat e sigurimit të komunistëve të Tiranës. Asht nder të parët Atdhetarë që dënohet fillimisht me izolim, interrnim dhe burgosje të vazhdueshme per 43 vjet rresht.

Njeriu i heshtun i burgjeve të mnershme komuniste Osman Kazazi, shikohet dhe trajtohet si nxanes besnik i njenes prej shkollave ma Atdhetare po, edhe antikomuniste, ashtusi ishte në të vertetë shkolla e Françeskanëve të Shkodres, per të cilen Osmani pa frikë deklaron në hetuesi: “Nga profesoret e asaj shkollë Etnit Anton Harapi, Çiprian Nikaj, Mati Prennushi etj…mësova me dashtë Atdheun tim, ndersa, nga “Lahuta e Malësisë” që na recitonte At Gjergj Fishta, “mësova se pse unë duhet me vdekë per Atdhé! Ata ishin antifashistë se ishin Atdhetarë Shqiptar, dhe si veten na edukuen né!”

Tue fillue nga burgu i Burrelit, kampi i shfarosjes së Maliqit dhe Bedenit, e derisa asht lirue në vitin 1987, asht e vështirë me percaktue ku i kaloi jeta Osman Kazazit, po vetem një gja asht e sigurtë: “Ishte Burrë i matun dhe i pathyeshem nga vuejtja!”

Me 6 Mars 1998, kur po kalojshe nga Sheshi Avni Rrustemi, në Tiranë, ndigjova se më thirri një za burri, ishte Tanush Mulleti. Më dha një ftesë per dekorimin “Qytetar Nderi i Tiranës së z. Osman Kazazit”…Më kerkoi me folë dishka per atë Burrë! Shkova në shtëpi dhe u përgatita, ndonse, fusha e vuejtjeve të Tij ishte e pakufishme…

Mbasdreke u takuem me Tanushin dhe shkueme tek “Teatri i kukllave” ku ishte organizue ceremonia. Kishte shumë qytetarë të Tiranës, dhe personalitete politike.

Më erdhi koha me u çue per me ba pershndetjen. Gati askush nuk më njihte, dhe nuk besoj se më kujtonte as vetë z. Osman, me të cilin kisha pasë vetem një takim…

Fillova fjalen time: “I nderuem z. Osman Kazazi, i masakruem nga komunistët vetem pse ishe nxanës i Françeskanëve Shqiptar të Shkodres, po, edhe besnik i atyne bankave ku more nektarin e Atdhedashunisë, dhe ndjenjen e vetflijimit per Atdhé e Fé.

… Sot prej zemret po Ju baj urimet e mija në gjuhën e Profesorëve të nderuem të Tuej, të cilët nuk rrnojnë asnjë, po nder 43 vjet vuejtje të Tuat që ke kalue nder burgjet e diktaturës së Enver Hoxhës, Ata ishin udhrrëfyesit Tuej që të forconin dhe të banin ma optimist per me qendrue si Burrat… Filluen duertrokitjet…Nuk kuptova pse? Unë nuk e kisha perfundue fjalen e salla ishte çue në kambë…Duertrokitjet vazhdonin…

Sesi mu dha me shikue nga drejtuesit e tubimit, dhe shoh z. Osman tue fshi lotët me një shami, kishte hjekë gjyslykët dhe vazhdonte me lotue…Nderpreva fjalen dhe iu afrova tek tavolina. U perkul dhe më perqafoi me lot per faqe: “I nderuem z. Radovani, edhe zani yt mu duk si i Atyne Burrave që më edukuene nder bankat e asaj shkollë, ku unë mësova kujt i thonë Nder, Atdhé e Zot!..” I lexova edhe dy rreshtat e fundit dhe në mes turmës që vazhdonte me qendrue në kambë e tue duertrokitë shkova tek vendi.

Njeriu nder ato rasa nuk e sheh veten… Tanushi më tha: “Gja e veçantë!”…

Mbas dy ditësh i shkuem per vizitë bashkë me Tanushin në shtëpi… Një pritje e paharrueshme per mue. U ulëm në një divan, ku me siguri aty asht ulë edhe Burri i Madh i Dardanisë Rrugova… Portreti i qeshun i Osman Kazazit perballë Tij, më futi nder këta mendime. Osmani më foli gjatë per kohen e rinisë së vet në Shkoder…

U ndalue në një episod të trishtueshem të rinisë, kur ishte i pranguem në burgun e Tiranës, me daten 19 Shkurt 1946…dhe tue shkue në WC, roja e len në korridor dhe ai hyn në një magazinë…Ky dëgjon një za: “Osman! Osman!…Jam Pader Antoni!…Osman, a asht kush këtu afer?” – U pergjegja, jo Pader. Nxori një leter të vogel nga xhepi dhe më tha: “Rueje po, mos ta gjejnë kur të kontrollojnë!” E mora, e futa në gjoks…dhe eca tue e shikue mësuesin tim fort të dashtun, Pader Anton Harapin, që ishte i pranguem duer e kambë nen një shkallë, gjithë Ai Burrë nuk dukej ma shumë se një grumbull plaçka të hudhuna në çimento, nuk kishte as shtroje as mbulojë veç një tas alumini pa ujë, i rrethuem në hekra ku nuk mujte kurrë me u ngritë në kambë, se ishte vendi i ultë, ndersa Pader Antoni, ishte i gjatë dhe persa muej qendronte aty gjithmonë i krrusun…

Të nesermen At Anton Harapin e pushkatuen…ishte 20 Shkurt 1946…”

Më tregoi se Osmani e kishte ruejtë letren dy vjet, po kur ka humbë shpresen se lirohet, atë leter ia kishte dhanë një kushrinit të Lef Nosit, që ishte para lirimit. I vinte keq se nuk dinte gja per fatin e asaj leter, mbasi kur asht lirue Osmani, qytetari Nosi nuk jetonte ma prej sa kohe… E koha e pafund e burgut vazhdonte me perpij kujtime!

Osman Kazazi ishte një galeri e pafund ngjarjesh që vetem nderpriteshin kur iu ndalonte zani: “Ishte Burrë i mirë fort…po vdiq në këte kamp…ndersa, i biri nuk deponoi dhe e mbyten nder tortura…Po, me Klerikët Katolik, nuk mund të krahasohet askush… Ndoshta, gaboj, po kam bindje se vuejtjet e Tyne ishin të veçanta në krejt Europen!”

Jam gëzue fort kur mora vesh se Osman Kazazin edhe Vatikani e kishte dekorue me Medaljen e Artë “Joannes Pavlvs PP II”. Ndoshta, per këte arsye i kanë shembë edhe shtëpinë e Tij në Tiranë…ashtusi Luigj Gurakuqit në Shkoder…E tash së fundit po mendojnë me lanë me u shembë edhe shtëpinë ku banonte At Fishta!

Burra si Osman Kazazi nuk kanë nevojë per “shtëpija”…

Ata me vuejtjet e gjakun e Tyne, kanë ndertue Kështjella të Pamposhtuna!

Pavdeksia e Atyne Kështjellave asht vdekja e komunizmit!

Ata Kështjella me Emnat e Tyne të Pavdekshem janë Shqipnia Europjane!

Melbourne, Mars 2014.

AFSHI I TOKËS SË SHKELUR

March 8, 2014 by dgreca

Lexim i 10 veprave të Dashnim Hebibit, poet nga Krahina e Mollës së kuqe, Preshevës

Nga Rrustem Geci – Dortmund/

( Çasti për të arritur tek muza, tek shtëpiza e së bukurës, tek sofra e brumit hyjnor të krijimit, e do të jesh me të, dhe brenda saj. Kjo jetë është shumë e gjerë / shtrihet përtej dukjes që sytë shohin / përtej dukjes që shpirti sheh/ dhe përtej shumë vargmaleve të mendimit!..)

Libri i Dashnim Hebibit “Aristokracia e shpirtit”, dhe 9 librat e tjerë, janë angazhimi krijues i poetit të talentuar, Dashnim Hebibit. Komuniteti letrar shqiptar ka kohë që njihet me poezinë e Dashnimit.

Dashnim Hebibi u lind në Preshevë, në vitin 1976. Shkollën fillore dhe të mesmen, Dashnimi i kreu në vendlindje, në Preshevë, ndërsa studimet për gazetari i kreu në Universitetin e Tiranës. Dashnim Hebibi, pas studimeve, ka kryer një master pë gazetarinë, dhe është diplomuar në Akademinë Diplomatike në Tiranë. Jeton në Byllah, qytezë afër Zyrihut.

Vullkani i poezisë sonë, Dashnim Hebibi, sjellë në letërsinë tonë një vepër vërtet të bukur, “Aristokracia e shpirti”. Në ndeshje të kësaj bote / shkruan poeti; një ëndërr e kam të përhershme…/ shumë plagë kam në trup/ por betejat në ëndërr s´ndalojnë /…ëndrrat shtyhen me ëndërrën / shtyhem dhe unë / dua t´i afrohem të bukurës / por duar të hijeve të pa dukshme s´më lënë!..

Këto dhe poezitë e tjera të Dashnimit tregojnë për fuqinë e vargut të tij. Në udhën e mërgimit shkruan poeti, / atdheun e mora me vete / me vete mora dhe gjuhën / që shqip të flet malli /…Poezia e Dashnimit Hebibit është poezi e fortë dhe vet-shpërthyese.

Dashuria për Dashnimin është gjithçka. E bukura tek Dashnimi do të jetoj, e jo të zgarravaqet nëpër bodrumet plot duhma të kësaj bote. Njeri, nga të gjitha ëndrrat / që më erdhën mbrëmë / një ishte e imja, një / dhe ajo një, erdhi e më puthi në ballë/… O vetja ime e mbyllur, duhet ta fitosh dheun tënd, dhe aty t´i mbjellësh lulet tuaja.

Opusi letrar i Dashnim Hebibit është i gjerë, i thellë, i përtejmë. Ai deri më sot ka botuar këto vepra: 1. Njëqind orë udhëtim2.Hënë e fshehur 3.Dahesti dhe Lerina 4. Lexim i tokës 5. Kosova një zjarr amë 6. Guri i kohës 7. Aristokracia e shpirtit 8. 16 plumbat e fjalës 9. Dialog me gurin 10. Antologjia e shkrimeve të mia.

Tërsia e veprave të Dashnim Hebibit, është e gjerë, dhe me ngjyra të pasura të kohës. Lufta e të kundërtave shkruan Dashnimi vazhdon prej 4 mijë vjetësh, këtë përplasje vuajtjesh e dhimbjesh, edhe po të dua ta flaki, s´mund ta shmangi as në ditët tona.

Udha nëpër nëndegët e Mollës së kuqe, është epika e vargut tim. E vërteta në në çdo gacë prushi i jep flakë zjarrit. Unë poezinë e shoh si një proces në mua. Gjakoj për të vërtetën, për të bukurën, për thirrjet e ajrit dhe të erës.

Kur ndodhem vetëm me veten i bëj pyetje vetes; sa jam i sotshëm, dhe sa jam i nesërm! Përgjigjja fshihet diku pas pyetjeve. Libri im i dashur, sa herë jam në Preshevë, shkruan Dashnim Hebibi, jo rrallë me zë kënga, pagjumësia, dehja për ma të bukurën dhe më të dashurën. Vargjet kryengritëse në kraharor, bëjnë betejën e tyre.

Dhimbja për Krahinën e Mollës së kuqe, kudo ndjek këngën time. O vetja ime e trazuar, ulu nën hije të kësaj peme të të them diçka; jeta ma dhuroi luftën, por jo edhe fitoren. Shpirt, kam një degëz molle, me aromë të luleve të vendlindjes. Po, po, me më këtë degëz molle unë ruaj veten time, që hija ime të mos tretet e humbet. Sa here më zë malli, degëzen time e përqafojë me një pikë loti në shpirt.

Takimi im me lulet e shkambit është një përjetim i veçantë. Me gurin unë bisedoj si me një mik të gjakut, me të jam i familjarizuar.

Natyrshmëria dhe elementi bisedor poetik i japin vlerë poezisë së Dashnimit. Në pesazhin poetik të 10 veprave të Dashnim Hebibit, lexuesi do të përjetoj së bashku me poetin, afshin e tokës së shkelur, prerjen e mishit nga gjaku, dhimbjen e çdoditshme të vendlindjes së tij pa liri. Rruste, një lule e reve në oborr të shtëpisë diçka më thotë, por fjalët e saj do t´ua them më vonë.

Loti, shkruan Dashnim Hebibi, mund ta shpojë gurin, por jo edhe dhimbjen. Prandaj, Kjo jetë edhe kështu si është krijon shumë mundësi për të arritur tek vetja, tek muza, tek shtëpiza e së bukurës, tek sofra e brumit hyjnor të krijimit!..

DËNIMI PA AFAT

March 8, 2014 by dgreca

(Një promemorje për Fishtën e shpërfillur)/

Shkruan: Rexhep KASUMAJ/Berlin/

1.Ndërsa kthehej në shtëpi, tashmë i liruar nga burgjet ku ishte kalbur një jetë të tërë, At Zef Pllumi do të ndalonte një çast mbi një urëz, poshtë së cilës rridhte rrëke uji, e prajshme dhe e vjetër. Dhe i menduar, ofshante me deshpërim: asgjë e re, po ai uji, po ajo botë…O Zot, si ishte e mundur që njeriu të kishte mbetur poaq barbar si tash e 4000 vjet më parë!..

Njëmend, si është e mundur? Dhe si është e mundur, veçanërisht, një barbari e tillë e njeriut shqiptarë! E njeriut që vijon ende ta mbajë në vuajtje dënimi pa afat poetin kombëtar, Gjergj Fishtën: fjalën dhe frymën e tij të amshuar. “Nji kryq drunit, t’kjosha true…” e asgjë më shumë. Madje dhe ai i përdhosur urrejtshëm nga turma flamurtarësh të paemër e hallakatur, të mnirur e inferiorë, të “botës së re”.

Tek fliste për anatemen politike të Poetit dhe riardhjen e tij nga vdekja, Aurel Plasari thoshte bukur se “ jo veç Fishta duhet të gjej vëndin që i takon, por letërsisë shqipe duhet ti kthejmë atë që i mungon..! “Vota e dashurisë” që Aureli kërkonte për traditën letrare, do të jepej e kursyer ose e padrejtë. Ndërkaq tani flasim për njëlloj tjetër pieteti, për një tjetër kujtesë të shkrimtarit të madh. Në botën e emancipuar ngado shihen pllaka përkujtimore sipër muresh e portash, pas të cilash kanë jetuar krijues, dijetarë e prijës të shquar. Ato evokojnë çdo gjurmë, krajatë e dhimbje të tyre, si promemorje nderimi për breznitë që vijnë.

Si u bë, prandaj, që afro tre dhjetëvjetësha të pastiranisë, shtëpia e Homerit të shqiptarëve të mbetet një gurinë gjysmë e rrëzuar?

Kryehershëm, komunistët do ta poentifikonin atë si pinjoll të anës përballëse të barrikadës gjatë Luftës së dytë, kur pat nisur të hidhte rrënjë rendi i tyre. Tevona, rolet sërish do të fortifikoheshin pse, derisa Poeti mallkonte artistikisht dyndjen e re dhe të përgjakur të fiseve sllave në pragjet arbnore, ata shejtorët e së kuqes, tashmë të betuar në faltoren e internacionalizmit proletar, shpallnin dashurinë vëllazërore me bijtë mashtrues e dhuntarë të tyre.

Pas rënjes së dinastëve, kur pritej me ngazëllim rikthjellimi i arsyes, do të përsëdytej gjëma: dënimi vijonte e s’kish të sosur kurrë. Guvernat e pasandejme të agut të quajtur lirak, do t’shpërfillnin të gjitha njësoj Korifeun e ndaluar! Nëse më parë ekskomunikimi i tij ishte i tipit censural, më pas do t’ishte i tjetër forme. Titani braktisej në harrim: me shtëpinë, bibliotekën, gjuhën, varrin…Shurdhimi nuk kje asnjëherë çështje limitesh (donatorët, vullnetmirët…) të arkës së shtetit. Nuk mund të ishte as pasojë e obskurancës shfajsuese. Megjithatë, inercia e mendësisë klasore dhe klanësore, si një ndëshkim i epërm, do t’çojë prapë në përfundimin se kjo, në një kuptim, është eminentisht një klimë dhe gjëndje e përndritjes së vobektë kolektive. Një shkollë e mirënxënë e revanshizmit bolshevik të hatruar e të dyfishtë: politik, për shkak të dogmës dhe kulturor, për shkak të smirës ndaj letrave sipërore të klubit të iluminuar françeskan. Ngjan i habitshëm, sidomos, mohi i së djathtës që kryesoi politikën shqiptare me dorën dhe vullnetin e hekurt për gati 13 vjet radhas. Më saktë, i shtetarit të saj të parë që do të duhej të kishte ruajtur në konstitucionin e tij shpirtëror zjarrin vullkanik dhe muzikën shungulluese të vargjeve fishtjane apo kulturën e madhërishme të kullave dhe hijerëndën e tyre!..Por, meqë pothuajse të gjithë ishin ngjizur e vinin nga e njëjta epruvetë, aherë në qendër të shpjegimit s’ka si t’mos qëndrojë trashëgimia e moteve të komunizmit, tek shtjellet akoma në trajta e ngjyresa të gjithëfarshme alternuese. Persekucioni i kuq do ti linte, ngadalë, vëndin – heshtjes së zezë dhe mpirjes së verdhë, simbole të dekulturimit paradoksal në epokën e dijeve dhe interferencave globaliste.

Ka tretur shumë kohë, kohë e rikëndelljes kombëtare dhe (si më ka rastisur të lexoj diku) vetëm pasunarët, veç e bashkë, arrijnë të kompensojnë shpejtësisht atë. Qëndrimi ndaj postamentit material të Fishtës është, në fakt, qëndrimi ndaj kulturës, e pra, ndaj vetë kombit dhe finikërimit të tij. Kurse përbuzja e tij e ultë, për pasojë, jep mnerisht atë shenjë qytetnie zhelane ndër shqiptarë që, si do shkruajë Kamy (“Letra mikut gjerman”), kanë humbur keq ekuilibrin mes shpatës e shpirtit në miljeun e gjatëpritur të lirisë, thuase robnia e shekujve i shkonte më mirë e harmonishëm shtatit të tyre.

Gurina e mbetur nga shtëpia e Fishtës është, që këndej, dhe një metaforë e kulluar e përceptimit të Europës dhe refuzimit të saj të fshehtë. Hipokrizia e kastave politike tharmohet, ashtu, në një pozicionim të dyfishtë: fjalamani e bezdisshme me gjuhë e apotheozë epike, për reintegrim në strehën e kombeve të bashkuar të saj dhe, njëherësh, tkurrje autarkike, braktisje e kriptuar e shtegut të largët përmes prishjes brutale të ëndrrës së njeriut të vogël e të pafaj të nënqiellit të tyre. Eshtë e njohur, ndërkaq, se çdo krizë sociale a politike, në imanencën e saj s’është, veçse gjenealogjiksht, krizë etikës. Pikërisht ky rrjedhon të jetë defekti i ndërgjegjës së amullt demokratike dhe i higjienës së munguar nacionale të Shqipërive të shumta lumturake.Porse e keqja fantaziplotë, përveç si makth i përzgjatur i diktatit njëmendimësor, redimensionohet tani në rrafshin tjetër përplotënues, gjithnjë humbës e të lig, në pellgun e dyzimit identitar, që bën kurorën verbuese të saj: duan vallë shqiptarët të rimbyllen në autarki ose, nga skaji i kundërt i absurdit, të katapultohen (si do ti përkufizonte Bassam Tibi) në “hixhra-misionarë”, të programuar? Në përçues e flijues absurd për zemrën e doktrinës së huaj e cila pretendon alternativën e vetme universaliste e mohimtare të “Europës së pafe”?! Apo, si e do interesi dhe mesazhi i lashtë, të bëhen, krejt mirë e natyrshëm, “qytetarë civiliteti”, individualistë e kultivues të lirë fatesh të saj!

Vrujimet përshfaqin çarje e hamendësim orientimor dhe kjo është, definitivisht, krusma e trishtimit të vërtetë: sëmbimi dhe terri i tij i kafshues. Një vetëmohim i çuditshën negativ në dishrimin e egër për zhbërje entuziaste të krijesës amtare!

“Dantja nuk e ka shkruar Komedinë hyjnore për ju, po për ne”, i pat thënë At Pllumi (sipas rrëfimit të Kadaresë) një mikut italjan gjatë një evenimenti letrar në Tiranë, pak para se të ndërronte jetë. Mjerisht, monumenti i gjallë i rezistencës që ishte zotuar të “rrnonte për me tregue”, kishte sërish të drejtë. Shqiptarët që kanë mbuluar Poetin sublim me pëlhurën e qefintë të mosqenies, janë ende brënda, gjithmonë banorë të saj!.. Berlin, fror 2014

NËNA IME…

March 8, 2014 by dgreca

Nga Evisa CINA* / Hartford/Të nderuar miq, poetë, shkrimtarë, gazetarë dhe dashamirës të krijimtarisë letraro-artistike, në Diasporë, Kosovë e Camëri, në tërë Botën shqiptare;

Shumicën nga Ju unë nuk i kam takuar kurrë, por ju njoh po kaq mirë, sa ju njeh nëna ime,e cila më tregon për ju dhe lexoj shkrime e poezi, nga ju.Unë jam bija e Mondës, por jam edhe njëri nga miqtë e saj më të afërt dhe, nga kjo arsye, prej kohësh kam nisur dhe jetoj edhe unë me shqetësimet letrare të nënës sime, përfshirë në këtë fokus, jetën dhe veprimtarinë letrare dhe publicistike.

Shkrimtarët dhe poetët, këta njerëz që kanë superfuqinë shpirtëore të popullit të tyre që i ka rritur dhe mëkuar, kanë nevojë nganjëherë për përkujdesje sa ka edhe një fëmijë. Sigurisht në raste të veçanta. Dhe misioni i veçantë për kësi përkudjesjeje i takon njerëzve të shtëpisë, njerëzve më të afërt të tyre, siç jam në rastin konkret unë me vëllezërit e mi, por, sigurisht që jeni edhe ju për njëri – tjetrin.E kam vënë re se sa bukur ndrijnë sytë e nënës sime, sapo dikush i ka telefonuar apo ka shkruar diçka për krijimtarinë e saj në fushat që mami im ka më për zemër.Ashtu si cdo fëmijë si cdo vajze që e do jo vetëm si Nënë por edhe si një shoqe, si një bashkëudhëtare në jetë, në sfidat e të papriturat e jetës,-dhe- shpresoj dhe besoj se Ju e dini se sa shumë iu duam ne fëmijët Tuaj, – vecanarisht vajzat. Jo vetëm për atë se cfarë ajo ka bërë për mua, por edhe se kush ajo është për mua- një mike e vecantë dhe një nënë e mrekulleshme. Të jetosh me Nënën time – Raimonda Moisiun – si Nënë por edhe si poete, shkrimtare do të thotë : Dashuria dhe Mirësia e fatit që më solli në jetë! Sepse është shumë e lehtë të vështrosh sa shumë ajo ka bërë për mua, për vëllezërit e mij, që nga gjërat e thjeshta e deri më të vështirat. E përkushtuar ndaj nesh edhe kur ajo nuk ka kohë për veten e vet, ajo na dëgjon me vëmëndje e kujdes për cdo problem, edhe më të thjeshtin, biles edhe tani që ne jemi rritur. E përkushtuar jashtëzakonisht në rritjen dhe edukimin e fëmijëve tanë nipërit e mbesat e saj.Punon shumë, kujdeset që familja jonë të jetë e gëzuar, e sigurtë dhe shtëpia e mbushur plot me dashuri. Na fal cdo gjë nga shpirti e zemra e saj, sa të mundet.

Por unë e kam vënë re këtë shkëlqim të veçantë të syve të nënës sime edhe kur ajo është duke shkruar në vetminë e saj. Sikur jeton në një botë tjetër, sikur fluturon përmbi retë e botës sonë të përditëshme, e cila, sigurisht që ka dozën e vet të rëndesës nga fakti se jemi, që të gjithë, njerëz që rrojmë larg e larg mëmëdheut tonë. Në kësi rastesh, kur kundroj mamin tim ndërsa shkruan, apo kur më lexon se çfarë ka shkruar, kur shikoj mënyrën se si ajo buzëqesh me vete, tret vështrimin, nevrikoset e mbërthen vetullat dhe zbutet sërish, them me vete diçka. Them : lavdi letërsisë dhe publicistikës, që duke i marrë mamait tim nga orët e saja të gjumit, i marrin gjithashtu shumë e shumë nga barra e rëndë e jetës sonë të përditëshme.

Këtë lloj mrekullie jam e sigurtë që e provoni secili nga Ju, të dashur miq e mikesha shkrimtarë, poetë dhe publicistë kudo jeni, që lexoni prozën, poezinë dhe publicistikën e nënës sime të shtrenjtë. Që unë e dua diçka më shumë se sa e don secila bijë nënën e saj, por edhe si një menaxhere e botimeve të saj. E dua se unë, në figurën e nënës sime shikoj edhe diçka tjetër. Shikoj një copë të madhe nga Korça. Mami im është një korçare dhe vetë Korca ia mban të mbërthyer me të dyja duart zemrën e saj të bukur.

Pafundësisht të bukur. Gëzuar Festën e Nënave dhe Motrave Shqiptare kudo, në Botë!

*Esse-kushtuar nënës sime-Raimonda MOISIU

(Ne Foto: Kater breza)