Nga NDREK GJINI/

MA, Univesity of Galway, Ireland

Figura e Gjergj Kastriot Skënderbeut, heroit kombëtar shqiptar, ka lënë gjurmë të thella dhe të qëndrueshme jo vetëm në historinë e Shqipërisë, por edhe në letërsinë dhe kulturën angleze. Një studim i hollësishëm i burimeve historike dhe veprave letrare angleze zbulon një interes të vazhdueshëm dhe admirim për Skënderbeun që shtrihet nga shekulli i 16-të deri në ditët e sotme.

Burimet e Para Historike

Njohja e publikut anglez me Skënderbeun filloi që në shekullin e 16-të. Në vitin 1596, botuesi i famshëm i periudhës elizabetiane, William Ponsonby, botoi veprën e njohur “Historia e Gjergj Kastriotit, i quajtur Skënderbe, Mbret i Shqipërisë” të historianit dhe priftit katolik shqiptar Marin Barleti. Kjo vepër, e përkthyer në anglisht nga Zachary Jones Gentleman, u shoqërua me tre sonete, njëri prej të cilëve ishte soneti i Edmund Spencer-it kushtuar Skënderbeut. Burime të tjera të rëndësishme përfshijnë përkthimin e veprës së Paulus Jovius “Një traktat i shkurtër mbi Kronikat e Turqisë”, botuar në Londër në 1546, si dhe veprën e Andrea Gambini “Dy komente shumë fisnike, njëri mbi origjinën e shtëpisë së Otomanëve, tjetri mbi luftërat e turqve kundër Gjergj Skënderbeut.”

Këto vepra shërbyen si bazë për shumë autorë të mëvonshëm anglezë që shkruan për Skënderbeun.

Një tjetër burim i rëndësishëm ishte vepra e Richard Knolle “The Generall Historie of the Turks from the first beginning of the nation to the Rising of the Ottoman Kings and Emperors,” botuar në Londër në 1603.

Kjo vepër ofroi një panoramë të gjerë të historisë osmane, duke përfshirë edhe luftërat e Skënderbeut kundër tyre. Gjatë Revolucionit Amerikan (1776-78), Edward Gibbon botoi veprën e tij monumentale “History of the Decline and fall of the Roman Empire,” e cila gjithashtu përfshinte referenca për Skënderbeun dhe rolin e tij në luftën kundër Perandorisë Osmane.

Veprat Letrare të Shekujve 16-të dhe 17-të

Edmund Spencer (1552-1599), një nga poetët më të mëdhenj epikë të Rilindjes Angleze, shkroi Sonetin III kushtuar Skënderbeut. Ky sonet shënon fillimin e një tradite letrare angleze që do të vazhdonte për shekuj me radhë, duke e paraqitur Skënderbeun si një hero të krishterë dhe mbrojtës të Evropës. Christopher Marlowe (1564-1593) shkroi një dramë për Skënderbeun, e cila u shfaq në Londër më 3 korrik 1601. Fatkeqësisht, kjo dramë nuk u botua kurrë dhe dorëshkrimi u zhduk. Humbja e kësaj drame konsiderohet një humbje e madhe për letërsinë angleze dhe studimet shqiptare, pasi Marlowe ishte një nga dramaturgët më të talentuar të kohës së tij. Referenca të shkurtra për Skënderbeun gjenden edhe në disa drama angleze të shekullit të 17-të. Ben Johnson (1572-1637) e përmend atë në komedinë e tij “Çdo Njeri në Humorin e Tij” (1598). Thomas Dekker (1572-1632) i referohet heroit tonë si “Skellum Skënderbeg” në dramën e tij më të famshme “Festa e Këpucarit”. James Shirley (1596-1666) krijoi figurën e Kapitenit Squanderbeg në aktin IV, skena I e dramës së tij “Honoria dhe Mamoni”. Poeti kavalier Richard Lovelace (1618-1658) e përmend Skënderbeun në poemën e tij “To the genius of Mr. John Hill, on his exact translation of Hierocles, his comments upon the golden verses of Pythagoras”. Në këtë poemë, Lovelace flet për shkeljen e varrit të shenjtë të Skënderbeut në Lezhë nga janiçerët, duke treguar se si fama e heroit shqiptar kishte arritur deri në Angli.

Veprat e Shekujve 18-të dhe 19-të

Gjatë periudhës Neoklasike në letërsinë angleze, pati një interes në rritje për Skënderbeun. Tre tragjedi u botuan dhe dy prej tyre u vunë në skenë. William Havard shkroi “Skënderbeu: Një Tragjedi” (1733), e cila u shfaq në teatrin Goodman’s Fields në Londër. Kjo dramë paraqiste Skënderbeun si një hero të madh dhe patriot, duke theksuar virtytet e tij si udhëheqës dhe luftëtar. George Lillo shkroi “Heroi i Krishterë” (1735), e cila u shfaq në teatrin e famshëm Drury Lane në Londër. Lillo e paraqiti Skënderbeun si një hero të krishterë që lufton kundër pushtuesve osmanë, duke theksuar aspektin fetar të luftërave të tij. Thomas Wincop shkroi “Skënderbeu ose Dashuria dhe Liria” (1747). Edhe pse kjo dramë nuk u shfaq kurrë në skenë, ajo u botua dhe u lexua gjerësisht. Wincop e paraqiti Skënderbeun si një hero romantik, duke kombinuar elementet e dashurisë dhe lirisë në narrativën e tij. Lord Byron, në veprën e tij të famshme “Shtegtimi i Çajld Haroldit” (1812), i kushton vargje luftës shqiptare për pavarësi dhe rëndësisë së heroit të tyre kombëtar, Skënderbeut. Byron, i cili udhëtoi nëpër Shqipëri, u magjeps nga historia dhe kultura e vendit, dhe kjo reflektohet në vargjet e tij për Skënderbeun.

Benjamin Disraeli shkroi romanin “Ngritja e Iskanderit” (1833), i cili u botua mbi njëzet herë në Angli dhe Amerikë gjatë viteve 1833-1927, dhe para pak vitesh u botua edhe në shqip, i përkthyer mjeshtrisht nga Ambasador Mal Berisha. Ky roman, edhe pse jo plotësisht i saktë historikisht, ndihmoi në popullarizimin e figurës së Skënderbeut në botën anglofone.

James M. Ludlow shkroi romanin “Kapiteni i Jeniçerëve” në 1887, i cili ofron një panoramë interesante të trembëdhjetë viteve që mbulon. Ky roman paraqet një portret më të detajuar të Skënderbeut dhe kohës së tij, duke u bazuar në burime historike.

Vlerësime Historike dhe Ndikimi në Kulturën Angleze

Historianë dhe studiues të rëndësishëm anglezë kanë shkruar për Skënderbeun, duke e vlerësuar atë si një nga udhëheqësit më të mëdhenj të historisë evropiane.

Sir William Temple e rendit Skënderbeun ndër shtatë udhëheqësit “që kanë merituar, pa mbajtur, kurorën mbretërore”.

Kjo tregon se si Skënderbeu u vlerësua jo vetëm si një hero kombëtar shqiptar, por edhe si një figurë e rëndësishme evropiane. Gjenerali James Wolfe, heroi i Betejës së Kebek-ut (1759), e vlerësoi Skënderbeun si një udhëheqës ushtarak me aftësi të jashtëzakonshme. Kjo tregon se si fama e Skënderbeut kishte arritur deri në qarqet ushtarake britanike, duke u bërë një model për strategjitë ushtarake.

Skënderbeu u bë aq popullor në letërsinë angleze sa që për një veprim që nuk kishte rezultatin e dëshiruar, sepse i mungonte forca e brendshme, u bë zakon të thuhej “shpata e Skënderbeut duhet të ketë krahun e Skënderbeut”.

Kjo shprehje u përdor gjerësisht në letërsinë angleze, duke u bërë pjesë e gjuhës së përditshme.

Vepra të Tjera të Rëndësishme

Përveç veprave të përmendura më lart, ka edhe disa vepra të tjera të rëndësishme që kanë kontribuar në imazhin e Skënderbeut në letërsinë angleze. “La Scanderbeide” nga Margherita Sarrocchi (1560-1617), një poemë epike e përkthyer në anglisht si “Skcanderbeide -The Heroic Deeds of George Scanderbeg, King of Epirus”, ofroi një portret heroik të Skënderbeut për lexuesit anglezë. Anne de la Roche Guilhem (1644 – 1707/1710) shkroi “Le Grand Scanderberg”, e cila u përkthye në anglisht si “The Great Scanderbeg”.

Kjo vepër ndihmoi në forcimin e imazhit të Skënderbeut si një hero i madh evropian në mendjet e lexuesve anglezë.

Në shekullin e 20-të, interesi për Skënderbeun vazhdoi me botime të reja. Charles Ewert botoi romanin “SCANDERBEG – Eagle of Albania” në 1981, duke ofruar një portret modern të heroit shqiptar për lexuesit bashkëkohorë.

Skënderbeu si Mbrojtës i Qytetërimit Evropian

Shkrimtarët anglezë, me pak përjashtime, nuk e panë Skënderbeun vetëm si një hero shqiptar, por edhe si pjesë të historisë dhe kulturës së tyre kombëtare, duke i konsideruar veprat e tij si të drejtuara drejt mbrojtjes së krishterimit dhe të gjithë qytetërimit evropian. Figura e Gjergj Kastriot Skënderbeut vazhdoi të jetë një nga simbolet kryesore të identitetit shqiptar në kontinentin evropian edhe pas vdekjes së tij.

Në përgjithësi, Skënderbeu në veprat letrare të shkruara nga autorë anglezë paraqitet si një burrë shteti, diplomat dhe gjeni ushtarak që pati një rol vendimtar në shpëtimin e Evropës Perëndimore nga pushtimi osman. Kjo çoi në atë që Skënderbeu të bëhet një nga udhëheqësit dhe figurat historike më popullore dhe të njohura në letërsinë angleze nga shekulli i 16-të deri në shekullin e 19-të.

Ky udhëtim i Skënderbeut në letërsinë dhe kulturën angleze dëshmon për ndikimin e tij të gjerë dhe të qëndrueshëm, duke e vendosur atë jo vetëm si një hero kombëtar shqiptar, por edhe si një figurë të rëndësishme në historinë dhe letërsinë evropiane.

Ndikimi i tij vazhdon të ndihet edhe sot, me studime dhe vepra të reja që vazhdojnë të eksplorojnë jetën dhe trashëgiminë e këtij heroi të madh shqiptar.
@followers@top fans

Sokol Paja/

Boston, 14 Dhjetor 2024 – Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra, dega Boston së bashku me Programin e Studimeve të Gjuhës Shqipe pranë Universitetit të Harvardit dhe Shtëpinë Botuese “Onufri” promovuan veprën “Porosia e Kullës” nga Dr. Pashko R. Camaj. Nën prezantimin mjeshtëror të Jorid Çelaj, kryetari i Vatrës në Boston z.Mentor Maksutaj vlerësoi librin e Dr. Camaj mbi emigracionin dhe theksoi veprimtarinë e Vatrës në Boston në shërbim të kulturës kombëtare, gjuhës shqipe dhe komunitetit shqiptar në Boston. Prof. Faton Limani ligjërues i gjuhës shqipe në Harvard u shpreh se “Porosia e Kullës” është një thesar i rrallë, jo vetëm për shqiptarët në diasporë, por edhe për çdo emigrant që ndjen peshën dhe sfidën e integrimit në një botë të re, duke ruajtur rrënjët dhe identitetin e tij. Themeluesi i shtëpisë botuese “Onufri” z.Bujar Hudhri në fjalën e tij theksoi se “Porosia e Kullës” është libër i çmuar dhe i veçantë në letrat shqipe me kulturën e lartë të të shkruarit, ndjenjat e fuqishme njerëzore që përshkruan dhe mesazhe të fuqishme që jep për lexuesin. Libri i Dr.Pashko Camaj nuk ka mburrje por dashuri e dhembshuri për vendlindjen dhe atdheun. Dr. Pashko Camaj është model suksesi dhe personalitet i mërgatës shqiptare në Amerikë, tha ndër të tjera z.Bujar Hudhri.

Prof. Thanas Gjika në fjalën e tij u fokusua në një analizë letrare dhe stilistikore të librit “Porosia e Kullës” dhe pasazheve meditative filozofike e shpirtërore në roman ku skaliten personazhet jetësore të dilemave dhe historisë së “Kullës” si institucion familjar dhe patriotik. Editori i Diellit u shpreh se Dr.Pashko Camaj ka meritë pasi rrëfen modestisht, përshkruan detaje deri në imagjinatë, melankolik në dhimbje e vuajtje, dramatik e ankthioz në labirintet e së panjohurës por gjithmonë shpresëplotë siç i thoshte babai: “Zoti na e bëjë mirë për ne Çoço”. Në rrëfimet e Pashko Camajt nuk ka mburrje, nu ka hiperbola, nuk ka folklorizëm bajate por ka jetë reale, personazhe reale dhe rrëfime autentike të një kohë të vështirë jo vetëm për personazhin kryesor e familjen e tij por për mbarë shqiptarët të mbetur jashtë kufijve shtetërorë shqiptarë. Rrëfimet e Dr.Pashko Camajt, me një stil e gjuhë shumë të pasur, kanë dritë dhe optimizëm, forcë dhe krenari, thjeshtësi dhe mirënjohje. Gazetari Fatmir Konja u shpreh se ashtu si kulla në malësi, me gjithë magjinë e energjisë elektrike mbeti e pandryshuar, ashtu edhe kulla shpirtërore e Pashko Camajt, megjithë magjinë amerikane, ka mbetur e pandryshuar.

Ish-drejtori i VOA-s z.Frank Shkreli në fjalën e lexuar nga gazetari Fatmir Konja shprehet se “Porosia e Kullës” na bën të shikojmë thellë brenda vetes, ndoshta me mundësinë dhe dëshirën për të gjetur veten në një botë të huaj dhe për t’ju përgjigjur pyetjeve se ku ishim, ku jemi dhe ku po shkojmë – brezi ynë dhe ata që vinë pas nesh. A është një bekim, apo një mallkim, ndoshta, braktisja e Kullës dhe e trojeve tona? Ato kulla që ndër shekuj kanë ruajtur brez pas brezi identitetin shqiptar, traditat, vlerat dhe zakonet e mira të malësorëve, të cilët shpesh e kanë ndier veten si të huaj në kullat dhe në trojet e veta shekullore.

Prof. Besim Muhadri në kumtesën e tij u fokusua te trashëgimia e brezave, elementi krijues e rikrijues letrar dhe simbolika e Kullës si institucion vlerash, qendrese, mbijetese e krenarie kombëtare me përshkrime artistike e rrëfime estetike dhe shumë besnike.

Prozatori Mëhill Velaj u shpreh se “Porosia e Kullës” është libër memorial i jetës dhe metafora e përkryer e kujtesës e qendresës i këtij rrugëtimi të brendshëm e memorizues, ku dimensioni shpirtëror ngadhënjen edhe me lart se përmasa e jashtme, domethënë rrethi social, shtrëngesat e gerçët që Pashko R. Camaj ka përjetuar gjithmonë duke kërkuar për të njohur veten, tjetrin dhe subkulturën që të ofron shteti më demokratik në botë, SHBA – ja. Shkrimtari Kastriot Fetahu u shpreh se Dr. Pashko Camaj provon në këtë roman, përmes një kohe më të shkurtër se francezi Henri Charrière, luajtur nga Steve McQueen në filmin Papillon, se rruga drejt lirisë dhe prosperitetit kalon gjithmonë në ngushticën midis Shilës dhe Karibdës. Në këtë rrugë, Odiseu arriti Itakën, ndërsa Camaj – Amerikën. Thuhet se letërsia ushqen iluzionet, por autori i romanit Porosia e Kullës, Pashko Camaj, provon se doli nga kështjella e Ifit pa ndihmën e Abatit Faria – vetëm përmes vendosmërisë së tij të pathyeshme shqiptare, në kërkim të lirisë, duke ndjekur gjurmët e Edmond Dantesit të ri. Poeti Namik Selmani vlerësoi librin dhe u ndal gjithashtu te vlerat e shtëpisë botuese “Onufri”. Në fund të promovimit Dr. Pashko Camaj zhvilloi një bashkëbisedim me pjesëmarrësit dhe shpjegoi për të pranishmit pikënisjen e shkrimit të librit “Porosia e Kullës” dhe episode që lënë gjumë te pasardhësit dhe lexuesit për të ruajtur rrënjët, trungun dhe trashëgiminë e shkëlqyer të vlerave kombëtare.

Sokol Paja/

New York, 8 Dhjetor 2024 – Federata Pan-Shqiptare e Amerikës “Vatra” dhe shtëpia botuese “Onufri” promovuan te Qendra Kulturore “Nënë Tereza” pranë Kishës Katolike Zoja e Shkodrës në New York romanin historik e psikologjik të Dr. Pashko Camaj “Porosia e Kullës”. Me pjesëmarrjen studiuesve, gazetarëve, shkrimtarëve, diplomatëve, aktivistëve, veprimtarëve e patriotëve shqiptarë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, vepra e Dr. Pashko Camaj bashkoi në një festë të librit shqip patriotët shqiptarë në New York për të nderuar veprën dhe suksesin e një prej përfaqësuesve më dinjitozë të komunitetit shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Dr. Pashko Camaj. Një roman me vlera të larta kulturore, stilistike e gjuhësore, “Porosia e Kullës” me parathënie nga Besnik Mustafaj vjen para lexuesit shqiptaro-amerikan si një “stuhi” letrare, artistike, emocionale dhe historike. Famullitari i Kishës Katolike Zoja e Shkodrës Dom Pjetër Popaj në fjalën përshëndetëse u shpreh se “Porosia e Kullës” është një libër për çdo shqiptar të mërguar që ndjehet krenar për historinë familjare e personale, sukseset e rrugëtimin historik dhe veçoi kontributin e Dr. Pashko Camaj e angazhimin e tij në Kishën Katolike, Federatën Vatra dhe komunitetin shqiptar në New York e më gjërë. Kryetari i Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha në fjalën e tij u ndal te një analizë shpirtërore e trajtimit letrar e artistik të librit të Dr. Camaj dhe u ndal te ndenja e krenarisë për arritjet dhe punën e shkëlqyer të Dr. Pashko Camaj si kërkues shkencor dhe sekretar i Federatës Vatra. Studiuesi Prof. Primo Shllaku e quajti librin “Porosia e Kullës” një roman dokumentar me vlera të veçanta filologjike ku Dr. Camaj dëshmon një talent të vërtetë prej shkrimtari që kontribuon në kujtesën kolektive si asht i një kombi. Gazetari dhe shkrimtari Lazer Stani u shpreh se “Porosia e Kullës” është një libër për të vërtetën jetësore, për jetën e vërtetë shqiptare, një thesar trashëgimie shpirtërore, rrëfime karakteresh e frymë autentike, një përshkrim i bukurive të atdheut ku mbi të gjitha veçohen vlerat e një familjeje të vërtetë shqiptare, tha ndër të tjera z.Stani. Historiani Gjon Ivezaj u fokusua te paraqitja e familjes tradicionale shqiptare e Dr. Pashko Camaj dhe veçori artistike të librit të rrëfimeve kronologjike e narrative. Aktivisti i komunitetit z.Nikollë Junçaj diskutoi rreth kontributit të malësorëve të mërgatës në letërsinë e sotme shqiptare dhe modelin e shkëlqyer të femrës shqiptare në romanin “Porosia e Kullës” ku femra është një institucion i shenjtë në familjen shqiptare. Poetja Vlora Ademi theksoi se libri “Porosia e Kullës” ka vlera të jashtëzakonshme njerëzore dhe emocionale pasi përmbledh përshkrime delikate dhe dinjitoze, libër që kultivon vlera kombëtare dhe identitare. Historiani Dr. Paulin Marku theksoi se libri është një histori suksesi, jeta krenare e dinjitoze plot ëndrra dhe suksese drejtë tokës së premtuar të patriotit Dr. Pashko Camaj. Politologu Akri Çipa gjatë kumtesës së tij u ndal në realizimin e aspektit personal të personazhit, marrëdhëniet etnike në Ballkan, rrëfimet e fëmijërisë, përfundimet universaliste të romanit. Studiuesi Çelo Hoxha u fokusua te rëndësia e kujtesës kolektive për historinë e Shqipërisë dhe shqiptarëve dhe tek memorizimi i dëshmive të shqiptarëve të persekutuar përgjatë viteve të diktaturës në Shqipëri. Pas romancierit Mëhill Velaj diskutoi Prof.Besim Muhadri rreth romanit historik, kulla si simbol i mikpritjes, qëndresës, trimërisë, besës e vlerave më të vyera shqiptare. Editorja e gjuhës angleze në gazetën Dielli zonja Rafaela Prifti u shpreh se libri është një metaforë e jetës së Dr. Camaj, një rrëfim bivalent i arrirë. “Pashko Camaj thotë se gjithë jeta e tij është e lidhur me rrugëtimin nga një vend në një tjetër. Vetë udhëtimi është metaforë e historisë së jetës së tij. Në historinë e tij Pashko është edhe protagonist, edhe rrëfimtar. Ky rrëfim është bivalent. Aty është lidhja me paraardhësit e tij sepse ashtu si ata, ai rrëfen historitë e të parëve, por është edhe vendosja e autorësisë, sepse ky rrëfim mban emrin e tij. Kjo jo vetëm është historia e tij, por atë e rrëfen ai vetë. Dhe kur rrëfimi është i yti atëherë historia bëhet e jotja dhe ti je i Zoti i saj. I rritur në rrethana ku fatet dhe jeta vendosen nga të tjerë – motiv që Dr.Pashko Camaj e përcjell shumë qartë që nga shkollimi deri në ushtri në vendlindjen e tij në Mal të Zi, dhe, më pas i ardhur në një vend të huaj për të gjetur veten si Amerika, të shkruash për jetën tënde është një akt me peshë të veçantë sepse nënkupton se historinë nuk do ta thonë më të tjerët por ti vetë. Ashtu si babai, gjyshi e stërgjyshi përpara tij ishin të zotët e kullës, Pashko është pjesë e asaj kulle por është tashmë në KULLËN e tij” tha zonja Prifti. Gazetari Virgjil Kule diskutoi rreth mesazhit universal të librit me një pasazh në anglisht rreth fuqisë hyjnore si udhëheqëse në jetën e shkrimtarit. Zonja Mimoza Ferraj diskutoi rreth vlerave njerëzore e familjare të Dr.Pashko Camaj dhe prindërve të tij: “Hallall, qumështi i nënës” dhe lexoi një pasazh emocional të romanit që perifrazoi lamtumirën e Pashko Camaj nga shtëpia e vendlindja e tij. Botuesi Bujar Hudhri në fjalën e tij shprehu respekt e mirënjohje për mërgatën shqiptare të Amerikës si mërgatë historike dhe theksoi se libri është shkruar me dashuri e dhembshuri për vendlindjen ku autori Dr. Pashko Camaj del nga personalja dhe jep mesazhe universale. Në fjalën përmbyllëse autori Dr. Pashko Camaj rrëfeu mes emocionesh pikënisjen e shkrimit të librit, arsyet e botimit të këtij romani historik, personalitetet që e kanë mbështetur dhe mbi të gjitha familjen e tij. Promovimi u mbyll me nënshkrimin e librave prej autorit Dr. Pashko Camaj dhe një koktejli të përgatitur nga Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra. Ky aktivitet i shkëlqyer kulturor e atdhetar më pjesëmarrjen e studiuesve më të shkëlqyer nga mërgata dhe trojet shqiptare tregoi për seriozitetin e Vatrës si udhëheqëse e aktiviteteve patriotike në mërgatën e Amerikës, vlerat e shkëlqyera të librit “Porosia e Kullës” dhe simbolikën e bashkimit të shqiptarëve në Vatrën shqiptare, Vatrën kombëtare, Vatrën atdhetare, në shtëpinë e të gjithë shqiptarëve të Amerikës.

Federata Vatra dhe gazeta Dielli shprehin mirënjohje dhe falënderim për të gjithë pjesëmarrësit por në veçanti ndaj gazetarëve të përkushtuar të komunitetit shqiptar Halil Mula dhe Nazim Salihu ( Noli Tv) për ndjekjen dhe transmetimin e shkëlqyer e shumë profesional të aktiviteteve patriotike dhe atdhetare të mërgatës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

FEDERATA VATRA NË UTAH: NJË KAPITULL I RI PËR KOMUNITETIN SHQIPTARO-AMERIKAN

Më 1 dhjetor 2024, komuniteti Shqiptaro-Amerikan në Utah festoi krijimin e Federates Vatra në Utah, një organizatë e re e dedikuar për ruajtjen e kulturës shqiptare dhe forcimin e lidhjeve lokale në shtetin e Utahs. Ky hap i rëndësishëm krijon një platformë për komunitetin shqiptar në Utah për t’u bashkuar, angazhuar në aktivitete kulturore dhe avancuar kauzën shqiptare në rajon.

Për më shumë se 112 vjet, Vatra ka qenë një shtyllë e komunitetit Shqiptaro-Amerikan në të gjithë Shtetet e Bashkuara, duke mbështetur shqiptarët përmes rrjetit të saj me mundësi për bashkëpunim dhe shkëmbim kulturor. Dega e Utahs ka për qëllim të vazhdojë këtë trashëgimi duke ofruar një hapësirë ku anëtarët mund të lidhen dhe të festojnë trashëgiminë e përbashkët shqiptare.

Në ngjarje mori pjesë gjithashtu Prokurori i Përgjithshëm i Utahs, Sean Reyes, i cili theksoi rëndësinë e kësaj organizate. Mbështetja e tij nënvizoi ndikimin pozitiv që Vatra në Utah mund të ketë në komunitetin lokal dhe në rrjetin më të gjerë Shqiptaro-Amerikan.

Erjola Xheko, presidentja e Vatres në Utah, u shpreh: “Të sjellësh Vatrën në Utah ka qenë nje ngjarje e vecante. Ky është vetëm fillimi, dhe ndihem krenare që po vazhdoj trashëgiminë e Fan Nolit dhe Faik Konicës duke sjellë organizatën që ata e krijuan në shtetin e Utahs.”

Redis Farka, zv.presidenti i federates Vatra në Utah, shprehu emocionet e tij për të ardhmen: “E ardhmja për komunitetin shqiptar në Utah është e ndritur. Me Vatrën tashmë të krijuar, ne kemi një platformë për të krijuar lidhje dhe mbështetur njëri-tjetrin. Mezi pres të shoh çfarë mund të arrijmë së bashku dhe ndikimin pozitiv që do të kemi në komunitetin tonë.”

Krijimi i Federates Vatra në Utah shënon fillimin e një kapitulli të ri dhe emocionues. Me fokus në bashkim, krenari kulturore dhe rritje të komunitetit tone, organizata është e pozicionuar mirë për të forcuar trashëgiminë shqiptare dhe për të ndërtuar lidhje të rëndësishme për brezat që do të vijnë.

BORDI I DREJTORËVE
Anëtarët themelues të Federates Vatra në Utah janë:

Erjola Xheko – Presidente
Erjola eshte filantrope, arkitekte, sipermarrese ne Shqiperi dhe ne Amerike. Ajo ka perfunduar studimet ne Amerike.

Redis Farka – Zv. President
Redis Farka ka ndërtuar një karrierë të suksesshme me disa kompani Fortune 500 dhe si sipërmarrës. Ai ka krijuar disa ndërmarrje globale të suksesshme që kanë ndikuar pozitivisht në industri në mbarë botën. Redis ka marrë Master ne Biznes nga Shkolla e Biznesit David Eccles në Universitetin e Utah. Ai jeton në Salt Lake City, Utah, me gruan e tij, Edlirën, dhe tre djemtë e tyre.

Edlira Bozgo Farka – Sekretare
Edlira Bozgo Farka është një prakticiene infermiere në Hematologji në Institutin e Kancerit Huntsman. Ajo ka jetuar në Utah që nga viti 1998 dhe ka marrë doktoratën në Infermieri nga Universiteti I Utahs. Ajo është themeluese dhe anëtare e bordit të organizates Me Zemer, një organizatë jo qeveritare që mbështet komunitetin shqiptar në Shqipëri.

Suela Kaufman – Arketare
Suela ka mbi 25 vjet qe jeton ne Utah dhe e quan kete vend shtepi te dyte. Ajo ka mbaruar Master ne Biznes ne WGU dhe punon si Drejtoreshe Marketimi dhe Administrate per MGB+A Sutdio, nje firme dizenjimi ne Salt Lake City. Ajo mblidhet me shqiptaret nga Kosova dhe Shqiperia sa here qe mundet per te mbajtur traditat tona e per te folur gjuhen shqipe.

Florida Anastasi – Anëtare e Bordit
Florida ka 20 vjet qe jeton ne Utah dhe ka studiuar per Higjene Dentare. Ka hapur restorant Italian ne vitin 2017. Ajo ka dy femije tete dhe pese vjec. Cdo dite i meson femijeve gjuhen shqipt dhe traditatat tone te bukura shqiptare.

Ardian Cuka – Anëtar i Bordit
Ardiani ka lindur ne Durres. Ai eshte president i klubit te boksit per shtetin e Utahs si edhe themelues i Cuka Boxing Promotions.

Fazli Drenica – Anëtar i Bordit
Fazli Drenica ka me shume se 35 vite ne Sh.B.A., pese vitet e para ne shtetin e New Yorkut. U shperngul ne Utah ne pranvere to 1994s dhe mendon per Utah si shtepia e tij e dyte. Me profesion eshte teknik makinerive ne kompanine Boeing.

Elton Duka – Anëtar i Bordit
Eltoni jeton ne Sh.B.A per 28 vjet. Ai punon si menaxher banke per Mountain America. Eshte i martuar dhe se bashku kane kater femije.

Deborah Dushku – Anëtare e Bordit
Deborah ka lindur ne Sh.B.A. dhe eshte Shqiptare me origjine. Ajo sherben si presidente e fondacionit “One Heart Albania”.

Geldona Lapi – Anëtare e Bordit
Geldona ka 6 vjet qe jeton ne Sh.B.A dhe 2 vjet ne Utah. Eshte diplomuar nga BYU Idaho ne teknologji kompjuterike dhe informatike.

Nisjet Lapi – Anëtar i Bordit
Nisjeti ka mbaruar studimet ne BYU-Idaho dhe eshte duke punuar ne University of Utah. Ka tete vite qe jeton ne SH.B.A midis Idaho dhe Utah.

David Tarellari – Anëtar i Bordit
Davidi ka mbaruar ne Universitetin e Tiranes per Matematike dhe punon ne US Synthetic. Eshte i martuar dhe ka dy femije.

VATRA OF UTAH: A NEW CHAPTER FOR THE ALBANIAN-AMERICAN COMMUNITY

On December 1st, 2024, the Albanian-American community in Utah celebrated the establishment of Vatra of Utah, a new organization dedicated to preserving Albanian culture and strengthening local ties in the state. This milestone creates a platform for the Albanian community in Utah to unite, engage in cultural activities, and advance the Albanian cause in the region.

For over 112 years, Vatra has been a cornerstone of the Albanian-American community across the United States, supporting Albanians through its network with opportunities for collaboration and cultural exchange. The Utah chapter aims to continue this legacy by offering a space where members can connect and celebrate their shared Albanian heritage.

The event was attended by Utah Attorney General Sean Reyes, who highlighted the significance of the new organization. His support underscored the positive impact Vatra of Utah could have on both the local community and the broader Albanian-American network.

Erjola Xheko, president of Vatra of Utah, reflected: “Bringing Vatra to Utah has been a rewarding effort. This is just the beginning, and I’m proud to carry forward the legacy of Fan Noli and Faik Konica by bringing the organization they founded to the state of Utah.”

Redis Farka, vice president of Vatra of Utah, expressed his excitement for the future: “The future for the Albanian community in Utah is bright. With Vatra now established, we have a platform to grow, connect, and support each other. I’m eager to see what we can achieve together and the positive impact we’ll have on our community.”

The formation of Vatra of Utah marks the start of an exciting new chapter. With a focus on unity, cultural pride, and community growth, the organization is well-positioned to strengthen Albanian heritage and build meaningful connections for generations to come.

THE BOARD OF DIRECTORS:

The founding members of Vatra of Utah are:

Erjola Xheko – President
Erjola is a philanthropist, architect and entrepreneur in Albania and the United States. She completed her studies in the United States.

Redis Farka – Vice President
Redis Farka has built a successful career with multiple Fortune 500 companies and as an entrepreneur. He has established several successful global ventures that have positively influenced industries worldwide. Redis earned his MBA from the David Eccles School of Business at the University of Utah. He lives in Salt Lake City, Utah, with his wife, Edlira, and their three sons.

Edlira Bozgo Farka – Secretary
Edlira is a Family Nurse Practitioner in Hematology at the Huntsman Cancer Institute. She has lived in Utah since 1998 and earned her Doctorate in Nursing from the University of Utah. She is the founder and board member of Me Zemer, a non-profit supporting the Albanian community in Albania

Suela Kaufman – Treasurer
Suela has lived in Utah for over 25 years and calls it a second home. She holds an MBA from WGU and currently works as a Marketing and Office Manager for MGB+A Studio, a landscape architectural office in Salt Lake City. She gets together with her Albanian friends from Kosovo and Albania anytime so she can reconnect to her roots and have a chance to speak Albanian.

Florida Anastasi – Board Member
Florida has moved to Utah 20 years ago and she has studied Dental Hygiene. She opened an Italian Restaurant in 2017. She has two children who are eight and five years old. She teaches her children the Albanian language and beautiful Albanian traditions.

Ardian Cuka – Board Member
Ardian is from Durres, Albania. He currently serves as the president of the Utah Boxing Club and the founder of Cuka Boxing Promotions.

Fazli Drenica – Board Member
Fazli has lived in the USA for more than 35 years, for the first 5 years in New York State. He moved to Utah in the Spring of 1994 and considers Utah his second home. His profession is a mechanical technician and he has worked for the Boeing Company.

Elton Duka – Board Member
Elton moved to the US more than 28 years ago. He works as a branch manager for Mountain America Credit Union. He is married and has four children.

Deborah Dushku – Board Member
Deborah is a second generation Albanian. She serves as the president of the foundation “One Heart Albania”.

Geldona Lapi – Board Member
Geldona has moved to the US 6 years ago and moved to Utah 2 years ago. She graduated from BYU Idaho in Computer and Information Technology.

Nisjet Lapi – Board Member
Nisjet has graduated from BYU-Idaho and is currently working for University of Utah. He has been living in the US for the last eight years, between Idaho and Utah.

David Tarellari – Board Member
David was born in Pogradec and has graduated from the University of Tirana in Mathematics. He works for US Synthetic. He is married and has two children.

Sokol Paja/

Fort Lauderdale, Florida, 28 Nëntor 2024 – Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra, dega Miami e udhëhequr nga patriotja e shkëlqyer, përfaqësuesja më e denjë e vlerave të nalta kombëtare të femrës shqiptare Dr. Iris Halili, bashkoi shqiptarët e Floridës në festën e Flamurit Kombëtar dhe të 112 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Me pjesëmarrjen e patriotëve, intelektualëve, diplomatëve, aktivistëve e veprimtarëve të çështjes kombëtare në mërgatën e Amerikës e shqiptarëve të mrekullueshëm nga Florida, New York, Boston, Michigan, Texas, Arizona, California etj festuan me orë të gjata festën më të shenjtë e më të shtrenjtë të kombit e shtetit shqiptar, Pavarësinë.

Dalja nga robëria në liri më 28 Nëntor 1912 shënon kthesën historike të shqiptarëve, përkatësinë dhe orientimin e tyre të përjetshëm në qytetërimin perëndimor. Në këtë ditë të shenjtë të nderimit të firmëtarëve të Pavarësisë, luftëtarëve, heronjve e dëshmorëve të Atdheut, shqiptarët nderuan sakrificat për liri e pavarësi të shqiptarëve në shekuj. Këngëtarja e shquar e muzikës popullore shqiptare Merita Halili pasi këndoi himnin kombëtar shqiptar dhe amerikan, mrekulloi mërgimtarët me këngën emocionale “Moj e bukura more”.

Kryetarja e Vatrës Miami Dr. Iris Halili theksoi se festa e Pavarësisë, 28 Nëntori i Madh, është festa që ka bashkuar dhe vazhdon të bashkojë të gjithë shqiptarët kudo që jetojnë! Më 28 Nëntor 1443, në kalanë e Krujës, Skënderbeu ngriti për herë të parë Flamurin e Kastriotëve, duke rikthyer shpresën e lirisë për Arbërinë. 460 vjet më vonë, në të njëjtën date, u ngrit Flamuri Kombëtar në Vlorë, duke shpallur Pavarësinë e Shqipërisë. Sot, 112 vjet pas kësaj ngjarjeje madhore, komuniteti shqiptar i Floridës së Jugut, për herë të parë në historinë e tij, e ngriti Flamurin Shqiptar në qiellin e këtij vendi, tha ndër të tjera Dr. Iris Halili. Ajo tregoi për të pranishmit sukseset e Klubit Patriotik “Flas Shqip” dhe theksoi se gjuha shqipe është pasuria më e madhe kombëtare që kemi. Ajo na lidh më shumë se çdo gjë tjetër dhe na identifikon si komb. Është arsyeja që na bën të qëndrojmë krenarë dhe të bashkuar. Prandaj është mision kombëtar ta mbrojmë, ta mësojmë dhe ta përcjellim atë brez pas brezi.

Pas fjalës së rastin Dr. Iris Halili në emër të Vatrës Miami nderoi me mirënjohje familjen Jacoby për ndihmën e jashtëzakonshme në komunitetin shqiptar në Florida dhe Editorin e Diellit për punën e shkëlqyer në shërbim çështjes kombëtare në mërgatën e Amerikës.

Kolosi i diplomacisë shqiptare dhe penëarti i letrave shqipe z.Pëllumb Kulla u shpres se festa e Flamurit Kombëtar është festa më përbashkuese për të gjithë shqiptarët pa dallim politike e feje, ndërsa fjalë përshëndetëse mbajti dhe veprimtari i çështjes kombëtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës z.Marjan Cubi, 42 vite në shërbim të atdheut e komunitetit shqiptar në Amerikë, me kontribute themelore për Kishën Zoja e Shkodrës, Federatën Vatra, e Lidhjen Demokratike të Kosovës në Amerikë.

Fëmijët shqiptarë të Klubit Patriotik “Flas Shqip” mrekulluan të gjithë të pranishmit me një recital këngësh patriotike të mësuara në klasat e gjuhës shqipe.

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra me mbështetjen për shkollat shqipe në New York, New Jersey, Philadelphia, Florida, Connecticut e Missouri, me flamuj kombëtarë, abetare, libra shqip e gazeta Dielli, i ka bërë një shërbim të vyer kauzës kombëtare e mërgatës shqiptare në SHBA për ruajtjen e gjuhës shqipe, historisë shqiptare dhe identitetit kombëtar.

Askush si Vatra sot nuk nderon e përfaqëson mërgatën shqiptare të Shteteve të Bashkuara të Amerikës duke udhëhequr me dinjitet dhe krenari proceset kombëtare dhe veprimtarinë atdhetare e kulturore të komunitetit shqiptar në Amerikë. Shkolla shqipe “Vatra” në Tampa – Florida, “Gjergj Fishta” në Long Island – New York e Klubi Patriotik “Flas Shqip” në Miami përbëjnë sukses për Vatrën, lumturi për komunitetin e krenari për kombin. Nën udhëheqjen e Federatës Vatra e promovimin e gazetës Dielli, mbi 200 fëmijë shqiptarë mësojnë gjuhën shqipe dhe kulturën kombëtare në Amerikë. Profesoresha e letërsisë Dr. Iris Halili, themeluesja e Klubit Patriotik “Flas Shqip” sot mëson 75 fëmijë shqiptarë në katër klasa shqipe në: Miami, Hollywood, Boca Raton dhe West Palm Beach me mësueset: Liljana Rrumbullaku, Ana Liko, Mirela Lëvonja, duke i dhënë kombit e komunitetit shqiptar një të ardhme të ndritur e të sigurtë identitare kombëtare shqiptare. Investimi patriotik, edukativ e kulturor te fëmijët shqiptarë është investim i pastër kombëtar.

Nën prezantimin e editorit të Diellit, regjinë dhe skenografinë mediatike të z.Nazim Salihut (Noli Tv) dhe tingujt e ëmbël të Merita Halilit, Raif Hysenit, Kino Gara, Ernest Muhaxheri, Sevim Umer, Adrian Arsllan si grup muzikor, mbrëmja e Pavarësisë te Vatra Miami shënoi një sukses dhe krenari kombëtare pasi Vatra historikisht i ka bashkuar, promovuar, integruar e nderuar shqiptarët e Amerikës dhe trojeve etnike. Vatra është aset i çmuar kulturor e shpirtëror. Vatra është nderi i kombit shqiptar, Vatra është krenari kombëtare, është histori e lavdishme, është dinjitet dhe identitet historik kombëtar për çdo shqiptar.

Rroftë Vatra, rroftë Dielli, rroftë Kombi Shqiptar.