Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Born In Debt: Modern Greece’s 180-Year History Of Borrowing

by

The comparisons to the present are striking: a 1830s Swiss banker who helped launch the newly formed nation of Greece on the back of credit it could never pay back./

By Richard Werly/

ATHENS— Displayed in elegant glass cases, the first Hellenic bonds are the pride and joy of the National Bank of Greece. “From the beginning, our state had no other choice than to live on credit. We were born in debt,” head archivist Gerassimos Notaras says.The first Greek currency was the “phoenix,” the legendary bird that is supposed to rise from the ashes.Here, the historical comparison with the present is unavoidable. On the wall of the Athens reading room, two huge portraits stand sentry. On one side is Genevan banker Jean-Gabriel Eynard, the head of the Philhellenist movement in Europe from 1825 to 1850 and the new Greek state’s first creditor. On the other is Georges Stavros, the first manager of the bank founded with the funds loaned by Eynard. There is but one notable difference compared to today: Back in the 19th century,Germany, a thriving power, was not among the money lenders. The debts were signed by France, the United Kingdom, the Netherlands and Russia.

Ilias Plaskovitis was the secretary general of the Greek Ministry of Finance until the end of 2011. Leaving his office at Syntagma Square, which faces the Parliament, the economist and advisor to the central bank, doesn’t argue that his country is struggling: “Eynard understood the Hellenic dilemma,” he says. “In order to be a reliable borrower, a state must be solid, capable of collecting taxes and developing its economy. But modern Greece has never been able to do that.”

History repeats, again

The parallel is striking. In the 1830s, Eynard was already concerned about the state’s disintegration and pushed the European “powers” to put pressure on the country in order to be reimbursed. Young Greece, barely freed from the Ottoman yoke, was being undermined by struggles among major feudal lords — a situation that Dutch and British bankers exploited.

The Genevan banker, following the footsteps of his friend and independent Greece’s first governor, Jean Antoine Capodistria, who was assassinated in 1831 by a clan from the Peloponnese, struggled to find alternatives. He promised an 8% discount interest rate and swore to lower the rates charged by lenders.

At the time, Greece was reduced to a handful of provinces and islands around Athens and the Peloponnese. Its situation was similar to today’s in that Greece was shut out of capital markets. Its “spreads” would skyrocket with the slightest rumor, calculated on the backs of envelopes by money lenders in muddy back alleys, at the foot of the Acropolis.

“Such a situation,” Eynard wrote to the new king of Greece, Otto, who took the throne in 1834, “in order to be successful, must be treated with as much promptitude as secrecy. This way, it will avoid complaints and intrigue.”

That request has parallels to the negotiations in Brussels over the last three years for the restructuring of unsustainable Greek debt. Even after the 240 billion euros loaned as part of two bailout plans in 2010 and 2012, debt is still peaking at 172% of GDP, when the European Union is aiming for 120% by 2020.

Athens is even openly relying on a new reduction in 2014. “Debt, in Greece, has always been a passionate and ambiguous topic,” historian Gerassimos Notaras says. “The great Hellenic merchants of the Black and Mediterranean seas were money lenders, just like the European monarchies and great families enamored by Greece, such as the Rothschilds. Our whole history is punctuated by loans. We loan out of interest or honor. Then, we negotiate bitterly to be able to pay it off.”

Fast forward to today

Over at the Greek parliament, in the vast lobby radiated by the winter sun, a handful of elected representatives are almost insulting each other. With a tiny margin of just two votes, the government had just passed a new law required by Brussels that deals with property taxes and the seizure of properties if mortgages are not paid. But the conversation becomes most heated when the topic of debt is mentioned.

A member of Syriza, the radical left coalition at the head of the opposition, claims that during Greece’s six-month EU presidency, which began Jan. 1, the country must get “Europe [to] finally pool the public debts.” Another revives the idea of “demanding that Germany pay its World War II debt,” in reference to the Nazi occupation from 1941 to 1945.

“The fact that the Troïka [European Commission, International Monetary Fund and European Central Bank] demands that banks should be able to seize the goods of the borrowers who fail to reimburse is a trauma,” one European diplomat says. “We’re aware that many owners have gone too far, but the press only talks about the ‘weak’ who risk losing their home. It’s almost part of our culture. Just like the fact that we don’t respect the state, police forces. Especially when our money is threatened.”

Which brings us to another similarity to Jean-Gabriel Eynard’s time: this illusion of a diaspora always capable of paying, of saving the Greeks who stayed back in the country. “Every municipality with money problems has in mind to solicit the Niarchos, Onassis or Latsis foundations,” says economist Dimitris Katsikas. “An important part of Greece still lives under the impression that a permanent benefactor will be there for them.”

So what is the solution to the Greek debt crisis? The question also tormented Eynard between the 1830s and 1850s. Ultimately, the wealthy banker, who earned his fortune two decades earlier by reorganizing the budgets of several Italian towns, recommended slaloming between creditors. The Swiss businessman, who never went to Greece, had already weighed the continent’s stability.

“It is so important, for Europe’s peace, to maintain tranquility, that I am convinced that the three great powers will not be too demanding with Greece in requiring too strict a repayment,” Eynard wrote to his Greek right-hand man Georges Stavros.

His prediction still stands to this day.

Photo: Otto’s Entry in Athens, 1839 (Neue Pinakothek)

 

The Albanian American Community of Illinois (AACI) demands the resignation of Yannoulatos

by

Albanian-American Community of Illinois/

Address: PO BOX 34575, Chicago, IL 60634 |Phone: (312) 662-3892 | Email: aaci@qendrashqiptare.com

January 23, 2014/

The Albanian American Community of Illinois (AACI) demands the resignation of Yannoulatos/

We, representatives of Albanians of Illinois are raising a matter of great concern to Albanians in Illinois, and, we believe, to fellow Albanians everywhere. It is our understanding from press reports that Archbishop Anastasios will be bestowed an honorary degree by Fordham University. Yannoulatos is a Greek citizen who has been involved in Albania’s political affairs, while serving Greek interests. Yannoulatos now serves as Archbishop of the Orthodox Church of Albania. The Albanian American Community in Illinois is concerned by Fordham University’s “honoris causa” conferral ceremony to Anastasios Yannulatos and demands his resignation.

Albania is a multi-religious country and is notably the birthplace of Mother Teresa, a very important figure for worldwide peace. Although Orthodox Albanians make up only 20% of Albania’s population, Albanians worldwide are equally proud of Fan S. Noli, the founder of the Independent Albanian Autocephalous Church. Fan Noli is also a prominent national figure for Albanians. The history of the Albanian nation indicates that for thousands of years, we have not been assimilated, surviving from various occupations and cultures. Unfortunately, the history of orthodoxy in Albania, is washed with blood and martyrdom of Albanians fighting to keep the Albanian language in Albanian churches. Many priests were murdered in the early 20th century because they spread the gospel in Albanian. For centuries Albanians as a compact ethnic group, have genuinely respected all religious forms and sects; this is reflected in the good relations that Albanians have with each other. These specifics are also indicated in the accounts of U.S. and British travelers who traveled through Albania since the 1800’s. In short, Albanians know well to live in harmony with other Albanians regardless of their religious faiths.

Nearly 100 years ago, thanks to the religious freedoms in United States of America, many Albanian immigrants established and founded the first Albanian Orthodox Institution in Boston which was opposed to being dependent on the Greek Church. The Bylaws of the Independent Albanian Orthodox Church clearly require that its bishop and leaders be of “Albanian blood and origin”. In 1991, Yannulatos, was temporarily tasked with the recovery and the preparation of a new Albanian Archbishop for the recovering Albanian Church. The task of preparing the successor was to educate and help the next Albanian bishop to run. 23 years have passed and Anastasios Yannoulatos, a Greek bishop and a proclaimed super-intellectual, has failed to adequately prepare an Albanian bishop for his replacement.

Yannoulatos’ anti-Albanian attitudes have been observed ever since he occupied the seat of the Independent Albanian Orthodox Church in the early 1990s. This Church was later renamed Autocephalous Orthodox Church of Albania – perhaps to indicate that is no longer in possession by Albanians. Since 1991, the Albanian Orthodox Church has been taken over by this Greek prelate who has increasingly caused a rift and discontent among Albanians. Anastasios speaks about resurrection while his Church administration has appropriated monuments of historic and national importance for Albanians and replaced them by building Greek cemeteries in Albania.

Albania has always been a faithful, pro-American ally and unquestionably, Albanians worldwide continue to be grateful to the United States as the champion of democracy and human rights in the world. Greece

and Archbishop Anastasios have not recognized yet Kosova as an independent country and it has not even recognized the genocide against Albanians of Chameria. Historically, the Greek Church did not agree to hold masses in the Albanian language and this is reflected today, as the Albanian Cham Orthodox minority is not officially recognized. For Albanians, Anastasios’ mission is seen as the furtherance of Greek chauvinistic politics through religious means. Albanians have accepted many charities and gifts by Yanulatos and are very thankful. Yet the Church administration does not disclose the funding sources. Some have demanded that a governmental financial audit take place to investigate his funding sources, however it has been said that he is very politically connected in Albania.

Plenty of evidence exists which implicates Yanoulatos as a political agent who serves Greek interests. Under his 23-year tenure, the Church has purchased hundreds of acres of land in southern Albania and has exhumed bodies from secular cemeteries. In 1914 and 1940, Greek soldiers occupied and massacred unarmed southern Albanian villagers. Yanoulatos’ religious enterprise has rebuilt new cemeteries in Albania in the same sites, by claiming them to belong to the same Greek soldiers who massacred Albanians. The purposes of the above Anti-Albanian activities are clear to us, to create a sense of Greek omnipresence in Albanian lands and disrupt the religious harmony that exists in Albania. A few of his reportedly anti-Albanian activities include:

 He attempted to take away lands from public Albanian schools in Elbasan and institutions elsewhere to build more churches and Greek schools

 He has refused to take part in interfaith prayers for the victims of the Greek Genocide in Chameria.

 He has not released any sources of funding for building many churches and Greek schools in Albania.

 He has organized masses in Albania and Greece where it was openly advocated for the annexation of Albanian territories to Greece as “Northern Epirus”.

 In the past several months, Yannoulatos has instigated interreligious hatred and has provoked hate against Albanians; Greek neo-Nazi party Golden Dawn members like Christos Pappas and Greek extremist groups have praised Yannoulatos as their spiritual leader.

 

In addition, “His Beatitude” continuously makes false claims that Orthodox Albanian citizens are persecuted and attacked. Unsurprisingly, since Yanoulatos’ ascent to the role of Archbishop, a growing sense of distrust exists now between Albanians and Greeks. Today there are over 3 million Greek citizens of Albanian ancestry who live, work, and prosper in Greece. Albanians have very positive relations with the Albanians of Greece, Arbëresh/ Arvanites, and Chams and want to maintain them as such.

Many doctorates and honoris causa degrees in philology, literature, etc. have been awarded to Yanoulatos in several countries during his travels abroad. We hope that Yanoulatos, this ostentatious Greek bishop who boasts about his international fame, take some lessons of humility and warm-heartedness from figures like Mother Teresa and his Holiness Dalai Lama. Simply put, this controversial Greek prelate in Albania is viewed as an agent representing the interests of Greece worldwide and not those of Albanians. In short, Yanoulatos’ presence in Albania is not approved by the Albanian American Community in Illinois and not worthy of any recognition as he has created more discontent among Albanians of all denominations present in Albania.

To be clear, this statement is not to be taken as an attack against Greek people or Orthodoxy. This written statement is testimony that the Albanian people will stand in protest to any malevolent and chauvinistic intentions that aim to cause any divergence among Albanians and their neighbors in the Balkans. Albanians love, respect, and accept all people of the different faiths or lack thereof, as we bind ourselves under the honorable code of the Albanian Besa. We strongly oppose Yannoulatos’ presence in Albania and demand his immediate departure from The Albanian Orthodox Church.

Respectfully Submitted,

Albanian American Community of Illinois

SHTETI I RI, GJENERATA E RE

by

Delegacioni nga Kosova në vizitë në SHBA/

New York City, 26 Janar 2014.Që nga dita e mërkurë (22 Janar 2014), në Shtetet e Bashkuara po qëndron për vizitë zyrtare një delegacion shoqërisë civile, nën ombrellën e Qendrës së Kosovës për Politika Publike, në përmbërje prej z. Burim Korqa (Qendra e Kosovës për Përkrahje të Biznesit-KCBS), z. Sherif Sherifi (avokat, Forumi i Profesionistëve të Rinj), dhe z. Xhevat Latifi (Agjensia e Lajmeve XLPress.tv), i udhëhequr nga profesori Faton Bislimi, drejtor menaxhues pranë QKPP.

Në ditën e pare të qëndrimit në SHBA, delegacioni pati një vizitë të ngjeshur me takime në Boston, njërën prej qendrave kryesore akademike të SHBA-ve, ku edhe jetojnë e veprojnë një numër i madh i shqiptaro-amerikanëve, që nga koha e Fan S. Nolit. Në takim me At Arthur Liolin, famulltar i Kishës Ortodokse SHqiptare në SHBA “Shën Gjergji”, u bisedua për rendësinë që ka patur dhe vazhdon ta ketë diaspora shqiptare në SHBA, e vecanërisht ajo në Boston. Sipas At Liolin, “mesazhi i Fan Nolit, misioni i tij, dhe ëndërra e tij për një Shqipëri të lire, e një popull shqiptar të bashkuar, vazhdon edhe sot. Tani, barra bije mbi ju, gjeneratat e reja, për të përmbyllur këtë mission kombëtar përmes krijimit të mundësisë për anëtarësim të Shqipërisë e KOsovës në familjen e madhe të BE-së, si dhe barazisë për shqiptarët në vendet tjera fqinje në Ballkan.” Nga delegacioni i QKPP, roli që komuniteti shqiptaro-amerikan ka luajtur në të mire të kauzes kombëtare shqiptare u konsiderua i  pazëvendësueshëm.

Anëtarët e delegacionit gjatë ditës morën pjesë edhe në një seminar akademik në Universitetin e Harvardit, dhe paten rastin të japin kontributin e tyre permes pjesëmarrjes në séancen e diskutimeve. Në mbrëmje, ata u takuan me përfaqësues të Profesionistëve të Rinj SHqiptaro-AMerikan në Boston. “Eshtë kënaqësi e vërtetë të diskutojmë me kolegët tanë nga Kosova për cështjet që na preokuptojnë të gjithëve. Ne jemi të vetëdijshëm se Kosova ka nevojë për zhvillim dhe besojmë mund të japim edhe ne kontributin tone,” ka thenë Faton Limani, student në Harvard University dhe aktivist në kuadër të grupit të Profesionistëve të Rinj Shqiptaro-Amerikan ne Boston.

Gjatë ditës së premte, delegacioni pati një vizitë në Washington, DC, ku Bislimi u ftua për një intervistë në Zërin e Amerikës (VOA), gjatë së cilës u diskutua roli që shoqëria civile ka në ndërtimin dhe zhvillimin e Kosovës, dhe rendësinë e vizitës së delegacionit në fjalë në SHBA. Në Washington, delegacioni pati edhe takime tjera dhe vizita në Capitol Hill.

Kurse, gjatë qëndrimit në New York City, delegacioni pati një drake pune me përfaqësuesit e Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane, kongresistin Joe DioGuardi, znj. Shirley Cloyes, si dhe z. Arslan Cekaj e z. Gjergj Dedvukaj (anëtarë të Bordit të LQSHA-së). Gjatë këtij takimi, u diskutua për punën e madhe që lobi shqiptar në SHBA ka bërë për Kosovën dhe rolin e vecantë që SHBA-të vazhdojnë ta kenë vis-à-vis zhvillimi të mëtutjeshëm të Kosovës. “Janë pikërisht njerzit si ju që duhet të punojnë në vazhdimësi për të cuar përpara Kosovën. Ne i ndihmuam Kosovës për t’u cliruar e për t’u pavarësuar, dhe do të na keni pranë edhe për t’u bërë shtet i zhvilluar në Ballkan. Nuk ka përfaqësues më të mire në këtë kohë për Kosovën sesa njerzit e ri, profesionistë, e të përkushtuar për vendin dhe shtetin e tyre. Andaj, ju inkurajoj të vazhdoni me punën tuaj dhe ju premtoj se dyertë në SHBA do të t’I keni gjithëherë të hapura,” është shprehur kongresisti Joe DioGuardi, president i Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane.

Ndërsa, në Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit të Holokaustit (27 janar) në selinë e OKB-së në New York, delegacioni nga Kosova do të ketë nderin  që të jetë pjesëmarrës në të gjitha ceremonitë e kësaj dite, duke përfshirë ketu edhe pjesëmarrjen në pjesën e ceremoniesë gjatë së cilës të pranishmëve do t’iu drejtohet Sekretari Gjeneral i OKB-së, z. Ban Ki Moon, si dhe regjisori i mirënjohur Steven Spielberg. E vecanta e kësaj ceremonie do të jetë edhe një session I posaqëm I saj që I dedikohet rolit të shiqptarëve në shpëtimin e hebrejëve gjatë Luftës së Dytë Botërore, në të cilin, një fjalë rasti do ta ketë edhe Ambasadori I Shqipërisë në OKB, z. Ferit Hoxha.

“Ne jemi të përkushtuar që të bëjmë gjithëcka që mundemi që ta realizojmë deri në fund procesin e krijimin të një shteti te zhvilluar e të bazuar në ligj. Kjo vizitë i ka shërbyer këtij qëllimi dhe na ka krijuar lidhje e mundësi të reja për bashkëpunim me kolegë nga SHBA-të,” ka thenë avokati Sherif Sherifi, duke përmbledhur shkurtimisht rendësinë e vizitës.

Kurse, Burim Korqa, duke iu referuar nevojës për zhvillim ekonomik, ka thenë se “vizita na mundësoi të kemi disa takime edhe me përfaqësues të bizneseve në Washington, me të cilat ne besojmë ta vazhdojmë bashkëpunimin për të sjellur projekte zhvillimore në vendin tone.”

“Kosova ka potencial për zhvilim, sepse ka edhe resurse të mira njerzore përveq atyre natyrore. Roli ynë duhet të jetë në vijë me nevojat zhvillimore të vendit tone. Mediet janë pasqyrues I ngjarjeve në një vend—qofshin ato të mira apo ajo. Ne duhet të punojmë që shembullin e suksesit të institucioneve simotra në SHBA si dhe përvojën që përfituam këto ditë ta sjellim në vendin tone,” ka shtuar Xhevat Latifi.

Në fund, Faton Bislimi ka theksuar se qëllimi i  vizitës ishte vazhdimësi e punës së njerëzve të vullnetit të mire, për të ndihmuar procesin e shtetndërimit në Kosovë. “Miqësia e popullit shqiptar me atë amerikan në përgjithësi, e miqësia e Kosovës me SHBA-të në vecanti, janë shtyllë kryesore mbi të cilën duhet të ndërtohet vizioni për shtetin e ri të Kosovës. Përkundër sfidave e barrierave, ne duhet të ecim tutje. Gjeneratat e reja të vendit tone do të kthejnë në realitet ëndërrat e paraardhësve, rrugë kjo e cila kalon permes SHBA-ve” ka thenë Bislimi.

Ilirët dhe mohimi i vetvetës!

by

Nga Fahri XHARRA/

Sa më shumë po kalon koha ; sa ma shumë po i  afrohemi një errësimi të madh kombëtar aq më shumë po e shoh  se pse i gjithë ky mohim i vetëvetës .  ”Mos groponi se nuk duhet, mos i preni thonjt natën se nuk duhet , mos i  numroni yjet natën se nuk duhet ”; kështu na thoshin.Dhe ne, ashtu pa menduar fare se pse ishin këto këshilla ,bënim atë që na thonin dhe i përkuleshim mosdijës , e përqafonim errësirën dhe dritën nuk na e donte syri. Na janë mëshefur gjërat me shekuj ,e edhe vazhdojnë të na mëshihen. Prap rreth rrethit  dhe në rrethin pa dalje , dhe prap në frigën nga shpejtësia  e informimit ,mësimit dhe vetëdijësimit. Terr!

Historia na ka ”mësuar” se ilirët nuk kishin shkrim. Ja një paragraf në të cilin flitet për biblotekë ilire. ”..Në Iliri u dërgua Gaius Asinius Pollio me detyrën që të nënshtroj Dalmatët. Me ushtrin e tij u nis nga Italia e veriut përgjatë bregdetit drejt qytetit të Salonit qe ishte ne duart e Dalmatëve. Pasi që merr Salonin i vijn edhe përforcimet nga legjionet e Antonit dhe ai menjëherë nxiton drejt Dalmatëve. Nuk ka shumë shënime gjatë luftës por dihet se, kur ai u kthye në Romë, festoi triumfin e tij mbi Delmatët dhe se djalit të tij, i cili kishte lindur gjatë fushatës së tij në Dalmaci, i vuri emrin Saloninus, në nder të pushtimit të qytetit të Salonit. Me ato që rrëmbeu prej Dalmatëve, ndërtoi bibliotekën e parë publike në Romë.” (biblioteka Atrium Libertatis)

Por kur i kishin librat ,pse mos ta kishin shkencën ?  E kuptueshme se shkenca pa libra nuk bëhët . Po ku mbetën ato libra ? Dhe ku mbeti shkenca ilre e tashëguar nga pellazgët? Po Roma kur erdhe i këndej pari e gjeti këtë vend të shkretë apo kishte njerëz ?

Përkundër dëshirës së humbjes dhe zhbërjes së çdo gjëje ilire , fosilet e s kaluarës  mbetën. Deshëm apo  jo  , ato flasin dhe neve na duhet t  iu japim gjuhën.

Në vitin 2012 u zbulua një qendër historike në bregorën Greda , mbi qytetëzen Çitluk (BeH).Ky është një simbol i gdhendur që shihet nga largë ,Svastika  e gdhendur në maje të sheshtë të një daljeje gëlqerore që ofon pamje fantastike në lindje dhe jug lindje. Më  poshtë  nga ky shkëmb i gdhendur është një rrafshim i qëllimshëm mirë i pastruar që përdorej për ceremonitë fetare parahistorike.

Shkëmbi me svastiken e gdhendur është i vendosur mu në mes të dy  ndërtimeve para- ilire dhe në afërsi të tyre nuk ka mbetje tjera historike ; dhe arkeologët vijnë në përfundim se aty ishte një vend i lashtë i kultit të adhurimit të Diellit në rritje.,mu përshkak të pozitës dhe formës që e ka ky shkëmb prej nga më së miri shifet lindja dhe rritja e diellit

Sipas artefakteve të gjetura në ato dy ndërtimet para-ilire ,del që aty ishte një observator parahistorik – i kohës së Bronzit, dhe me studimet e më tutjeshme do të vërtetohen dhe jipen më shumë njohuri  për këtë vendgjetje arkeologjike në pjesën jugore të Bosnës.

Kurse në majën perëndimore të Gadishullit Peljeshac (në Dalmacinë e Jugut) është rrafshnalta e quajtur Nakovana Në shpellën e gjetur aty u gjetë edhe vend qëndrimi i astrologëve .

Sipas arkeologëve ne e dijmë që Nakovano ishte e banuar që në 8000 vjetëshin e fundit. Shpella e famëshme Spila dhe gjetjet arkeologjike vërtetojnë që njeriu i këtyre anëve ishte i kohës së Neolitit dhe se nuk ishte vetëm si  bujku i parë në Europë por edhe njeriu i detit i lidhur me largësi të medha detare- ishujt e veriut të Sicilisë.

Gjatë mileniumit të katërt para Krishtit popujt që këtu jetonin e kishin ngritur një nivel të lartë të jetës dhe se poçaria ishte njohur nga historianët si Kultura Nakovane.Më vonë

Nakovano ishte edhe qendër Ilirësh në Dalmacinë e jugut nga ku Mbretëresha Teuta e kontrollonte mbretërinë e saj.

Po jo vetëm  në Çitluk dhe  në Nakovano por edhe  në  Kokino kishte observator ,prej nga vërehej qielli dhe lëvizja e yjeve dhe e Diellit , ky vend edhe sot e kësaj dite banohet nga shqiptarët dhe është në bjeshkët e Kumanovës . Quhet Kokino

Kush e thot që Kokino ishte Ilire? por kjo është e vërtetë. Kemi pra të bëjmë me të parët tanë që kishin njohuri astrologjike , mjeksore ,anije ndërtimtarije; i kishin qytetet e tyre ,i kishin mbretëritë e tyre , i  farkonin monedhat  dhe shpatat.

Pse tani Kokino , kur përditë e më tepër ballafaqohemi me papunësi , me ulje të standardit jetësor  dhe me … me …? Por  ne duhet të dijmë se kush ishim dhe si të tillë ta rrisim krenarinë tonë kombëtare e të mos biejmë pre  e mashtrimeve ,vetëmohimeve dhe autozhbërjes.

Ishte viti 2001 , në udhën që mund të ecet vetëm këmbë  deri në maje të bjeshkës ,afër fshatit Kokino , arkeologu Jovica Stanovski e zbuloi një vend arkeoelogjik që daton  që nga Koha e Bronzit . Vendzbulimi qe e ka një dimension hijerëndë është i gdhendur në dy nivele. “Ulëset “ prej guri e mbizotërojnë vendin dhe janë të pikësuara drejtë lindjes.

A ishin ato vende ashtu të paprekura  nga dora e njeriut? Jo. Që nga vizita e pare verehën gjurmët e ndërhyerjes së dorës së njeriut Çdo gjë është e rregulluar që ti përshtatët një observatori qiellor . Sipas koordinatave të Diellit si dhe nga  qeramika e gjetur është konstatuar që Observatori  daton që viti 1800 paraKrishtit. .Ishim pra, ne aty. Të tanët ,punonin aty. Gropime t arkeologjike aty afër  apo aty në vend zbuluan material tëçmuar fragmente qeramike , eshtra shtazësh ,peshore piramidale, fragmente të guarve të bluarjes , dhe zoti e di çka tjetër që nuk tregohet.

Është vërtetuar se vendi i gjetur është përdorur për gjatë du mijëvjeqarëve prK si Observetor , me të cilën shihet kulura e lartë e popullit ,si dhe organizimi shoqëror i pellazgo-ilrëve të kohës .

Na janë mëshefur gjërat me shekuj ,e edhe vazhdojnë të na mëshihen. Prap rreth rrethit  dhe në rrethin pa dalje , dhe prap në frigën nga shpejtësia  e informimit ,mësimit dhe vetëdijësimit. Terr!

25.01.14 Gjakovë

KRYENGRITJA DIBRANE ANTISERBE E VITIT 1920

by

Shkruan:Eugen SHEHU/

  Në ditët e brame të Luftës së Parë Botërore,territoret shqiptare këndej dhe andej kufijve politik të vitit 1913,ishin shndrruar në shesh betejash midis forcate ushtarake të Fuqive Qendrrore nga njëra anë dhe atyre të Antantës nga ana tjetër.Ky  duel forcash,ndonëse do të shkretonte vendin përreth, gjithsesi do të mbante të ndezur shqiptarizmin e popullit tonë,kufijtë e të cilit gjithmonë ndodheshin të rrezikuar.Largimi i pushtuesve bullgarë nga Dibra u shoqërua nga pushtimi i këtyre trevave prej aradhës serbe të Ohrit si edhe me rikthimin e “Dekret ligjit për sigurinë publike në krahinat e çliruara” ose e thënë më shqip,në instalimin e një dhune e terrori të pushtuesve tashmë serb, të cilët kinse ushtria serbe  paska dëbuar Bullgarinë,në fakt veç bëhej ndrimi i pushtuesve.

Në fund të vitit 1918,qeveria shqiptare ishte pothuajse inekzistente.Ate e patën kapluar njëmijë e një halle dhe duke u mbështetur vetëm tek ndihma e Italisë,kjo qeveri,nuk po shihte ende kërcnimin e hapur që vinte prej Beogradit.Pas tërheqjes së trupave Francese nga  Maqedonia shqiptare  si edhe atyre të Austrohungarisë prej veriut të Shqipërisë,Aradha e Ohrit,në marshimin  e saj, e mbajti frymën në Tiranë e Durrës pa asnjë pengesë.Ishin pikërisht marrvehsjet e Fuqive të Mëdha,ato që realizuan tërheqjen e trupave serbe nga Shqipëria por jo nga Dibra ku Aradha e Ohrit kishte synime të qarta,për mos t’i lëshuar kurrë këto territore.Duke shfrytëzuar sidomos varfërinë që pat pllakosur në Dibër,në vitet 1918-1919,komanda e lartë ushtarake e Aradhës së Ohrit mundi të rekrutojë në këtë trevë,në verën e vitit 1919,rreth dy mijë xhandarë,të cilët për të mbajtur gjallë familjet u rreshtuan në formacionet luftarake.Propaganda serbe në Dibër,ngulmonte të theksonte se ky kontigjent po përgaditej për të shkuar në Durrës dhe për të luftuar Italinë e cila qe shtruar këmbëkryq në shettin amë.Për më tej,Beogradi pat emëruar në krye të këtyre trupave  Esat Pashë Toptanin i cili premtonte se me rrëzimin e qeverisë shqiptare në Durrës,do të ish ai që do të merrte në duar frenat dhe do të çonte begati në Dibër.Por paria dibrane,me mençurinë që e ka karakterizuar në çdo moment, e pat kuptuar se inkursioni i dibranëve në Durrës e Vlorë,nuk kish të bënte me çlirimin e viseve shqiptare prej Italisë,por me zavendësimin e një pushtuesi prej një pushtuesi tjetër.Për më tej historia e largët dhe e afërt e dibranëve me serbët nuk njihte ndonjë flirt që kish dalë me sukses,përkundrazi kontradikta e mosmarrveshjeve që ua patën lënë vendin betejave të përgjakura,në këtë kuadër atdhetarët e Dibrës,nuk vonuan që kinse për tu rreshtuar në formacionet e ushtrisë së Esat Pashës,të organizohen dhe të lishin besën për të luftuar kundër okupacionit serb.Për më tej,në këto masa organizative patriotët dibranë krijuan lidhje edhe me trevat e tjera,të cilat vuanin sundimin  e ri serb,kështu,në një letër që Hysni Curri i dërgonte prefekturës jugosllave në Gjakovë,në dhjetorin e vitit 1919,i kërkonte pos të tjerave ; “Shqiptarët nuk po e shofin  me sy të mirë ushtrinë dhe okupacionin e Jugosllavisë,këtej kufirit të Londonit.Na kena nevojë me u forcue në malësi të Gjakovës,të Hasit,të Lumës e të Dibrës së Vogël,për me i ba ballë armikut… Pra shqiptarët nuk mundën me marrë masa  kunder anmikut të madh të tyre (italianëve-shënimi im E.SH)para se me u largue ushtria e Jugosllavisë andej vijës së kufinit të caktuem të Londonit.Ju lutem që të largoni në vijë të kufinit të caktuem të Londonit.Me këtë short,shqiptarët s’kishin me pasë frikë nga ushtria e Jugosllavisë,por kishin me pasë shpinën të nxehtë,për me i ba ballë anmikut të madh e me i lirue vendet e pushtueme të vijës së kufinit të Londonit”.(Arkivi Qendror i shetit –Tiranë.Fondi”Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”dos.13fl.1).

Lëvizja e armatosur që kish misur të organizohej në Dibër e rrethina të saj,njohu impulse të reja në qershorin e vitit 1920,atëherë kur shqiptarët brenda shtetit të tyre,të udhëhequr nga qeveria e re,dalë prej kuvendit historik të Lushnjës,hodhën në det mijëra ushtarë italianë,duke dëshmuar atdhetarizmin e flaktë të tyre.Jehona e epopesë së Vlorës,shërbeu tek e mbramja për t’u rrëfyer popullit dibran se me armiqtë shekullorë më shumë se fjalët,vlejnë grykat e pushkëve.Përmes tyre mund të vinte qetësia dhe paqja e përjetshme.Historiografia serbe,përmes autorit të saj Mihajlo Vojvodiç na bën me dije se në fundin e qershorit të vitit 1920,nënprefekti i rrethit të Dibrës,njoftonte autoritete pushtuese serbe se nëpër xhamitë po tubohen shumë shqiptarë të cilët për një kryengritje masive,është kjo arsyeja që armata e Shkupit,ndërmori inkursionin militar për ruajtjen e “kufijve perëndimorë”,përndryshe mbajtjen nën dhunë e terror të trevës së Dibrës,në të dy anët e Drinit,përkitazi,në të dy anët e kufirit politik të Shqipërisë të vendosur më 1913.

Largimi i turpshëm i mijëra ushtarëve Italinë nga brigjet shqiptare, e detyrojnë Romën në gushtin e vitit 1920,të nënshkruajë një traktat me qevrinë shqiptare,me ç’rast njihte sovranitetin e kufijve shqiptarë,të vendosur në Londrën e 1913-ës.Përballë këtij fakti,qarqet zyrtare të Beogradit shoven u angazhuan së tepërmi për të ndërtuar një politikë sa më “afruese” me qeverinë shqiptare,ku nuk munguan edhe premtimet për të rishikuar ndonjë konflikt të vjetër.Por qeveria shqiptare,mbajti një qëndrim tejet korrekt duke kërkuar disa herë zyrtarisht,nga beogradi që ky të tërhiqte edhe ushtrinë e fundit prej tokave shqiptare brenda kufijve politikë.Për më tej,kjo qeveri pat dërguar në Beograd edhe protesta të ashpra për dhunën dhe terrorin e egër serbomalazeze dhe sllavomaqedonas,të ushtruar mbi Kosovën.Mal të Zi e Maqedoninë shqiptare.Këtare protestave dhe qëndrimit korrekt të qeverisë shqiptare,Beogradi iu përgjigj me një disponim të dukshëm antishqiptar në këto treva,si edhe në organizimin e trupave të Aramtës së Shkupit për të depërtuar në thellësi të kufijve brenda Shqipërisë.Kjo u pa qartë në organizimin e këtyre forcave si edhe boritë e shtypit shoven të Beogradit,që u frynin sa të mundnin luftërave të përgjakshme për të realizuar ëndrrën e kahershme të “starasërbisë”.Është kjo arsyeja që atdhetarët dibranë,të tubuar në Arras,në gushtin e vitit 1920,duke përshëndetur Vlorën heroike,ishin të një mendjeje se pat ardhur ora e madhe të lidhin besën dhe të luftonin në krejt Dibrën për të mos pasë më,këmbë shkjau në tokat shqiptare. Kuvendi i Arrasit,do të shënonte fillimin e një kryengritjeje të madhe antiserbe në Dibër e rrethinë.Aty pos të tjerave u vendos që ;

“ 1- Zgjidhja e një komiteti luftarak

  2- Organizimi dhe bashkërendimi mes fshatrave e krahinave për veprime të përbashkëta,të njëkohshme,të kryengritësve popullorë kundër garnizoneve serbe të përqendruar në tërë trevën e Dibrës.

 3- Vënien e të gjithë kryengritësve dhe udhëheqësve në një komandë unike.

 4- Hyrjen në lidhje me përfaqsuesit e Kosovës për t’i dhënë kryengritjes ndërkrahinore,po kështu dhe me qarqet politke politke maqedonase që kërkonin mëvetsinë e Maqedonisë.

 5- Furnizimi me ushqim të forcave kryengritëse nga vetë fshatrat

 6- Shtabi luftarak i udhëheqësve popullorë,brenda 2-3 ditëve zgjidhi një sërë detyrsh me karakter ushtarak,politik dhe ekonomik”.(“Dibra dhe etnokultura e saj”Vëllimi parë, 1995, faqe 340 ).

Në verën e vitit 1920,në trevën e Dibrës ishin të përqëndruara një sasi e madhe trupash të ushtrisë pushtuese të rregullta serbe.Rreth 12 batalione këmbësorie,sihin të përforcuar me armë të fuqishme artilerie,me armatim tjetër modern si edhe reparte speciale të kalorsisë,të cilët ndikonin së tepërmi me shpejtësinë e lëvizjes taktike.Burimet serbe na bëjnë gjithashtu me dije se trupat e tyre ishin të vendosura në dy skalione dhe formacione të specializuara të tyre (në përbërje të të cilave ka pasur kriminelë ordinerë),herëpashere kanë kryer mizori të egra për të trembur popullin dibran.Duke qenë në dijeni të këtyre formacioneve kriminele,komiteti ushtarak dibran i dalë prej kuvendit të Arrasit,që përpara se të fillonte kryengritja e armatosur,mori masa për largimin e fshehtë të popullatës,në zonat e dislokuara prej ushtrisë serbe,duke shmangur në këtë mënyrë ndonjë katastrofë të mundshme.Atdhetarët dibran,Elez Isufi,Sufë Xhelili,Ramiz Dibra,Jashar Erebara, Ramiz Daci etj,pos të tjerave krijuan lidhje të ngushtë edhe me qeverinë shqiptare të asaj kohe.Në funksionin e Ministrit të Mbrendshëm,Ahmet Zogu,grumbulloi disa qindra xhandarë dhe oficerë të suhtrisë sonë kombëtare,të cilët u dërguan të luftojnë në front,krah për krah,trupave vullnetare dibrane.Ndërkaq,një tjetër ndihmesë që qeveria shqiptare u dha kryengritësve,është padyshim edhe çuarja atje e një sasie të konsiderueshme armatimi dhe municioni,me ç’rast u dha zemër dibranëve.

Sipas të dhënave burimore,kryengritja dibrane filloi në mëngjezin e datës 15 gusht 1920,24 orë përpara sulmit,shtabi kryengritës dibran,pati dërguar lajm në komandën ushtarake  të forcave serbe në vendin e quajtur Llasen,ku e njoftonin ate komandë se mbrenda 24 orëve duhej me doemos të linte pozicionet dhe së bashku me trupat,të kalonte,atanë kufijve të Shqipërisë së vitit 1913. Komanda serbe,ndonëse kishte dijeni rreth përgaditjes së një lëvizjeje popullore,nuk parashihte rreziqe duke menduar se reparti i forcave të saj me ato shqiptare,ishte gati 4 me 1 ,përballë këtij reparti,ekspertët e komandës ushtarake serbe në Llasen,parapanë si mjet më me avantazh për ta,fillimin  evetjës.Nga ana e vet,komanda ushtarake e kryengritësve dibranë duke llogaritur me gjakftohtësi të gjitha rrethanat,mundi të organizojë disa luftime model ku ndërthureshin elementët e Luftës Popullore me trimërinë tradicionale dibrane.Ata në mënyrë prefekte planifikuan të parin sulm në garnizonin e shumbatit ku ishin përqendruar forcat kryesore serbe dhe ku pozicioni gjeografik i favorizonte së tepërmi ata.Duke vendosur përballë garnizonit të shumbatit,kryngritësit më të armatosur,të komanduar prej Sufë Xhelilit,shtabi dibran kërkonte goditjen e fuqishme dhe të menjëhershme,me çrast rrugëkalimet e mundshme të forcave serbe të ushtrisë së rregullt kontrolloheshin rreptësisht prej kryengritësve të tjerëNdër masat e marra prej kryengritësve,ishte endhe largimi i banorëve të fshatrave ; Shumbat,Kala e Dodës,Maranicë,llasen dhe Okshtun,të cilët përbëheshin më së shumti prej grave dhe fëmijëve të cilët nuk mund të bënin rezistencë të armatosur.Kur në agun e 15 gushtit u dha kushtrimi “O burra mbi shkja !” kryengritësit dibran ç’prej 15 – 70 vjeç,u derdhën në sulm të paparë ndaj hordhive të beogradit.Stuhia dibrane e mpleksur me shiun dhe mjegullën e maleve,i gjeti në befasi trupat serbe që gjithsesi nuk besonin të sulmoheshin në front dhe nga të gjitha krahët.Por mençuria e luftëtarëve dibranë kish bërë të veten.Ata ishin të bindur se vetëm kështu,në kohë të keqe,në mënyrë të beftë dhe në sulm nga të katër anët,mund të shpornin prej trojeve të tyre,armikun shekullorë.Ndaj dhe u nisën të paepur drejt sakrificës sublime,në emër të lirisë së shenjtë të trojeve atërore. Kryengritësit e fshatit Çidhën,me të dëgjuar të shtënën e parë të pushkës ( ashtu ka qenë dhënë porosia nga komanda dibrane) u hodhën përmes tymit e armëve dhe mjegullës,nëpër valët e lumit Drin.Kjo manovër e guximshme,bëri që trupat serbe anës Drinit të lënë menjëherë pozicionet e tyre dhe të largohen për në Fushë-Çidhën. Por edhe aty,brenda 3-4 orëve,mbërriti stuhia e kryengritësve dibrnë,nën thirrjet që ngrohnin gjokset,luftëtarët dibranë të fshatit Çidhën rreth 70-80 vetë,mundën të zbrapsin dy kompani të ushtrisë së rregullt serbe të armatosur më së miri dhe të ndihmuar edhe nga topat e artilerisë së lehtë,më tej,këta trima vëhen nën komandën e Sufë Xhelilit dhe mësyjnë pozicionet e reja të serbëve në vijën : Kodra e Ostushit – Selbanter.

Po në agun e 15 gushtit,u sulmua në mënyrë të menjëhershme vendkomanda e trupave të ushtrisë serbe,në vendin e quajtur Llasen.Disa qindra kryengritës të fshatrave të Melanit,Dohoshishtit, Dovolanit,Grevës  etj,iu afruan vendkomandës serbe në 200- 300 metra dhe duke përfituar nga shiu dhe terreni,mundën të organizojnë një sulm rrufe për 40-50 metar.Kaq është dashur që një pjesë e kryengritësve të zënë pozicionet e fortifikuara të trupave serbe,për të vijuar më tej përleshjen deri në orët e vona të asaj nate.Shtabi serb,ndonëse dispononte të gjitha armët dhe mjetet,nuk mundi t’i bëjë ballë kryengritësve dibranë.Duke patur në dispozicion trupa dhe mjete speciale në natën e 15-16 gushtit,ai mundi të organizonte një koridor tërheqjeje duke lënë mbrapa dhjetra të vrarë e të plagosur,si edhe një sasi të konsiderueshme të municionit luftarak. Ndërkaq,në agun e 15 gushtit 1920,kryengritësit e Bulqizës dhe ata të Streblevës,u bashkuan me rreth 250 ushtarë të Ushtrisë Kombëtare Shqiptare,në krye të të cilave ishin atdhetarët dibranë Shevki Shatku dhe Hysni Dema.Vija tokësore Bulqizë-Zerqan, e cila ishte fortifikuar prej trupave serbe,në orën 8të të mëngjezit ishte pothuaj në duart e kryengritësve.Ata nën thirjen karakteristike,ndoqën këmba-këmbës armikun duke i hequr atij mundësinë për t’u organizuar.Të nesërmen,”forcat serbe të detyruara u tërhoqën prej kufirit politik të vitit 1913”(Gazeta “Zëri i Ri” Tiranë,9 shtatorë 1920).

Në këto luftime do të shkëlqente edhe një herë trimëria dhe mençuria e legjendës së Maleve të Dibrës burri Elez Isufi.Ky vetë,në krye të 300 kryengritësve do të ndiqte hipur në kalë krejt luftimet dhe saora gjendej në situatën më të vështirë për miqtë e vet.U jepte zemër atyre jo me fjalë por duke u dalë përparra serbëve me trupat e veta dhe duke luftuar si rrallëkush në ato vise.

Në mesnatën e datës 16-17 gusht 1920,trupat serbe ishin larguar pothuaj plotësisht prej kufijve të shettit amë duke lënë pas disa qindra ushtarë të vrarë dhe të plagosur.Nuk munguan edhe 70-80 robër serb,të rënë në duart e kryengritësve,por falë dinjitetit të kryngritësve dibranë,ata u trajtuan konform ligjeve të luftës moderne.Pjesa më e madhe e ushtrisë serbe, e cila u largua nëpërmjet Grykës së Radikës,u ndoq prej Elez Isufit me trimat e vet deri në afërsi të Mavrovës i ndihmuar në këtë rast edhe prej banorëve të Maqedonisë shqiptare.Është e ndryshme që në këtë betejë të lavdishme 48 orëshe të luftëtarëve dibranë,te kishte edhe humbje nga ana e kryengritësve shqiptarë.

“Dibranët që flijuan jetën për mbrojtjen e trojeve të veta ishin . Osman Paci,Halil Gjoci,Adem Hoxha (nga Fushë – Çidhna),Halil losha,Mevlude Murraku,Shaban Doda,Dali Koka,Abaz Daloshi (nga Kalja e Dodës),Tahir e Adem Duriçi (nga Vajkali-Bulqizë) Halil Hyseni,Abdylla Cara,Murat Hyseni(nga Reçi) Demir e Bajram Lleshi (nga Kastrioti) Majune Noka (nga Grykë-Noka) Xhemail Kanxha e Vehbi Bala (nga Trebishti),Osman Met’hasan dhe Sherig Bali (nga Sokodalli),Allaman Zeneli (nga Kovashica),Ismail Bodurri (nga Okshatina),Alush Bunguri (ng Greva),Allamn Salkurti (nga Rashnopoja),Rushit Spata (nga Blliçja) Shaban Cami (nga Viçishta),Ali Topa (nga Blliceti)”.

( “ Dibra dhe etnokultura e saj ” – Tetovë më 1995 , faqe 343 ).

Në mbrëmjen e datës 17 gusht 1920,ndërsa populli kish përcjellë me dhimbje bijët e vet të rënë në fushëbetejë,në qytetin e çliruar të Peshkopisë valonte flamuri kuqezi i Skënderbeut.Kryengritësit dibranë,në bashkëpunim të ngushtë edhe me trupat e ushtrisë kombëtare shqiptare,në ish gazermat serbe,ngritën xhandarmërinë duke vendosur kudo rendin dhe qetësinë.Ndërkaq me porosi të trimit Elez Isufi,rreth 600-700 kryengritës,nuk u lejuan të shkojnë nëpër shtëpitë e tyre.”Kohë për të festuar nuk kemi,ishte shprehur plaku i mençur prej sllove,por kohë për të ruajtur kufijtë tanë do ti kemi gjithmonë”.Dhe mençuria e trimit Elez Isufi,nuk vonoi të dilte në dritë.

Dokumente të servirura prej historianëve serb,na bëjnë me dije kryengritja dibrane 48 orëshe,ku u npërkëmb lavdia e ushtrisë disa mijëshe serbe,çoi tërmet në qaqet politike të beogradit.Dhjetra telegrame të fshehta,dërguar prej beogradi në Shkup,provojnë egërsinë e qarqeve shoveniste serbe,për të mos u ndalur për asnjë çast në synimet e tyre për copëtimin  e trojeve shqiptare dhe daljen në ujërat e Adriatikut.Elaboratet famkeqe të inicuar në beograd,do të sendërtoheshin përmes mijëra ushtarëve të sjellë  prej serbie që do të derdhnin gjakun për lavdinë e mbretit të tyre shizofren.Jo shumë por vetëm 10 ditë pas stuhisë së kryengritjes dibrane,në kufijtë e shtetit amë shqiptarë,në ato kufijë të cunguar prej diplomacisë evropiane,u shfaqën plot 17 mijë trupa serbe të armatosura deri në dhëmbë dhe të mbështetur prej reparteve të artilerisë së rëndë.

Në mëngjezin e 27 gushtit,në frontin prej 90 kilometrash,prej veriut të Kalasë së Dodës e deri në fshatin më jugorë të Gollobordës,artileria serbe hodhi me tonelata të tëra predhash duke dashur t’i kthejë pozicionet e luftëtarëve dibranë dhe krejt vijën kufitare me Shqipërinë,në tokë të djegur plotësisht.Menjëherë pas ndalimit të zjarrit të artilerisë,mbi 15 mijë forca serbe u derdhën përgjatë vijës Kala e Dodës-Gollobordë duke u ndeshur dhëmb për dhëmbe me forcat e pakta të kryengritësve dibranë.Në mjaft vende si në Kala të Dodës,Lumë,Grame dhe Bllate,kur kryengritësve dibranë iu mbaruan fishekët,luftuan trup me trup me forcat pushtuese suhtarake serbe duke shpërfilluar me këtë rast edhe vdekjen e sigurtë.Natyrsht qëndresa e dibranëve (rreth 1200 vetë) kundër hordhive serbe nuk do të ishte fort e gjatë dhe efikase.Por burrat e Dibrës e kryen këtë akt të pashoq heroizmi për t’u treguar serbëve se për të kaluar kufijtë e Shqipërisë,duhej të kalonin së pari mbi trupat e tyre të përgjakur.Nga ana tjetër,qëndresa e kryengritësve dibrane,i shërbeu edhe lëvizjes së popullatës së Dibrës,për në thellësi të shetit amë,për t’i shpëtuar dhunës dhe masakrave të ideuara në beograd.Ishin me mijëra dibranë që lanë trojet e veta stërgjyshore,për t’u shmangur barbarizmave serbe.Por pati edhe të tjerë që nuk u larguan dot.Jetët e tyre të pafajshme i mori plumbi apo bajoneta e ushtarit serb,i cili ndjente krenari për barbarizmin që kryente ndaj fqinjit të vet shekullorë.Sipas të dhënave arkivore,në muajt gusht-shtatorë 1920,trupat serbe në Dibër e rrethina “… kanë djegur 6603 shtëpi,113 mullinj,101 dyqane dhe magazina,50 xhami,18 manastire,kanë vrarë në mënyrë barbare 238 vetë,38 familje janë therrur,kanë pushkatuar 200 të tjerë kanë hedhur në zjarr të gjallë 300 vetë,prej të cilëve 146 gra e 91 fëmijë”. ( Arkivi Qendror i shtetit Tiranë , fondi 251 , dosja 50 , fleta 18 – 21 ).

  Ndonëse e shtypur në këtë mënyrë barbare,kryengritja e gushtit në Dibër,kundër qëndrimeve aneksioniste serbe,pati vlerat e veta të pakontestueshme.Së pari,vlen të thuhet se ndonëse elementët përçarëse të Dibrës,bënë ç’ishte e mundur të mos arrihej bashkimi ky u arrit plotësisht.Dhe jo vetëm kaq,por bashkimi i gjithë prijësve dibranë,çoi për të parën herë,në krijimin e një shtabi luftarak unik,i cili drejtoi me zotësi luftarake por edhe mençuri krejt kryengritjen.Në këtë kryengritje,u vu re gjithashtu,një kombinim i përpiktë i luftimeve të Vullnetarëve popullorë në pozicionet e para luftarake,me veprimet e çetave që ndodheshin në pozicionet e dyta ose të quajtura ndryshe,pozicione ndihmëse.Ky fakt,po bindëte jo vetëm fqinjët tanë,por krejt evropën se kur bëhet fjala për lirinë e kombit të vet,shqiptarët vështirë t’i dallosh nga mosha,krahina feja apo gjinia.Tek e mbramja,kjo kryengritje në Dibër u ka shërbyer së tepërmi edhe shqiptarëve të jugut të shtetit amë të cilët të kërcënuar prej ushtrive greke,kanë marë zemër dhe mbrojtjen e çdo pëllëmbe të trevave shqiptare.Parë në këtë rrafsh,kryengritja dibrane vlen të shihet si pararendëse e asaj lëvizje të madhe kombëtare për të ruajtur së paku sovranitetin e kufijve shqiptarë të vitit 1913 të Londrës famëkeqe.

Bern-Zvicër