Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909
by dgreca
GEZUAR VITIN E RI 2014!
Redaksia e Gazetes me te vjeter te Botes Shqiptare,”DIELLI” i Shqiptareve te Amerikes, u uron vatraneve, lexueseve dhe te gjithe shqiptareve: GEZUAR VITIN E RI 2014!
Nje urim i vecante shkon per bashkepunetoret e shumte te Gazetes Dielli, qe tash mbulojne jo vetem hapesiren etnike shqiptare, por edhe mergaten shqiptare nga Amerika, Kanadaja, Europa, Australia, Zelanda e Re, kudo ku ka shqiptare.
Qofte vit i mbare per Kombin Shqiptar!
GEZUAR!
by dgreca
Nga Fritz RADOVANI/
Ndoshta, ishte nder rastet e rralla që Populli i Shkodres shihte At Gjergj Fishten,me “përkrenarën” e Françeskanit Shqiptar… Sa kjé gjallë nuk pat nevojë per té!
Askujt nuk i shkonte mendja në Botë se Frati i Gjuhadolit të Shkodres, që pat vue Flamurin e Gjergj Kastriotit në kompanjelin e Kishës me 13 Qershor 1913…Bash me 30 Dhjetor 1940, do të armatosej dhe mbasi vuni edhe “përkrenarën”… do të fillonte atë betejë aq të rrebtë, sa nder pak vende të Botës ka ngja me kenë ndeshja e një Kolosi, që luften e bani me “shpatën” e pakrahasueshme të veten “Hylli i Dritës”… E mbas fitoreve të pasosuna të veta, ulej pranë një blini n’oborr… e këndonte në “Lahutë të Malcis”…
Një Europë “mrrutë”… pat kenë shtangue prej zanit Tij…
E kur e pau me “përkrenare”… nuk iu dha me besue se At Gjergji…u tha: “Paqë”!
Mejtën armët e të gjithë atyne që mateshin me Tarabosh…Ajo “përkrenare” ua nxori kllapinë e sa shekujve perpara, kur nga të kater anët barbarët donin me shue me kenë e mujtun edhe Kështjellat që vazhdonin me i pa nder andrra të hoteleve ma luksoze të kryeqyteteve Europjane…pikrisht, atëherë, kur Gjaku i Shqiptarëve pat ngallnjye!
Dy duer të Shugurueme ngjeshë per parzëm, askujt nuk iu besonte se ishin lidhë per mos me prekë ma me dorë as “heshten” e Tij, me të cilen nuk la anmik pa gjuejtë e rrëzue nder lamije e bregore të lumejve që gjarpnonin nder male e fushat tona!
Heshta e Tij nuk la tradhëtar pa rrëzue perdhé, besa dhe mbasi nuk e perdori ma!
Fëtyra e pashme e gjithmonë e qeshun dukej, sikur ra nder mendime. A thue parandjente doren e hasmit që me thikë i ndej mbas shpine? – Nuk besoj! E cila, nga veprat e Tij nuk ishte kunorë lavdije per Alpet tona e deri poshtë kah Tepelena ynë?
Deri vonë fëmijët e Manastirit, Atij Prijsit Madh mbi kalë, mbasi dielli u zhytej nder strofullat e ujqëve, rrinin tue rravizue mbi dheun e robnuem shkrojlat e Gjergjit…
E bash në Prillin e bukur të Dedë Gjo’ Lulit, Hotnjanët ia thonin Lahutës edhe dy fjalë para se me mbyllë portaret e veta… Edhe pse qejt’ e vazhdonin ulurimen e tyne.
Në pragun e një stuhije të pashoqe që filloi me perkulë edhe kompanjelat, e kur gurtë e tyne filluen me luejtë vendit, një dhimbje ia “këputi Shpirtin”…E Toka, u ça!
Kur të gjithë Shkodranët pritnin me shperthye një ujë i zi si futa që po mbulonte Rozafen, Taraboshin e deri nalt nder Bjeshkët e Nêmuna, veçse, u ndigjue prap një za i mekun që merrte me vete edhe ushtimen e Përkrenarës:
“E n’kjoftë se lypet prej s’ hyjnueshmes Mëni,
Që flijë t’ bahet ndo’i Shqiptar n’ therore,
Qé, mue tèk m’ keni, merrni e m’ bani flij
Për Shqiptari, me shue çdo mëni mizore. –
Oh! Edhe pa mue Shqipnia kjoftë e rrnoftë,
E nami i saj përjetë u trashigoftë!…”
***
Kush ishte Ky flij’ i Meshtarisë ?!..
Ky ishte Frati i Sapës së Shqipnisë…
Ky ishte Frati i Flamurit të Lirisë…
Ky ishte Frati i Shkodres së zharitun…
Ky ishte Frati i Kryqit t’ skalitun…
Ky ishte Frati i Derës plot Dashni…
Ky ishte Frati që bekoi çdo shtëpi…
Ky ishte Frati i pajtimit gjaqeve…
Ky ishte Frati i pafundsisë oxhaqeve…
Ky ishte Frati që s’ njohu kurr frikë…
Ky ishte Frati i “Hyllit” plot Dritë…
Ky ishte Frati që s’ iu tremb as shkaut…
Ky ishte Frati i Bukës së Shna Ndout…
Ky ishte Frati i “Lahutës së Malcis”…
Ky ishte Frati i shpatës ‘e i trimnisë…
Ky ishte Frati që i tregoi Parisit…
Ky ishte Frati që daltoi në trung të lisit…
Ky ishte Frati edhe i pikturës…
Ky ishte Frati i arkitekturës…
Ky ishte Frati i kullave të barotit…
Ky ishte Frati i Burrave të Hotit…
Ky ishte Frati i Plav’s e Gucisë…
Ky ishte Frati edhe i Dardanisë…
Ky ishte Frati i lotëve t’ Çamrisë…
Ky ishte Frati i Vorio Epirit…
Ky ishte Frati edhe i Manastirit…
Ky ishte Frati i shpellave t’ Malsisë…
Ky ishte Frati Flam’rit Pavarsisë…
Ky ishte Frati edhe i kangve t’ motit…
Ky ishte Frati i Trojeve t’ Kastriotit…
Ky ishte Frati i një Abetares…
Ky ishte Frati edhe i Përkrenarës…
(Fragment nga dorshkrimi F.R, “Arkivi i Harresës” 2013).
Melbourne, Dhjetor 2013.
by dgreca
nga Faik Konica/
At Gjeçovin e pata njohur me anë letrash disa vjet përpara Luftës Ballkanike. Më 1913 shkova në Shkodër dhe atje, në Kuvent të Franciskanëve, nji ditë u njohmë me sy e me fjalë të gjalla. Mendimet nderimi, që kisha patur për At Gjeçovin për së largu, m’u shtuan ca më tepër që kur u poqmë. I mesmë nga gjatësia e trupit, pak si i thatë, me një palë sy të zez ku shkëlqente mendja po dhe zemërmirësia, At Gjeçovi fitonte menjëherë besimin dhe dashurinë. Fjalët i kish të pakta po kurdoherë në vend. Vetëm kur në të kuvënduar e sipër takohej ndonjë pikë mbi të cilën kish dituri të veçantë – si për shembëll Kanuni i Lek Dukagjinit ose vjetëritë greko-romane – At Gjeçovi çelej ca më gjatë dhe atëhere ish gëzim ta dëgjonte njeriu. Aso kohe, At Gjeçovi ish “famullitar”, domethënë prift i ngarkuar me shërbimin e një fshati ose rrethi, dhe rronte në Gomsiqe, i pari katunt i Mirditës në udhë nga Shkodra në Orosh. A i vemi mysafirë At Gjeçovit ndonjë ditë të kësaj jave? Më pyeti një herë At Fishta, me të cilin piqesha çdo ditë në Shkodër. Mendimi i një vizite At Gjeçovit më pëlqeu pa masë. Ashtu, pa humbur kohë, u nismë. Një gjë për të vënë re dhe që më mbushi me habi dhe trishtim, është se nga Shkodra gjer në Gomsiqe, një udhëtim shtatë a tetëorësh me kalë, nuk gjetëm as katund, as shtëpi, veç një hani të varfër, ku qëndruam për të pirë kafe, s’pamë gjëkundi ndonjë shënjë gjallësie: një vend i zbrazur e i shkretë, si i harruar nga Perëndia dhe nga njerëzit. Po mërzia e udhëtimit na u shpërblye përtej shpresës, posa arritëm në Gomsiqe, ose, që të flasim me drejt, në famulli të Gomsiqes, – se katundi vetë i shpërndarë tutje-tëhu, një shtëpi këtu, një shtëpi nja dy milje më tej, as që dukej.
Famullia – një bina prej guri, e ndritur dhe e pastër, gjysmë e zbrazur nga plaçka po e mbushur dhe e zbukuruar nga zemra e madhe dhe nga buzëqeshja e të zotit të shtëpisë – qëndronte, mirëpritëse dhe e qetë, anës një lumi. Këtu rronte At Gjeçovi. Këtu e shkonte jetën, në mes të lutjes e mësimeve, një nga njerëzit më të lartë që ka patur Shqipëria: një lartësi e përulur, në mund të afroj e të lidh dy fjalë aq të përkundërta; një lartësi shpirti dhe mendjeje e panjohur nga njeriu vetë, i cili, bir i vërtetë i të Varfërit të Assisit, në pastëri e në vobësi************************* të zemrës tij e dinte veten të vogël. Famullia, shkollë dhe vend këshillash të mira, u jipte fëmijëve themelet e stërvitjes, u përndante fjalët e urta dhe ngushëllimet njerëzve në nevojë. Kohën që i tepronte, At Gjeçovi ia kushtonte studimit.
Merrej ahere me institutat e vjetra të Shqipërisë, nga të cilat një që arriu gjer në ditët tona është Kanuni i Lekë Dukagjinit. Askush nuk mund t’i afrohej At Gjeçovit në diturin e këtij Kanuni. Na tregoi një dorëshkrim nja dymijë faqesh, studim i palodhur e i hollë ku kish mbledhur, radhitur e ndritur të gjitha sa kanë mbetur nga mendimet juridike të Shqipërisë në Kohën e Mesme, mendime të cilat ngjan t’i kenë rrënjët shumë përtej Kohës së Mesme.
Në katin e sipërm të famullisë, përmbi një tryezë të madhe, ishin shtruar një tok vjetërsirash greko-romane, të zbuluara e të mbledhura një nga një, me një fatbardhësi të rrallë dhe me një shije të mbaruar, nga dora vetë e At Gjeçovit. Mbaj mend, veçan, një enë të vogël, të quajtur “lacrumatorium” lotore, asosh që të vjetrit, në besim se të vdekurit qajnë të shkarit e jetës së tyre, i mbulojnë në varr bashkë me të vdekurin, që ky të kish se ku t’i mblidhte lotët. Nuk më shkonte ahere kurrë ndër mend se pas ca vjet secilit prej nesh, miq dhe admironjës të tij, do të kishim nevojë që në gjallësi për nga një lotore, ku të mbledhim lotët tanë për At Gjeçovin…
Bir i përulët i Shën Franciskut, i ditur me një dituri pa tingëllim, po dhe shqipëtar i kthjellët, At Gjeçovit, që i përkiste çdo mirësi, nuk i mungoi asnjë hidhërim, asnjë shpifje, më e çuditshmja e të cilave ndoshta është të mohuarit se ai ish shqipëtar. Sepse ishte lindur në një kufi gjërash, në një kufi ku sot mbaron shqipja dhe nis një tjetër. Ca mendje të klasës së katërt e përmbysin të vërtetën dhe e kthejnë në të sharë atë që është një lavdi.
Po At Gjeçovi është përmi çdo sharje. Emri i këtij njeriu të rrallë do të vejë duke u rritur dhe një ditë famullia e Gomsiqes do të jetë një nga gurët e shënjtëruar të shqiptarësisë.(Dielli-arkiv)
by dgreca
Ali Podrimja/
Ndizja llambën dhe kërkoja ibrikun me ujë. Nëna ma linte afër shtratit. Dhomën e pushtonin pak më vonë karkalecat. Përcillja fluturimin e tyre rreth llambës. Përbiroheshin nëpër të çarat e xhamit ose të plafonit. Asgjë nuk ndërmerrja, as nuk më shkonte ndërmend të ndërroja diçka, bile as xhamin e pëlcitur. Shtëpia ishte gati në ajër. Flatrat e insekteve neveritëse bëheshin të padurueshme. E fikja dritën me rrëmbim, futja kokën nën jorgan dhe ndieja zbrazësinë e dhomës. Në gjumë më shfaqej ndonjë gurgullimë gati e mbytur e Erenikut.
Në mëngjes vëreja: nata nuk kishte qenë aq e qetë. Nëpër mure kacavarej ndonjë flatër karkaleci ose qartë shiheshin vijëza gjaku. Pas ca kohe mësova se karkalecat lanë shkretëtirë gërditëse. Nga gjurmët e harruara lexohej tmerri. Shushurimë të lisit sa vinin e shtoheshin. Mezi shihja një rriskë qielli. Gjethet e tij dallonin nga gjethet e drunjve të tjerë. Tufa e karkalecave aty nuk kishte prekur ende. Më vonë pashë se edhe lisi im kishte nisur të thahej. Një ditë e shkulën me rrënjë si një cung hakaret dhe midis të oborrit lanë një gropë të madhe. Aty mbaronin të gjitha udhët. Edhe dhiaret.
Ajo që më mungonte kishte formën e klithjes, me majë gati të thikës. Gjysmën e udhës e kisha kaluar, megjithëse besoja se ajo tek fillonte. Qetësi absolute më pushtonte. Ishte hera e parë, që gjërat fillova t’i shikoja ashtu siç janë: pa kurrfarë zbukurimi. Fundi i shekullit afrohej, Ballkani përpëlitej brenda hasmërive. Është koha kur lëvizin gurët. Kur të kthehem nuk di sa gurë do t’i kaloj nëpër trojet arbërore. Ata vazhdimisht më ngulfatin. Ndonjë lajm përvidhet: Arbërorët po dalin nga legjendat e mitet dhe po e marrin Europën në sy. Smira nuk i lë të qetë as andej. Ç’popull jemi, more?! Do të ketë lajme taze me siguri. Al Paçino ose Rapsodi do të më zgjojnë me ferk. Arbëria nuk është pikë uji në det. Ajo që më mungonte kishte formën e thikës. Do të shohim, gjak a ujë do të pikojë nën strehë. Fjalët që më mundonin lidheshin nyje.
Çështje mbetej liria, ekzistenca ime në katarkën e derrave.
Nuk di a ka natë që zgjat më shumë se nata që pret të gdhijë. E kalova vijën e fundit me një vrap. Nxitoja të shihja atë që e takoja vetëm në ëndërr. Ia kisha harruar hijallin. Në krah të majtë zgjohësha, në krah të djathtë rrotullohesha. E kisha thyer dikur pasqyrën dhe kisha dalë tinëz nga shtëpia. Më kishte marrë malli të ndërroj fjalë me ata që kisha bërë një gjysmë jete udhë. Takimi i parë: Dukeni mirë, zotëri! Keni qenë te mjeku?, më pyet një mik fëmijërie. Do të shkoj, ndoshta, – përgjigjem në mënyrën e tij – Po ju zotëri, sa herët qenkeni zgjuar. Ai zgërdhihet. Kap maçokun për bishti dhe ikën.
Unë hap derën e kafenesë “Ardhmëria”. Takimi i dytë: Deri në fund të sallës tavolinat. Aty-këtu ndonjë duç cigare dhe shishe të harruara “Skënderbeu”. Kamarieri i zdesh dhëmbët. Dua të zë një vend diku. Nuk bën, zotëri – thotë ai – tavolina është vetëm për pozitarët. Po aty? – ia bëj me dorë. Është e opozitarëve. Bëjnë poterë po qe se mbesin pa karrige. Atje më tutje – vazhdon ai – rrinë telallxhinjtë e tyre. Harrova t’ju them zotëri, se atje lartë bëjnë poterë fëmijët e sigurimcave, kallëzojnë përralla më fantastike për baballarët dhe nuk turprohen para miletit. Siç e shihni, merren me punë të mëdha të atDheut. Aty tek ajo e qëndisme grumbullohen sharësit dhe të sharët. Krejt në fund pëshpërisin hafijet e të gjitha partive. Nuk di kush kë spiunon, por hahen si qentë…Do të thotë se kafeneja “Ardhmëria” qenka një diagonale e çuditshme ku rrëshqitet deri në fund…
Gjendem prapë në krye të sallës. Para meje tavolina të zbrazëta dhe karriget që lëvizin në mënyrë të çuditshme. Më bie ndërmend Mario Soresku dhe deklamimi i tij i hidhur para boshllëkut nacional. Por dallimi në mes karrigeve shqiptare dhe atyre rumune është se pak më vonë në këto tonat do të ulen gjithfarë copash mishi të të gjitha formave e peshave, nga fërkimi i të cilave mund të ndezësh edhe cigaren. Takimi i tretë: Ja kalemxhiu, zbret nga bina. Ndez cigaren në xixën e dy kofshëve që sa përflaken! Më vonë: do të thotë nuk paska vend. Ai prapë m’i tregon dhëmbët. Faleminderit!… Po kush sundon këtu?, e pyes pa të keq. Qoftëlargu ende, zotëri – thotë disi turpshëm, tek i fsheh dhëmbët e verdhë. Ashtu! Në flakën e një qiriu ndezi gazetën te dera dhe ik në shtëpi.
Prapë rënia. Nuk ishte ky kërcim nga Ura e Shenjtë. E shihja pusin e errët që hapej tmerrshëm. Dhe sapo i afrohesha, pashë se me të vërtetë isha i veshur në rroba të vdekjes. Këtë e hetova kur Alenë e Shpëtimtarëve të Kombit mezi e ndriçonte një poç elektriku, të cilin e kishte vënë dikush në një hu për të parë se ç’ndodhte atje poshtë. Poçi fatkeqësisht mezi bënte dritë. Ishte humbur gati në tufën e karkalecave, që thyenin heshtjen mortore duke hëngër njëri-tjetrin. Tamam si … Rënia vazhdonte. Dhuna e poshtërimi nacional i afroheshin tetikut. Mbyll derën e shtëpisë se më tmerron shkretëtira e karkalecave…
by dgreca
The famous Albanian artist has been very influential in rap music in Albania and Europe. Since early on his left his mark as one of the original and talented creators in the field. After a successful music career, Arban Përlala started his acting career, a passion he had since early on. In the following interview Arban talks about his career and his upcoming projects.
What has been your biggest achievement in the field of acting?
Arban Përlala: My role as Tony at the film “Out of touch” 2011. Also my role as myself at the Tv Series “Deka lepta kirigma” 2000-.
How did you get your first break?
Arban Përlala: I don’t think there is such a thing as a first break in any professional career. I have been related to acting since early on in my life. I was 6-7 years old when I was first started to read books. At around 8-9 years old I was reading a lot of books compared to other kids my age. And I was only 10 years old when I performed during Christmas in front of a large crowed at a church, in my hometown in Albania. Then at 17 years old I first performed at a theater show in Athens, Greece. And from then on things kept happening very fast; from reading to writing, to theater, to rhyming, to rapping, to tv/ radio/newspapers and magazines, to acting, to shooting, to feature film.
What is your best quality as an actor?
Arban Përlala: My best quality as an actor is that I am not shy to try. I don’t spend time thinking that I might do it wrong and what then. I just do it. Again and again and again until I do it right and until the director is happy with it.
I have learned this from my career on audio recording studios as I have been executive producer in many projects. Many people involved many of them without the necessary skills at the vocal recording. But when I need that song done and ready -for a commercial project- I don’t have the luxury to spend my time with shy people. The one who does it, does the job. Action!
Where did you study or get your training?
Arban Përlala: I am not trained but I have learned about body language, face expressions and movements. When it comes to memorizing the script, it is natural to me. On this I have been training for more than 14 years of writing and performing Rap lyrics. I have been writing hundreds of lines and I remember most of them very well.
Tell us about some of your favorite characters and your method for developing them.
Arban Përlala: The most important to develop a character, in my opinion is to read the script. Read the script. Read it all. And read it again. Not just your part, all the script. This is a good start to be able to better understand and portray the role you are asked to play.
What have you learned from the directors that you have worked with throughout your career?
Arban Përlala: To read and listen.
Who is your ideal director or role model in the industry?
Arban Përlala: The ideal director or role model is an experienced director, who has done a lot of movies. They can give concrete advice and proper guidance.
Describe your dream role.
Arban Përlala: Dream roles are for script-writers and directors. Me as an actor I function more like a plug-in. Do this. Of course there are some roles that I will never consider.
Interview by Ermira Babamusta