Featured – Page 821 – Dielli

Deklaratë e Eliot Engel për Zgjedhjet Komunale të Kosovës

November 5, 2013 by dgreca

Washington DC – Anëtari i kongresit amerikan demokrati nga New Yorku, Eliot Engel ,anëtar i Komitetit të Punëve të Jashtme , lëshoi deklaratën e mëposhtme në lidhje me zgjedhjet e fundit komunale të Kosovës./

Nga BEQIR SINA, New York/

Engel : ” Zgjedhjet në Kosovë ishin një proces i suksesshëm zgjedhor i cili do të avancojë perspektivat për stabilitet dhe demokraci në Kosovë dhe në rajon më të gjerë.

Miku i dëshmuar i shqiptarëve kongresmeni Engel, thotë në dekleratën e tij se :”Unë dua të përgëzoj qytetarët e Republikës së Kosovës, të cilët shkuan në votime të dielën më 3 nëntor, për të votuar në zgjedhjet komunale . Procesi i votimit ishte, në përgjithësi , transparentë , i mirë -menaxhuar , dhe i rregullt , dhe me pjesëmarrje që ishte relativisht e lartë në tërë Kosovën . Si të tilla , këto zgjedhje paraqesin një hap të rëndësishëm përpara për demokracinë e re të Kosovës ,normalizimi i marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë , dhe rrugën e Kosovës drejt integrimit Euro-Atlantik . ” thekson kongresmeni Engel.
“Megjithatë , thotë ai në dekleratën e tij, unë gjithashtu dënoj fuqishëm dhunën në ditën e zgjedhjeve në disa lokacione në veri të Kosovës . Unë u bëj thirrje autoriteteve për të hetuar shpejt dhe ndjekur penalisht autorët , të cilët kërkonin për të parandaluar qytetarët të ushtrojnë të drejtën e tyre themelore për të zgjedhur lirisht përfaqësuesit e tyre . Unë gjithashtu thuhet në dekleratë u bëjë thirrje autoriteteve në Beograd të bashkëpunojnë plotësisht me Prishtinën dhe EULEX-in në çdo hetim.”

Në fund të dekleratës së tij, kongresmeni Elito Engel thotë se :” Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se këto incidente nuk i zbehin këto zgjedhje nga ajo që përndryshe ishte një proces i suksesshëm zgjedhor i cili do të avancojë perspektivat për stabilitet dhe demokraci në Kosovë dhe në rajon më të gjerë. ” ka deklaruar anëtari i kongresit amerikan demokrati nga New Yorku, Eliot Engel , anëtar i Komitetit të Punëve të Jashtme, dhe mik i dëshmuar i shqiptarëve në Kongresin amerikan.

E vërteta e vrasjes së gjyshit të Rugovës

November 4, 2013 by dgreca

Nga Sejfi Protopapa*/

Para ca kohësh, anëtarët e organizatës internetore Alb-Shkenca diskutuan rreth idesë se babai dhe gjyshi i të ndjerit Ibrahim Rugova ishin ekzekutuar nga komunistët në Kosovë, ngaqë ishin anëtarë të Ballit Kombëtar, e si të tillë, i binte të ishin bashkëpunëtorë të nazistëve gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Se nga u motivua ky debat është për mua mister. Sepse debati lindi kur njerëz nga e gjithë bota po nderonin njeriun, individin Ibrahim Rugova, si një udhëheqës të vërtetë shqiptar, i cili në rrugë paqësore kërkoi me vendosmëri çlirimin e Kosovës nga zgjedha serbe. Dhe mbi të gjitha, a duhet që fëmijët dhe nipërit tanë të vuajnë apo të nënvleftësohen për shkak të veprimeve tona?
Gjëja më interesante në debatin tek Alb-Shkenca ishte se të dyja palët binin plotësisht dakord për një gjë: që çdo anëtar i Ballit Kombëtar automatikisht kishte qenë “i keq” dhe “ipso facto” një bashkëpunëtor i nazizmit.
Z. Auron Tare përcolli në diskutim një dosier të zbulimit britanik si një provë përfundimtare të bashkëpunimit të babait dhe gjyshit të të ndjerit Rugova me nazistët. Ai ofroi të njëjtin dosier për të ndihmuar Alb-Shkencën të shkruajë historinë e Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri. Dhe i njëjti Auron Tare më ofroi mua të njëjtën dosier për të provuar se Mit’hat Frashëri ishte bashkëpunëtor i nazizmit.
Unë i dërgova z. Tare një mesazh në të cilin i sugjeroja se ai dhe z. Kokonozi (një tjetër diskutant) po i referoheshin Mehdi Frashërit, i cili kishte qenë kryeministër gjatë luftës. Ai m’u përgjigj se nuk po ngatërronte emrat. Kjo më bëri t’i shkruaj disa fjalë për Mit’hat Frashërin, udhëheqësin tim gjatë luftës antifashiste të organizatës së Ballit Kombëtar në Shqipëri.
Në 7 prill 1939, kur italianët pushtuan Shqipërinë, Mit’hat Frashëri ishte pronar i një librarie në Tiranë. Në atë librari dhe në atë datë i pati fillimet e saj organizata antifashiste e Ballit Kombëtar.
Asnjëherë gjatë kohës së luftës, Mit’hat Frashëri nuk u punësua në administratat e udhëhequra nga qeveritë e ndryshme kuislinge shqiptare. Ai ishte udhëheqësi nominal i Ballit Kombëtar dhe në këtë kapacitet, ai mbështetej nga një numër shqiptarësh të ndritur, ndër të cilët edhe këta njerëz:
Prof. Abaz Ermenji kishte studiuar në Universitetin e Sorbonës në Paris. Ai u internua në ishullin e Ventottenes nga fashistët italianë. Kur u lirua nga internimi, ai organizoi disa çeta luftëtarësh në verilindje të Beratit për çlirimin e Shqipërisë nga fashizmi italian. Prof. Ermenji udhëhoqi çetat e tij në një ofensivë ushtarake kundër forcave fashiste në Berat (qyteti im i lindjes). Në atë operacion, forcat komuniste ndenjën mbi prapanicat e tyre dhe bënë sehir. Gjatë luftës civile unë isha nën komandën e Prof. Ermenjit.
Prof. Vasil Andoni kishte studiuar në Universitetin Britanik në Stamboll. Ai ishte profesor në Shkollën Pedagogjike të Elbasanit. Ne e konsideronim atë si njeriun më aktiv për rilindjen e shkollave shqipe në Kosovë. Ai ishte bashkëpunëtori më i afërt i Mit’hat Frashërit. Vëllai i tij, Alfredi, ishte zëri shqiptar në ‘BBC’-në e Londrës.
Prof. Safet Butka kishte studiuar në Austri. Ai ishte profesor në Liceun e Korçës kur u internua nga Italia fashiste në Ventottene. Ai ishte udhëheqësi i forcave të Ballit Kombëtar në Kolonjë.
Prof. Zef Pali kishte studiuar për letërsi në Itali. Ai ishte profesor në Gjimnazin e Shkodrës. Ai ishte një orator dhe shkrimtar i shkëlqyer.
Avokat Hasan Dosti kishte studiuar për jurisprudencë në Universitetin e Sorbonës në Paris. Ai kishte qenë kryetari i Gjykatës së Lartë në Shqipëri. Ai udhëhoqi delegacionin e Ballit Kombëtar në Konferencën e Mukjes, ku u takuan përfaqësues të dy grupeve antifashiste shqiptare: Frontit Nacionalçlirimtar dhe Ballit Kombëtar.
Avokat Skënder Muço u ekzekutua nga nazistët në Vlorë. Unë jam krenar për të gjithë udhëheqësit e mi të Ballit Kombëtar, por e quaj veten me fat dhe të bekuar që pata mundësinë të njihem personalisht me z. Muço. Si përfaqësues i Ballit Kombëtar, ai mbante lidhje me oficerin amerikan të stacionuar në afërsi të Himarës.
Z. Hysni Lepenica ishte një komandant i rëndësishëm i Ballit Kombëtar në Shqipërinë e jugut. Ai u vra në krye të forcave balliste në luftimet me forcat italiane në Gerhot të Gjirokastrës.
Prof. Nexhat Peshkëpija, profesor matematike në Gjimnazin e Tiranës ishte një nga bashkëpunëtorët e parë të Mit’hat Frashërit.
Dhe lista mund të vazhdojë gjatë.
Për hir të së vërtetës historike, Z. Auron Tare duhet të jetë i qartë se, në 7 prill 1939 nuk kishte parti komuniste në Shqipëri, kishte vetëm tri grupe komuniste. Partia Komuniste u krijua vetëm pasi forcat gjermane filluan ofensivën e tyre kundër Bashkimit Sovjetik në qershor 1941. Deri në atë kohë, komunistët shqiptarë nuk ishin lejuar nga bosët e tyre sovjetikë të luftonin kundra pushtuesve italianë, sepse në fuqi ishte një pakt mossulmimi, i firmosur nga ministri i Jashtëm gjerman, Ribbentrop dhe ai sovjetik, Molotov.
Unë e informova z. Tare se i kam takuar personalisht gjatë luftës dy oficerët e misionit britanik në Shqipëri: Kolonel MacLean dhe Major Julian Amery. Unë isha prezent, por jo pjesëmarrës në sulmin që forcat e Ballit Kombëtar i bënë një autokolone gjermane në rrugën për në Lezhë. Unë i isha bashkëngjitur misionit britanik që po vrojtonte operacionin nga një majë kodre në distancë. Në fakt, pas mbarimit të luftës, kontaktova me Mr. J. Amery (ai ishte anëtar i Parlamentit britanik në atë kohë) për të nxjerrë nga kampet e aleatëve në Itali kushëririn tim Fatbardh Guri, i cili kishte qenë nën komandën e Abaz Ermenjit gjatë luftës civile.
Marrëveshja e Mukjes në vitin 1943 midis Frontit Nacionalçlirimtar dhe Ballit Kombëtar ishte evenimenti historik më i rëndësishëm që përcakton pozicionin antigjerman të Ballit. Duke nënshkruar atë marrëveshje, komunistët e njohën automatikisht Ballin Kombëtar si një organizatë antifashiste.
Në komunikimin me Z. Tare i kërkova të fokusohej në këtë arsyetim: Partia Komuniste synonte dhe punonte energjikisht për të marrë frenat e pushtetit në dorë. Në bisedat private të udhëheqjes komuniste lufta partizane kundër gjermanëve trajtohej thjesht si një mjet për të arritur atë qëllim. Ndërkohë që po planifikonin vendosjen e diktaturës komuniste, ata nuk mund të lejonin bashkekzistencën e një entiteti politik në vend. Komunistët thjesht do harxhonin energjitë kot me sulme ndaj njerëzve si Mustafa Kruja, Shefqet Vërlaci, Ernest Koliqi, Xhafer Deva e të tjerë, që publikisht kishin mbështetur aksin Musolini-Hitler. Ata kolaboratorë do të zhdukeshin automatikisht nga skena politike fill pas disfatës së forcave të Aksit.
Ishte pikërisht kjo arsyeja që komunistët i përqendruan të gjitha forcat e tyre kundër Ballit Kombëtar. Për më tepër, atyre u duhej të përballeshin me pasojat e Marrëveshjes së Mukjes.
Fushata propagandistike dhe politike kundër Ballit Kombëtar injoroi të gjitha rregullat e ndershmërisë dhe arsyes. Fushata filloi që në shkëndijat e para të luftës civile dhe vazhdoi pa pushim deri në rënien e regjimeve komuniste në Europën Lindore në fillim të viteve ’90. Çdo ngjarje, qenie njerëzore, organizatë e objekt që kërcënonte mendjen paranojake të regjimit iu atribuua Ballit Kombëtar dhe si të tillë, u etiketuan si tradhtarë e të rrezikshëm. Me etiketën e Ballit në kurriz, shumë njerëz u ekzekutuan e shumë familje vuajtën burgime dhe internime. Me atë etiketim në kurriz, edhe fëmijët e vegjël vuajtën, ata privoheshin nga marrja e dhuratave për Vitin e Ri dhe përçmoheshin nga shokët e klasës. Të gjitha mjetet e komunikimit u përdorën për të ofenduar e tallur Ballin, duke përfshirë strukturat qeveritare e partiake, si dhe shkollat e mediat.
Vlen të pranoj këtu se Partia Komuniste ia doli mbanë në fushatën e saj propagandistike kundra Ballit Kombëtar, përderisa edhe sot intelektualët shqiptarë (të vërtetë ose pseudo) akuzojnë të ndjerin Mit’hat Frashëri si një kolaborator të nazi-fashistëve.
Duke përmbledhur, kam këto për të thënë:
1. Në Shqipëri, gjatë Luftës së Dytë Botërore, ngjarjet politike ishin shumë komplekse. Një dosier i shërbimit sekret britanik nuk mund e nuk duhet të konsiderohet si bibla nga historianë seriozë, që përpiqen të zbërthejnë historinë e Shqipërisë së asaj periudhe.
2. Nga radhët e shërbimeve sekrete britanike doli edhe një Kim Philby, i cili ishte një agjent i dyfishtë i sovjetikëve. Mos bëhet fjalë për një dosier të tij?
3. Z. Abdulla Alarupi, një komandant i Ballit Kombëtar në zonën e Pogradecit, sulmoi një autokolonë gjermane që vinte nga Elbasani. Si rezultat, ai kapi rob dy ushtarë gjermanë. Oficeri britanik pranë komandës së z. Alarupi kërkoi që ata të ekzekutoheshin. Ndërsa komandanti ballist refuzoi, duke iu referuar traditës shqiptare sipas së cilës një person i paarmatosur nuk mund të vritet.
Duhet pasur parasysh se replika me z. Auron Tare është thjesht një element anësor në këtë shkrim. Në thelb të shkrimit është pyetja: Si ka mundësi që intelektualët shqiptarë, me përtaci, vendosin ta quajnë Ballin Kombëtar si një organizatë fashiste. Për këtë unë sfidoj çdo njeri që të debatojmë rreth kësaj çështjeje.
Për ata që dëshirojnë të kuptojnë plotësisht përmbajtjen politike të luftës civile në Shqipëri, sugjeroj ta konsiderojnë Marrëveshjen e Mukjes si pikën kulmore të asaj lufte. Në fshatin Mukje, Fronti Nacionalçlirimtar dhe Balli Kombëtar ranë dakord që të koordinojnë operacionet luftarake antifashiste. Balli Kombëtar përfaqësohej nga Hasan Dosti dhe Thoma Horollogaj. Në atë konferencë, Balli Kombëtar bëri vetëm dy kërkesa: që procesi demokratik të zbatohej me rigorozitet në Shqipërinë e pasluftës dhe që Kosovës t’i jepej e drejta të përcaktonte fatin e saj vetë, qoftë edhe me referendum, po të ishte e nevojshme. Në shkëmbim, Balli Kombëtar u ofroi komunistëve ta shkruanin si të donin pjesën tjetër të marrëveshjes rreth çështjeve politike e sociale.
Çdo njeri i paanshëm, e sidomos një intelektual shqiptar nuk duhet të ketë shumë vështirësi për të kuptuar se në Mukje vetë komunistët e njohën Ballin Kombëtar si një organizatë antifashiste. Ata nuk bënë një marrëveshje të tillë me ndonjë organizatë tjetër. Dhe në fakt, fill para luftës civile, Marrëveshja e Mukjes ishte preokupimi kryesor i Partisë Komuniste.
Unë këtë e di nga eksperienca personale, sepse isha i pari person nga Balli Kombëtar që më ra në dorë një dokument me urdhrin e Partisë Komuniste për të filluar luftën civile kundër Ballit Kombëtar. Ai dokument ishte nënshkruar nga Shpati (pseudonimi i Enver Hoxhës).
Në atë kohë Italia kapitulloi dhe forcat luftuese të të dyja kampeve u futën në qytetin tim të Beratit. Forcat gjermane që zëvendësuan italianët nuk u futën në Berat. Ata thjesht nuk kishin trupa të mjaftueshme për këtë gjë në atë stad të luftës.
Prof. Abaz Ermenji, udhëheqësi i forcave të Ballit për atë zonë, e ngriti shtabin e tij në godinën e Bashkisë, ndërsa komunistët e ngritën shtabin e tyre në ndërtesën e Prefekturës, 1500 metra më në lindje. Të dyja palët bashkëjetuan për rreth dy muajsh në paqe. Marrëveshja e Mukjes ishte akoma në fuqi.
Kur urdhëri për të filluar luftën civile arriti në Berat, komunistët vendosën të evakuoheshin nga Berati. Lufta civile filloi dhe vazhdimi i saj tashmë është regjistruar në histori.
Duhet pasur parasysh se deri në shpërndarjen e forcave të Ballit Kombëtar në fund të vitit 1944, sidomos në Shqipërinë e jugut, ekzistonte një vakum i plotë pushteti dhe forca kundërshtare të armatosura konkurronin me njëra-tjetrën. Gjermanët kishin aq pak forca sa mezi mbronin urat në arterien kryesore bregdetare dhe në rrugën Tiranë-Korçë. Komunistët dukeshin qartë në avantazh në drejtim të marrjes së pushtetit pas tërheqjes së gjermanëve. Si rrjedhim, forcat e Ballit Kombëtar ishin të sanduiçuara midis atyre komuniste dhe gjermane.
Për shembull, forcat e Ballit Kombëtar në Berat nuk i sulmuan gjermanët që mbronin nxjerrjen e naftës në Kuçovë dhe këta të fundit nuk sulmuan ballistët në Berat. Ndërkohë, komunistët, duke u treguar të mençur nuk sulmuan as forcat gjermane në Kuçovë e as ato balliste në Berat. Vetëm pseudohistorianët që dëshirojnë dhe/ose kanë nevojë të shtrembërojnë të vërtetën mund ta injorojnë bashkëjetesën e dy forcave antifashiste në Berat dhe Marrëveshjen e Mukjes.
Në lidhje me situatën në Kosovë, dua të filloj me vizitën time atje në 1972, si një nënshtetas amerikan. Gjatë udhëtimit tim nuk kisha shqetësime për sigurinë time personale thjesht sepse z. Rankoviç, ministri i Brendshëm, ishte eliminuar nga Tito në 1966. Duhet theksuar se rënia e Rankoviçit shënoi një erë të re për Kosovën. Më së fundi, shqiptarët e Kosovës me të vërtetë po bëheshin më të lirë dhe më të lumtur për mundësitë e ringjalljes së identitetit të tyre shqiptar. Nga ajo vizitë në Kosovë do përmend dy episode.
Tek po shkoja për në Gostivar, ndalova makinën kur pashë një djalë 10-vjeçar që po ecte në këmbë. E pyeta shqip se ku po shkonte. Ai më tha se po shkonte në shkollën që dukej në majë të një kodre të lartë për të mësuar shkrim e lexim në shqip.
Gjithashtu, unë shkova dhe në Beograd për të takuar z. Fadil Hoxha në zyrat e Partisë Komuniste të Kosovës, që ndodheshin në lagjen më të re beogradase. Fadil Hoxha ishte përfaqësuesi i Kosovës në Federatën Jugosllave gjatë kohës së Titos. Por fatkeqësisht, ai nuk ishte atje. Personit që e zëvendësonte atë i tregova se unë kisha marrë pjesë në luftën civile në Shqipëri si luftëtar i Ballit Kombëtar dhe se desha ta falenderoja z. Fadil Hoxha që i kishte shpëtuar jetën Ejup Binakut nga serbët e Kosovës. Ejupi ishte një mik i imi personal nga Gjakova, i cili kishte udhëhequr një grup prej 500 nacionalistësh shqiptarë, që ishin pjesë e lëvizjes për shkëputjen e Kosovës nga Jugosllavia, të udhëhequr prej intelektualit me shkollim francez, Prof. Selman Riza.
Dua të theksoj se pavarësisht të kaluarës sime si ballist, ose ndoshta pikërisht prej saj, zyrtarët komunistë shqiptarë në Beograd më trajtuan si një vëlla të vërtetë. Ata më dhanë drekë dhe më bënë një shëtitje për të parë qytetin.
Kuptohet që Balli Kombëtar në Shqipëri ishte përkrahës i flaktë i lëvizjes nacionaliste për pavarësi në Kosovë. Ndërkohë, edhe shqiptarët e mirë kosovarë e vlerësonin qartësinë e Ballit Kombëtar në lidhje me të drejtat politike dhe njerëzore të shqiptarëve në Kosovë.
Gjithashtu nuk duhet harruar se misioni ushtarak britanik në Kosovë e kishte atëherë bazën në pronat e familjes Kryeziu. Ndërkohë që po në Kosovë kishte edhe një Xhafer Deva, i cili ishte pro-gjerman dhe i cili organizoi një forcë milicore, që u dërgua pjesërisht në jug të Shqipërisë për të shtypur lëvizjen anti-gjermane atje. Duhet mbajtur shënim se forcat e Xhafer Devës ishin ato që vranë në Vlorë Hamit Meqemenë dhe avokat Skënder Muçon, i cili ishte anëtar i Komitetit Qendror të Ballit Kombëtar.
Partia Balli Kombëtar u krijua në fillim të viteve ’90 në Shqipëri, pas rënies së komunizmit (Balli Kombëtar i viteve ’40 ishte thjesht një organizatë politike e jo një parti). Në fakt, në mënyrë të tërthortë, unë kontribuova për krijimin e asaj partie. Gjithashtu, u takova me disa udhëheqës kosovarë në Zvicër për të diskutuar situatën në Kosovë. Eventualisht, gjatë viteve ’90, shqiptarët në Kosovë dhe kosovarët në Zvicër krijuan partinë e tyre të Ballit Kombëtar.
I solla këto fakte për të treguar se, me sa di unë, nuk kishte në Kosovë gjatë Luftës së Dytë Botërore ndonjë organizatë apo parti politike me emrin “Balli Kombëtar”. Kuptohet që ka pasur shumë njerëz që e simpatizonin Ballin, e për rrjedhojë mund ta kenë quajtur veten ballistë në nivel individual.
Komunistët serbë në Kosovë, të udhëhequr e të mbështetur nga z. Rankoviç, ekzekutuan babanë dhe gjyshin e të ndjerit Rugova, duke i etiketuar ata si ballistë (siç u përmend në diskutimin në Alb-Shkenca) thjesht për të mbuluar motivet antishqiptare të krimit të tyre. Ata shfrytëzuan efektivitetin e kësaj etikete, për të cilën komunistët e Shqipërisë kishin investuar shumë energji propagandistike. Natyrisht, e vërteta historike nuk përbënte prioritet për serbët antishqiptarë. Ndërkohë, Partia Komuniste në Shqipëri e trajtonte të vërtetën si një lojë me pasqyra.
Ata që rinxorën lajmin e gënjeshtërt rreth paraar-dhësve të Rugovës, kuptohet që dëshironin të cenonin e denigronin imazhin dhe trashëgiminë e fuqishme që Ibrahim Rugova ynë i la kombit shqiptar.
*Fizikant bërthamor
në pension, SHBA(Gazeta Shqiptare)

100-vjet më parë:TOPOJANI, “BALLI I PËRGJAKUR I LUMËS”, NË LUFTË DHE QËNDRESË, KUNDËR MASAKRAVE SERBE

November 4, 2013 by dgreca

Nga: Isa Halilaj- studiues,“Mësues i merituar”/

Në dhjetëvjeçarin e dytë, të shekullit XX, ndodhën ndryshime të mëdha në hartën e Ballkanit, kur Lufta e Parë Ballkanike (1912), ndonëse Shqipëria ishte shpallur e pavarur, coptoi me miratim të Fuqive të Mëdha, trojet shqiptare. Serbisë iu dhanë 19.000 km², Malit të Zi një territor aq sa ishte vetë shteti malazez. Por edhe Bullgarisë e Greqisë iu dhanë pjesë nga trojet shqiptare, me Çamërinë në krye.

Kjo ndarje grabitqare pushtuese e trojeve shqiptare, pushtimi ushtarak serb deri në Adriatik e Vjosë dhe mbajtja, pas vendimeve të Londrës, të rajonit strategjik prej serbëve, ku përfshihej Luma, Dibra, Malësi e Gjakovës (Tropoja) dhe deri në thellësi, si dhe masakrimet e vuajtjet, që u shkaktuan banorëve të këtyre anëve, ishin të papranueshme. Pikërisht për këtë, plasi kryengritja e përgjithshme shqiptare e shtatorit 1913. Në të u përfshinë gjerësisht: Dibra, Tetova, Kumanova, Luma, Opoja dhe Malësia e Gjakovës, që i sollën humbje të mëdha ushtrisë serbe, në të vrarë e territor.¹⁾

Në këto luftime u përfshinë edhe Luma, veçanërisht Kalaja e Dodës, Topojani, Gora dhe Opoja, të ndihmuar edhe nga Rrafsha e Lumës, Tërthorja dhe Përdrinja e Hasi me Malësi të Gjakovës. Atyre u prinin trimat e njohur: Qazim Lika, Ahmet Iljazi, Nail Dani, Ramadan Zaskoci, Miftar Sul Kurpali e Bajram Daklani, gjithnjë sipas drejtimit nga Isa Boletini e Hasan Prishtina, me Bajram Currin.

Kjo kryengritje tronditi rëndë Serbinë e Nikolla Pashiqit, e cila e nxitur dhe e ndihmuar nga Rusia, që akuzonte direkt Austro-Hungarinë dhe Bullgarinë, u përgatit seriozisht për ta shtypur me hekur dhe zjarr qëndresën shqiptare. Pasi mobilizoi 110.000 trupa, në një vijë frontale prej 100 km, sulmoi rrufeshëm në drejtimin: Kumanovë- Strugë- Pogradec; Dibër- Peshkopi- Lumë dhe Gjakovë-Has, me armatimin modern të kohës si dhe me artileri e armë mitralimi, kundër një popullsie të pa armatosur dhe që ende lëngonte nga masakrimet e 1912-tës. Një armatë e tërë ²⁾ushtroi dhunë e terror të paparë në territorin shqiptar, Strugë- Tetovë (Maqedoninë Perëndimore), ku u shkatërruan tërësisht 180 fshatra dhe me këto përmasa u goditën edhe Luma, Opoja e Vrrini dhe Malësia e Gjakovës.

Në këtë shkrim do përqëndrohemi, këtë radhë, vetëm në përshkrimin e masakrave serbe, në zonën e Topojanit të Lumës. Ajo është një krahinë e njohur, si një nga shtatë bajrakët e saj, me vitalitetin e një populli të vyrtytshëm, punëtor e liridashës, besnik i idealeve kombëtare. Shtrihet nga Gryka e Vanave e në Kallabak, nga Teja e Bicaj, te mali i Borjes dhe ka fshatrat: Topojan, Brekij, Xhaferaj, Turaj, Shtrezë, Novosej, Kollovoz, Nimçe, Lojme e Bele. Qendra është Topojani.

Banorët e kësaj krahine, të njohur si “balli i përgjakur i Lumës”, për heroizmin dhe sakrificat e mëdha për liri e pavarësi, kanë lënë gjurmë të pashlyeshme me gjakun e derdhur për trojet shqiptare, nga Prekupia e deri në Nish, Kacanik e Duhle, në Pikllimë e Glloboçicë. Për këtë gjë, flet vetë historia, flasin pirgjet e varret e të rënëve, jehojnë këngët e trimave të rënë në beteja³⁾.

Topojanësit, ndonëse nga gjiri i tyre nxorrën figura të shquara, si Sinan Pashën, disa herë sadriazem i Perandorisë Osamne e pashallarët e tjerë, iu përgjigjën Rilindjes dhe Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, për në luftën kundër sundimit otoman. U përfshinë besnikërisht në kryëngritjet shqiptare në periudhën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe deri në shpalljen e Pavarësisë, më 28 nëntor 1912. E njohur është pjesëmarria e tyre në betejat kundër osmanëve në Kaçanik e Shtimje, në Duhle e Qaf-Zhuri, në Vrri e Lumë, me prijës Ahmet Iljaz Qehajën, Abdyl Myrtën, Jemin Alinë, Bilal e Islam Bashën e tjerë.

Por trimëria, heroizmi dhe sakrifica sublime e topojanasve ,në luftën për trojet dhe lirinë e pavarësinë e popullit shqiptar, kundër shovinizmit pushtues barbar serbo-sllav, ka njohur permasat e nje atdhetarizmi të pa shoq. Ata u treguan atdhetarë, që u dhimbsej çdo pëllëmbë e tokës amtare. Ndaj ata, kur e panë se Porta e Lartë Osmane i bëri plaçkë tregu trojet shqiptare, me dobësimin e saj dhe ngjalljen e shtetit serb, u ngritën si trup i vetëm në luftë kundër sulmit të ri pushtues dhe barbar sallavo-serb, që solli Lufta Ballkanike e viteve 1912 e 1913.

Në përbërje të 3000 lumjanëve dhe kosovarëve, gjatë viteve 1912-1913, topojanasit luftuan me vetëmohim kundër ushtrisë serbe, në Shtimje – Caralevë dhe Duhle, të prirë nga trimat Ahmet Iljaz Qehja, Zaim Hamza dhe Abdyl Mirtja. Në fushën e betejës mbetën të vrarë 9 dëshmorë: Zaim Hamza, Mustaf Bilali, Hamdi Aqifi, Halil Xhezahiri, Muharrem Allaraj, Dilë kamberi, Feriz Ahmeti, Mustaf Tahiri, Sadik Dautllari. Aty mbetën edhe katër dëshmorë nga Novosej: Xhelil Xheza , Kurtish Parllaku, Sulejman Beqa e Mehdi Noka.⁴⁾

Para kryengritjes së shtatorit 1913, topojanasit u pozicionuan në Lak të Gllopoçicës, duke u shkaktuar serbëve shume të vrarë e të plagosur. Po aty, duke luftuar deri trup me trup kundër mitralierëve serbë, ranë dëshmorë edhe 9 djem të tjerë nga Topojani e Brekija dhe aty i kanë varret: Arif Muharremi, Baftjar Tahiraj, Esat Allaraj, Farruk Islamaj, Shaqir Islamaj, Ibrahim Allaraj, Miftar Tahiraj, Qazim Allaraj e Bajram Hafuzi.

Në vazhdim të qëndresës burrërore, gjatë shtatorit e në fillim të tetorit 1913, pak para masakrës së Topojanit, kryengritësit e Topojanit, Opojës dhe Gorës, luftuan kundër reparteve serbe në Vranisht e Rapçe, rreth Pikllimës, të drejtuar nga Kadri Shahini, Qazim Lika e Nail Hysen Dani.⁵⁾ Në këto luftime janë vrarë 20 djem nga Topoja: Kadri Shahini, Mustaf Çuni, Bajram Maliqi, Hafuz Allaraj, Mehmet Shpata, Ramadan Allaraj, Sali Karanxha, si dhe nga Gora : Qerim Krasniqi, Murat Murati, Daljan Basha e Vehib Beqiri. Pati dhe shumë të plagosur e nga serbët mbetën mbi 30 të vrarë e të plagosur.⁶⁾

Forcat e mëdha e të freskëta të ushtrisë sërbe, duke përdorur zjarr e mitralime, armë që shqiptarët nuk i kishin, më në fund, bënë të mundur që ta thyenin kryengritjen e shtatorit 1913. Ushtria e ardhur nga Dragashi, pasi dogji e shkatërroi veçanërisht Opojën, mbuloi fshatrat e Topojanit me një terror e masakrim të padëgjuar. Në Novosej therën dhe hodhën në zjarr nënën e Islam Bashës, me femijët dhe një kunatë të saj.⁷⁾ Pra, u zhvillua një luftë hakmarrëse e pashembullt. Ekspeditat ndëshkimore armike mbuluan si korbat e zinj gjithë territorin, pa lënë asnjë mundësi organizimi dhe qëndrese popullore. Në befasi, dogjën shtëpitë e lidhën të gjithë burrat e djemtë dhe pushkatuan mbi 620 veta. Nga ata, në Topojan, në vendin e quajtur Rajme, u vrane njëherësh 400 veta, të gjithë burrat e fshatit, në 2 deri 8 frymë për familje, në mes të të cilëve 38 familje u shuan plotësisht. Në Brekij, aty në Huca, ku janë varret, po edhe te Proska e Lecës, te arat e Xhelilit në Lama e në Kingel të Dinës, janë vrarë e therur gjithësej mbi 120 veta. Ndërsa në Xhaferaj u vranë 40 burra dhe të gjitha shtëpitë u dogjën. Novosejasit ndihmuan në varrimin e të vrarëve dhe morën jetimët në familjet e tyre.

Masakrime barbare u bënë edhe në Nimçë. Aty, te Shpella e Ibrës, janë varrosur mbi 50 veta nimçianë, të fiseve Hoda, Koboçi e me pak Toshi. Në Lojme, te vendi, që mori emrin Shtegu i Shehitëve, afer hidrocentraleve të rinj, janë masakruar 95 veta, pa kursyer gratë e fëmijët, të fisit Krasniqi, Meqi e Veizi. U eliminuan familjarisht Mahmut Selmani e Rushit Rexhepi. Nazif Manit ia vunë kokën e prerë mbi një hu, në mes të fshatit; masakruan Hate Shaqirin, familjarisht; ndërsa Zyme Bislimin e therën, duke i nxjerrë fëmijën e palindur. Uvranë, në përleshje me serbët, Miftar Qerimi, Hashim Veizi dhe Istref Saiti, në Lojme e Ramadan Alija, në Brekijë.

E njëjta situatë, para dhe pas kryengritjes së shtatorit 1913, ndodhi në Opojë dhe Gorë. Në Restelicë u masakruan 9 krerë popullorë, në Brod 5 krerë popullorë, ndërsa në Gllopoçice myftiu i Gores dhe Opojës, kurse në Brrut të Opojës u pushkatuan 42 burra dhe u varrosën te Lugu i Brijës; 22 në Bresanë dhe 20 në Bellograd. Djegie e masakra u bënë edhe në Bresnë, Pllavë e Zgatar.

Për Fshatrat e Topojanit, studiuesi Naim Manaj, në kontakt me dëshmitarë okularë të ngjarjeve, ka arritur të evidentojë një pjesë të të masakruarëve me emra, në librin e tij, “Jehona e Topojanit”^8). Aty jep listën jo të plotë të personave e familjeve te masakruara të kësaj zone dhe konkretisht: Në Topojan 38 familje, në Brekijë, 72 veta , në Xhaferraj 33, në Lojme 50 familje me 91 veta, në Nimçë 29 të pushkatuar dhe hulumtimi i emrave vazhdon. Veç këtyre, autori jep edhe listën emërore të dëshmoreve të Topojanit, me 30 veta të shpallur, po mund të ketë dhe të tjerë.

Gjithë ky gjak i derdhur pa kursim, për “hatër te vatanit”, dokumentohet me varret, kujtimet e pasardhësve dhe këngët e trimave. Është i dokumentuar e argumentuar në kancelaritë dhe shtypin e kohës, në Ballkan, Europë dhe Amerikë. Revista “Spektër”( nr.89/2000) citon gazetën gjermane “Frankfurt Zeitung”, për masakrën në Lumë.⁹⁾ E njëjta revistë citon librin “Akuzë, që Ulërin”, të shkrimtarit hebre, Leon Freundlih. Ai ka protestuar për zhdukjen masive të shqiptarëve nga serbët, në ato vite. ¹⁰⁾Jehona e e këtyre ngjarjeve ka gjetur pasqyrim te gazetat “Përlindja e Shqipërisë” (janar, 1914), “Liri e Shqipnisë” e “Corriera Dela Sera”, me shkrimet e Sotir Kolesë. Ai jep maskarat e 27 fshatrave të Lumës, ku peshën më të madhe e mbajnë Topojani dhe Përbregu. Po këto masakra çnjerëzore përshkruhen, me mënyrën e tyre, edhe te gazetat “Radniqke Novine” dhe “Politika” të Beogradit (1913), “Obzor” e Zagrebit, “Rruga Jonë” e Francës, “Sharri” i Opojës etj.

Kjo jehonë, për masakrat serbe në Topojan, ka gjetur pasqyrim me argumente në veprat e studiueseve tanë të mirëfilltë, si: Thoma Murzaku, Xheladin Shala, Shefqet Hoxha , Shaban Braha, Tahir Kolgjini, Qemal Mataj, Xhafer Kovaci, Naim Manaj, Vangje Kasapi, Akif Bajrami, Ramiz Fiqori, Muhamet Pirraku etj.

Për jehonën e këtyre ngajrjeve historike edhe vetë topojanasit e zona në fjalë kanë punuar e mund të kishin punuar më shumë, për ruajtjen e këtyre vlerave e transmetimikn e tyre te brezi i ri. Por rastet pozitive të kësaj përkujdesjeje, nuk kanë munguar, si nga veteranët Xhemali Izet Miftaraj e Hazir Sinan Aliaj, për varrezat dhe Naim Manaj, Agim Dafku, Avdi Noka etj., me shkrimet e tyre.

Domethënëse është se, në Lapidarin- Flamur, në qendër te Topojanit, shkruhet: “Me 15-20 tetor 1913, u masakruan barbarisht 620 djem të fshatrave Topojan, Brekijë e Xhaferaj, të cilët luftuan për mbrojtjen e Atdheut, kundër shovinistëve serbë”. Pra, këto burime e monumente duhen ruajtur si vetë historia dhe jeta e popullit tonë, pa të cilën nuk mund të sigurohet ardhja e brezave të rinj.

Literatura:

“The Voice of truth” June/Deci 2005. Shpalime historike: Kryengritja Shqiptare e vjeshtës së vitit 1913, nga Sheradin Berisha.

D.Tucoviq, te “Serbia dhe Shqipëria”, thekson: Kryengritja shqiptare e shtatorit, për shkak të së cilës Serbia u shtërngua të mobilizojëj përsëri afër tre divizione, është një shembull klasik, që tregon se si shkaktohen luftërat koloniale.

Sh. Braha: “Beteja e Drinit kundër agresionit serb”, Prizren, 2000.

N. Manaj: “Jehona e Topojanit”, 2003, fq. 46-52.

Sh. Hoxha: “Luma në luftë për Liri”, Tiranë,2000, fq.16, 171.

N. Manaj: Vepra e cituar, fq.80.

Po aty, fq. 91.

N. Manaj: Vepra e cituar, fq. 95-112.

Revista “Spekter” Nr.85 (2000), fq. 13, citon gazetën gjermane “Frankfurt Zeitung” për masakrënnë Lumë:”….fëmijët u dogjën në kashtë, në sy të prindërve dhe më pas u masakruan prindërit me batare pushkësh e me bajoneta”.

Sipas “Spektër”(fq.11), citohet libri “Akuzë, që ulërin” i Leon Freudlih, hebre, i cili shkruan: “Ushtria dhe bandat çernike serbe bënë barbarizma, që nuk kanë të përshkruar. Me qindra e mijëra burra të paarmatosur, të therur… Me qindra fshatra dhe qytete, të djegurae të rrafshuara për tokë!”

Tiranë, tetor 2013

KAS lançon klipin e ri “Piano”

November 3, 2013 by dgreca

Nga: Ermira Babamusta/

Artisti i sukseshëm Kastriot Preteni, që njihet me pseudonimin KAS ka publikuar videoklipin e tij të ri me titull “Piano”, dedikuar Kosovës dhe popullit të saj. Kënga bën fjalë për luftën e Kosovës, vuajtjet e popullit shqiptar dhe historinë e familjes së Kastriotit gjatë luftës.

“Mua nuk më kujtohet shumë prej vitit 1997, sepse kam qenë shumë i vogël kur filloi lufta dhe kam jetuar në Norvegji në atë kohë. Më kujtohen shumë mirë ngjarjet që më ka rrëfyer familja ime dhe si e kanë plagosur gjyshin tim, Mursel Preteni,” tha Kastriot Preteni.

Artisti zgjodhi titullin e këngës “Piano” si një metaforë për paqe ose qetësi. Kënga “Piano” me lirikë shkruar nga vetë KAS, mban një minutë heshtje për viktimat e luftës. Videoklipi u xhirua në verë 2013 në Mitrovicë dhe Shalë. Piano është një homazh kushtuar të gjithë viktimave të pafajshme shqiptare të Kosovës, që dëshmuan krimet e luftës. Videoklipi u lançua online me 2 nëntor 2013 dhe mund të shikohet në këtë link: http://www.youtube.com/watch?v=nbhbx9-v_sY. Singli është në dispozicion në iTunes, Spotify dhe Amazon.

“Nuk duhet harruar historia dhe e kaluara e popullit tonë. Kam xhiruar pesë videoklipe deri tani dhe Piano është i pari xhiruar në vendin tim, Kosovë, dhe nuk do kisha zgjedhur temë më të përshtatshme se historia e këngës. Dua t’i tregoj botës për identitetin tim shqiptar, me të cilin krenohem,” u shpreh KAS.

“Xhirimi i spotit është bërë në Kosovë për së pari herë me një kompani daneze udhëhequr nga një artist kosovar mjaft i talentuar Dardan Jashari”, shtoi KAS.

Kastriot Preteni ka lindur në Suedi në 1992 dhe me muzikën hip hop merret që në moshën 11-vjeçare. Ka performuar koncerte në Norvegji, Kosovë, Shqipëri, Suedi, Danimarkë dhe Gjermani. Në festivalin e famshëm “Top Fest” u prezantua me këngën “Ndjehem Mirë”, vlerësuar si një nga performancat më të mira dhe fuqishme të festivalit. Me mbi 100,000 klikime në youtube, superhitet e tij janë: “Imma Get My Piece”, “Till Death Do Us Part” dhe “Product of Society”. Për më shumë rreth artistit vizitoni www.facebook.com/KASMUSIC1.

JA PËRSE KRERËT E LËVIZJES KOMBËTARE SHQIPTARE PËRKRAHËN LËVIZJEN XHON TURKE

November 3, 2013 by dgreca

KRERËT E LËVIZJES KOMBËTARE SHQIPTARE PËR TË MBROJTUR SHQIPRINË ETNIKE NGA PROPAGANDA BULLGARO-SLLAVE NË FILLIM PËRKRAHËN LËVIZJEN XHON-TURKE/

Nga Prof. Dr. Vebi XHEMAILI/ Universiteti Shteteror i Tetoves/

Figurat kryesore të shqiptarizmit të dhjetëvjeçarit që parapriu revolucionin xhonturk të vitit 1908, ishin pothuajse të tëra figura shqiptare, qoftë edhe për një kohë të caktuar në bashkëpunim me opozitën xhonturke. Shumë prej myslimanëve shqipfolës, si Nijazi Resnja, “heroi i Revolucionit”, para së gjithash ndienin veten si xhonturk dhe jo veprimtarë të nacionalizmit shqiptar. Ndonëse disa veprimtarë të shqiptarizmit më vonë u bënë kundërshtarë të rreptë të xhonturqve, marrëdhëniet midis shqiptarizmit dhe xhonturqve ishin shumë të ngushta, siç mund të vërejmë nëpërmjet rasteve vepruese të Ismail Qemalit, Ibrahim Temos, Dervish Himës, Shahin Kolonjës, Nexhib Dragës dhe shumë të tjerëve. Siç dihet, Dr. I. Temo shpalli krijimin e “Shoqërisë së Fshehtë” që shumë shpejt u njoh si shoqëria “Bashkim dhe Përparim”. Vetë Dr. Ibrahim Temo futi në këtë shoqatë deputetët e Kosovës, Ibrahim Efendiun, Nexhip bej Dragën dhe deputetin e Korçës, Shahin bej Kolonjën. Shokët u ngarkuan të ngrinin degë edhe në qytetet më të mëdha të Shqipërisë Lindore nga Shkupi deri në Ohër.[1]

Në vitin 1907-1908 shumë oficerë ishin bashkuar me Komitetin “Bashkim e Progres”, midis tyre ishin disa oficerë shqiptarë që flisnin si shqipen ashtu edhe turqishten, si Enver Beu i Manastirit, Beqir Grebeneja në Grevenë, Nijazi beu në Resnje dhe Ejup Sabriu në Ohër. Këta, si oficerë, gëzonin shumë autoritet në mesin e popullatës. Degë të ndryshme të Komitetit ishin themeluar në Selanik, Manastir dhe Shkup. Dega e Shkupit në mënyrë të veçantë ishte themeluar nga vetë Nexhip Draga, ish- nxënës i shkollës së administratës, që u bë me kërkesën e Komitetit Osman për liri, përpara se të shkrihej dhe të hynte në KPB. Në vitin 1908, në Shkup, Nexhip Draga, ish-nxënësi i mylkies u bë një nga njerëzit e fortë të KBP. Në Mitrovicë, Suljeman Kylçe, një oficer i ri nga Tetova, iu bashkua celulës lokale.[2]

Nijazi Resnja ushtarak me origjinë shqiptare, më vonë, në revolucionin e vitit 1908, u bë një nga heronjtë më të shquar shqiptar. I lindur në vitin 1873 në rajonin e Resnjës, në jugperëndim të Manastirit, ai kishte studiuar në idadijen ushtarake të Manastirit, por profesorët i kishin futur ndjenjën e patriotizmit osman. Më vonë, në vitet 1894-1897, kishte ndjekur shkollën ushtarake të kryeqytetit. Më 1897 kishte marrë pjesë në luftën greko-turke. Më tej ishte emëruar në Ohër dhe që prej 1904, bënte pjesë në batalionin e tretë të ndjekësve të çetave. Ai u ndikua nga reformat e bëra nën presionin e Fuqive të Mëdha, pas revoltës së Ilindenit. Për të Evropa i shtynte të krishterët të ngriheshin dhe me ta ajo dëshironte humbjen e Turqisë. Turqit nuk mund t’i linin më kështu rusët dhe austriakët që të zhvillonin propagandën e tyre në Shqipërinë Lindore, me qendrat e saj në Manastir dhe Shkup. Bullgarët, njëlloj si edhe armenët, kishin arritur ta bindnin opinionin evropian dhe të fitonin simpati nga ana e tyre. Pra, Fuqitë Mëdha ishin ato që dëshironin të gjymtonin Shqipërinë. Projektet e tyre ishin që ta ndanin në dy pjesë. Ata kërkonin me çdo kusht ta fshinin pjesën e Shqipërisë Verilindore. Ata i bindën satelitët e tyre në Ballkan, Serbinë, Malin e Zi dhe Bullgarinë, që sa më parë të fshihet Shqipëria Verilindore e banuar me shumicë me shqiptarë myslimanë. (V.Xh).

Po ashtu, një oficer tjetër shqiptar që i ka bërë shumë dëm Lëvizjes Kombëtare Shqiptare ishte edhe Beqir Grebeneja, i lindur në vitin 1882, në fshatin Çorhlu afër Grevenës, i cili kishte ndjekur të njëjtin arsimim ushtarak si Nijazi Resnja, fillimisht në Manastir, ku ishte ndikuar nga propaganda kundër absolutizmit hamidian, dhe më vonë në shkollën ushtarake të Stambollit, ku ishte diplomuar në vitin 1903. Merr pjesë për tre vite në luftën e Jemenit. Më 1907 ishte emëruar udhëheqës në vendlindjen e tij, në batalionin që ishte i ngarkuar të luftonte çetat. Në dhjetor 1907 iu bashkua Komitetit “Bashkim e Progres”. Pak pas transformimit, në vendlindje, më 1908, mësoi se Nijazi Resnja kishte dezertuar, Ai bëri të njëjtën gjë dhe vendosi të formonte çetën e tij në anën e Grevenës, për të “shpëtuar atdheun Osman”. Ky ka denoncuar çetat greke të organizuara nga kisha greke dhe të mbështetura nga qeveria greke, si dhe mos veprimin e administratës osmane përballë tyre. Mbi të gjitha gjykonte se myslimanët gjendeshin në një situatë shumë më të vështirë se sa të krishterët. Këta të fundit kishin pasur fuqishëm edhe patrikanën e tyre. Ky ishte me shpirt turkoman, prandaj deri në fund luftoi për Perandorinë turke, kur nuk u pajtua me shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, në fund i përgatiti edhe atentat Ismail Qemalit. Dhuna ushtarake mbi shqiptarët u denoncua botërisht nga shqiptarët e Stambollit. Në fund të tetorit u formua një Komitet nismëtar Kombëtar, i përbërë nga doktor Zenel Abedini, doktor Ibrahim Temoja dhe Mehmet pashë Deralla (Tetova), i cili organizoi në Aksaraj të Stambollit dy tubime të rëndësishme, njërin më 27 tetor dhe një tjetër më 5 e 8 nëntor 1909.

SHKUPI DHE MANASTIRI DY QENDRA KRYESORE TË LËVIZJES KOMBËTARE SHQIPTARE

Në këto kondita të reja, në Shqipërinë Lindore (Maqedoninë e sotme), rrethanat e veprimit të lëvizjes xhonturke ishin të favorshme. Ajo tani mundohej ta vënte nën kontrollin e saj lëvizjen shqiptare që kishte marrë hov të madh në Manastir dhe Shkup. Por edhe krerëve shqiptarë u konvenonte lëvizja xhonturke, pasi ishin të bindur se nëpërmes xhon-turqizmit do të frenonin lëvizjen për autonominë Maqedonisë, që shkonte në dëm të bashkimit kombëtar shqiptar. Siç dihet lëvizjen maqeonase me të madhe e mbështetnin Bullgaria dhe Rusia me të gjitha mjetet financiare. Prandaj ajo për shqiptarët mund të quhet vetëm si kryengritje e imponuar. V.Xh).

Xhonturqit u përpoqën qysh në fillim t’i vinin klubet shqiptare nën ndikimin e tyre dhe t’i shkrinin ato në klubet xhonturke. Me anën e elementëve të moderuar, ku ndër përkrahës të parë të bashkëpunimit në fillim me xhonturqit ishin: Midhat Frashëri, Mehdi Frashëri dhe Abdyl Ypi.[3] Komiteti “Bashkim e Progres” ushtronte ndikimin e vet mbi udhëheqjen e dy klubeve të Selanikut dhe atë të Stambollit, të cilët donin të ruanin rolin udhëheqës mbi klubet e tjera shqiptare. Por patriotët shqiptarë e demaskuan veprimtarinë e veglave të xhonturqve në klubet shqiptare, siç ishte rasti me klubin e Selanikut dhe me qëndrimin e mbajtur nga Mehdi Frashëri dhe Mid’hat Frashëri.[4]

KRERËT E LËVIZJES KOMBËTARE SHQIPTARE NË KRYE ME ISMAIL QEMALIN U VUNË NË MBROJTJE TË INTERESIT KOMBËTAR

Në rrethanat e paraqitura në mbrojtje të interesit kombëtar, krerët e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare e përkrahën Komitetin “Bashkim dhe Progres”, pasi ky Komitet në fillim i plotësonte kërkesat e shqiptarëve duke u dhënë atyre të njejta të drejta me kombësitë tjera të Perandorisë, që nënkuptonte edhe mbrojtjen e shqiptarëve. Kjo e shtyu Ismail Qemalin që në Kongresin e Parisit të turqve të rijë, që në atë kohë i mërguar politik, të deklarojë se ishte në favor të gjithëve një regjim konstitucional. Prandaj më 1908 shumë shqiptarë ishin bërë anëtarë të këtij Komiteti, i njohur si Komitet “Bashkim dhe Progres”. Pasi ishin të bindur se xhonturqit me ardhjen e tyre në pushtet do të mbronin tërësinë territoriale të Perandorisë që nënkupton edhe të shqiptarëve dhe do të stoponin reformat e filluara në vilajetin e Manastirit dhe Kosovës, si zona më të rrezikuara të Shqipërisë, pas reformave të Myrstagut.

Edhe Mit’had Frashëri ndante mendimin e krerëve shqiptarë ku do të deklaroj: ”Një autonomi sllavomaqedonse do të rrezikonte bashkimin kombëtar shqiptar, mbasi do të përmblidhte nën autonominë e saj toka shqiptare”.[5] Pasi në këtë kohë Bullgaria haptazi kërkonte zgjerimin e saj territorial, mbi tokat shqiptare në emër të Maqedonisë së Madhe e cila shkonte në drejtim të Manastirit, Shkupit dhe disa pjesë të Kosovës.[6]

Shqiptarët në fillim të shek. XX nuk e lanë fatin e tyre në duar të Fuqive të Mëdha, por vendosën të veprojnë në të gjitha fushat për homogjenozimin kombit.

Një ndër pikat kryesore në prag të Kongresit të Manastiri është vendimi i marrë në vitin 1908 në një mbledhje e shqiptarëve të krishterë ortodoksë në Shtet e Bashkuara të Amerikës, ku vendos që të hiqet dorë nga kisha greke dhe të krijohet kisha e pavarur shqiptare në krye me Fan. S. Nolin. Kjo ndarje ishte një shtytje e fuqishme për të zhvilluar ndjenjat kombëtare shqiptare drejt bashkimit kombëtar.

Ndërsa në trevat lindore Dervish Hima është më meritori në formësimin e nacionalizmit shqiptarë deri në shpalljen e Pavarësisë nga dora e Ismail Qemalit në Vlorë 1912. Në këtë kohë Dervish Hima kishte rreth vete mbi 10 mijë simpatizantë që luftonin për lirinë e Shqipërisë Etnike dhe alfabetin latin.[7]

[1] Në Selanik, në vitin 1906-1907 u shpërngul qendra e Komitetit Qendror të Partisë “Bashkim dhe Progres”, Ky Komitet, ka patur bërthama ose degë të kësaj shoqërie. Në Shqipëri vepronin Dervish Hima dhe Hamdi Ohri, etj, përmes të cilëve Dega e Kostancës e drejtuar nga Temoja, mbante lidhje me Manastirin, Strugën, Elbasanin, Dibrën, Shkodrën, Tiranën, Durrësin, Ohrin, Korçën, Starovën, Beratin, Janinën dhe me qendra të tjera. Pavarësisht peripecive që hoqi Dr. Temo në Strugë në verën e vitit 1889, duke u arrestuar nga agjentët e Stambollit. Ky deri në vitin 1895 në Stamboll u arrestua edhe katër herë të tjera. Në Rumani, agjentët e Stambollit tentuan disa herë ta helmonin, të dënuarin me burgim të përjetshëm nga Porta e Lartë e Stambollit. Vetëm gjatë vitit 1908 tentuan dy herë t’a eliminonin fizikisht.

[2] Nathalie Clear, vep e cit. f. 514.

[3] Historia e popullit shqiptar II, f. 284.

[4] Po aty.

[5] Stavro Skendi, Mendimi politik dhe veprimtaria kryengritëse shqiptare 1881-1912, New Jork 1958, f. 17.

[6] Stavro Skendi, Mendimi politik dhe veprimtaria kryengritëse shqiptare…, f. 8.

[7] Raport e konsullit Luba Mihajlloviç nga Shkupi, dërguar Ministrit të punëve të Jashtme të Serbisë, më 18 janar 1910.