Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Pse heshtin shqiptarët në Maqedoni?

by

Nga Faik KRASNIQI/

Nga të gjitha viset tona për shqiptarët në Maqedoni më vjen më keq, jo sepse ata vuajnë se vetë janë bashkëfajtor për të keqët që kanë, por pse nuk i prijnë njerëzit e duhur. Pjesa më e madhe e politikanëve shqiptarë në Maqedoni janë ish- luftëtar të UÇK-së, por të jesh i pushkës s’do të thotë të jesh edhe i penës. Shqipëria dhe Kosova asgjë s’munden të veprojnë në qoftë se ata vetë nuk ngrihen të parët sepse nga viktima do shiheshin si agresorë.Maqedonia është akoma shtet eksperiment dhe shqiptarët duhet të ndahen sa nuk është vonë. Me Marrëveshjen e qelbur të Ohrit ata “janë” shtetformues dhe ndarja është e mundshme dhe shkaqe për ndarje ka sa të duam, sepse kur Maqedonia të kaloj fazën e eksperimentit dhe të quhet shtet me të gjitha efektet ata janë të parët që do të ndahen, por me pasoja shumë tragjike për shqiptarët. Ata (maqedonasit) për këtë projekt kanë vite që punojnë. Por, sot shqiptarët u duhen sepse problemi këtu janë sllavomaqedonasit (bullgarët) çdo të bëhet me ta në qoftë se shqiptarët ndahen.

Po nuk punuam për bashkim kombëtar (sidomos ndarjen nga sllavomaqedonasit -bullgarët), jo shumë larg ne do pësojmë një tragjedi tjetër, e pse jo sot ndarje në favorin tonë, se nesër do të ketë ndarje në favor të tyre, dhe të mos presim që sllavomaqedonasit (bullgarët) do të ndryshojnë.

Shqiptarët kudo që janë duhet të jenë të vetëdijshëm që të hedhim themelet për një shtet të vërtetë shqiptar ose të rijmë me principata si në mesjetë sidomos shqiptarët e Maqedonisë që në këtë aspekt janë mbrapa. Mos të mendojnë që sllavomaqedonasit (bullgarët) do t’u bëhen vëllezër, kur ata vëllezërit e tyre sllavë i kanë.

Patriotizmi ynë gjithmonë ka qenë i vonuar, kur Rilindja jonë filloi të krijohej shtetet fqinje i kishin mbaruar qëllimet e tyre dhe për ne mbaroi si mbaroi sot mbas një shekulli u hap çështja shqiptare ne prapë ngurrojmë.

Mendimi im është se na mbeten dy rrugë, o të bëjmë atë që është më se normale për një komb (ri-bashkimin e trojeve etnike Shqiptare), o të rrimë urtë sepse bota s’na jep atë që duhet ta marrim vetë dhe më kryesorja s’na duron dot përjetë.

GREQIA, 695 FSHATRA SHQIPTARE

by

Nga Prof. PETER PRIFTI/

Çamët dhe arvanitasit që jetojnë në Greqi përbëjnë një komunitet prej afro 3 milionë banorësh, ndonëse sot jo të gjithë flasin shqip. Çfarë zbuluan dhe dokumentuan priftërinjtë arbëreshë Antonio Belushi dhe Jani Kapareli nga viti 1965 deri në 1995. Rrënjët arbërore që zgjaten deri në Athinë dhe represioni i autoriteteve greke në vite/
DOKUMENTI /
Recensioni i prof. Peter Priftit (1924-2010) mbi veprën “Kërkime dhe studime ndër arbërorët e Helladhës – prej rrënjës arbëreshe në Itali në mëmëzën arbërore në Helladhë”*. Vepër e Papa Andon Bellushit, botuar me 1994
Faksimile e kopertinës së librit të Antonio Bellusci-it “Ricerche e studi tra gli arberori dell’ Ellade – Da radici arbëreshe in Italia a matrici arberore in Grecia (Kërkime dhe studime ndër arbërorët e Greqisë – prej rrënjës arbëreshe në Itali në mëmëzën arbërore në Greqi)
Në ditët tona vëmendja e botës shqiptare është përqendruar me të drejtë në çështjen e madhe të Kosovës. Ajo përbën sot fushën më të madhe të luftës për liri nga një zgjedhë e rëndë, për pavarësi dhe për bashkimin eventual të të gjithë trojeve shqiptare. Shkurt, është çështja kyç që i jep formë dhe frymë çastit historik para të cilit gjendet sot bota shqiptare.
Megjithatë, shqiptarët një sy dhe një vesh e kanë patur gjithmonë në drejtim të shqiptarëve të Greqisë. Në një mënyrë ose tjetër, janë interesuar për fatin e vëllezërve dhe motrave çame, si edhe për gjendjen e shqiptarëve të vjetër, që u vendosën gati kudo në Greqi që në kohët e lashta të mesjetës.
Një nga këta shqiptarë është prifti i njohur arbëresh, Andon Bellushi (Papa Antonio Bellusci). Të parët e tij, ashtu si të parët e shumicës së arbëreshëve, emigruan nga Greqia që në kohën e Skënderbeut, në vitin 1434. U larguan që të mos binin në duart e shkelësve turq. U larguan me lot në sy që të ruanin mënyrën e jetës së tyre, gjuhën shqipe dhe çdo gjë të shtrenjtë, të trashëguar brez pas brezi nga gjyshët dhe stërgjyshët e tyre.

MALLI PËR MORENË

I nxitur nga një mall i papërshkrueshëm për vendin e prejardhjes, për Morenë e bukur, papa Bellushi udhëtoi në Greqi për të parën herë në vitin 1965. Ai udhëtoi atje jo vetëm si një “pilgrim” i përmalluar, por edhe si njeri i shkencës, si etnograf i pasionuar për të mbledhur folklorin e “arbërorëve”, sikundër quhen zakonisht shqiptarët e Greqisë. (Një tjetër emër për ta është “arvanitë”). Pas vizitës së parë, ai u kthye herë pas here në Greqi, për të vazhduar dhe rafinuar punën e nisur.
Ky libër: “Kërkime dhe studime ndër arbërorët e Helladhës”, është fryti i asaj pune të madhe. Në këtë vëllim Bellushi vë në dukje lidhjen e ngushtë që ekziston midis arbëreshëve dhe arbërorëve. Në një takim me arbërorët në Tebë më 1990, ai tha: “Ne flasim ashtu si flisni ju këtu… Kemi gjuhën tuaj, zemrën tuaj. Kemi ritin (fenë) tuaj. Kemi emrin tuaj.” (f.173) Kënga e Moresë, ka thënë Bellushi, “mbajti të gjallë në zemrat tona nostalgjinë për Morenë”. Këtë ndjenjë e ka shprehur bukur edhe peshkopi arbëresh Ercole Lupinacci me fjalët: “E kemi pasur gjithmonë këtë dëshirë të fortë, të njihemi me Dheun e gjyshëve, që i kujtojmë me mall në këngët tona popullore.” (f.101) Lidhja me shqiptarët e Greqisë duket në emrat e vendeve (toponimet) dhe fshatrave të arbëreshëve, në emrat e tyre personale, në shërbesat fetare, dhe, mbi të gjitha, në mënyrën e të folurit, në gjuhën e tyre të përditshme. Nga bisedat që pati autori me arbërorët, bëhet e qartë se shqiptarët e Greqisë dhe ata të Italisë nuk kanë aspak vështirësi për t’u marrë vesh, për të komunikuar me njëri-tjetrin, sepse të dyja palët flasin të njëjtin dialekt – një toskërishte të vjetër. (Është një dialekt ky që tingëllon disi arkaik në veshin e folësit të shqipes moderne). Të bëjnë përshtypje takimet dhe bisedat shumë të ngrohta që pati Bellushi me arbërorët. Ai u prit me plot përzemërsi dhe u nderua si vëlla sepse – siç u shpreh historiani arbëror, Aristidhis Kolljas – ai dhe arbërorët hodhën “urën midis Greqisë dhe Italisë që të gjejë vëllai vëllanë”. (f.92)

ARRITJET E PUNËS ME ARBËRORËT NË GREQI

Duke filluar nga viti 1965, autori i kësaj vepre “fotografoi” gjuhën dhe zakonet e arbërorëve me kujdesin dhe ndërgjegjen e shkencëtarit, duke i inçizuar me trak. Gjatë afro 30 vjetëve ai mblodhi një thesar të dhënash mbi historinë dhe folklorin e arbërorëve: përralla, legjenda, fjalë të urta, mallkime, këngë dhe bisedime – trashëgim kulturor ky i ruajtur shekuj me radhë. Regjistrimet e bisedave dhe këngëve përbëjnë material të pastër etnografik, sepse Bellushi i la njerëzit të flisnin dhe të këndonin shqipen që dinin. Pra, i mori ato dhe i botoi në këtë libër ashtu siç ia dëgjoi veshi, pa i korrigjuar, pa i ndryshuar.
Ja, disa nga rezultatet e punës së palodhur që bëri në Greqi. Sa shqiptarë ka në Greqi, nuk dihet saktësisht. Po një arbëror i shkolluar në Athinë i tha autorit se në Greqi ka 3 milionë “arvanitë”, veçse jo të gjithë flasin shqip. (f.59) Libri ka një listë të gjatë të krahinave dhe fshatrave ku banojnë arbërorët – 696 fshatra në nja 15 krahina. Në këtë listë gjen emra fshatrash si Qiuteza, Vithkuqi, Blushi, Matranga, Variboba, Dara, që dëshmojnë për lidhjet e tyre me fshatrat e Shqipërisë, si edhe me emra të njohur të arbëreshëve në Itali.
Bellushi u njoh mirë me kulturën e lashtë të arbërorëve. Besa e shqiptarit, thotë ai, rron në trojet e shqiptarëve të Greqisë. Ata krenohen me këtë kryevirtyt të racës shqiptare, të cilën e shprehin me frazën, “arvanit-besalith”. Ne “nuk themi fjalë në erë”, i tha një arvanit papa Bellushit. (f.135) Për të zbuluar botën e tyre të përditshme në mënyrë më të imtë, Bellushi i pyeti arbërorët për gjërat më të thjeshta. “Si e bëni bukën, djathin? Si i punoni vreshtat? Si i rrjepni dhitë? Si i ruani bagëtitë nga ujqit?” Pastaj pyet çfarë zogj kanë andej, si u thonë maleve që kanë afër, cilët janë katundet arbërore rreth e përqark? I pyet, gjithashtu, të recitojnë numrat (l,2,3…), ditët e javës dhe muajt e vitit. Përgjigjet që mori ishin pothuaj të njëjta nga një krahinë te tjetra, gjë që tregon se në thelb kultura e shqiptarëve në Greqi është e njëjtë kudo. Autori mblodhi me qindra këngë, shumica e të cilave bëjnë fjalë për dashurinë. Ja, disa radhë të shkëputura nga këto këngë:

Eja të të puth një herë,
Tani që kam pirë verë.
Prapa malit kam një pus,
Eja vashë të të puth.
Prapa malit kam shtëpinë,
Eja vashëzë të rrimë.

Libri hedh dritë edhe mbi figurat arbërore që i kanë bërë shërbime të çmuara popullit shqiptar në Greqi, burra si: I ndjeri Jorgo Marougas, redaktor i shquar i revistës “Dialogoi”, Aristidhis Koljas, autori i librit “Arvanites” (1983), veprës kryesore për njohjen e arbërorëve, Vangjelis Ljapis, folklorist, autor dhe avokat për mbrojtjen e të drejtave të arvanitëve; dr. Jorgo Haxhisotiriov, i njohur si mjek në Athinë, si shkencëtar dhe si mbledhës i folklorit arbëror. Ka edhe të tjerë.

GJENDJA E GJUHËS SHQIPE

Arbërorët janë krenarë për gjuhën e tyre. Një nga këngët që këndojnë në krahinën e Korintit thotë:

Kjo gjuhë arbërishte
Është gjuhë trimërishte.
E fliste Admiral Miaulli,
Boçari dhe gjithë Suli (f.327)

Nga intervistat e shumta që pati autori me arbërorët, bëhet e qartë se ata e duan gjuhën shqipe me zemër, dhe kënaqen kur flasin shqip. Prandaj kanë merak ta ruajnë dhe t’ua lënë trashëgim fëmijëve. Ky merak duket edhe në ndonjë këngë të tyre, si, p.sh. në radhët: “Arvanitete të këndomi/ Gluhenë të mos harromi”. Papa Bellushi pyeti herë pas here kudo që vajti: “Do të rrojë gjuha arbërore?” “Nuk e di,-iu përgjegj një burrë,-sepse është një gjuhë që nuk mësohet në shkollë dhe nuk shkruhet”. Dhe vërtet bisedat e Bellushit me arbërorët zbuluan një konflikt midis atyre që duan ta ruajnë gjuhën me çdo kusht, dhe atyre që preferojnë greqishten, sepse ajo shkruhet. Po në përgjithësi ata kanë besim në të ardhmen e gjuhës. Kanë po ato ndjenja që shfaqi një plak nga Korinthi kur tha: “Unë kam tri vasha me shkollë. Po kur më vinë këtu në shtëpi, flasin arbërisht. Greqishten nuk e flasim neve këtu”. (f.349)
Gjatë gjithë udhëtimeve që bëri në Greqi, meraku më i madh i papa Bellushit ishte për gjuhën shqipe, por edhe për kulturën e arbërorëve, dhe me të drejtë, sepse nga të gjitha anët ai dëgjoi ankime për grekët. Grekët nuk lejojnë hapjen e shkollave shqipe. Nuk i lejojnë shqiptarët as të këndojnë këngët e tyre. “S’kemi mundësi të shkruajmë gjuhën tonë,” thotë arbërori. “S’kemi botime, as fetare, as popullore, as letrare. S’na lejojnë… Jemi si një trup pa shpirt”. (f.426) “Këtu gjuha jonë flitet vetëm midis mureve të shtëpive. Ajo s’ka banesë as në liturgji, as në shkollë, as në shtyp, askund”. Kështu foli plaku 72- vjeçar Dhimitri Gonos në More. (f.419) Priftërinjtë i ndalojnë fëmijët arbërorë të flasin shqip, se “është e mallkuar”. Një burrë i tha Bellushit se kur ishte djalë i vogël në shkollë, mësuesi i rrihte nxënësit shqiptarë po të thonin ndonjë fjalë shqip, dhe i detyronte të shkruanin ato fjalë njëqind herë në dërrasën e zezë. (f.233)
Grekët i shohin shqiptarët si vllehë, d.m.th. pa rrënjë, pa shtëpi, pa tokën e tyre, sikur ata nuk ekzistojnë si popull me kombësinë e vet. Edhe emrat shqip të fshatrave të tyre nuk i durojnë, dhe i kanë ndryshuar e u kanë vënë emra greke. (Megjithatë, populli vazhdon të përdorë emrat e tyre të vjetër shqip). Thonë se shqiptarët nuk ekzistojnë fare. Përgjigjen shqiptarët: “Një e rremë e madhe! Në Korinth, në Beoci, në Atika, në Eube, në Argolidhë, në More, në Thebe arbërorët i gjen si milingonat nga të gjitha anët”. (f.426)
Arbërorët e dinë mirë rolin e shqiptarëve në Revolucionin për Pavarësinë e Greqisë. “Greqinë e kanë ngjallur arbërorët”, thonë ata me këmbëngulje. Por kjo e vërtetë historike nuk u bën përshtypje grekëve. Ata e mohojnë kombësinë shqiptare të herojve të revolucionit grek si Boçari, Miaulli, Xhavella, Kollokotroni, etj. duke thënë se ata ishin grekë që kishin mësuar të flisnin shqip!! Më e keqja është se ka edhe arbërorë që s’duan të thonë se janë shqiptarë. E mohojnë kombësinë e tyre dhe zemërohen po t’ua kujtosh.

UDHËTIM NË MORE MË 1970

Me interes të veçantë është udhëtimi që bëri Bellushi në More më 1970, i shoqëruar nga prifti arbëresh Jani Kaparelli. Përshkrimi i këtij udhëtimi përbën një dokument me vlerë të rrallë. Në hapësirën e gati 20 faqeve, (409-427), autori shkruan për mallin e pafund që kanë arbëreshët për Morenë, sepse, sikurse thotë ai, arbërorët e Moresë dhe arbëreshët “janë lidhur ngushtë nga historia, nga gjuha e nga besa… Jemi si mish e thua”. Ai bën fjalë për takimet e ngrohta bisedat e përzemërta, këngët që kënduan së bashku me shqiptarët e Moresë, të cilat mishëronin gëzimin e tyre të përbashkët, hidhërimin, vajtimin, besën, mundimet, dhe afërsitë shpirtërore që kanë njohur gjatë shekujve.
Pastaj shkruan për prelatin simpatik grek të Moresë, dhespot Stefanos i cili, ndryshe nga qëndrimi zyrtar i grekëve, i mirëpriti arbëreshët dhe tha me gojën e tij se, “këtu janë shumë katunde arbërore”. (f.415) Madje, ai lëshoi një kartë, të hartuar në formën e një “leje” për vizitorët, ku ai përmendte me emër fshatrat e Moresë që donin të vizitonin Bellushi dhe Kaperelli.

“Ky është i pari dokument grek”, thotë Bellushi, “ku shkruhet se në More gjenden edhe sot katunde arbërore!” Dhe si i tillë “ka një rëndësi historike të madhe”. (f.416)

VEPËR E DENJË SHKENCORE

Me botimin e këtij vëllimi, Andon Bellushi ka vënë në duar të lexuesve një vepër që ndriçon jo vetëm gjendjen e shqiptarëve të Greqisë, por edhe të arbëreshëve. Vepra e tij ka material të gjerë të mbledhur në terren, nga një kërkues i pasionuar “që ulet gju më gju analfabetët e të papërfillurit”, sikurse thotë prof. Gjovalin Shkurtaj i Universitetit të Tiranës, “duke regjistruar… gjithçka që ata mbajnë mend”. Prof. Shkurtaj e cilëson veprën si “një enciklopedi të tërë të jetës, shpirtit, kulturës, dokeve (traditave), zakoneve, dhe gjuhës që flitet edhe sot në komunitetet e moçme të shqiptarëve në Greqi”.
Në mënyrë shkencore autori vë në dukje botën e shqiptarëve që zbuloi në tokën e Greqisë, që do t’u vlejë dijetarëve dhe studentëve të historisë, gjuhësisë dhe folklorit. Njëkohësisht, duke iu përmbajtur kritereve shkencore që kërkonte puna e tij, ai paraqet edhe ndonjë të metë, dobësi apo konflikt që gjeti midis arbërorëve. Një nga gjërat që ia rritin vlerën librit dhe e bëjnë atë më interesant, janë fotografitë e shumta që ilustrojnë faqet e tekstit. Ato fiksojnë fytyrat e personave që takoi autori gjatë vizitave në Greqi; rrëfejnë, gjithashtu, edhe diçka nga jeta e tyre: veshjet, dhomat e shtëpive, kisha, monumente, peizazhe. Dy tipare të tjera të librit janë hartat, që tregojnë fshatrat arbërore me emër, dhe qindra e qindra shënime “notes” (në italisht), që e bëjnë tekstin më të qartë për lexuesin.
Me gjithë gjendjen e rëndë të arbërorëve që gjeti autori në Greqi, për shkak të shtypjes së gjuhës dhe kulturës së tyre, ai nuk u dekurajua, nuk u dorëzua. I mbrujtur me ndjenja të thella atdhedashurie dhe i nxitur nga një mall përvëlues historik (që buron nga thellësia e shekujve), papa Bellushi, më se fundi, del fitues si etnograf, si shërbëtor i urtë i Zotit dhe si burrë i Besës shqiptare. Ai e afirmon vetveten si optimist për të ardhmen e shqiptarëve të Greqisë. Shpirti i Arbërit rron, thotë Bellushi, “i freskët, i gjallë, i thjeshtë”. Rron në këngët arbërore rron dhe do të rrojë, se “ajo ka rrënjë të thella”, dhe “flitet nga të mëdhenjtë e nga të vegjlit”. (f.424)

* * *

Teksti i këtij libri është në dy gjuhë: shqip dhe italisht (me disa faqe edhe në greqisht). Pjesa më e madhe e lëndës është në gjuhën shqipe. Teksti italisht është, në të vërtetë, një përkthim disi i përmbledhur i tekstit shqip. Megjithatë, emri i autorit dhe titulli i librit në kapakun e veprës janë në gjuhën italishte, si pason: Antonio Bellusci, “Ricerche e studi tra gli arberori dell’ Ellade – Da radici arbëreshe in Italia a matrici arberore in Grecia.” Libri ka një hyrje nga Aristidhis Kolljas, kryetar i Shoqatës Kulturore Arbërore “Mark Boçari” në Athinë, dhe një parathënie nga prof. Gjovalin Shkurtaj i Universitetit të Tiranës. U botua nga Qendra për Kërkime Socio-Kulturore “G.Castriota, Cosenza, Itali, 1994, 500 faqe.

*Shënim: Citatet nga bisedat dhe këngët e abërorëve janë shkruar gati të gjitha në shqipen e njësuar letrare, për ta bërë më të lehtë leximin e tyre. –

 

PETER R. PRIFTI
San Diego, California
Shkurt, 1996

_________________________

Peter R. Prifti

Peter Prifti (1924-2010) lindi në Rehovë (Kolonjë) më 1924. Pasi kreu shkollën fillore në fshat dhe Plotoren në Ersekë, emigroi në Amerikë më 1940. Peter Prifti mbaroi shkollën e mesme, pastaj u diplomua për art e letërsi në Penn State College. Vazhdoi studimet në University of Pennsylvania ku fitoi gradën shkencore “Master of Art Degree in Philosophy” (1955). Punoi redaktor në gazetën “Dielli” dhe sekretar i “Vatrës” (1958-1960), përvojë e cila e ndihmoi të njihte nga afër Fan Nolin dhe komunitetin shqiptar. Për 15 vjet ishte konsulent për çështjet shqiptare në M.I.T. (Massachusets Institut of Technology) qendër e shquar e studimeve ndërkombëtare. Më 1976 University of California, Dega e Linguistikës e mori si pedagog sapo hapi katedrën e Gjuhës Shqipe. Jetonte në San Diego, Kaliforni. Është autor i librave “Socialist Albania since 1944”; “Remote Albania – The politics of isolation”; “Confrontation in Kosova, The Albanian-Serb Struggle, 1969-1999”; “Land of Albanians: A crossroads of Pain and Pride”; “Mozaik Shqiptar”; “Unfinished Portrait of a Country”.

Aristidh Kola

Aristidh Kola (1944-2000) është jurist, studiues, publicist, shkrimtar, veprimtar i guximshëm për çështjen kombëtare, kryetar i shoqatës së arvanitasve të Greqisë “Marko Boçari”. Mbante lidhje dhe bashkëpunoi me personalitetet e diasporës në Amerikë e Turqi, Kosovë, Maqedoni, Shqipëri, arbëreshët e Italisë dhe Korsikës. Është autor i veprave “Arvanitasit dhe prejardhja e grekëve”, “Gjuha e perëndive”, “Deklarata e Bashkimit Arvanitas”, “Fjalori korregjues i fjalëve arvanite”, “Fjalori krahasues i gjuhës shqipe”, “Greqia në kurthin e serbëve të Milosheviçit”, “Kënga e mercenarëve, prejardhja e grekëve”, “Mithi dhe e vërteta”, “Varrimi i tretë i Marko Boçarit”, etj. Nxorri revistat “Besa” dhe “Arvanon”. Në vitin 1999 përkrahu në mediet greke bombardimet e NATO-s në ish-Jugosllavi dhe UÇK-në. Është hedhur në gjyq dhe kërcënuar me vdekje nga qarqet ultranacionaliste greke. Dekoruar nga ish-Presidentët e Shqipërisë Sali Berisha dhe Rexhep Meidani, si dhe nga kryeministri i Kosovës, Bajram Rexhepi. Është “Qytetar nderi i Skënderajt”.

Andon Bellushi (Antonio Bellusci)

Prift arbëresh, gazetar, shkrimtar, pedagog, etnolog, lindur në vitin 1934 në Frashinetë të Kozencës, (Itali). Diplomuar për filozofi e teologji. Ka shërbyer si prift famullitar arbëresh. Ka themeluar revistat “Vatra Jonë, “Lidhja”, shoqatën kulturore dhe shtëpinë botuese “G. Kastrioti”, Bibliotekën Ndërkombëtare “Bellusci”. Ka botuar studime në periodikët “Shejzat”, “Zgjimi”, “Katundi Ynë”, “Studime Filologjike”, “Përparimi”. Qysh nga viti 1962 ka bërë udhëtime, studime dhe kërkime etnografike në vende të ndryshme, ka marrë pjesë në veprimtari shkencore në kuvende, kongrese në Itali, Shqipëri, Kosovë, Itali, SHBA, Australi. Ka botuar librat “Këngë fetare arbëreshe”, “Argalia në tekstet popullore arbëreshë në Frasnitë”, “Magjia, mite dhe besime popullore në katundet arbëreshë”, “Fjalor Frazeologjik i Arbëreshëvet në Itali dhe Arbërorëve në Greqi”, “Blegtoria në Frasnitë”, “Kërkime dhe Studime ndër Arbërorët të Elladhës”, “Antologjia Arbëreshe”, “Arbërorët-Arvanitë”. Është nderuar nga Qeveria Italiane, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Qeveria e Kosovës, etj.

 

DY FJALË PËR AMBASADORIN ARVIZU DHE POLITIKËN SHQIPTARE

by

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Ambasadori Amerikan Alexandër Arvizu është në prag të largimit të tij nga  Shqipëria. Pas një shërbimi trevjeçar, një mesatare gati e të gjithë  ambasadorëve amerikanë që kanë shërbyer në Shqipëri pas rivendosjes së  marrëdhënieve midis dy vendeve tona. Mbrëmë ai dha ndofta intervistën  përshëndetëse tek Top Story me Sokol Ballën. Si gjithnjë korrekt, i  vërtetë, i përgjegjshëm dhe njerëzor.
SHBA janë aleat jetik i  shqiptarëve. Pa SHBA nuk do të kishte as çlirim dhe as pavarësi të  Kosovës. Pa SHBA – Shqipëria nuk do të ishte anëtare e NATO-s, pasi  qeverisjet shqiptare, herë majtas dhe herë djathtas, këta 23 vjet  tranzicion kanë dështuar në ndërtimin e një demokracie Perëndimore.
Shqipëria rrezikon të kthehet në një vend mafioz. Vetëm një fshat në jug prodhoi  brenda vitit që shkoi 4.5 miliardë Euro marijuanë. Shtypi botëror bëri  ironi nëpër tituj duke shkruar se kryeqyteti i marijuanës tash e mbas  nuk është më Amsterdami, por Lazarati. Mjerisht këto fakte tronditëse  bien në veshët e shurdhër të politikës, që ka pësuar fiasko në vendosjen e ligjit.
Përballë kësaj situate tejet kritike, e cila do të  kërkonte tërmet ndëshkimor prej drejtësisë dhe intensifikimin e  reformave, klasa politike shqiptare është mbrojtur gjithnjë duke sulmuar diplomatët e huaj. Njëri prej tyre është edhe Ambasadori Arvizu.  Përpara tij ishte Ambasadori Withers. Ndaj Arvizut sulmet me karakter  racor nisën posa kishte vënë këmbët në vendin e Shqiponjave, për  qëndrimin që mbajti në lidhje me 21 janarin 2011.
Aleksandër  Arvizu, një diplomat me 32 vjet karierë të suksesëshme, tipik produkt i  realizimit të ëndërrës amerikane, ku melting pot funksion mrekullisht,  bir emigrantësh, i një babai meksikan dhe nëne japoneze, bëri gjithçka  që manifestimi tragjik i 21 janarit të shmangej dhe, kur tragjedia  ndodhi, insistoi me sukses mosdegjenerimin e mëtutjeshëm të protestave,  sepse Shqipëria dhe populli shqiptar nuk meritonin assesi një Pranverë  Arabe.
Këtë qëndrim të tij, i cili ishte në përputhje të plotë  me qëndrimin zyrtar të Departamentit të Shtetit të SHBA, opozita e asaj  kohe e komentoi si mbështetje që i jepej kryeministrit të atëhershëm.  Qendrimi Amerikan nuk ishte politik, mbronte të drejtën, por kishte  ndikim indirekt mbështetës në qeverinë Berisha. Disa muaj më vonë,  Ambasadori Arvizu do të ndiqte si dëshmitar ecurinë e zgjedhjeve lokale, të cilat po ashtu opozita i përktheu si mbështetje e tij për Bashën dhe Berishën.
Edhe pushteti medial i Tiranës, si ushtar i bindur i  politikës, do të reflektonte humorin e ish-kryeministrit të Shqipërisë  apo ish-liderit të opozitës në raport me Ambasadorin Arvizu, veprimet e  të cilit kanë qenë të paanëshme, të përgjegjëshme, konform politikës  Amerikane dhe në të mirë të interesave kombëtare të shqiptarëve.
Ndryshe nga pararendësit e tij, Ambasadori Arvizu ishte më populist. Për të  shmangur ndikimet prej palëve, të cilat atë kundërshtare e demonizojnë,  ai zgjodhi që ta njohë në vetën e parë situatën dhe realitetin, jo më  sipas tregimeve, por ta prekë me dorë, ta shohë me sy e ta dëgjojë me  veshë. Kjo e ndërlikoi punën, sepse politikanët shqiptarë kështu kishin  dalë zbuluar si Mbreti tek përralla e Andersenit.
Erdhi një  moment, kur sulmet kundër Ambasador Arvizut filluan nga krahu i  maxhorancës. Edhe kësaj here u përdorën sulme raciste, jo nga  opinionistë, por direkt nga figura të PD-së. Sulmet kundër Ambasadorit  Withers filluan me Gërdecin, ndërsa kundër Ambasadorit Arvizu kur ky u  shpreh për mungesën e drejtësisë ndaj tragjedisë së 21 janarit. Pastaj  erdhi greva e urisë e të përndjekurve, kur Ambasadori Amerikan i bëri  thirrje maxhorancës të ulej e të bisedonte me grevistët.
Personalisht, nuk e harroj kurrë Lirak Bejkon që i tregonte protezën e thyer, ndërsa  kërkesa e tij u prit me indiferentizëm të plotë. PD, që hyri në  bashkëqeverisje me LSI, me të cilën kishte patur marrëdhënie tmerrësisht të këqija dhe konfliktuale, nuk denjoi të takohej me njerëz në nevojë,  të cilëve diktatura ua kishte marrë shpirtin.
Gjatë gjithë kohës  Ambasadori Arvizu i bënte thirrje qeverisë dhe opozitës, se ishte  detyrimi i tyre, të gjenin zgjidhje, për hir të integrimit të Shqipërisë në BE. Por reagimet ishin shkëmbime akuzash mes palëve.
Gjatë  mandatit të tij, Shqipërinë e vizitoi Sekretarja e Shtetit zonja Hillary Clinton, e cila në Kuvendin e Shqipërisë vuri theksin pikërisht tek  bashkëpunimi bipartizan për interesa madhore, duke e treguar si  shembull, se si ajo dhe Presidenti Obama nga kundërshtarë dhe rivalë  ishin kthyer në bashkëpunëtorë të ngushtë. Zonja Clinton bëri thirrje  për luftë kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, por këshillat e  saj nuk u dëgjuan ndërsa vizita e saj u përdor si sukses elektoral prej  shumicës të asaj kohe.
Kishte ardhur momenti, që prej gabimeve  të maxhorancës, kërkonte të përfitonte opozita, e cila qëndrimet kritike të diplomatëve të huaj ndaj qeverisë Berisha, i interpretonte si  mbështetje ndaj saj. Një ping-pong i vërtetë. Tani ishin ndryshuar  rolet. Nuk ishte më opozita, por maxhoranca që sulmonte Ambasadorin  Amerikan, dhe cinizmi arriti kulmin, kur lajmi për emërimin e  Ambasadorit të ri, i cili ishte konfidencial, u përdor në mënyrë të  turpshme si një triumf dhe ndikim i Berishës në Departamentin e Shtetit. Berisha e kishe harruar plotësisht mbështetjen që mori prej Ambasadorit Arvizu në ngjarjet e 21 janarit dhe zgjedhjet lokale. Dukej sikur atë  nuk e ndalte asgjë në këtë botë drejt një „triumfi“ të ri, ku si  „arritje“ personale, e reklamonte edhe ndryshimin e shefit të ri të  shtëpisë tek Rruga e Elbasanit.
Por drejtësia supreme ka ligjet e veta. Kështu duket.
Tani maxhoranca e re që posa ka marrë çelësat e qeverisë bën deklarata  retorike për rëndësinë që kanë SHBA për Shqipërinë, porse nëse do të  fillojnë e të gabojnë, është e sigurt se nga Washington D.C. do të vinë  kritika, që do të thotë se rrezikon të riciklohen edhe sulmet ndaj  Ambasadorit Donald Lu, ashtu si ndaj pararendësve të tij.
Dhe  kështu do të vazhdojë deri kur në Shqipëri do të vendoset shteti ligjor, me rregullat e prioritetet e veta deri tek konvencionet e gjuha  diplomatike, e cila përjashton nga fjalori çdo lloj komunikim vulgar  ndaj përfaqësuesve të një vendi që e kemi Aleat jetik, pa mbështetjen e  të cilit ishim zhbërë, si u rrezikuam në Shqipëri më 1997 dhe në Kosovë  më 1999. Për fajet dhe gabimet e saj, klasa politike e Shqipërisë është  vetë përgjegjëse.
Si gazetare që i kam përcjellë me shumë  vemendje rrjedhat shqiptare, më mbetet vetëm t’i shpreh mirënjohjen time Ambasadorit Aleksandër Arvizu, në emër të opinionit të shëndoshë publik shqiptar, të cilit i intereson një Shqipëri europiane dhe e integruar,  ku shteti ligjor të jetë si baba i mirë për shtetasit e tij, ndryshe nga sa mendojnë partitë në Shqipëri, ku Sovranin e përdorin si shërbëtor.

NJE PERFAQESI E VATRES U TAKUA ME KRYEMINISTRIN RAMA

by

Me kërkesën e Kryeministrit Edi Rama,një përfaqësi e Vatrës,u takua me 26 Shtator, ne oren 3 pasdite, në hotelin”Four Sizen” në Manhattan, me Kryeministrin e Shqipërisë.

Në këtë takim, merrte pjesë Kryetari i Vatrës, dr. Gjon Bucaj, sekretarja Nazo Veliu dhe editori i Diellit, njëkohësisht dhe anëtar i Kryesisë Dalip Greca.Kryeministri shoqerohej nga Ina Kuka dhe Shefi i Misionit Shqiptar ne Kombet e Bashkuara, Ferit Hoxha.

Në fjalën e tij, kryetari Bucaj, tha: Zoti Kryeministër, e çmojmë shumë dëshirën tuaj për të takuar një përfaqësi të “Vatrës” dhe e vëlerësojmë takimin si rast të dobishëm, për t’u njoftuar me programet që qeveria e juaj synon të realizojë gjatë mandatit të saj dhe, nga ana tjetër, ju të njifeni direkt me qëndrimet e “Vatrës” dhe me kërkesat që vatranët dëshirojnë të shohin të realizuara në Shqipëri.

Për zgjedhjet e 23 qershorit, shumica e vatranëvet patën shprehur mendimin që proceset e integrimit dhe programet ekonomike të mos ndërpriteshin nga ndërrimi i administratës qeveritare dhe, solidarë me shtresën e ish të përsekutuarëvet, kanë shprehur shqetësimin nga disa shënja recidive komuniste dhe zëre revanshiste të vrejtura në fushatën paraelektorale të koalicionit socialist. Megjithatë, kualifikimin e zgjedhjeve si më të mirat, me standardet më të larta deri tani, njohjen e rezultatit të zgjedhjevet dhe kalimin paqësor të pushtetit tek administrata e re, i vlerësojmë pozitive. Ju urojmë për fitoren, për të cilën keni bërë përpjekje të mëdha, në gjykimin tonë ndonjëherë dhe me tepri. Ju dëshirojmë sinqerisht, në vazhdimësi si administratave të më parshme, arritje të suksesshme në dobinë e vëndit e të kombit. “Vatra” do të mbështesë përpjekjet për të arritur suksese në dobinë e Shqipërisë dhe të popullit shqiptar dhe, gjithashtu në vazhdimësi, ne do të shprehim mospajtimin dhe do të bëjmë presion konstruktiv kur ta shohim të nevojshme.

“Vatra” do të vazhdojë synimin të jetë një zë i fortë objektiv dhe i pavarur nga rrymat politike partiake. Duke u përpjekur t’i rrijmë besnikë këtij parimi, qëndrimet tona kanë rënë herë në pajtim e herë në kundështim me veprimet e njërës palë ose tjetërs. Dy shembuj të së kaluarës jo të largët: kemi shprehur kundërshtimin e ligjit për memorialet e varrezave të ushtarëvet grekë, të rënë si okupatorë në tokën shqiptare, duke e parë si ligj kundër interesit dhe sovranitetit kombëtar, i kaluar në parlament kur ishin prezent vetëm deputetët e koalicionit të djathtë, për shkak të bojkotit nga deputetët socialistë. Kemi shprehur publikisht kundërshtimin tonë për mosnjohjen e rezultatit të zgjedhjeve të vitit 2009 nga ana e koalicionit socialist, si veprim i dëmshmëm për proceset ekonomike dhe integruese, përgjithësisht si pengesë e pajustifikuar për zhvillimin normal të vëndit.

Siç kemi bërë me ish Kryeministrin Berisha dhe me përfaqësues të tjerë qeveritarë e shtetërorë, po rreshtojmë disa nga veprimet që kërkojmë të merren në konsiderim nga krahu ekzekutive që ju kryesoni, dhe që dëshirojmë t’i shohim të realizuara. Një përmbledhje të këtyre kërkesave, shumica e të cilavet kërkon ligje të posaçme, ia kemi përmëndur edhe Presidentit Nishani, gjatë vizitës së pardjeshme në selinë e “Vatrës” dhe në darkën e shtruar për nder të tij, duke shprehur besimin se, si autoriteti më i lartë shtetëror e juridik, ai do të lehtësojë kalimin a tyre, ne se ato arrijnë mbi tavolinën e tij.

E konsiderojmë shumë të rëndësishme shkëputjen nga trashëgimia e diktaturës së kaluar, tepër prezente në jetën publike dhe politike në shoqërinë shqiptare në përgjithësi dhe veçanërisht në Shqipëri. Jemi ti bindur se, pët të arritur një gjë të tillë, duhen dënuar krimet e komunizmit dhe duhet realizuar integrimi dhe dëmshpërblimi i shtresës së ish të përndjekurëve, këthimi i ponës së konfiskuar nga regjimi komunist tek i zoti, zbatimi i ligjit të lustracionit, ligjit për heqjen e imunitetit deputetëve dhe politikanëve në raste akuzash për krime e korrupsion, pastrimi i gjykatave nga individët e ngarkuar me përgjegjësi kundër shqiptarëve të pafajshëm gjatë diktaturës e tjera. E shohim si shumë të nevojshme një luftë të suksesshme kundër korrupsionit të rëndë, që nuk ka ngjyrë rozë as blu, por ngjyrën e zezë të krimit.

Dëshirojmë të shofim arritje konkrete drejt bashkimit kombëtar, me integrimin ndërshqiptar në të gjitha fushat: politike, kulturore, arsimore, tragtare, sportive e tjera, pa interferenca ideologjike ase interesa propangandistike.

 

Është nevojë për luftë gjithnjë e më të intensive kundër varfërisë, pa mbajtur anë interesash partiake ase përsonale, duke i trajtuar të gjitha viset dhe të gjithë shqiptarët njisoj.

Vëlerësojmë marrëdhënjet e mira me fqinjtë, por jemi kundër tolerancës ndaj ndërhyrjeve në punët e brëndshme të Shqipërisë.

E shohim të nevojshme rritjen e lidhjevet infrastrukturore me viset shqipare për rreth dhe përkrahjen e fortë  për të drejtat e shqiptarëve kudo jetojnë në trojet e tyre, si dhe për zgjidhjen e drejtë të çështjes çame.

Kërkojmë vëmëndje dhe vëlerësim më të madh për rëndësinë që ka harmonia ndërfetare te shqiptarët, e cila është halë në sy të armiqvet, por gur në themelin e trollit të përbashkët kombëtar. Nuk është e domosdoshme të jeshë besimtar për të njohur këtë vlerë që kemi trasshëguar nga Rilindësat. Klerikët dhe institucionet që shërbimin fetar përkatës e ushtrojnë në frymën kombëtare, kanë nevojë për vëlerësim e përkrahje më shumë, ndonjëherë edhe për mbrojtje, nga organet shtetërorë, qeveritare e kulturore.

Ju dëshirojmë sukses në realizimin e këtyre dhe tjera programeve dhe reformave në të mirë të shoqërisë shqiptare.

Punë të mbarë në përfaqësimin e Shqipërisë në Asemblenë e Kombeve të Bashkuara!

Kryeministri Rama, tha ndër të tjera se e vlerësonte takimin. Ai tregoi më pas sfidat që ka marrë përsipër që të realizojë qeveria e tij, e cila ka në përbërje një ekip të rinjësh dhe më shumë se cdo herë ministre femra.

Po ashtu Kryeministri Rama tha se objekt i qeverisë së tij janë lidhjet më të ngushta me Kosovën dhe unifikimin e faktorit shqiptar në rajon. Këtij qëllimi tha ai do t’i shërbejnë edhe takimet e progarmuara të dy qeverieve ne cdo 6 muaj, ku do të marrim përsipër detyra konkrete për unifikimin e programeve dhe teksteve mësimore, unifikimin e veprimtarive sportive dhe kulturore ndërshqiptare në rajon, vecanërisht mes Kosovës dhe Shqipërisë.

Sfida madhore , tha ai mbetet ftesa për për në Bashkimin Europian dhe realizimi i detyrave për të shkuar drejt anëtrarësimit në BE.

 

“Vatra” synon të jetë një zë i fortë kombëtar, objektiv, i pavarun nga rrymat politike

by

Nga Dr. Gjon Bucaj*/

Asht nderë e kënaqësi për vatranët dhe për të gjithë neve, t’ju përshëndesim me nderime e dashamirësi sonte në mesin tonë. Përshëndetje të përzemërta klerikëvet tanë dhe mirëseardhje Ambasadorit të Shqipnisë në Washington, zotit Gilbert Galanxhi që ju përcjell gjatë kësaj vizite në Shtetet e Bashkueme, Sekretarit të Shërbimit Diplomatik zotit Besnik Konçi, dhe Konsullit të Përgjithshëm zotit Dritan Mishto me zonjën, i cili asht shumë  i afërt me Vatrën dhe me komunitetin në përgjithësi. Jemi mirënjohës të gjithëvet që na nderoni me prezencën tuej.

Familja vatrane po ju pret bashkë përfaqësuesit e institucionevet fetare që, krahas me shërbimet fetare përkatëse, zhvillojnë edhe aktivitete të dobishme me karakter kombëtar.

Vizitën tuej sot në selinë e “Vatrës”, si dhe takimin në këtë darkë familjare, i shohim si vlerësim nga ana e juej, për kontributin që kjo organizatë e shqiptarëve t’Amerikës i ka dhanë kombit për ma se një shekull. E shohim, gjithashtu, si mbështetje për vatranët e tashëm dhe për komunitetin shqiptar të Amerikës në përgjithësi, në përpjekjet për t’a shtri “Vatrën” në të gjithë Amerikën dhe në Kanada, tue sjellë në gjinin e saj  brezin e ri, për t’a projektue me besim drejt së ardhmes, në frymën kombëtare të trashigueme nga themeluesit e saj. “Vatra” synon të jetë një za i fortë kombëtar, objektiv, i pavarun nga rrymat politike.

Për zgjedhjet e 23 qershorit të kaluem, shumica e vatranëvet patën shprehë mendimin që proceset e integrimit dhe planet ekonomike të vazhdonin pa u ndërpre nga ndërrimi i administratës. Megjithate, në përgjithësi u vlerësue pozitivisht zbatimi i normavet demokratike me  njohjen e rezultatit dhe me dorëheqjen e ish Kryeministrit Berisha nga drejtimi i Partisë Demokratike, si kontribut i randësishëm për krijimin e klimës së bashkëpunimit paszgjedhor.

Administratës së re i dëshirojmë qeverisje të drejtë, në frymë demokratike, me suksese në interesin e Shqipnisë dhe të popullit shqiptar. Pozitës dhe opozitës u dëshirojmë bashkëpunim konstruktiv, tue mos lejue rivalitetet partiake të cenojnë interesat e përbashkëta të kombit e të atdheut. Konfliktualiteti politik asht i damshëm për vendin dhe i dobishëm për askend.

Në takimet e së kaluemes me zyretarët e lartë të Shqipnisë, kemi vlerësue arritjet në periudhën e tranzicionit, si në ndërtimin e infrastrukurës, në procesin e integrimit në NATO dhe të liberalizimit të vizave, në përkrahjen e fuqishme të Kosovës për pavarësi, si dhe në ecjen drejt integrimit në Europë. Vazhdimisht kemi sjellë në vemendje nevojën e thellimit të matejshëm të reformavet dhe zgjidhjen e problemevet që shqetsojnë shqiptarët si: integrimi dhe damshpërblimi i shtresës së të përndjekunvet, këthimi i pronave të konfiskueme nga regjimi komunist, hapja e dosjeve të diktaturës, ligji i lustracionit dhe korrupsioni i lartë. Kemi besim se me ju, zoti President, në krye të shtetit dhe të Këshillit të Lartë të Drejtësisë, realizimi i këtyne dhe tjera reformave të nevojshme, do ta ketë rrugën ma të lehtë për të kalue, në se ato arrijnë mbi tavolinën tuej. Këtë herë po përqendrohemi tek randësia që harmonia ndërfetare e shqiptarëvet ka për stabilitetin dhe për mirëqenjen e kombin tonë. E shohim nevojën që, organet shtetnore e kulturore, të tregojnë ma shumë vlerësim, përkrahje dhe mbrojtje, për institucionet fetare dhe për klerikët të cilët, shërbimin shpritnor, e ushtrojnë me përkushtim për besimin përkatës dhe, në të njejtën kohë, ia njofin vleren dhe i dalin zot vëllaznimit të gjakut shqiptar. Asht krenari dhe kënaqësi për ne që shembullin e klerikëve të tillë e kemi këtu bashkë me, në pritjen e Presidentit të Republikës së Shqipnisë.

Ju urojmë sukses në takimet e rëndsishme të këtyne ditëve, në Nismën Globale Klintoni 2013.

Ju urojmë shëndet e të mira familjare dhe energji e suksese në krye të Shtetit Shqiptar.

*Përshëndetja e kryetarit të Vatrës gjatë darkës me presidentin Bujar Nishani me 24 shtator 2013