DHJETË VJET MIDIS STUDENTËVE TË UNIVERSITETIT TE PRISHTINËS

July 10, 2018 by dgreca

Kujtime të Akademikut Bardhyl Golemi/

Nga Duro Mustafaj/*

Ata që e kanë njohur nga afër Bardhyl Golemin thonë se : Është edhe shkencëtar i madh, edhe njeri i madh’’.Ai i ka të gjithë titujt e lartë, që u jepen njerzëve të shquar të shkencës : Akademik, doktor, profesor dhe është dekoruar me urdhëra e medalje për punë të veçantë kërkimore- shkencore, drejtuese e mësim-dhënëse në insitucione të larta. Dhe nuk rri pa vlerësuar edhe Vlorën, ku kaloi një pjesë të rinisë tij, që i dha titullin e lartë ‘’Qytetar Nderi i Qarkut të Vlorës’’…

Por ai ishte ndër të parët, në mos i pari që në vitin 1979 mbrojti doktoratën, dhe prej afro 4o vjetësh mban gradën “Doktor i Shkencave” elektronike, veç titullit “Profesor”, ndërsa prej më shumë se 20 vjetësh është zgjedhur Antar i Akademisë së Shkencave të Republikës. Nuk do përmendim këtu detyrat drejtuese në strukturat e Universitetit, se kanë qënë të shumta. Një tjetër e veçantë është se gjatë 55 vjetve të punës së tij si pedagog e profesor ka përgatitur më se 5O breza studentësh Është një fakt i rrallë, që edhe pa qenë anëtar Partie, por duke çmuar vlerat e një shkencëtari dhe ndershmërinë në punën për t’i shërbyer atdheut, në kundërshtim me mentalitetin e kohës, në Shqipëri,se në poste të larta, duhet të ishin komunistë, ai pa qënë i tillë, falë profesionalizmit e ndershmërisë , u caltua Zv. Ministër i Arsimit, për arsimin e lartë dhe të mesëm (1981-1991). Po një punë të çmueshme, profesor Bardhyli ka kryer në Universiutetin e Prishtinës. Ai ka , kontribuar në përgatitjen e rreth 6 mijë inxhinierëve, në Shqipëri e në Kosovë .

“Bardhyl Golemi është shkencëtar dhe njeri i madh i madh.E kjo, është dëshmia e gjallë e jetës së tij, brënda kufijëve shtetror të Shqipërisë, por edhe përtej tyre, sidomos në Kosovë, edhe si profesor në Universitetin e Prishtinës, ku për dhjetë vite ( 1971-1981), përgatiti qindra inxhinjerë….

.Puna e tij kolosale vërteton, se duke e bërë shkencën pjesë të pandarë të jetës dhe „bukën e tij të përditëshme“, aq sa edhe tani kur i ka mbushur të 85 vitet e jetës, nuk është larguar prej saj, kjo s’ka si të mos ngjallë admirim te të gjithë… Kohë më parë Akademia e Shkencave të Republikës së Shqipërisë i promovoi atij veprën e plotë shkencore „Bazat teorike të elektroteknikës“ prej 14OO faqesh, Por edhe pas kësaj, profesori kokëulur e jashtë zhurmave medjatike do të punonte e krijonte. Edhe, pas atij takimi Akademia e Shkencave promoi njërin prej tri librave më të fundit të Bardhyl Golemit, ai që mban titullin.“Njeriu elektromagnetik“ në mjedisin elektromagnetik“. Një libër shkencor ky, po me vlera të shtrira në praktikën e jetës së përditshme

Ja pse Profesor Bardhyli ,shkencën përherë e ka kuptuar e zbatuar si një armë të fuqishme në shërbim të njerzëve, për këtë ai ka punuar pa u lodhur për më se gjysmë shekulli..Prof. Bardhyl Golemi në një leksion me studentë e pedagogë të Fakultetit të inxhinjerisë në Universitetin e Prishtinës – 2003/

DISA TË VEÇANTAT NË JETËN E PROFESORIT

Bardhyl Golem të gjitha klasat, që nga fillorja në Universitet, i përfundoi me notat “shkëlqyeshëm”! Gjimnazin e mbaroi me “Medaljen e Artë”! Dhe e veçanta tjetër ishtese, duke qënë student i shkëlqyeshëm i Universitetit (në Fakultetin e Inxhinierisë Elektrike), në vitin e fundit të tij, ndonëse vetë student, u caktua të jepte leksione për studentët e viteve të para. Universitetin e përfundoi me nota shkëlqyeshëm po këtë vit u emërua pedagog i Universitetit. Ai ishte ndër të parët, në mos i pari që në vitin 1979 mbrojti doktoratën, dhe prej 35 vjetësh mban grdaën “Doktor i Shkencave” elektronike, veç titullit “Profesor”, ndërsa prej më se 20 vjetësh është zgjedhur Antar i Akademisë së Shkencave të Republikës. Nuk do përmendim këtu detyrat drejtuese në strukturat e Universitetit, se kanë qënë të shumta. Një tjetër e veçantë është se gjatë 55 vjetve të punës së tij si pedagog e profesor ka përgatitur më se 5O breza studentësh Është një fakt i rrallë, që edhe pa qenë anëtar Partie, por duke çmuar vlerat e një shkencëtari dhe ndershmërinë në punën për t’i shërbyer atdheut, në kundërshtim me mentalitetin e kohës, në Shqipëri,se në poste të larta, duhet të ishin komunistë, ai pa qënë i tillë, falë profesionalizmit e ndershmërisë , u caltua Zv. Ministër i Arsimit, për arsimin e lartë dhe të mesëm (1981-1991). Po një punë të çmueshme, profesor Bardhyli ka kryer në Universiutetin e Prishtinës. Ai ka , kontribuar në përgatitjen e rreth 6 mijë inxhinierëve, në Shqipëri e në Kosovë .

“Bardhyl Golemi është shkencëtar i madh, por edhe qytetar e njeri i madh” .E kjo, është dëshmia e gjallë e jetës së tij, brënda kufijëve shtetror të Shqipërisë, por edhe përtej tyre, sidomos në Kosovë, edhe si profesor në Universitetin e Prishtinës, ku për dhjetë vite( 1971-1981), përgatiti qindra inxhinjerë….

Golemi me studentët e degës së Elektronikës, Universiteti i Prishtinës.1972

Në ato vitet e vështira, që nuk harrohen…

Profesor Bardhyli, punoi në Prishtinë, gjerë në vitin 1981, atëhere kur studentët e Prishtinës do të dilnin në rrugë për të protestuar e u përleshur, kundër regjimit të Milosheviçit, me parrullat “Kosova e pavarur!”, ”Kosova Republikë !”..Atëhere profesorët e ardhur nga Tirana, i detyruan të largoheshin nga Kosova. Dhe kjo ka arsyet e veta të kuptueshme..Është fakt, që profesor Bardhylli, mësimdhënijen etij nxënësve kosovarë, kurrë nuk e pa thjeshtë e vetëm si përgatitjen e tyre në ndihmë të ekonomisë e shkencës, por para së gjithash, si ndihmesë në zhvillimin e asaj pjese të kombit, që ishte e etur për dritën e civilizimit, si shqiptarë,e me dashurinë për mëmëdheun e përbashkët, Shqipërinë. E këtë ai, si dhe profesorët e tjerë të ardhur nga Tirana, e realizonte, brënda auditoreve të Universitetit, por edhe jashtë tyre..

Për kujtimet e tij mes studentëve kosovarë, ne patëm biseduar me Akademikun Bardhyl Golemi , vite më parë,por atyre ngjarjevr interesante, iu rikujtuam këto ditë e, për interesin e tyre publik,po ua paraqesim edhe lexuesve.

I-Një dolli për flamurin…

Në bisedë më profesor Bardhylin më erdhi ndërmënd një nga figurat më të njohura të muzikologjisë shqiptare, i ndjeri Beniamin Kruta, që shkonte shpesh në Kosovë me ekspeditat folklorike dhe ka bërë një punë të jashtzakonshme. E dija që profesor Bardhyli e kishte mik atë, prandaj e pyeta për takimet e tij me Beniaminin , në Prishtinë .duhej vetëm ky ngacmim, për të na treguar ngjarje që nuk harrohen.-

“Beniamini, më ka treguar, vijoj bisedën prof. Bardhyli, se këngët popullore të Kosovës, janë të famshme e ngjasojnë me ato të trevave të Shqipërisë, veçanërisht të veriut. Po Beniamini vlerësonte mbi çdo gjë tjetër mikpritjen e kosovarëve: “Është një gjë e veçantë dhe e rrallë në mënyrën se si shprehet ajo”- Benin, e kam pasur mik dhe kam kujtime të shumta me të, edhe në Kosovë, ku jemi takuar shpesh. Për të thoshin se s’kish fshat të Kosovës, ku të mos ket qënë. Gjithmonë i qeshur dhe i dashur, përherë midis kosovarëve dhe këngëve të tyre. Atë do ta ftonin shpesh në darka e në dreka, që siç thoshte Beni, “ktheheshin në festa të mrekullueshme, por gjithsesi të zgjatura e të lodhshme.”

Një tregim i Benit për një darkë në një nga fshatrat e Kosovës, na shpëtoi, mua me një shokun tim nga Tirana, nga një siklet i paparashikueshëm. Çfarë kishte ndodhur? Ishte ftuar për darkë në një familje kosovare, në një fshat diku aty afër Prishtinës. “Por,- më thoshte Beni duke qeshur, kish kaluar mesnata dhe i zoti shtëpisë vazhdonte të ngrinte dolli e shëndete me një raki të fortë, që thoshte se dikush ja kishte prurë nga Shqipëria. Ai deshte të na kënaqte, prandaj, nuk shikonte që ne po na mbylleshin sytë e se të nesërmen do shkonim në punë.”

“Pini- thoshte, pini pa merak se “shëndetet”, shëndet bahen…” Pastaj, ne këtu kena një zakon, darkën e mbyllim, kur të ngrihet një dolli, pas së cilës, dollitë e tjera nuk kanë vlerë. Kur dëgjova këto fjalë të të zotit të shtëpisë, atëherë më erdhi ndërmend se duhej të bëja diçka. U ngrita në këmbë, u thashë edhe të tjerëve të ngriheshin në këmbë dhe me gotën e ngritur lart, thashë: “Këtë dolli do ta pimë për flamurin”! Ndërkaq darka kish përfunduar. U përqafuam me njëri-tjetrin dhe u larguam. Flamuri për kosovarët ishte gjëja më e shënjtë edhe në dasma, por edhe në darka, për të mos thënë më tej në“Ditën e Flamurit”. Këtë dolli do ta ngrija edhe unë nja dy vite më vonë. Së bashku me professor Gëzim Karapicin na kishin ftuar në një fshat jo shumë larg nga Prishtina. Mikpëritësi, që ishte i pari i fshatit, sipas zakonitdhe për të nanderuar, kish thirrur në darkë edhe nja 25-30 burra të fshatit. Ishte një darkë e mrekullueshme, jo vetëm për të gjithë ato të mira që ishin shtruar, por për bisedat e këndshme. Këtu gjithkush prej nesh mendonte se ishte midis vëllezërve, që takojnë vëllezërit e tyre, të larguar prej vitesh e që mblidhen përsëri për të shprehur mallin e dashurinë për njëri-tjetrin. Po edhe këtu, si në atë darkën që më tregoi i paharruari, Beniamin Kruta, kish kaluar mesnata dhe i zoti shtëpisë vazhdonte nga përshëndetjet që pasoheshin edhe nga burrat e tjerë. Edhe pas insistimeve tona për t’u larguar, se të nesërmen na prisnin studentët në Universitet, ai dëshironte që ta gdhinim aty.

Atëherë na u duk se s’kishim rrugë tjetër. M’u kujtua ajo që më kish treguar Beni dhe bëra siç kishte bërë ai. U ngrita në këmbë dhe u thashë se para se të largoheshim, do të ngrija një dolli të rëndësishme. Të gjithë burrat u ngritën në këmbë. “Këtë dolli, thashë, do ta ngremë për gjënë më të shenjtë që kanë shqiptarët, për flamurin tonë”

Atëherë pash në sy të zotin e shtëpisë, që më tha: “Mos bre burrë, se pas kësaj na duhet të ndahemi me njëri-tjetrin”. Dhe ndarja nuk vonoi. Pas falemnderimit të zotit të shtëpisë, se kishte pritur në shtëpinë e tij njerëz të nderuar nga Shqipëria, e pas përqafimeve me njëri-tjetrin, ne u larguam nga një takim i paharruar.

II-Në auditor nuk kish vetëm studentë…

Në Prishtinë të papriturat befasuese ishin të shumta. Sapo autobuzi ynë me profesorët e ardhur nga Tirana , qëndronte tek Hotel “Bonzhur”, banorë të moshave të ndryshme, grumbulloheshin e ,njëri pas tjetrit,uleshin për të puthur targën e autobuzit me shkronjat “TR”, pastaj suleshin për të na përqafuar me fjalët :”Jena vëllazën” dhe “Ju duem fortë”, pa u friksuar se aty pranë tyre gjëndeshin agjentë e spiunë të UDB-së jugosllave…Por ajo që më bënte më tepër përshtypje ish fakti që qysh në leksionet e para,në Universitet, auditoret ishin plotë me njerëz, që nuk po i kuptoja cilët ishin në të vërtetë, e çfarë kërkonin ata në leksionet e eletroteknikës.Po dekani i fakultetit, që kisha në krah, do më shpjegonte:

-Të lutem, profesor , mos u çuditni që këtu veç studentëve të regjistruar, kanë ardhur edhe njerëz të moshave e të profesioneve të ndryshme, ka marangos,kasapë, kovaç, furrtarë e zejtarë, shitarë e tjerë.Ishte dëshira e tyre të vinin e ne nuk mund ti largonim. Ata kanë lënë punën, duke na thënë se “Duem me dëgjue profesorët tanë nga Tirana me na folë në gjuhën e bukur shqipe, në gjuhën e vendit amë” . E dëgjova dekanin që i qeshnin edhe sytë, dhe ,ndërsa salla kish rënë në qe tësi e askush nuk pipëtinte, ngrita zërin e përshëndeta i emocionuar e me një ndjenjë të thellë dashurie, të gjithë pjesëmarrësi, pastaj nisa leksionin, që nuk e besoj të jetë kuptuar edhe nga ata 5O-6O vjeçarët, por tingëllimet e gjuhes së bukur të nënës, jam i sigurtë që i kanë pëlqyer..Se edhe pas përfundimit të leksionit, ishin ata, pjesëmarrësit e moshuar, që s’kishin të bënin me temën e mësimit, por që na përshëndesnin me fjalët : “Faleminderit profesor, faleminderit, Shqipëri !”……

III-“Ai studenti kosovar, tani e tutje do të jetë vëllai im..”

“ Ishte kënaqësi tu jepje leksione studentëve kosovarë, gjatë gjithë kohës ata dëgjonin me vëmëndje e të shikonin në sy, gjë që tregonte për interesin e tyre të madh. Por kishte edhe të pa pritura befasuese, “Sa po mbarova leksionin e një dite….Ndërkohë, njëri nga studentët nxori nga xhepi një stilograf e më tha: “Profesor, unë duhet të njihem me ndonjë nga studentët e Universitetit të Tiranës, por e kam vështirë të dërgoj letër. Të lutem që këtë stilograf t’ia jepni studentit që në regjistër ka numrin 18, sepse dhe unë kam numrin 18.” Dhe më dha emrin e tij, që e shënova në bllokun tim .

-Dhe ç’ndodhi, ju ia plotësuat dëshirën?

-Natyrisht që po. Kur u ktheva në Tiranë, e para gjë që më ra ndërmënd ishte stilografi i kosovarit që rrinte në xhepin tim. Kur do të jepja leksion me studentët e vitit të dytë (sepse edhe studenti nga Prishtina ishte i vitit të dytë), hapa regjistrin dhe u ndala tek numri 18.

Ishte emri i një vajze. E thirra të ngrihej e të merrte stilografin, si dhuratë e shënjë vëllazërie të një studenti kosovar, duke i treguar edhe ngjarjen që kish ndodhur në Prishtinë. Vajza e emocionuar ngaqë një gjë të tillë nuk e priste, tha vetëm pak fjalë, që më befasuan e m’u ngulitën në mëndje: “ “Profesor, atë studentin kosovar, që sot unë do ta konsideroj si vëllanë tim, kushedi, një ditë do të takohemi në Tiranë, ose Prishtinë”.

Më vjen keq, që pas kaq vitesh, emrin e asaj vajze e kam harruar. Por për një gjë jam i sigurt, që vajza nga Tirana emrin e vllait të saj nga Prishtina, nuk e ka harruar, e ndofta edhe është takuar me të, në Tiranë,apo Prishtinë…

IV- Ju pyesni për shqiptarizmin. ..?

Biseda me profesor Bardhyxlin kish zgjatur shumë, e unë u kujtova se duhet ti bëja pyetjen e fundin e, i thash:-Profesor, dua t’u bëj një pyetje të përgjithshme. Kosovarët shpesh përmendin “shqiptarizmin”, kur duan të na tregojnë se kemi një flamur e një komb e askush nuk mund t’ i ndajë vëllezërit në të dy anët e “kufirit”, a mund të na konkretizoni këtë edhe nëpërmjet faktesh të tjera?

-Faktet janë të panumërta, por unë do të përmend vetëm një e kjo më duket e mjaftueshme

Më pyetët për shqiptarizmin e kosovarëve? Ata i kanë bërë të tyren fjalët e Vaso Pashës, “Feja e shqiptarit është shqiptaria…” E thashë që në fillim, kosovarët janë atdhetarë të kulluar. Por të gëzon fakti që rinia, përfshi dhe atë studentore, është vënë në ballë luftës për të mbrojtur çdo gjë që është shqiptare. Këto që përmenda mund të duken si fjalë të përgjithshme, por unë do të përmend shëmbuj logjike e bindës, që askush s’mund t’i kundërshtojë. Ja njëri prej tyre:

“Gjatë muajit shkurt të vitit 1972, për herë të parë në Prishtinë u organizua “Java e filmit shqiptar”. Kishin ardhur për të ndjekur shfaqjen e filmave të Kin- studios së Tiranës, veç prishtinasve edhe banorëve nga qytete të tjera. Në njërin prej tyre mora pjesë dhe unë së bashku me studentët e mi. Pamë filmin: “”Ngadhënjim mbi vdekjen”, kushtuar heroinave Peresefoni Kokëdhima e Bule Naipi, varur nga nazistët gjermanë.Në sallën e Kinemasë sundonte një atmosferë entuziazmi e gëzimi të paparë. Por pika kulmore e filmit ishte ajo e aksionit të dy heroinave në Bashkinë e Gjirokastrës, së bashku me një grup partizanësh. Dhe kur heroinat vendosën në ballkonin e Bashkisë një flamur të madh kombëtar, salla u ngrit në këmbë. Dëgjoheshin vetëm brohoritje e duartrokitje të parreshtura. Dikush thirri me zë të lartë: “Rroftë Kosova! Rroftë Shqypnia! Dhe prapë u shtuan duartrokitjet. Këtë film e kisha parë edhe në Tiranë dhe më kish pëlqyer shumë, por atje, në Prishtinë m’u duk se kisha parë filmin më të mirë në jetën time… Dhe ato çaste më janë ngyulitur aq shumë në mëndje saqë e kam vështirë t’i harroj…”

Pedagogë të Universitetit të Tiranës dhe të Prishtinës, nga e majta në të djathtë :: P.Cipo, B.golemi, Isuf Krasniqi, Vjollca Komoni, Alajdin Abazi, K.Dollaku..Në një shëtitje në Gërmijë ,pranë Prishtinës- viti 1975.

Në përgjigje te pyetjes sonë në se kish qënë kohët e fundit në Prishtinë,profesori thotë :Dhe, ah sa do të desha të ndodhesha atje, në Prishtinë, por më kuptoni, se e them me dhimbje, mosha e rënduar dhe gjëndja, jo e mirë shëndetsore, s’më kanë lejuar. Se do të plotësoja kështu edhe një dëshirë të përbashkët. Unë miqtë nuk i kam harruar, por edhe ata s’më kanë harruar.

Ndërkoh, akademiku Bardhyl Golemi nxjerrë nga xhepi dy letra të shkruara :. Njëra është përgjigje e një ftese të Universitetit të Prishtinës, që fton profesorin për të qën pjesëmarrës në festën e 5O vjetorit të krijimit të Universitetit, që tani mban emrin e nderuar “Hasan Prishtina” e që para tij ngrihet edhe monumenti madhështor i Hasan Prishtinës, vepër e skulptorit nga Tirana, Artan Peqini…Që edhe kjo është dëshmi e nderimit të gjakut tonë të përbashkët.

Ftesës së Universitetit të Prishtinës për të qënë i pranishëm në 5O vjetorin e krjijimit të tij, profesor Bardhyli , do ti përgjigjej me dhimbje se për për shkak të moshës së rënduar e arsye shëndetësore , nuk do të ishte aty. Po nga Prishtina do të merrte një përgjigje që e preku shumë. Në të, mes të rjerash shkruhej :

Shumë i nderuari Prof. Bardhyli,

Vërtet na vjen shumë keq që rrethanat objektive ju pamundësojnë të jeni në mesin tonë në solemnitetin e 50 vjetorit të themelimit të fakultetit, për ngritjen dhe zhvillimin e të cilit, kontributi juaj është aq domethënës dhe i rëndësishëm.

Për ne, studentet tuaj të dikurshëm, ju keni qenë dhe do të jeni frymëzim i përhershëm, ndërsa personaliteti juaj shembull dhe motivim për punë të vazhdueshme….

Me rastin e këtij jubileu, Këshilli i fakultetit ju ka ndarë një dëshmi Mirënjohje,duke vlerësuar, me një gjest modest, kontributin tuaj shumë të çmuar në ngritjen dhe edukimin e një vargu të gjeneratave të inxhinierëve kosovarë.

Në emër të profesorëve dhe studentëve :Përzemërsisht dhe me respekt të veçantë,

Prof.Dr.Myzafere Limani

Ky letër-këmbim i ngrohtë vëllazëror dëshmon edhe për lidhjet e ngushta shpirtërore, midisakademikut nga Tirana dhe kolegëve të tij nga Universiteti i Prishtinë, që mbeten edhe tani pas shumë viteve, të gjalla e të pa harruara…

-Në fund të bisedës, e pashProfesor Bardhylin tek fliste edhe me një zë që i dridhej nga emocionet. Ai ndjen dhimbje për ata,pedagogë dhe studentë të e tij, që nuk i ka parë në këto vitet që Kosova është e lirë. Disa prej tyre, si pjesëtarë të UÇK-së, dhanë jetën për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës…Po nuk harronte të përmëndte ditët, kur Presidenti Bush do të qëndronte në Tiranë, e do të deklaronte haptas :” Kosova Republikë!…”Për këtë ne e pyetëm profesorin. Dhe ai,me sytë që i shkëlqenin nga gëzimi do të thoshte: “Ky ishti fundi i një padrejtësie historike për ata që kanë luftuar e derdhur gjak për 100 vjet, për vëllezërit tanë kosovarë dhe të gjithë shqiptarët”…Eshtë fundi i një lufte ku kanë dhënë jetën edhe shumë nga studentët e profesorit, fytyrat e të cilëve i ka gjithnjënë zemër. Por, profesori, edhe tani pas shumë vjetësh, e në moshën 85 vjeçare, është i lidhur ngushtë me jetën akademike të Universitetit të Prishtinës, me profesorët dhe studentët, që i quan jo vetëm miq e shokë , por edhe vëllezër të një gjaku. Këtë, profesori e tregon edhe me kujtimet për ta, që i konsideron më të bukurat e jetës së tij…E ne gjejmë rast ta pyesim : “Profesor, tani që kufijtë midis Shqipërisë dhe Kosovës, janë shkrirë. Dhe ajo, rruga e Kombit na ka afruar më shumë, a do të gjëndeni ndonjë ditë atje ?.. Dhe ai, po i fshehur emocionet me mallin e pa përmbajtur, përgjigjet : “Më përmëndët “kufijtë e shkrirë “? Po ata gjithnjë të shkrirë kanë qënë, për mua dhe shokët e mi. Se dashuria për vëllezrit kosovarë, nuk ka pasur e s’mund të ketë kufi”…

E kjo duket më mirë edhe tani, në ditët tona..Kur ka pasur shkëmbime të shpeshta mesazhesh që të emocioinojnë…

*E dërgoi per Diellin, autori i shkrimit. E falenderojme.

HISTORI-ULTIMATUMI I MUSOLINIT DHE MBRETI ZOG I

July 9, 2018 by dgreca

DAILY MAIL (1933) : ULTIMATUMI I MUSOLINIT QË U REFUZUA NGA MBRETI ZOG/

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 9 Korrik 2018/

Gazeta franceze, “Le Matin”, ka botuar, të shtunën e 26 gushtit 1933, në faqen n°3, shkrimin e gazetarit të Daily Mail në Beograd, në lidhje me ultimatumin e Benito Musolinit (Duçes) drejtuar asokohe Mbretit Zog. Çfarë përmbante më saktësisht ky ultimatum ? Aurenc Bebja ka sjellë tekstin e plotë, për publikun shqiptar, nëpërmjet faqes së tij “Dars (Klos), Mat – Albania” :

Londër, 25 gusht. Nëpërmjet lidhjes telefonike. Matin.

Korrespondenti i Daily Mail në Beograd, të cilit i japim përgjegjësinë e plotë për informacionet në vijim, telegrafon se një lloj tensioni mbizotëron në qarqet politike të Shqipërisë, sepse mbreti Zog duket se ka refuzuar një propozim të Z. Musolini. Kjo kërkesë, që sipas disave është shprehur në formën e një ultimatumi të vërtetë, kërkonte marrjen e masave të mëposhtme në Tiranë :

1 – Zëvendësimin me zyrtarë me prejardhje ose kulturë italiane të të gjithë atyre që nuk janë;

2 – Shitjen e të gjitha veprave ushtarake shqiptare Ministrisë Italiane të Luftës;

3 – Zëvendësimin e shefit të policisë shqiptare dhe bashkëpunëtorëve të tij, të cilët aktualisht janë nënshtetas britanikë, me oficerë italianë;

4 – Shfuqizimin e traktateve ekonomike, aktualisht në fuqi, të firmosura nga Shqipëria me fuqitë e huaja;

5 – Rihapjen e të gjitha shkollave katolike (fetare) të mbyllura kohët e fundit;

6 – Mësim të detyrueshëm në shkollë të gjuhës italiane;

7 – Zëvendësimin e liceut francez të Korçës me një institucion italian.

Mbreti Zog duket se ka refuzuar (sipas gazetarit të Daily Mail) pranimin e paragrafëve 1, 3, 5 dhe 7 të kësaj shkrese dhe gjendet përballë një dileme të vërtetë, mes një aneksimi të mundshëm të vendit të tij nëse nuk u bindet kërkesave të Romës, ose një revolucioni tek populli i tij, nëse ai dorëzohet ndaj Mussolinit.Duhet të theksohet se në kuadrin e Paktit të Tiranës qeveria italiane ka të drejtë të dërgojë trupa në Shqipëri nëse regjimi aktual është i kërcënuar.

KRYEPRIFTI SERB MSYNË TOKAT SHQIPTARE NË SHAS TË ULQINIT

July 8, 2018 by dgreca

NGA FRANK SHKRELI/

Mediet vendore të Ulqinit njoftojnë se të djelën udhëheqsi i Kishës ortodokse serbe në Mal të Zi, Amfilohije — i cili është i lidhur shumë ngushtë me Kishën Ortodokse Serbe me qëndër në Beograd –me një grup prej afro150-vetash ndjeksish të tij, vizitoi fshatin Kalanë e Shasit me qëllim që të mbante ceremoni fetare në gërmallat e Kishës së Shën Gjonit, njërës prej 365 kishave që thuhet se ekszistonin dikur aty në Shas. Kjo nuk është hera e parë që elementë të Kishës Ortodokse serbe janë përpjekur që, që në vitet e fundit, të vizitojnë këtë vend historik për shqiptarët, me qëllim për të përvetësuar jo vetëm gërmadhat e sotme por edhe historinë që ato bartin gjithnjë për Kombin shqiptar.

Sidoqoftë, duket se pas një përleshjeje me dhjetra banorë vendas që donin të bllokonin vizitën e kryepriftit serb në atë zonë, policia e lejojë atë që të shkonte deri tek Kisha e Shën Gjonit në Shas, por siç duket nuk e lejuan të futej brenda për të kryer një ceremoni fetare, ashtu siç kishte në plan, sipas portalit Ulqinionline. “Nuk jeni të mirë se ardhur në këtë mënyrë. Këto objekte janë tonat, ne i kemi ruajtur dhe ne do t’i ruajmë”, kështu iu drejtuan Amfilohijes banorët vendas që kishin bllokuar rrugën, shkruan portali Ulqinionline. Kjo masë e policisë u mor, jo se kishin ndonjë kundërshtim me vizitën e udhëheqsit të Serbisë në Shas, por thuhet se ai nuk kishte bërë një kërkesë me kohë për një ceremoni të tillë fetare atje.

Pas përleshjeve të banorëve me policinë, u zhblokua rruga ndërkohë që njoftohet gjithashtu se policia nuk mori në konsiderim bllokimin e vizitës së Amfihelijes në Shas, as në bazë të një apeli nga Ministria e Kulturës – Drejtoria për mbrojtjen e të mirave kulturore dhe as nga Këshilli Kombëtar Shqiptar në Mal të Zi, pasi, sipas tyre, ka pasur shënja se mund të vijë deri tek prishja e rendit dhe qetësisë publike atje – si pasoj e vizitës provokuese të udhëheqsit të Kishës ortodokse serbe, në Shas të Ulqinit – i ftuar atje nga askush.Nga përleshja të djelën në Shas midis banirove vendas dhe policisë, në përpjekje të për bllokuar vizitën e udhëheqsit orotodoks serb, në Shasin antik shqiptar (Ulqinionline).

Shasi antik/

Mediet vendore njoftuan se organizata politike të shqiptarëve në Mal të Zi protestuan vizitën e Kryepeshkopit serb në Shas duke u bërë thirrje autoriteteve shtetërore dhe vendore që “parandalojnë këtë “fushatë serbo-pravosllave”, në Shasin e lashtë mijëvjeçar, sipas një kumtese të Lidhjes Demokratike në Mal të Zi. Ndërsa, në një komunikatë tjetër, në vigjilje të vizitës së udhëheqsit kishtar serb në Shas, Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Mal të Zi, drejtuar autoriteteve vendore dhe shtetërore të atij vendi thotë se, “Banorët e kësaj zone janë shumë të shqetësuar dhe të revoltuar për këtë ngjarje të paralajmëruar dhe e konsiderojmë si provokim dhe sulm ndaj trashëgimisë sonë kulturo-historike me qëllime kryekëput tendencioze”, dhe u bëhetë thirrje institucioneve kompetnete të Malit të Zi që të, “marrin të gjitha masat e nevojshme për parandalimin e aktiviteteve të tilla provokuese ndaj popullësisë vendase dhe trashëgimisë së tyre kulturore”, thuhet në komunikatën e Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Malin e Zi.

Kjo përpjekje provokuese nga autoritetet politike dhe kishtare serbe ndaj historisë dhe kulturës shqiptare nuk është e para dhe jam i sigurt se nuk do të jetë as e mbramja. Por lind pyetja se ç’kërkon kryeprigfti serb ortodoks në trojet shekullore shqiptare për të kryer ceremoni fetare në një kishë, që sipas historianëve, kanë qenë kisha të riti romak, kisha pra të katolikëve shqiptarë dikur. Shasi dhe as historia e tij nuk kanë të bëjnë aspak me fenë ortodokse serbe as me kulturën dhe historinë sllave. Shasi që gjëndet midis Shkodrës dhe Ulqinit, sipas historianëve, ka qenë dikur një prej katër “qyteteve satelitë” të Shkodrës, me shekuj qëndër me rëndësi e Kishës Katolike Shqiptare dhe e kulturës iliro-arbërore.

Gjatë sundimit të regjimit komunist jugosllav nuk flitej asgjë për historinë e lashtë të këtij qyteti. E mbajë mend si fëmij, pasi jam lind e rritur krejt afër qytetit të vjetër të Shasit, kur të moshuarit na thonin se sipas gojdhanave Shasi ka patur dikur 365 kisha, secila e pagëzuar pas një shënjti ose shënjtëreshe të Kishës Katolike, një kishë për çdo ditë të vitit. Megjithëse për çdo ditë kalonim aty afër gërmadhave të qytetit të vjetër të Shasit, askush nuk fliste për historinë mijëra vjeçare të tij, madje as mësuesit e shkollës fillore që frekuentonim aty afër në Katërkollë nuk mbaj mend ta përmendin ndonjë herë atë vend historik.

Pas shëmbjes së komunizmit, kemi mësuar se politika komuniste sllave i kishte dhënë urdhër historianëve dhe arkeologëve të saj që të mos bënin hulumtime aty, por ta lënin në heshtje pa e zbuluar historinë e Shasit, “Qytetit ilir që u fsheh nga sllavët”, duke mos dashur dhe duke mos lejuar, për arsye etnike dhe politike, të zbulohej historia e tij e vërtetë iliro-arbërore. Fatbardhësisht viteve të fundit vihet re një interesim i ri për Shasin dhe historinë e këtij të qyteti të lashtë iliro-arbëror nga banorët shqiptarë të atyre viseve por edhe nga intelektualët shqiptarë. Por ky interesim i ri, duket se ka tërhequr edhe vëmendjen e sllavëve, e sidomos të kishës serbe, në përpjekje për të vjedhur historinë kishtare të shqiptarëve, ashtu siç ka bërë në dhumë raste edhe në Kosovë.

Prandaj lindë pyetja, ç’lypë udhëheqsi i Kishës ortodokse të Malit të Zi, në gërmadhat e kishave katolike shqiptare të stilit romak në Shas, ku deri para disa viteve, historiografia sllave i kishte lënë në heshtje dhe si rrjedhim në shkatërrim e sipër, duke mos dashur të zbulonte origjinën e vërtetë iliro-arbërore të tyre. Vizita e Amfihellijes ose të tjerëve të llojit të tij, më heret në Shas – nuk është asgjë tjetër veçse një provokim dhe një përpjekje e shëmtuar nga ana e autoriteteve fetare serbe për të tjetërsuar të vërtetën historike duke vjedhur historinë iliro-arbërore në trojet shekullore shqiptare.

Nuk janë vetëm autoritetet vendore shqiptare – por edhe autoritetet e dy shteteve shqipotare në Shqipëri dhe në Kosovë, ato që duhet tu dalin zot këtyre monumenteve kombëtare, siç është Shasi. Por në mungesë të ruajtjes dhe të mbrojtjes së monumenteve shqiptare anë e mbanë trojeve arbërore — nga autoritetet shqiptare në Tiranë dhe në Prishtinë — kundër këtyre hienave grabitqare antishqiptare, të cilat kanë për synim të vjedhin ose të ndryshojnë historinë e shqiptarëve në trojet e veta – duhet të përshëndesim banorët e Shasit dhe të Anës së Malit, të cilët iu kundërvunë dje këtyre përpjekjeve anti-shqiptare sllave duke bllokuar sadopak dhe planet provokuese të vizitës së përfaqsuesit të Kishës serbe në Shasin shqiptar.

Shasi antik simbolizon një dimension vlere kulturore jo vetëm shqiptarët, por edhe për europianët dhe mund të themi së është madje edhe vlerë e qytetërimit botëror. Prandaj, vlerat historike të Shasit – nuk janë të sllavëve as të Kishës ortodokse serbe sepse ata kanë ardhë tepër vonë atje — por i përkasin jo vetëm mbarë shqiptarëve por edhe gjithë njerëzimit dhe si të tilla duhet të ruhen dhe të mbrohen si vlera të përbashkëta e të jashtzakonshme për brezat e ardhshëm. Identiteti kulturor historik e kombëtar i shqiptarëve nuk duhet të lihet në dorë të hajdutëve të huaj dhe as atyre që nuk kujdesen për mbrojtjen e vlerave historike dhe kombëtare të shqiptarëve!

AFP- Qyteti i pjerrët shqiptar, i tëri histori, në rrenim

July 7, 2018 by dgreca

Ju përcjellim shkrimin e AFP (Agence France-Presse) dhe shihni si e përshkruajnë gjendjen katastrofike të qytetit te Gjirokastrës, e ku ndërsa qyteti rrënohet përditë ministrja Mirela Kumbaro thotë “qyteti “nuk është më në rrezik” dhe se qeveria e ka marrë këtë problem në dorë.(KT)

Nga Briseida Mema and Nicola Gaudichet/

GJIROKASTRA (AFP) – Banesa e Lolomanëve, dikur shtëpia e familjes osmane me atë emër, dikur kishte një pamje mbresëlënëse në qytetin malor të Gjirokastrës në Shqipërinë jugore. Tani shtëpia është kthyer në gërmadhë, si dhjetëra të tjera në “Qytetin e Gurit”, të përkufizuar nga kështjella e saj, rrugët me kalldrëm të pjerrët dhe strukturat gëlqerore të argjendta me pamje nga Lugina e Drinos pranë kufirit me Greqinë. Shumë prej ndërtesave shekullore, të fortifikuara, që i sollën qytetit një vend në listën prestigjioze të Trashëgimisë Botërore të UNESKO-s në vitin 2005, janë një atraksion turistik, por në rrezik zhdukja. Disa janë të braktisur ose nuk janë ruajtur për vite, të tjerë kanë pësuar ndryshime që kanë shkatërruar vlerën e tyre historike, ose kanë më shumë se një pronar, që nuk bien në një mendje për punën e nevojshme ose janë shumë të varfër për ta bërë këtë. Autoritetet në këtë vend ballkanik nuk kanë gjithashtu mjetet për t’i rinovuar ato. “Ndjej dhimbje për çdo gur, çdo mur që po dëmtohet”, psherëtin Email Nacaj, bojaxhi 58-vjeçar, i cili kujton rënien e shtëpisë Lolomani në dimër 2016. Më poshtë, kulmi i shtëpisë së tij ka rënë gjysma. “Kam frikë këtu, por nëna ime nuk dëshiron të largohet”, thotë ai. Edhe nëse kishte para, nuk mund të bënte asgjë – sepse kushëriri i tij, i cili jeton në kryeqytet, Tiranë dhe është bashkëpronar, refuzon. Nga 615 monumente në qendrën historike të qytetit “më shumë se gjysma u nënshtrohen ndërtimeve ilegale ose jashtë kushteve teknike, ndërsa 169 janë në gjendje kritike ose në rrezik kolapsi”, paralajmëroi Europa Nostra, një federatë pan-europiane e OJQ-ve të trashëgimisë, në fillim të këtij viti. “Na ishte një herë…” Shumica e ndërtesave datojnë që nga shekulli i 17-të dhe 18-të, edhe pse origjina e qytetit shkon më tej në histori dhe muret e tij janë ndërtuar në shekullin e 3-të. Shkrimtari më i famshëm i Shqipërisë, Ismail Kadare, e përshkroi qytetin e tij të lindjes Gjirokastër, si “qytet i pjerrët, i vendosur në një kënd më të mprehtë se ndoshta çdo qytet tjetër në tokë”. “Me siguri ishte vendi i vetëm në botë ku, nëse rrëshqisje në rrugë, mund të bije në çatinë e një shtëpie”, shkroi ai në romanin e tij të vitit 1971 “Kronika në gur”. Emigracioni masiv ka komplikuar fatin e ndërtesave, pasi Gjirokastra nuk ka qenë imune ndaj prirjes që ka prekur Shqipërinë. Popullsia e qytetit ka rënë nga 34,000 në 2011 në më pak se 25,000, sipas Engjell Seriani, kreu i turizmit të qytetit. Shtëpitë e qytetit janë emëruar sipas pronarëve të tyre origjinalë, personaliteteve të Perandorisë Otomane si Lolomani, Karaulli, Fico, Zeko, Babameto, fuqia e të cilëve është matur me numrin e oxhaqeve në shtëpitë e tyre. Sot, Sokol Karaulli, pasardhës i një prej këtyre familjeve fisnike, thotë se mënyra e tij e jetesës është shumë larg nga zhurma e pesë oxhaqeve të mëdha të shtëpisë së tij. Një ish-ushtarak, por ende nuk ka të drejtë për pensionin e tij, ai thotë se ata mbijetojnë vetëm në sajë të pagës së gruas së tij që punon në pastiçeri. “Dita kur do të themi “Na ishte dikur Gjirokastra “, ka ardhur paralajmëroi 60-vjeçari. Karaulli ndërpreu rrymën në katin e parë dhe vendosi enë plastike për pikat e ujit, për të mbledhur ujin që rridhte e që kishte përfshirë tashmë trarët prej druri të shtëpisë së tij të shkatërruar. – “Përkeqësimi i përditshëm” Rreth pazarit të qytetit, fasadat e pastra janë poshtë në një restaurim prej tre milionë eurosh (3.5 milion dollarë), të vendosur nga një shoqatë shqiptaro-amerikane dhe Banka Botërore. Shitore të vogla u japin suvenire turistëve, 77.000 prej të cilëve vizituan kështjellën vitin e kaluar. Numri i tyre rritet 10 deri 15 për qind në vit. “Sidoqoftë Gjirokastra nuk është vetëm pazari dhe ato vende emblematike”, tha arkitektja Lejla Haxhiç, i OJQ-së Trashëgimia Kulturore pa Kufij (CHwB). Diku tjetër, “situata … po përkeqësohet dita ditës,” i tha ajo AFP. Në vitin 2014, OJQ-ja kishte paralajmëruar për “shkatërrimin e shpejtë” të rretheve historike të qytetit, ku ish-diktatori komunist shqiptar Enver Hoxha u rrit. Nga 650 ndërtesat që mori në konsideratë, CHwB tha se 40 ishin në gjendje shumë të keqe, 34 ishin në gërmadha ndërsa 15 ishin në prag të rënies. Tani, numri në gërmadha ka shkuar deri në 47, thotë. -“Vetëm një Gjirokastër në botë” Sot rreth 80 shtëpi janë të pabanuara, duke ngritur mundësinë që një çati qe pikon të ndikojë në strukturën prej druri. “Çdo ditë shoh diçka që është e gabuar, sikur ndërtesa të më pëshpërit për të bërë diçka”, tha zëvendëskryetari i bashkisë Vangjel Muço. Por me një buxhet të përgjithshëm prej 2.5 – 3.0 milion euro, komuna e tij nuk mund ta trajtojë çështjen siç duhet. Ministrja shqiptare e Kulturës Mirela Kumbaro këmbëngul se qyteti “nuk është më në rrezik” dhe se qeveria e ka marrë këtë problem në dorë. Që nga viti 2013 janë ndaluar ndryshimet strukturore në shtëpitë e Gjirokastrës. Ajo gjithashtu ka shpresa të mëdha për një ligj të sapo miratuar mbi themelet kulturore, si dhe për turizmin pas konvertimit të rreth 20 shtëpive në hotele. Por CHwB (Trashëgimia Kulturore pa Kufij) beson se Gjirokastra mund të shpresojë për “jo më shumë se 10,000 euro” nga buxheti kombëtar. Dhe renovimi i vetëm shtëpisë Babameto kushtoi 160,000 euro që erdhën nga Suedia. Vetëm për të përforcuar të gjitha rrënojat do të duhen 1.2 milion euro, sipas Hadzic. “Të gjithë aktorët që merren me trashëgiminë kulturore duhet ta marrin atë me seriozitet dhe të ndërhyjnë sa më shpejtë që të jetë e mundur, sepse ka vetëm një Gjirokastër në botë”, paralajmëroi ajo.

Pergatiti: Traboini Studio

Historiku i Xhamisë së Lushnjës që më 1967 u shndërrua në Shtëpi Pionieri

July 5, 2018 by dgreca

Për t’i dhënë pamjen e një shtëpie pionieri punëtorët e ndërmarrjes prishën kupolën, minaren dhe harkatët rreth e përqark saj. Ndërsa Xhamia e Vogël u shkatërrua deri në themel. Në vitin 2001 Xhamia u restaurua sipas formës që kishte më parë. Vlen të përmendim këtu kontributin e myftinjve në vite; Zylyftar Dervishi, Selim Mullaliu, Tomorr Boriçi dhe Gramoz Blliku./

Shkruan:Dr. Niko FERRO/

Xhamia ndodhet në pikën më dominuese të lagjes “Kongresi” në qytetin e Lushnjës. Në popull njihet edhe si “Xhamia e Madhe” kjo për faktin se pranë saj ka ekzistuar një tjetër Xhami por me përmasa më të vogla. Xhamia e Lushnjës për nga forma e ndërtimit dhe për vlerat arkitektonike e bëjnë atë një nga ndërtesat më të bukura të kultit të besimit islam në Bashkinë Lushnjë. Kjo xhami përbëhet nga: Kubeja, minarja, dhoma e faljes për burra, dhoma e faljes për gra, dhoma e mësimit si dhe dhoma e pritjes ose e myftiut. Numëron edhe 39 dritare të cilat ofrojnë një ndriçim të plotë në pjesën e brendshme….

Në lidhje me historikun e saj burimet arkivore tregojnë se përpjekjet e para të qytetarëve lushnjarë për ndërtimin e një xhamie daton në fund të viteve ’20 të shekullit të kaluar. Zbulojmë se një ndër arsyet për të cilën besimtarët lushnjarë kërkonin ndërtimin e një xhamie të re lidhej me faktin se Xhamia e Vogël (e ndërtuar qysh në vitin 1770 nga Hanko Pasha) nuk kishte hapësirë të mjaftueshme dhe se ishte e pamundur kryerja e namazit. Kështu në vitin 1931 besimtarët pas shumë takimesh dhe rrahje mendimesh vendosen ngritjen e një komisioni i cili do të mblidhte të hollat që do të dhuroheshin nga banorët e qytetit dhe të fshatrave. Në krye të komisionit u vendosën njerëz të ndershëm dhe me moral të mirë në popull.[1]

Zbulojmë se ky komision bëri disa aktivitete në qytetin e Lushnjë madje edhe në disa fshatra për sigurimin e fondeve të cilat do përdoreshin për ndërtimin e një xhamie të re. Mund të themi se puna e këtij komisioni ishte e me të vërtetë e lavdërueshme në vetëm pak kohë ata mblodhën 500 napolona floriri. Por që të përfundohej puna duheshin edhe 500 napolona të tjera Pjesën tjetër prej 500 napolona do ta plotësonte vetë Zyra e Shitjes së Tokave që dispononte. Pas shumë diskutimesh komisioni caktoi dhe vendin ku të ngrihej xhamia. Ajo u planifikua të ndërtohej pak metra në juglindje Xhamisë së Vogël dhe më në lindje nga varrezat e vjetra të qytetit. Ndërkaq komisioni parashikoj ndërtimin e një parku plot pemë midis dy xhamive. Por pavarësisht angazhimit të komisionit me letrat drejtuar Nënprefekturës dhe Bashkisë nuk u arrit të binin dakord për vendin e caktuar pasi kërkohej edhe një leje nga Ministria e Punëve të Brendshme. Kjo zvarritje institucionesh vazhdoi deri në vitin 1937. Falë këmbënguljes së qytetarëve lushnjarë, Ministria e Punëve të Brendshme mori një tjetër vendim ku si zgjidhje të problemit ngarkonte Nënprefektin Z. Tafil Boletini (Nipi i Isa Boletinit) dhe Kryetarin e Bashkisë Z Burhan Kumbaro, të cilët mbështetur në planin rregullues të qytetit duhet të sqaronin nëse ndërtimi i xhamisë së re përbente apo nuk përbënte pengesë.

Nënprefekti dhe Kryetari i Bashkisë, pasi analizuan me kujdes kërkesën dhe planin rregullues, dhanë lejen për ndërtimin e Xhamisë së re. Gjithashtu ata sqaruan me argument bindës Ministrinë e Punëve të Brendshme se ndërtimi i saj nuk pengonte planin për zhvillimin e qytetit të Lushnjës, përkundrazi do e zbukuronte edhe më shumë me madhështinë dhe hijeshinë e saj. Dhe se kombinimi ndërtesë, park e kthente atë vend një pikë çlodhëse dhe frymëzuese për qytetarët lushnjarë.

Meqenëse leja u morë pritej vetëm ardhja e inxhinierit i cili do bënte një preventiv të shpenzimeve dhe më pas zbatimin e planë-ndërtimit të xhamisë së re. Gojarisht thuhet që guri i parë i themelit të xhamisë u vendos në fund të muajit Qershor të vitit 1938 dhe se punimet vazhduan pa ndërprerje deri më 7 Prill të viti 1939, kohë në të cilën Shqipëria u pushtua nga Italia Fashiste.

Ndërkohë situata ekonomike ishte përkeqësuar. Çmimet u rritët dhe kësisoj punimet për ndërtimi e Xhamisë u ndërprenë. Duheshin edhe 1000 napolona të tjera floriri për përfundimin e punimeve ose më saktë ndërtimin e kubesë. Qeveria e asaj kohë në bashkëpunim me komandën pushtuese italiane në vend duke dashur afrimin me komunitetin mysliman shqiptar ofrojnë 20000 fr = 1000 napolona floriri për mbylljen e punimeve. Ndonëse ngjanë si një ndihmë “bujare” frangat e arit në fund të fundit u morën nga arka e mbretërisë së pushtuar shqiptare. Edhe sot në popull është rrënjosur ideja se ndërtimi i xhamisë u bë nga italianët por për hir të së vërtetës faktet tregojnë se napolonat u mblodhën nga ndihma dhe bujaria e elementit mysliman në qytet. Ishte pikërisht lufta shkaktarja kryesore ajo që ndikoj në mos përfundimin e plotë të punimeve dhe rritjen e shpenzimeve. Edhe sikur të duheshin të tjerë napolona floriri ato përsëri do mblidhen nga besimtarët pa kërkuar gjetkë. Po japim një shembull: Në vitin 1944 vendi mbahej i pushtuar nga forcat gjermane por kjo situatë nuk i pengoj besimtarët lushnjarë për të mbledhur 243 franga ari për blerjen e librave fetare për xhaminë e re.[2]

Pamja nga Lushnja, 29 Nëntor 1944 (Dhuruar nga Robert Elsie)/

Për t’u rikthyer edhe një herë Xhamisë së Madhe. Sipas dokumenteve të kohës më 5 Prill të viti 1940 u bë inaugurimi i Xhamisë së re. Atë ditë morën pjesë Mëkëmbësi i Përgjithshëm Italian i shoqëruar nga Dr B Shapati nga Kryemyftiu i Tiranës si dhe përfaqësues nga personeli ushtarak të Mbretërisë Italiane në Shqipëri. Ceremonia u mbajt në orën 15:50. Aty kishin dalë në pritje autoritetet lokale, popull bashkë me parinë, klerikë të ndryshëm si dhe fëmijë.

Pritja fillimisht u bë në Bashki, ku ishte përgatitur edhe një bufe e këndshme. Në këtë rast foli edhe Kryetari i Bashkisë në emër të popullit lushnjarë Z. Burhan Kumbaro, i cili midis të tjerave parashtroi Mëkëmbësit Italianë falënderimet më të përzemërta si dhe pjesëmarrjen e tij në Lushnjë. Një falënderim të veçantë ishte edhe për ndihmën “bujare” në të holla për përfundimin e punimeve të xhamisë së qytetit. Pas tij foli Mëkëmbësi Italian i cili premtoi të tjera ndihma për fusha të ndryshme. Pas tij foli edhe Myftiu i Lushnjës i cili e falënderoi ndihmën dhe bujarin italiane një falënderim tjetër ja drejtoj punëtorëve lushnjarë të cilët punuan me zell deri në përfundimin e punimeve. Prej Bashkisë Mëkëmbësi i Përgjithshëm Italian bashkë me Kryetarin e Komunitetit Mysliman vizituan Xhaminë e Madhe. Të cilët ngelën të impresionuar nga ndërtimi.

Pavarësisht se ndërtimi i xhamisë kishte përfunduar brendësia e saj ishte bosh duheshin të tjera fonde për blerjen e tapeteve, copa, pëlhura, por ajo që është më e rëndësishmja duheshin librat për të predikuar. Ndonëse Mëkëmbësi italian deklaroi për mbështetje fjalët e tij i mori era. Disa vite më vonë e njëjta erë do i çonte përtej Adriatikut.

Edhe një herë lushnjarët vendosën vetë për gjetjen e fondeve. Në vetëm pak kohë në Korrik të vitit 1944, (mos të harrojmë se këtë periudhë vendi mbahej i pushtuar nga forcat naziste) mblodhën 243 franga ari. Kontribuuesit ishin Emin Koduzi fr 20, Hamid Lloshi fr 10, Kol Nepravisshta fr 10, Halit Dervishi fr 20, Jonuz Kovaçi fr 10, Vejsel Pira fr 6, Haxhi Korreshi fr 5, Abaz Fuga fr 4, Bajram Arapi fr 4, Nazim Dibra fr 2, Hysen Lufta fr 5, Belul Xhaferri fr 5, Abdyl Korreshi fr 10, Jashar Leshi fr 6, Musa Gjini fr 5, Ali Dauti fr 3, Kadri Sebleva fr 4, Demir Boja fr 5, Rakip Juçallari fr 4, Latif Borova fr 3, Mehmet Debrova fr 2, Sul Shqerra fr 2, Nur Lila fr 2, Jonuz Tare fr 2, Lat Hajdari fr 2, Ibrahim Kavaja fr 2, Bajram Borova fr 20, Selim Rexhepi fr 5, Sherif Tabaku fr 4, Reshit Tabaku fr 3, Ramazan Boriçi fr 10, Arif Sefa fr 10, Hysni Thana fr 5, Bexhet Tahiri fr 4, Qamil Çumko fr 4, Lavdat Banushi fr 5, Daut Nuçi fr 5, Osman Bejte fr 10, Hysni Ballhysa fr 5 = 243 franga ari.

Por nuk mbaron me kaq Në vitin 1967 me vendim të Komitetit Ekzekutiv të Rrethit, Xhamia e Madhe u shndërrua në shtëpi pionieri, së cilës më vonë i vendosen emrin: Shtëpia e Pionierit “Vangjel Çerepi”. Për t’i dhënë pamjen e një shtëpie pionieri punëtorët e ndërmarrjes prishën kupolën, minaren dhe harkatët rreth e përqark saj. Ndërsa Xhamia e Vogël u shkatërrua deri në themel. Në vitin 2001 Xhamia u restaurua sipas formës që kishte më parë. Vlen të përmendim këtu kontributin e myftinjve në vite; Zylyftar Dervishi, Selim Mullaliu, Tomorr Boriçi dhe Gramoz Blliku.

Si përfundim

Mund të themi se ky përshkrim i shkurtër historik, modest nuk besojmë se është shterues por mendojmë se në të ardhme mund të shërbej si pikënisje për ndërtimin e një historiku më të zgjeruar të aktivitetit të xhamisë ndër vite duke e pasqyruar atë me jetën e imamëve që kanë predikuar aty pa harruar edhe shumë të tjerë që kanë kontribuar financiarisht për këtë xhami.

Si përfundim

[1] Organ i Komunitetit Mysliman Shqiptar. Artikull; “Dy fjalë rreth xhamisë së Lushnjës. Shkodër 1937 f. 155-156

[2] Kultura Islame. Viti V nr 11 (59) Korrik 1944. Lista emënore të atyne që është ndihma për botimin e librave fetarë të Komuniteti Myslimanë.