Satirë nga Rafael Floqi/

Një ditë nga ato të zakonshmet në “Sulltanatin e Rilindjes”, ku edhe milingonat punojnë me PPP dhe dheu i rrugëve i shkon drejtpërdrejt miqve, nga Zvicra vjen një mesazh misterioz… “Arben Ahmetaj, dikur financieri i sultanit, tani kthehet si kalorësi i errët i hakmarrjes, me një gozhdë të madhe në zemër dhe ca dosje në valixhe.” Por, si gjithmonë, publiku pyet veten: “Po kësaj here, a tha gjë të re? Apo thjesht po flet me monologun e zakonshëm të një “dashnori” të braktisur nga pushteti?”

Sheiku dhe Dhoma e Luleve

Ahmetaj na rrëfen sesi Rama, nga një artist me ngjyrime kubiste, është kthyer në një koleksionist verërash që kushtojnë sa borxhi publik. Në “Dhomen e Luleve”, aty ku dikur debatohej mbi reformat, tashmë merren vendime mes avujve të Romanée Conti dhe flluskave të shampanjës së artë.

Një gjë është e sigurt: nëse ndonjë qytetar i zakonshëm do të hante në një restorant me këto çmime, do e kishte detyrim moral ta lajmëronte edhe ministrin e Financave, se ndryshe, taksën e “lukso-biznesit” s’do ia falte askush.

Udhëtimet e Parisit të Ri

Ahmetaj denoncon gjithashtu fluturimet që s’u lejuan kurrë të hetohen, por s’duhet të shqetësohemi! Shteti funksionon për bukuri. Ato avionët privatë janë thjesht mjet transporti për të kaluar rrugët me gropa të Shqipërisë. Diku duhet të dëshmojmë se si mund të arrijmë të “Rilindim” në ajër, pasi tokësisht ngecëm mes baltës.

Hakmarrja e Ahmetajt: Hero apo Hakmarrës i Luksit?

Sigurisht, ata që u verbuan nga lluksi dhe premtimet e Ramës mund të vazhdojnë t’i quajnë këto rrëfime “fantazi të një njeriu që ka kaluar shumë kohë me tapet të kuq në sy”. Por pyetja e vërtetë që lind është: A duhet besuar dikush që për vite e për vite ka nënshkruar e vulosur tenderat, dhe vetëm pasi ka humbur privilegjet, fillon të flasë?

Skenari mbetet hapur:

A do të vazhdojë Ahmetaj të zbulojë “sekretet e sulltanatit”, apo thjesht po lobon që të kthehet si aktor dytësor në dramën e madhe?

A do ta rrëzojnë Ramën shishet e verës dhe fluturimet charter, apo shqiptarët do ta falin, nëse u premton një bonus tjetër për “faturën e energjisë”?

Dhe mbi të gjitha: Pse SPAK i shikon të gjitha këto si serial turk që nuk ka fund?

Një gjë është e sigurt: Populli shqiptar ka humbur interesin për luksin e politikës, sepse ka hallet e tij. Ndërsa Ahmetaj dhe Rama vazhdojnë betejën për “kush e ka shishen më të shtrenjtë”, populli numëron monedhat për bukën e përditshme. Kjo, padyshim, mbetet skandali më i madh nga të gjitha.

Prof. Dr. Skender Asani/

Vendimet e padrejta të Kongresit të Berlinit, që i njihnin Malit të Zi të drejtën për të aneksuar vise shqiptare, përfshirë Plavën dhe Gucinë, mobilizuan shqiptarët për të mbrojtur tokat e tyre stërgjyshore. Kjo rezistencë u udhëhoq nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit, e cila organizoi një qëndresë të fuqishme politike dhe ushtarake kundër vendimeve arbitrare të Fuqive të Mëdha. Beteja e Plavës dhe Gucisë, e zhvilluar në Nokshiq gjatë dhjetorit 1879 dhe janarit 1880, ishte një nga momentet kulmore të kësaj rezistence, duke u shtrirë edhe në disa pika strategjike të caktuara nga komandantët shqiptarë.

Kjo betejë e lavdishme shënoi dy fitore të rëndësishme për shqiptarët: zmbrapsi përpjekjet e Malit të Zi për aneksimin e këtyre tokave dhe ndërkombëtarizoi çështjen shqiptare, duke e kthyer atë në një luftë për autonomi brenda Perandorisë Osmane. Korrespondentët e huaj të kohës raportuan për heroizmin e shqiptarëve, duke e paraqitur atë si një përpjekje titanike për mbrojtjen e integritetit territorial, ndërsa dënonin vendimet e Kongresit të Berlinit si shpërfillje e të drejtave të shqiptarëve për liri dhe pavarësi.

Ndërsa historia njeh shumë beteja, ajo e Nokshiqit mbetet një shembull unik i suksesit, ku shqiptarët, pa aleatë të jashtëm, u përballën me një makineri diplomatike dhe ushtarake të fuqishme. Heroizmi i tyre ishte mbështetur vetëm nga vendosmëria për të mos lejuar padrejtësi. Në këtë betejë spikatën figura të shquara si Ali Pashë Gucia, Jakup Ferri, Sulejman Vokshi, Haxhi Zeka dhe Jusuf Sokoli, të cilët përfaqësuan shpirtin e pamposhtur të kombit shqiptar.

Beteja e Nokshiqit mbetet një mesazh aktual për politikën ndërkombëtare, duke dëshmuar se vendimet diplomatike që injorojnë vullnetin e popujve nuk mund të kenë sukses. Kjo është vërtetuar edhe nga raportet e diplomatëve të huaj, si ai i konsullit austro-hungarez në Shkodër, i cili shkruante se shqiptarët luftuan me një shpirt të vërtetë kombëtar dhe zmbrapsën forcat malazeze.

Në përvjetorin të kësaj beteje, historiografia shqiptare duhet të kalojë nga qasjet deskriptive drejt një studimi më të thelluar dhe të bazuar në analiza të mirëargumentuara. Kjo qasje do ta vendoste këtë ngjarje në vëmendjen e studiuesve ndërkombëtarë, duke nxjerrë në pah rëndësinë e saj në historinë kombëtare dhe më gjerë.

Artan Nati/

Në çdo 28 nëntor ne shqiptarët festojmë ditën e pavarësisë dhe bashkë me të ne kujtojmë e përkulemi me respekt ndaj figurave ose baballarëve të kombit tanë duke filluar me Skënderbeun dhe më tej me rilindasit e lufëtarët legjendarë e duke e kurorëzuar me shpalljen e pavarësisë nga plaku Ismail Qemali e patriotë të tjerë. Dua të theksoj se kontributet e tyre për kombin tonë janë madhështore dhe monumentale, por edhe gabimet e tyre njerëzore që shkaktuan kaq shumë dhimbje. Asnjë nga Etërit tanë themelues nuk ishte 100% hero ose 100% plangprishës. Ata ishin qenie njerëzore. Ata arritën diçka vërtet të jashtëzakonshme duke na dhuruar pavarësinë dhe lirinë tonë, por ata nuk ishin të përsosur dhe ne nuk duhet të pretendojmë se ishin. Unë jam mirënjohës për lirinë që gëzoj për shkak të punës së palodhur, urtësisë dhe sakrificës së Etërve tanë dhe shumë të tjerëve. Por unë nuk i adhuroj ata, por më pëlqen t’i shikoj me sy kritik, për të njohur më mirë veten, kulturën tonë si edhe këtë situatë ku ndodhet Shqipëria jonë sot. Nuk do të dëshiroja që këta drejtues, politikanë apo figura të kulturës dhe artit të ditëve të sotme, të konsiderohen si ëngjëj apo patriotë dhe legjendarë nga brezat e ardhshëm.

Atdhedashuria i frymëzon njerëzit, siç bëri sigurisht me Etërit tanë. Por edhe kur i frymëzon, ajo nuk ua heq aftësinë për të bërë gabime, madje edhe gabime serioze. Atdhedashuria i frymëzon njerëzit, por shpesh dëshira për status dhe interesi personal, i frymëzon ata më shumë. Kjo është si të thuash bekimi dhe mallkimi ynë, kjo është natyra njerëzore dhe shpesh ata që ne i quajmë etër të kombit bëjnë gabime monstruoze, të cilat për çudi ne i harrojmë me qëllim apo për naivitet. Etërit e kombit ishin qenie njerëzore me të meta si ju apo unë. 

Të qenit perfekt nuk është ajo që e bën diçka të bukur, por, janë papërsosmëritë që i bëjnë njerëzit perfekt.

“Sa më i përsosur të jetë personi nga jashtë, aq më shumë demonë ka nga brenda.”

Nën mbulesën e lëmuar të përsosmërisë shpesh shtrihet një tapiceri e emocioneve dhe dobësive të paeksploruara. Konstatimi i Frojdit penetron nëpër fasadë, duke na kujtuar se autenticiteti shfaqet kur ne njohim dhe integrojmë papërsosmëritë tona. 

Prandaj shpesh thuhet se një gënjeshtër qëndron në njërën këmbë dhe vërteta në dy, duke nënkuptuar se perfektja nuk ka kuptim pa bashkëegzistencën e joperfektes. Është fyese në fakt, biles djallëzore do të thoja, prezantimi i shumë figurave tona të shquara në fusha të ndryshme si ajo e politikës, artit, shtetformimit etj si perfekte, duke mos nxjerrë në dritë anën e tyre negative . Ky është shërbimi më i keq që ata mund t’i bëjnë kombit sepse sa më perfekte ata ta paraqesin të kaluarën dhe personazhet e saj, aq më shumë ata mbulojnë demonët e tyre dhe nuk i japin mundësi kombit të njohi demonët e tij, të sfidojë limitet e veta dhe të marri përgjegjësi për dështimet dhe problemet e krijuara. Ne si komb e kemi domosdoshmëri të përballemi me demonët tanë, me problemet dhe gabimet e heronjve tanë realë dhe imagjinarë dhe nuk kemi nevojë për të ashtuquajturit intelektualë, të cilët për shkak të injorancës apo djallëzisë së tyre injektojnë mentalitetin e skllavit tek shqiptarët, duke fajësuar gjithmonë fqinjët tanë, fuqitë e mëdha apo komunizmin( të cilin ne vetë e përqafuam). Ndërkohë që shumë nga analistët apo edhe atdhetarët tanë shajnë komunizmin dhe komunistët me të drejtë, po këta persona harrojnë të përmendin faktin se Fan Noli, si një nga figurat më të mëdha patriotike dhe kulturore të vendit, ishte përkrahës i Bashkimit sovjetik si edhe u bekua si kryepeshkop i vendit nga kisha ortodokse e Rusisë. Gabimi i Nolit ishte tërësisht njerëzor, po të kemi parasysh faktin se edhe një nga filozofët më të mëdhenj të shekullit të kaluar dhe pikërisht Jean Paul Sartre, ishte një mbështetës dhe avokat i socializmit dhe komunizmit. Kjo nuk e ul aspak figurën e Nolit, përkundrazi e bën atë më perfekte, më njerëzore dhe na tregon qartë se ne shqiptarët kishim dhe ndoshta kemi një tendencë jokoshiente për të përqafuar komunizmin apo të majtën, dhe kjo ndoshta edhe si pasoje e ndarjes kulturore dhe ekonomike nga europa perëndimore, për shkak edhe të pushtimit otoman. Kjo nuk na shfajëson, por përkundrazi na jep një mundësi të jemi koshient për kufizimet tona dhe na inkurajon të përballemi me këtë fakt në çdo hap tonin. 

Gjithashtu shpesh akuzohet perëndimi për neglizhencën ndaj Shqipërisë, sidomos pas luftës së dytë botërore, e cila përmbysi ëndërrën e patriotëve dhe intelektualëve shqiptarë të kohës. Gjithashtu akuzohen (me të drejtë) komunistët, të cilët u bënë vasalë të sllavo-komunistëve dhe si të tillë shkatërruan përfundimisht ëndërrën e bashkimit të Shqipërisë duke e futur vendin në periudhën më të zezë të historisë së Shqipërisë. Këto javët e fundit ka pasur shumë shkrime për figurat e nderuara të patriotëve, që luftuan me pushkë dhe penë për bashkimin kombëtar. Figura të tilla të nderuara si Mustafa Kruja dhe Ernest Koliqi etj, luftuan dhe punuan për bashkimin e vendit dhe përhapjen e dijes në vend dhe kjo përshkruhet në faqet e ndryshme të gazetave të vendit. Të krijohet përshtypja se fati ka qenë kundër tyre dhe vendit tonë, por le të ndalemi pak se askush nuk është ëngjëll e ndoshta edhe kanë gabuar. Në fakt, Kruja si kryeministër dhe Koliqi si ministër i arësimit, nuk bashkëpunuan me qeverinë e Zogut për interesin kombëtar, përkundrazi u munduan ta sabotojnë atë dhe kur nuk arritën synimet e tyre, u larguan në Serbi e më tej në Itali. Ata nuk pushuan së punuari për realizimin e qëllimeve të tyre patriotike, por ndoshta mënyra që zgjodhën ishte e gabuar. Ndoshta nga dëshira e madhe për ta parë Shqipërinë e bashkuar, ndoshta edhe nga dëshira e madhe e tyre për pushtet e lavdi, bëri që ata të ndihmojnë në pushtimin fashist nga Italia fashiste, duke e rreshtuar Shqipërinë me vendet totalitariste dhe kundër boshtit anglo – amerikan. Me qëndrimet e tyre bënë të mundur bashkimin e Shqipërisë me Kosovën, por i dhanë indirekt ndihmën më të madhe komunizmit në Shqipëri. Komunistët, me mbështetjen direkte të jugosllavëve, shfrytëzuan urrejtjen popullore ndaj fashizmit dhe të gjithë e dimë çfarë ndodhi më tej. Gjithashtu ministri i arsimit ndaloi të gjitha shkollat e tjera, përveç shkollave fashiste, por pati meritë të madhe për përhapjen e shumë shkollave shqipe në Kosovë dhe dërgimin e 200 mësuesve atje. Të gjitha këto që thamë më lart nuk e zbehin aspak figurën e këtyre patriotëve të nderuar, por përkundrazi me imperfeksionet e tyre, i bënë edhe më të mëdhenj e njerëzor, duke na bërë ne të kuptojmë se ata ishin njerëz si të gjithë ne dhe duke njojtur imperfeksionet e tyre na japin neve mundësi të njohim demonët tanë dhe të reflektojmë. Të tillë shembuj ka shumë me figurat tona të pas viteve 90, gabimet e të cilëve kanë qenë fatale për vendin dhe tregojnë qartë se në shumicën e rasteve, këto figura janë motivuar nga interesat e tyre personale për pushtet e para dhe lavdi. I ngjashëm ishte rasti i Ramës kur i servilosej rekomandimeve të ndërkombëtarëve për idenë e Ballkanit të hapur, në bashkëpunim me Vuçiç-in e Serbisë, por kundër interesave të Kosovës dhe kombit. Po ashtu edhe rasti i PD-së, e cila mbështeti një kriminel dhe armik të shqiptarëve në zgjedhjet e Himarës, për interesa të ulëta personale, por antikombëtare.

Si është e mundur që një nga figurat më patriotike në vend, siç është Mid’hat Frashëri, shihet me urrejtje nga një pjesë e shqiptarëve dhe me adhurim nga një pjesë tjetër. Si ka mundësi që ne nuk arrijmë të vlerësojmë si komb vlerat e mëdha të tij, megjithë gabimet njerëzore të tij.

Në përgjithësi, Etërit e kombit tonë nuk duhet të shihen si supermen më të mëdhenj se jeta, por më tepër si qenie njerëzore me të meta por me arritje të mëdhaja për kombin. Ne mund  dhe duhet  të mësojmë pjesët e shëmtuara të historisë së kombit tonë, edhe nëse kjo i largon baballarët tanë themelues nga heronj të përsosur në qenie njerëzore të zakonshme. Le të jemi mirënjohës për të gjithë ata që sakrifikuan dhe punuan për lirinë tonë.

Satirë nga Rafael Floqi

Një natë e zakonshme në televizionin kombëtar shqiptar  “Klan”, ku gjithçka shitet si “debat i madh” dhe përfundon si reklamë për padronët mediatikë, u kthye papritmas në një rast të artë për komedi politike. Arlind Qori i partisë të vogël Lëvizja Bashkë, në rolin e Don Kishotit që përpiqet të luftojë mullinjtë e erës të medias të blerë shqiptare, përplasi shpirtin idealist me murin cinik të Blendi Fevziut, i cili ngjan më shumë si rojtari i portës së interesave private të Klanit të Aleksandër Frangajt sesa si moderatori i një emisionin publik “Opinion” që s’pranon asnjë opinion kundër ‘Klanit’.

Debati filloi si një përplasje mes koncepteve të qarta: Qori, i pajisur me një kosh me të vërteta të hidhura, dhe Fevziu, me një lopatë për të groposur çdo ide që ngre kokën kundër status quo-së. Kulmi erdhi kur Fevziu, i fryrë nga vetëbesimi, deklaroi se “askush nuk më thotë kë të ftoj dhe kë jo”. Në atë moment, publiku diku mes rrjetave sociale shpërtheu me të qeshura, ndërsa Arlind Qori ndoshta po mendonte: “A është ky realitet apo një skenar satirik i ‘Portokalli’-së?”

Por, në fakt, satira ishte shumë më e thellë. Fevziu, në përpjekjen e tij për t’u dukur si kampion i gazetarisë së lirë, u shndërrua në avokat të sistemit të kapur. “Media është private,” tha ai, duke harruar se edhe monopoli është privat, por kjo nuk e bën më pak problematik. Pika kulmore e humorit të zi erdhi kur Fevziu përpiqej ta mbulonte diellin me shoshë, duke e quajtur televizionin një arenë ku vlen vetëm audienca, ndërsa pronarët që marrin tendera nga shteti dhe vendosin se kush duhet të flasë, thjesht “kalonin aty rastësisht”.

Arlind Qori, i cili e dinte që po luante në një terren të minuar, nuk u tërhoq. Ai citoi Arian Çanin, që dikur e kishte pranuar publikisht se kishte marrë urdhër të mos e ftonte Qorin. Kjo, për Fevziun, nuk ishte e mjaftueshme për të pranuar që media shqiptare është më shumë një kioskë propagande, sesa një institucion informativ. Në fakt, Fevziu, me një entuziazëm që do ta bënte edhe Lali Erin të skuqej, u pozicionua si kalorësi i fundit që mbron sistemin e vetëshkatërruar.

Dhe kështu, televizioni shqiptar ‘Klan” vijon të bëjë atë që di më mirë: të bëjë sikur debaton, por në fakt reciton. Çdo protestë, çdo zë kritik, çdo denoncim zhduket nga ekranet me një shpejtësi që do t’ia kishin zili edhe magjistarët. Qori e denoncoi këtë realitet me një shembull brilant: pensionistët protestonin në rrugë, por Top Channel transmetonte kryeministrin që i sulmonte ata pa iu dhënë as një sekondë hapësirë për t’u përgjigjur.

Në këtë pikë, satira bëhet edhe vetë ekzistenca e debatit. Nuk është më vetëm një çështje personale mes Fevziut dhe Qorit, por një reflektim i groteskut të mediave shqiptare, që janë kthyer në servilë të përulur të pronarëve dhe kryepushtetarëve. Të njëjtët pronarë që ndërtojnë kulla dhe i përdorin ekranet si fasada për të mbuluar shkatërrimin që lënë pas.

Por ajo që i jep fund kësaj satire është ironia më therëse: një pjesë e të ftuarve në studio, në vend që të diskutojnë për problemin e vërtetë, i thanë Qorit: “Ç’të duhet ty? Media është private.” Kjo është si t’i thuash një pacienti: “Ç’të duhet ty që mjeku yt nuk të kuron? Ai është privat!”

Sistemi mediatik shqiptar nuk ka nevojë për më shumë debate në studio, ku çdo temë përfundon në një batutë të Fevziut dhe një buzëqeshje cinike nga ndonjë tjetër. Ka nevojë për një pastrim rrënjësor, sepse në këtë moment, mediat nuk po e shërbejnë publikun, por një grusht njerëzish që përdorin ekranin për të manipuluar realitetin.

Dhe kështu, Qori mbeti një zë i vetëm në një studio të mbushur me njerëz që, ndonëse të rrethuar nga dritat e kamerave, nuk arrijnë të shohin të vërtetën që kanë përpara syve. Por, siç thoshte dikur dikush: “Në një vend me të verbër, edhe ai që ka një sy është mbret.” Prandaj, të dashur shikues, mendoni vetë: cili nga të dy ishte ai që vërtetë po shihte qartë.

---

Sir Andrew Ryan: Diplomati Irlandezo- Britanik që e ndihmoi të arratisej Mbretin Zog

---

Nga Ndrek Gjini

MA, University of Galway Ireland

---

Kush ishte Sir Andrew Ryan?

Sir Andrew Ryan, ishte një diplomat i shquar irlandezo -britanik, i cili shërbeu si Konsull i Përgjithshëm në Shqipëri nga viti 1936 deri në 1939.

Mandati i tij në Shqipëri shënoi kulmin e një karriere të gjatë dhe të shquar në shërbimin diplomatik britanik, gjatë së cilës ai kishte mbajtur më parë poste në Marok dhe Arabinë Saudite.

Lindur më 5 nëntor 1876, në Rochestown, County Cork, Irlandë, Ryan vinte nga një familje aristokrate.

Motra e tij, Mary Ryan, ishte gruaja e parë që u bë profesore në Britaninë e Madhe dhe Irlandë.

Arsimimi i Ryan në Christian Brothers College, Cork, dhe Queen’s College, Cork, hodhi bazat për karrierën e tij të ardhshme diplomatike.

Ryan hyri në Shërbimin Konsullor të Levantit në 1897, duke filluar një udhëtim që do ta ngjiste atë në radhët e diplomacisë së lartë britanike.

Ryan Konsull i Përgjithshëm në Shqipëri

Karriera e tij e hershme diplomatike filloi në Konstandinopojë, ku ai shërbeu si përkthyes, duke fituar përvojë të vlefshme në botën komplekse të politikës dhe diplomacisë osmane.

Në vitin 1936, Ryan u emërua Konsull i Përgjithshëm në Shqipëri, një pozicion që e mbajti deri në vitin 1939.

Ky emërim erdhi në një kohë vendimtare në historinë shqiptare, ndërsa vendi, nën drejtimin e Mbretit Zog I, ishte në një ekuilibër delikat midis ruajtjes së pavarësisë së vendit të tij dhe menaxhimit të ndikimit në rritje mbretërisë italiane.

Ryan dhe miqësia e tij me Mbretin Zog

Gjatë kohës së tij në Shqipëri, Ryan zhvilloi një marrëdhënie të ngushtë pune me Mbretin Zog I.

Përvoja dhe aftësia diplomatike e diplomatit britanik me origjinë irlandeze ishin asete të vlefshme në peizazhin kompleks politik të Shqipërisë së viteve 1930.

Kujtimet e Ryan, të botuara pas vdekjes si “I Fundit i Dragomanëve”, ofrojnë njohuri mbi ndërveprimet e tij me Mbretin Zog dhe oborrin mbretëror shqiptar.

Ai vëzhgoi me shqetësim ndikimin italian në rritje në Shqipëri, duke njohur mirë kërcënimin që paraqiste kjo gjë për sovranitetin shqiptar dhe interesat britanike në rajon.

Mandati i Ryan në Shqipëri ishte i vështirë pasi përkonte me një periudhë tensioni në rritje në Evropë.

Regjimi fashist italian nën Musolinin po ushtronte presion në rritje mbi Shqipërinë, gjë që kulmoi me pushtimin italian të 7 Prillit 1939.

Ndërsa situata u përkeqësua, Ryan luajti një rol vendimtar në informimin e Londrës për zhvillimet në Shqipëri.

Raportet e tij për Ministrinë e Jashtme Britanike ofruan njohuri të vlefshme mbi politikën e brendshme të Shqipërisë dhe kërcënimin italian në rritje.

Misioni i Ryan në Shqipëri

Misioni i Ryan në Shqipëri përfundoi me pushtimin italian të Shqipërisë, të Premten e Madhe, me 7 Prill 1939.

Kur Italia e pushtoi Shqipërinë, Ryan luajti një rol instrumental dhe ndihmoi shumë në lehtësimin e arratisjes së Mbretit Zog dhe familjes së tij.

Veprimet e diplomatit britanik gjatë kësaj krize demonstruan angazhimin e tij ndaj detyrave të tij si diplomat dhe dëshmuan marrëdhënien e tij personale me familjen mbretërore shqiptare duke e ndihmuar atë të arratisej.

Mandati i Sir Andrew Ryan në Shqipëri, megjithëse relativisht i shkurtër, ishte i rëndësishëm në kontekstin e marrëdhënieve britaniko-shqiptare në periudhën midis dy luftërave botërore.

Përvoja dhe aftësitë e tij diplomatike ishin vendimtare në atë  peizazh kompleks politik të Shqipërisë së viteve 1930.

Kujtimet e Ryan në libirn ‘The Last of the Dragomans’

Kujtimet e Ryan, të botuara pas vdekjes së tij, ofrojnë njohuri të vlefshme historike për këtë periudhë të historisë shqiptare dhe diplomacisë britanike në Ballkan.

Vëzhgimet e tij mbi ndikimin italian në rritje dhe pushtimin eventual të Shqipërisë nga Italia ofrojnë një perspektivë unike mbi këto ngjarje.

Shërbimi i Sir Andrew Ryan si Konsull i Përgjithshëm në Shqipëri nga 1936 deri në 1939 përfaqëson kulmin e karrierës së tij të shquar diplomatike.

Miqësia e tij me Mbretin Zog dhe roli i tij gjatë pushtimit italian nënvizojnë rëndësinë e diplomacisë personale në marrëdhëniet ndërkombëtare.

Kujtimet e Ryan, The Last of the Dragomans, zbulojnë se Mbreti Zog e konsultonte atë për çështje që varionin nga etika diplomatike deri te reformat ekonomike.

Marrëdhënje e bazuar në besimin e ndërsjellë

Mbreti Zog, i cili ishte shumë i vetëdijshëm për pozicionin e pasigurt të vendit të tij në lidhje me Romën, e vlerësonte shumë miqësinë e sinqertë me këtë diplomat britanik i cili  i kuptonte shumë mirë çështjet ballkanike.

Ryan, nga ana tjetër, admironte qëndrueshmërinë e Mbretit Zog në përpjekjen e tij për të mbrojtur sovranitetin e Shqipërisë në një kohë kur kombet e tjera të vogla po humbnin terren ndaj regjimeve ekspansioniste.

Libri i Ryan ofron njohuri të vlefshme për një periudhë vendimtare të historisë shqiptare dhe politikës së jashtme britanike në prag të Luftës së Dytë Botërore.

Miqësia e tij e ngushtë me Mbretin Zog

Miqësia e tij e ngushtë me Mbretin Zog shpalos vlerën e besimit ndërpersonal në diplomaci, dhe shqaq vlerën që mbart një bashkëpunim i sinqertë në një mjedis të tensionuar dhe të pasigurt global.

Kështu që, kujtimet tij dhe të dhënat historike që mbart libri i tij, e bëjnë Ryan një diplomat të rëndësishëm. Kjo pasi shërbimi i përkushtuar dhe i sinqertë i tij kanë lënë gjurmë për mirë në marrëdhëniet britaniko-shqiptare në vitet e para konfliktit global të Luftës së Dytë Botërore.

---

Burimet:

1. Ryan, A. (1951). The Last of the Dragomans., Introduction.
2. Ryan, A. (1951). The Last of the Dragomans., Chapters 2–4.
3. National Archives: FO 371/23438, Correspondence on Albanian-Italian Relations (1937–1939).
4. Fisher, J. (2017). British Diplomacy in Europe: 1919–1939, pp. 112–114.
5. Ryan, A. (1951). The Last of the Dragomans., Chapters 7–9.