Mevlan Shanaj/

Fjala është e para! Kështu na thuhet nga Bibla ! Unë dua jo ta polemizoj, por të shtroj obsione se para fjalës mos ishin tingujt apo xhestet ?! Pasi natyrshëm njeriu primitiv përdorte xhestin apo klithmën! Teori që do ketë diskutime pasi shënjat vizatimet apo xhesti i trupit ishin si domosdoshmëri për komukim, por shkrimet e mëvonshme dhe leximet përforcuan thënien se ” E para është fjala” dhe këto ndarje në fillesat e evoluimit të njeriut u bënë baza në krijimet artistike! Kështu lindi muzika, piktura, baleti, cirku dhe sigurish teatri, pronë e të cilit u bë fjala! Në shumëllojshmërinë e arteve fjala ” E para” i përket aktorëve që nisën me deklamimet poetike.Në gjinitë e ndryshme të artit ka forma të ndryshme të mënyrës së komunikimit! Nuk di të them se : Piktura apo baleti janë më të lashtët?! Nuk jam i bindur se cila nga artet është në krye të herës?! Ndoshta cirku, ndoshta muzika, ndoshta poezia!!!! Të gjitha llojit e artit vijnë nga historia me përsosmërinë e secilës! Nuk jam në gjendje të bëj një radhitje të rëndësisë apo të fillesës! Në fund të fundit çdo formë e komunikimit ka përparësitë dhe mangësitë, të cilat njeriu i krijonte spontanisht si një domosdoshmëri jetësore! Përmes artit , jo vetëm si argëtim, njeriu po fillonte të përsoste komunikimin me mjetet më të zgjuara! Disa syresh kanë arritur në perfeksion, si psh kinemaja që i përzjeu gjithë llojet e artit! Fjalën të thënë tashmë më të sofistikuar nga shkrimet si për filosofinë, përrallën prozën në mënyrë të pandalshme poezinë, muzikën, baletin, lëvizjen animacionin deri te pafundësitë e shprehjeve artistike, të cilat nuk kanë limite apo receta, shprehjet artistike janë liritë më të mëdha njerëzore. Arti vazhdon të prodhojë ëndrra lirie! Në se shikojmë cirkun, jam i çuditur se si gjithë jetës perfeksionojnë një numur të kufizuar të specialiteteve! Piktorët pa zhurmë luajnë me ngjyrat! Muzikantët me 7 nota krijonë pafundësi tingujsh melodi të transferuara për njeriun artdashës përmes instrumentave të ndryshme , ndoshta rreth 50 instrumenta, apo vokaleve deri në shprehje të mendimit në një kohë disa karaktere si në opera!!! Në jetë apo teatër, kjo gjë nuk ndodh! Shprehjet me përdorimin e lëvizjeve trupore si baleti apo vallzimi vijnë në forma të ndryshme deri në marrëdhënie dramaturgjie! I vetmi që është më tradicionali që nga krijimi dhe në vazhdim është arti i aktorit i cili ka përligjur fjalën si të parën dhe më të rëndësishmen në jetë! Dashuria, urrejta dy dukuritë bazike të jetës në përjetësi kanë ardhur dhe vijnë së pari me fjalën , si çelsin e hapjes së shpirtrave, të mendjes njerëzore!Fjala tashmë e kthyer si një mundësi jete apo lufte dhe këtë mundësi të shprehur në filosofi apo në artet e interpretimit na e sjellin aktorët! Ndaj arti i aktorit është më komunikuesi krahasuar me artet e tjera! Në një far kuptimi, arti i aktorit është më i thjeshti në dukje ! Aktori me ndjesi të veçantë vrojton jetën, karakteret, ose imiton ose transformohet duke vënë në shërbim të krijimit transformimin e brendshëm të instrumentit më të padukshëm! Aktori operon me shpirtin e tij! Çdo artist tjetër e ka mjetin e tij të prekshëm! Ka një objekt të dukshëm në dorë të krijuesit! Kështu piktori, instrumentisti apo balerini! Aktori instrumentin e tij të padukshëm, ka shpirtin apo psichikën të cilat në bazë të përvojës jetësore , i vë në shërbim të krijimit artistik, rikrijon botën duke vënë vrojtimin ushtrimin kërkimin, selektimin në një sprovë te përjetshme ndryshimi! Dhuntia e aktorëve të mëdhenj është një dëshmi e forcës së fjalës , që me zemrën, trurin, trupin , fjalën, gjakun, bëjnë adhurimin e përjetshëm! Aktorët e ndjejnë këtë ” dhuratë” nga kontaktet me njeriun në çdo mjedis! Profesioni u ka dhënë mundësi të bëjnë jetë të vëzhguar! Krijimet e karaktereve të aktorit, të cilat ai i tregon në skenë dhe ekran në vazhdimësi duke bërë ndryshim nga roli në rol përmes fjalës bëhet si destiluesi i bëmave njerëzore, që nga mushti i shpirtit na jep rakinë apo verën që shikuesi i mirë di ti shijojë përmes fjalës së transformuar artistikisht! Na pëlqejnë fjalët e mençura dhe i marrim me vete! Ndaj fjala mbetet e para dhe e fundit si ajri në mbajtjen gjallë të jetës!

Pamflet nga Rafael Floqi /

Në një ngjarje absurde të botës së politikës shqiptare, Kryeministri Rama ka triumfuar në “Kampionatin e Korrupsionit”, duke shkëlqyer në çdo garë. Në një ceremoni e cila do të kujtohet për gjenerata, ai është koronuar si kampioni i pafundësisë së vjedhjeve dhe manipulimeve të fushatës. 

Trajnuesit, të cilët ishin më shumë një ekip krye që morën kredi për suksesin e tij, u shfaqën të humbur për fjalë dhe me një pamje të ngrysur. Ata thjesht morën pjesë në ceremoninë e ndarjes së medaljeve, duke shpresuar që ndonjë ditë të arrijnë nivelin e përparuar të pandershmërive të tyre të korrupsionit. Për të, kjo ishte një tjetër fitore e madhe për “Sportin e Politikës”, ku athletët janë të përfshirë në lojën e shkatërrimit të moralit dhe integritetit publik.

Dy mijë vjet më parë filozofi i madh romak Taciti shkruante “Korrupsioni është një fije e brishtë, e cila shkakton dëm të madh në tkurrjen e të gjithë varreve të shoqërisë.”

Në një ngjarje të ngjashme me ndeshjen finale të Kupës Botërore të Korrupsionit, Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) prezantoi në Tiranë “Raportin e Vlerësimit të Sistemit Kombëtar të Integritetit për Shqipërinë”. Kjo ngjarje solli emocione të përziera, siç pritet nga një kampionat botëror i korruptimit.

“Korrupsioni është si një llahtar që rritet në hije, duke ushqyer veten nga humnera e interesave të errëta dhe egoizmit të shfrenuar”, shkuante dikur Mahatma Gandhi

Raporti, i quajtur gjithashtu “Kuku… karshiu i Korrupsionit”, ishte një përplasje e fuqishme midis IDM-së dhe Organizatës Transparency International për titullin më të mjerë të lojës së korrupsionit. Si çdo turne i madh, edhe ky kishte sponsorizime të fuqishme, duke përfshirë Bashkimit Europian, që dukej se kishte vendosur t’i japë një ndihmë të vogël “kampionatit të dështuar të integritetit”.

Mjafton të shikosh raportin për të ndier një përmbysje emocionale! Aty ku të gjithë mendojnë se integriteti është i mirënjohur, raporti na tregon një histori tjetër – një histori më të bukur, ku korruptimi e ka kthyer veten në një sport kombëtar. Si mund të mos e gëzosh këtë lajm? Në fund të fundit, kush nuk do të donte të shijonte një ndeshje të mrekullueshme të korrupsionit, me lojtarët tanë të preferuar të pasurisë së paligjshme, duke luftuar për një vend në podiumin e të pasurve? Dhe trajneri Rama, thotë “unë s’mbaj përgjegjësi, përgjegjësia është individuale , por penalltinë e gjuaj vetë ”.

Në rrahjen e zemrës së korrupsionit, Ligji i Korrupsionit u përball me Ligjin e Reformës së Drejtësisë në një duel epik të fragmentimit ligjor. Ndërsa korrupsioni marshoi përpara si një lojtar i fuqishëm, kuadri ligjor i Shqipërisë mbeti i shkëputur dhe shumë institucione publike do t’i thonë, “Ne nuk jemi në listën e startimit”.

Në një intervistë të emocionuar, zonja Lidija Prokiç, drejtuese e Transparency International për Europën Lindore dhe Juglindore, përshkroi reformën në drejtësi si një shpërthim të suksesshëm, ndërsa për korrupsionin tha, “Ai është si mace me 7 shpirt, por gjithmonë lë gjurmë”.

Por, ndërsa këngëtarët e reformës kërcenin në podium, realiteti ishte tjetër: Parlamenti, që duket se u largua nga fusha e lojës për një pije freskuese, lëshoi të shkëlqyerit e korrupsionit që të shkëlqejnë më shumë.

Raporti zbuloi se shoqëria civile kishte humbur në shkëndijë, duke u përballur me një kundërshtar të rrezikshëm: “Përmirësimi i korrupsionit”. Në të njëjtën kohë, mediat kishin një rol të vështirë: të bënin raportime të drejta në një fushë të mbushur plot topa korruptivë.

Ndërsa në fushën e ekonomisë, korrupsioni ishte në një stërvitje intensive. Ndërtimi, shëndetësia, dhe turizmi ishin sportet më të rrezikshme, ku futbollistët e korrupsionit ishin në një grindje të pandërprerë për të shënuar gola të vërteta të harrimit të parave.    Prej tij, reforma shkëputet nga dëshira për të krijuar një sektor publik të përgjegjshëm, duke shkaktuar shkarkime të padrejta që i bëjnë ballë vetëm një dëshpërimi të brendshëm të thellë.

    “Raporti i IDM-së na bën të ndjehemi sikur të qenët në një udhëtim emocional nëpër luginat e korrupsionit, duke na rikujtuar çdo hap të shtrembër dhe zhvillime të dyshimta.”

    “Në Shqipëri, korrupsioni është si ndeshja më e rëndësishme e botës së korrupsionit, ku gjithçka duket të jetë në lojë për një vend në podiumin e të pasurve.”

    “Kur bëhet fjalë për kapjen e shtetit dhe pastrimin e parave, është sikur të shikosh një film aksioni, ku protagonizmin e marrin politikanët dhe grupet e organizuara kriminale, ndërsa shoqëria civile duket sikur po lufton për të mbijetuar në rolin e një spektatori të mjerueshëm.” Vaj medet…

Korrupsioni është si një kancer që shkakton degradimin gradual të integritetit institucional dhe moral të një shoqërie.” shkruante Frank Serpico. Ai është si një qeli i errët që rrethon shoqërinë, duke i mbytur shpresën për drejtësi dhe progres. Kjo dihet por…

    “Duke folur për transparencën, institucionet publike duket sikur po luajnë një lojë të fshehtë ku të dhënat dhe informacionet janë si shkëlqimi i një kristali në errësirë – shumë të vështira për t’u dalluar.”

    “Ndërkohë, proceset e konsultimit publik duken si një farë formaliteti ku vendimmarrja është e vendosur përpara se diskutimet të fillojnë, duke lënë përshtypjen se populli ka një rol më shumë dekorativ se substancial në këtë lojë të zhvilluar prej korrupsionit.”

    “KLSH, ILDKPKI dhe Avokati i Popullit shfaqen si disa heronj të vegjël në një histori plot korrupsion, duke u përpjekur të përmbysin një diktaturë të korruptuar me presionin e tyre të butë dhe të kontrolluar.”

    “Procedurat e prokurimit publik janë si një labirint i cili çon drejt një halle të errët, ku oferta fiktive dhe mungesa e mbikëqyrjes janë si humnera që po presin për të gllabëruar fondet publike.”

Në një moment të rëndësishëm të raportit, ai shpalli fitues “Kampionatin e Shpëlarjes së Parave”. Ndërsa sulmet e pasura të kapjes së shtetit dhe pastrimit të parave vazhdonin, kishte një ndeshje të fuqishme midis lojtarëve që dëshironin ta shndërronin shtetin në një fushë sportive.

Ndërsa raporti nxjerr në pah se linjat editoriale të mediave janë të diktuar nga interesat ekonomike të pronarëve, duket si një “dëshmi e zbuluar” që nuk i duhet një investigim për ta kuptuar. “Kushdo që shikon televizionin për më shumë se një orë mund të bëjë një vlerësim të ngjashëm, por mjafton të shikoni lajmet për të kuptuar se kush po udhëheq orkestrën e raportimit”.

Ndërsa raporti përshkruan “rrjetet e klientelizmit të plota thelbësore për korrupsionin e madh”, ndërsa kërkohet që ndonjë herë në një qindarkë të shpenzohet për trajtimin e çështjeve të tilla, është si të pyesësh nëse dielli është nxehtë. “Në lajme të tjera, uji është i lagësht.” 

Mediat luajnë rol të rëndësishëm në raportimin dhe zbulimin e rasteve të korrupsionit. Ata kanë potencialin për të ndikuar në ndërgjegjësimin e publikut dhe për të detyruar autoritetet dhe institucionet të merren me këto çështje. Përveç kësaj, mediat mund të zbulojnë dhe raportojnë raste të korrupsionit që mund të mos ishin të njohura në publik. Kjo transparencë dhe monitorimi publik mund të ndikojnë në përgjegjësinë dhe llogaridhënie të institucioneve dhe zyrtarëve.

Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se mediat duhet të jenë të pavarura dhe të kryejnë punën e tyre profesionale me integritet. Nëse mediat janë të lidhura me interesa politike ose biznesi, ata mund të shpërdorojnë fuqinë e tyre për të fshehur raste të korrupsionit ose për të sulmuar padrejtësisht persona ose institucione. Në këtë mënyrë, korrupsioni mund të përforcohet në vend të zbuluar dhe dënimi.

Përshkrimi i lirisë se medias në Shqipëri është si të flasësh për trendin e zbutjes së tigrit në shtëpi duke pretenduar se është një kafshë shumë e butë dhe e sjellshme. “Po, po, tigri është shumë miqësor dhe e zbutur, veçse mungesa e qymyrit është vetëm për shkak të nevojës për një ndryshim të pamjes.”

Në përgjithësi, një medie e lirë dhe e pavarur është një instrument kyç për luftën kundër korrupsionit. Përmes raportimit të drejtë dhe të sinqertë, mediat mund të ndihmojnë në kultivimin e shoqërive të përgjegjshme dhe të drejtë.

Korrupsioni është si një urë e thyer, që përshkon hapësirën midis drejtësisë dhe padrejtësisë, duke favorizuar ata që janë në krye dhe duke ndëshkuar ata që janë të pafuqishëm.”Korrupsioni është si një vrull i vazhdueshëm që përfshin të gjitha sferat e shoqërisë, duke shkatërruar besimin dhe integritetin.” shkuante i madhi Nelson Mandela.

Dhe kur raporti vlerëson reformën në drejtësi duke e krahasuar me një fitore sportive, ndërsa qytetarët vazhdojnë të përballen me shkelje të drejtave të tyre, është si të shpallet se një lojë e futbollit fiton, ndërsa fusha e lojës është shndërruar në një parkingu për makinat e zyrtarëve të korruptuar. “Nuk ka çmim më të madh se kur e vërtetuarin mund ta shohësh me sy të hapur, madje edhe në një ekran të brishtë televiziv.

Ndërsa lëvizjet e fundit të lojës ishin në zhvillim, zonja Prokiç nga Transparency International u ngul në fushën e lojës dhe tha, “Shoqëria civile ka nevojë për një trajner të ri dhe për disa rregulla të reja të lojës. Nëse nuk ndryshojmë, do të jemi të dënuar për të luajtur gjithmonë në Ligën  e korrupsionit”.

Ndërkohë, spektatorët pritën në ankth për të parë se cilat lëvizje do të vinte ndërhyrja e fundit e lojës: A do të ketë një epokë e re për integritetin në Shqipëri, apo do të vazhdojmë të shikojmë këtë lojë të pandalshme të korruptuar? Përgjigjen e dini dhe për ta mbyllur mbyllur me shaka:

”- Pse patronazhisti solli një shkallë në punë? 

-Sepse ai dëgjoi se kishte mundësi “të madhe” për korrupsion aty në majë! 

Prof. Dr. Nusret Pllana/

(Në kujtim të dy atdhetarëve që u vranë nga dora e kriminelëve serbë në vitin 1999)

Kur në flakë digjej Ballkani

Nga Sulltanët e Dovletit

N’ Vuçitërnen legjendare u kalit zemra bujare

N’ato kohë me erë baroti

Kur lirisë i zihej fryma

Dha kushtrimin trim Hasan Prishtina!

Me këto vargje e fillonim çdo koncert që e organizonim në kuadër të programeve të shpeshta kulturore – artistike të Ansamblit arstistik “Hasan Prishtina” të Prishtinës, në ballë me tashmë martirët e kombit, vëllezërit Sabri e Nuhi Reka.

Këtu e 40 vite më parë, saktësisht në mars të vitit 1984, me propozimin e Sabri e Jahir Dragushës, aktivista e veprimtarë të palodhshëm të çështjes kombëtare, por edhe me përkrahjen time të parezervë dhe popullit e rinisë shqiptare të Bashkësisë Lokale të Bardhoshit, themeluam Ansamblin artistik “Hasan Prishtina” të Prishtinës, për ta bërë deri në vitin 1996 njërin nga Ansamblet më serioze, jo vetëm të Komunës së Prishtinës, por edhe më gjerë.

Jo rastësisht, udhëheqës artistik ishte instrumentisti i dalluar Sabri Reka, por dorë të djathtë e kishte edhe të vëllanë Nuhiun, Mehdiun, Avniun e plot djem e vajza të kësaj ane, të cilët edhe pse në ato kushte e rrethana të rënda të okupimit klasik serb mbi ne, siç thuhet në popull “kur pasuli zihej me nga një kokërr”, nuk kishte forcë që t’i ndalte, bile – bile, ishin aq të përkushtuar e të disiplinuar dhe të vendosur për t’i arritur sukseset maksimale, përmes programeve dhe koncerteve të shumta me karakter edukativ, kulturor e patriotik, sa që edhe pse të përcjellur hap pas hapi nga organet e pushtuesit barbarë serb, nuk i ndalte asgjë, bile edhe dimrit, as shiu as bora.

Prandaj të dashur vëllezër e motra, asgjë nuk ka të rastit në këtë botë, sikur nuk është e rastit që, sot e 25 vite më parë( më 18 prill 1999), Sabriu e Nuhiu u vranë nga dora gjakatare serbe, në pragun e shtëpisë së tyre, në prezencë të prindërve të tyre, vëllezërve e motrave të tyre, në prezencë të fëmijëve të tyre.

Me këtë rast, ata barbarë (kojshi të parë të tyre), në krye me kriminelin Trajko Sllavkoviç, në bashkëpunim me ushtrinë dhe policinë çetnike serbe, me skenar të përgatitur paraprakisht, qëllim e kishin shfarosjen e Familjes së Madhe patriotike Reka.

Epilogu megjithatë ishte shumë tragjik: Aty mbetën të vrarë:

1) SHEHIDE BRAJSHORI- REKA, ishte bashkëshortja e Imer Rekës. Pas vetes kanë lënë tre djem dhe pesë vajza; Avniun, Mehdiun, Bejtushin, Ikballen, Shukrijen, Meriten, Haliden dhe Ilfeten.

2) FATMIRE GASHI- REKA , ishte bashkëshortja e Ejup (Ali) Rekës. Fëmijët e tyre janë; Shqipja, Lulzimi, Albana, Eminja, Nora dhe Premtim Reka. Të gjithë me përgatije superiore.

3) SABRI (ALI) REKA, u vra në prezencën e djalit të tij Petritit 3 vjeçar. Bashkëshortja e tij Ibadetja( një heroinë e gjallë me plotkuptimin e fjalës), u bë edhe nënë edhe baba, për voglushët e tyre Petritin e Granitin, i rriti, i edukoi dhe i frymëzoi shqiptarisht. Ata tashmë janë bërë burra të pjekur dhe kanë arritë shkollim të lartë superior.

4) NUHI (ALI) REKA, ishte vetëm 28 vjec kur u vra nga cetnikët serb të fshatit Bërnicë. Nuhiu kishte mbaruar shkollën e mesme Ekonomike dhe punoi si automekanik.

5) AJVAZ (AVDYL) REKA, ishte i biri i Avdyl Rekës dhe i sapomartuar. U vra në moshën 22 vjeçare.

6) AFËRDITA REKA, ishte bashkëshortja e Ajvaz A. Rekës., u vra po atë ditë, më 18 prill 1999, siç u vra edhe

7) ÇERKIN (ADEM) BERISHA

Hyrje

Lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, siç dihet, as nuk ka pikur nga qielli, as nuk ka dalë vetiu nga toka. Ajo është organizuar nga të gjithë veprimtarët kombëtar, që pas ripushtimit të Kosovës nga Serbia, në vitin 1945. Shëmbëllimet e edukatës atdhetare vijnë që nga lashtësisë e Mesjetës shqiptare, njëra ndër periudhat më të ndritura të historisë sonë kombëtare. Luftërat më shumë se njëzet e pesë vjeçare, nën udhëheqjen e strategut të përmasave botërore, Gjergj Kastriotit Skënderbeut, kundër perandorisë më të madhe të kohës, janë pjesë e kujtesës atdhetare të shqiptarëve nëpër shekuj, kudo që kanë jetuar ata, në atdhe, në pjesët e pushtuara të atdheut apo në mërgatën e madhe shqiptare kudo nëpër botë. Jo, rastësisht, andaj edhe kultura evropiane figurën e Gjergji Kastriotit Skënderbeut, e ka bërë pjesë të kulturës së saj. Kjo shkollë e madhe e lirisë kombëtare, gjen zbatim praktik edhe në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit, e cila me veprimin e saj ushtarak, është bërë shëmbëllim i edukimit atdhetar të shqiptarëve. Kësisoj, vijmë deri te Lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e cila pastaj ka lindur edhe dy bijat e saj, luftën e Ushtrisë së UÇPMB-së dhe të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare në Maqedoninë e Veriut. Kjo ishte shkolla e edukimit atdhetar edhe të dy veprimtarëve, Sabri dhe Nuhi Rekës, të cilët nuk kanë kursyer asgjë për të ardhur liria e kësaj pjese të atdheut, deri kur janë pushkatuar nga forcat pushtuese serbe, të cilët ishin edhe fqinjë të tyre.

Ata i këndonin lirisë kur ishte e ndaluar

Si kudo në Kosovë dhe në viset e tjera të atdheut të pushtuar, edhe në Bërnicën e Epërme, në vendlindjen e tyre, Sabri dhe Nuhi Reka, kishin gjetur mënyrën për ta luftuar pushtuesin. Ata ishin pjesë e rëndësishme e Ansamblit folklorik ‘‘Hasan Prishtina’’ që e kishte selinë e veprimtarisë në Bardhoshin e sotëm të Prishtinës. Do të thotë, kjo ishte njëra nga format e organizimit të qëndresës, njëra nga mënyrat e veprimit të atdhetarëve shqiptarë, që ishin bërë pjesë e veprimtarisë atdhetare të organizatave të fshehta atdhetare, që kanë vepruar në Kosovë dhe jashtë saj, nëpër periudha të ndryshme. Prandaj, nuk është gjë gand dhe e rastit, se veprimtarët përherë janë ndjekur, janë dënuar dhe janë likuiduar nga pushteti serb, qoftë gjatë ish-Jugosllavisë socialiste, qoftë kur Serbia, pas luftërave të përgjakshme, bëhet shtet me vete. Vëllezërit Sabri dhe Nuhi Reka, të cilët janë vrarë në oborrin e shtëpisë së tyre, para anëtarëve të tjerë të familjes, prindërve dhe fëmijëve të tyre, në mënyrën e tyre, me veprimtarinë e tyre, sidomos gjatë pjesëmarrjes aktive në Ansamblin folklorik ‘‘Hasan Prishtina’’, kishin rënë në sy të fqinjëve të tyre serbë, të cilët edhe i kanë vrarë në mënyrën më çnjerëzore të mundshme. Të dy vëllezërit, Sabri dhe Nuhi Reka, instrumentistë të mrekullueshëm të Ansamblit folklorik ‘‘Hasan Prishtina’’ i jepnin zë ardhjes së lirisë, jo vetëm me muzikën e tyre, jo vetëm me këngën e tyre, por edhe me pjesëmarrjen e tyre në të gjitha veprimtaritë e këtij ansambli. Doemos, ata kishin rënë në sy të fqinjëve të tyre, të kriminelëve të tipit të Trajko Sllavkoviqit, të cilët bashkë me pushtetin okupues të Serbisë ushqenin ëndrrat se Kosova do të bëhej Serbi. Por, vetë kënga e tyre, vetë veprimtaria e tyre në frymën e kulturës kombëtare, që kultivonte Ansambli ‘‘Hasan Prishtina’’ ishte dëshmia më e qartë se ata ishin pjesë e përgatitjes së ardhjes së lirisë, me Luftën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Ata, edhe pas burgosjes sime ( autor i këtij shkrimi) për veprimtari atdhetare nga pushtuesi serb më 1986, vazhduan dhe nuk e ndërprenë aktivitetin e tyre patriotik, duke i pas krahë tërë familjen Reka, Dragusha e Pllana, e sidomos vëllain e tyre të madh Ejupin(veprimtar i dëshmuar i çështjes kombëtare) dhe përherë i përcjellur nga pushtuesi gjakatar serb, duke i pas krah të fortë Metush e Hajdin Dragushën dhe Muhamet R. Pllanën, kontribuesin e jashtëzakonshëm, gazetarin dhe humoristin e mrekullueshëm Shani Sejdiun – ish i burgosur politik në të njejtën Organizatë ilegale me mua, këngëtarët me zë bilbili Skender Berisha( e kishin shok të pandashëm deri në vdekje), Naim Shala e Gëzim Shala, Naime Osmani, Sadbere Zhushi, Nazlije Behadini, Edmond Belegu e Prof.dr.Fraim Gashi – instrumentist i Kontrabasit, Prof.Hyrije Veliu( luftëtare e lirisë së UÇK-së), pastaj edhe këngëtarët e instrumentistët profesionistë Bahri Rashiti, Xhelal Osmani e Besim Pllana, Bedri, Bastri, Ylfete, Drita, Emin, Fikrije, Sadete, Ilvije e Safet Dragusha, e shumë e shumë të tjerë, tashmë disa prej tyre ligjërues, Profesorë, mjekë, inxhinierë e doktorë shkencash, të cilët kontribuan aq shumë në ngritjen e vlerave të mirëfillta kulturore e kombëtare të rinisë shqiptare, sa që Ansamblin “Hasan Prishtina” e ngritën në piedestalin e Shoqatave dhe Ansambleve më serioze e më të suksesshme të viteve tetëdhjeta e nëntëdhejta të fundshekullit XX.

Ata ishin kudo ku ishte kënga që frymëzonte ardhjen e lirisë

Kur në vitin 1984 në fshatin Bardhosh të Prishtinës, formohet Ansambli folklorik ‘‘Hasan Prishtina’’, deri në vitin 1996, kur ishte pamundësuar veprimtaria e tij, ata, të dy vëllezërit, Sabri dhe Nuhi Reka, jo vetëm ishin anëtarë aktivë të këtij ansambli, po mbi të gjitha ata ishin ndër shtyllat kryesore të veprimtarisë që zhvillohej në ruajtjen dhe kultivimin e vlerave të traditës sonë kombëtare. Do të thotë, jo vetëm me praninë e tyre, jo vetëm me pjesëmarrjen në të gjitha organizimet, jo vetëm me të gjitha paraqitjet para qytetarëve të Kosovës, e sidomos të komunës së Prishtinës, por ata ishin edhe mjeshtër të instrumenteve popullore, duke kultivuar kështu frymën atdhetare të të parëve të tyre, në radhë të parë( të gjyshit të tyre Muharremit e babait të mrekullueshëm bacës Ali), si dhe duke ruajtur me kujdes vlerat e folklorit shqiptar. Në këtë mënyrë, duke u bërë pjesë e veprimtarisë atdhetare të Ansamblit ‘‘Hasan Prishtina’’, ata bëhen pjesë e edukimit të rinisë së Kosovës se pa lirinë e atdheut, asgjë tjetër nuk është më e rëndësishme. Kënga që ata kultivonin, që ishte pjesë e veprimtarisë së Ansamblit, muzika që ata krijonin, ishte njëra nga mundësitë për ta luftuar robërinë e Kosovës, e cila vinte përherë e duke u bërë më e padurueshme. Me pjesëmarrjen e tyre në veprimtarinë e këtij Ansambli, më shumë se 12 vjeçare, ata dëshmonin se ishin pjesë e përgatitjes së rrugës së madhe të ardhjes së lirisë, e cila, edhe sipas përvojës së të parëve të tyre, gjyshi dhe babai, po ashtu të ndjekur dhe të keqtrajtuar, nuk vinte pa luftën e armatosur, nuk vinte pa gatishmërinë e shqiptarëve që të sakrifikojnë çdo gjë, edhe jetën në emër të lirisë së atdheut. Fqinjët e tyre serbë, të cilët ishin nën urdhërat e Beogradit pushtues, e dinin këtë veprimtari të tyre, siç e dinin punën e secilit njeri, jo vetëm në Bërnicën e Epërme, që ishte vendlindja e tyre, por kudo në Kosovën e robëruar. Kriminelët serbë, si Trajko Sllavkoviq , vetëm kishin pritur rastin që gjithë urrejtjen e tyre patologjike kundër shqiptarëve, ta zbraznin edhe mbi popullatën civile dhe të pambrojtur. Andaj, ata në Bërnicën e Epërme, vrasin jo vetëm Sabri dhe Nuhi Rekën, dy instrumentistë të mrekullueshëm, por edhe pesë qytetarë të tjerë, secili më i pafajshëm se tjetri. Të vetmin faj e kishin se ishin shqiptarë, për të cilët Serbia pushtuese kishte hartuar plane ushtarake për zhdukjen e tyre.

Përfundim

Me veprimtarinë e tyre kulturore, me edukatën e tyre familjare të atdhedashurisë, Sabri dhe Nuhi Reka, dashurinë ndaj lirisë së atdheut, e kanë manifestuar edhe me pjesëmarrjen e tyre në Ansamblin folklorik ‘‘Hasan Prishtina’’. Me pjesëmarrjen e tyre, ata bëhen pjesë e të gjitha përpjekjeve që bënte populli shqiptar për të hapur rrugët e ardhjes së lirisë. Prandaj, mund të thuhet me bindje të plotë, se Sabri dhe Nuhi Reka, si dhe të vrarët e tjerë të Bërnicës së Epërme( Shehide, Fatmire, Ajvaz e Afërdita Reka, si dhe Çerkin Berisha, janë pjesë e lirisë sonë, të cilën e gëzojnë shqiptarët kudo që janë, si dhe e gëzojnë edhe trashëgimtarët e tyre, të cilët i kujtojnë me respekt për çdo gjë që kanë bërë për lirinë e kësaj pjese të tokave të atdheut.

Lavdi e përjetshme gjithë dëshmorëve dhe martirëve të kombit tonë, kudo dhe kurdo që kanë rënë për çlirimin e Kosovës dhe Bashkimin e trojeve shqiptare!

Dr. Dorian Koçi/

Në Ditën Ndërkombëtare të Monumenteve dëshiroj të sjell në vëmendje një copëz të vogël qeramike e ekspozuar në Muzeun Castromediano të Lecce- e quajtur qeramika e Devollit. Është një dëshmi e vogël por me një rëndësi të madhe pasi rrëfen për teknikën e prodhimit të saj që fisi ilir mesap e solli nga përtej detit. Në foton 3 është një vazo e qeramikës devollite që ndodhet në Muzeun Historik Kombëtar. Vazoja i përket kohës së bronzit (3.100 – 1.050 vjet para Krishtit)

Koha e bronzit paraqitet ndoshta si epoka më dinamike në zhvillimin shoqëror, ekonomik, shpirtëror të popullsisë së hershme ilire. Një nga treguesit më të rëndësishëm të periudhës së bronzit është qeramika e pikturuar e stilit devollit. Kjo lloj qeramike është quajtur devollite, sepse lindi e u zhvillua në pellgun e lumit Devoll. Karakteristike për qeramikën devollite është pikturimi me ngjyrë kafe. Është qeramikë me cilësi shumë të mirë, e bërë nga deltinë e pastër dhe e pjekur plotësisht. Vazot tashmë kishin dy vjega të ngritura mbi lartësinë e buzëve. Në muzeun Castramediano ne Lecce ka dhe shumë mbishkrime mesape me alfabet latin e grek ende të padeshifrueshëm.

Prof.as.dr. Hasan Bello/

Për periudhën klasike të shtetit osman (vitet 1300-1600), është e vështirë të nxirren konkluzione të sakta. Kjo për shkak të studimeve të pakta mbi lidhjet që ekzistonin ndërmjet drejtuesve të perandorisë me vendin e tyre të origjinës. Megjithatë, duke marë në konsideratë faktin se pjesën dërrmuese të pozicioneve drejtuese në ushtrinë dhe administratën osmane e zinin subjektet jourbane dhe kryesisht të krishtera që vinin nga radhët e devshirmes, arrijmë në konkluzionin se edhe në këtë fazë të historisë së shtetit osman kishte një lob shqiptar. Këtu bën pjesë edhe heroi ynë kombëtar Gjergj Kastriot Skënderbeu, Ballaban Pasha, Hamza Kastrioti dhe figura të tjera shqiptare, që mbanin detyra të larta në ushtrinë dhe administratën osmane në fund të shek.XV-të dhe gjatë shek.XVI-të.

Në osmanisht termi për vendin e origjinës ishte “xhins” (“cins”). Ai përdorej shpesh për të treguar preardhjen e një individi apo drejtuesi të caktuar. Një nga përpjekjet e para për të studiuar lobet në Perandorinë Osmane është realizuar nga prof.Metin Ibrahim Kunt në një artikull që ai botoi në 1974 në një revistë të Universitetit të Kembrixhit mbi solidaritetin etniko-krahinor (xhinsit) në estabilishmentin osman të shek.XVII-të. Pavarësisht informacionit jo shterues që jep autori në këtë artikull, ai ka meritën se ishte i pari që shtroi disa teza dhe çeli shtigjet për këto studime.

Sipas artikullit të mësipërm dhe studimeve që janë realizuar dekadat e fundit, një nga lobet më të fuqishme shqiptare të Perandorisë Osmane gjatë shek.XVII-të ishte familja e Qyprylinjve, me origjinë nga Roshniku i Beratit. Pinjollët e kësaj dinastije drejtuan për disa dekada perandorinë si kryeministra, ministra dhe ushtarakë të lartë të shtetit osman.

Lind pyetja a ishin të ndërgjegjshëm përfaqësuesit e kësaj familjeje për vendin e tyre të origjinës? Sigurisht që po. Mehmed Pashë Qypryliu ndërtoi një shkollë dhe një xhami në fshatin Roshnik, të cilin në testamentin e shkruar (vakfijen) e përshkroi si vendin e tij të origjinës. Përveç kësaj ata afruan dhe promovuan në poste drejtuese, për shkak të origjinës së përbashkët shumë shqiptarë.

Sipas prof.Kunt, në shek.XVII-të ndarja e lobeve, duke u mbështetur në origjinën e përbashkët dhe preardhjen e drejtuesve të perandorisë me shumë gjasë ishte mes shqiptarëve dhe boshnjakëve (perëndimorëve) dhe atyre të krahinës së Kaukazit, abkazët, çerkezët, gjeorgjianët që përfaqësonin krahun “lindor”.

Në shek.XVIII-të i cili nga shumë studiues konsiderohet si shekulli i shqiptarëve në Perandorinë Osmane, lobi shqiptar përveç nënpunësve të nivelit të lartë merr përparësi dhe konsolidon pozitat e tij nëpërmjet feudalëve lokalë, ose siç quhen ndryshe “ajanët”. Mehmet Ali Pasha në Egjipt, Ali Pashë Tepelena në Janinë dhe Kara Mahmud Pashë Bushtalliu në Shkodër sëbashku me disa familje të tjera më të vogla në Kosovë konsiderohen si faktori më imponues për shtetin osman. Këtu nuk përjashtohen edhe “asosacione” më të vogla, që jetonin dhe punonin në qendrën e perandorisë, siç ishin zagoriotët që merreshin me tregti dhe zanate të ndryshme, të cilët, për interesat e tyre lobuan nëpërmjet financimit, që sulltani të dekretonte zyrtarisht Ali Pashë Tepelenën.

Me dobësimin e perandorisë në shek.XIX-të dhe interferimin gjithnjë e më të madh të shteteve europiane dhe Rusisë në shtetin osman nëpërmjet kapitulacioneve dhe marrëveshjeve imponuese, lobi shqiptar humbi terren. Përparësi tani morën pakicat dhe elementët (myslimanë dhe të krishterë) preferencial të fuqive të interesuara. Pavarësisht se në fund të shek.XIX-të ata konsideroheshin si element besnik dhe ishin një nga dy grupimet kryesore në gardën e sulltanit, shkëlqimi dhe fuqia e lobit shqiptar në kuadër të shtetit osman kishte kaluar në plan të pestë…