Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Let It Go…

by

By Anila Nicklos, M.Ed., CDP

Have you ever had to practice letting it go?

What happened to you that caused you to let it go?

How did you feel when you let it go?

I was born and raised in a communist country. My life had no meaning. We lived and celebrated the life of our dictator and the craziness that he built.

Even in that sort of environment, people being people pretended life was normal. And with that came the routine activities that normal societies would have — but in our case you had to watch every step you made and every word you said otherwise you would end up in prison. Just like my mentor who had been imprisoned for his westernized ideas.

Despite the reality of our environment, I grew up dreaming about becoming a ballerina. My oldest sister made me a dress that would open up as if the wind was pushing it when I spun around.  As a showing off on my part (although I was still way too young to act like a show off) whenever the mailman arrived at the house to drop the mail, I would spin around by the front door. Vividly, I recall the mailman saying to me, “Anila the Ballerina” with the same enthusiasm on a daily basis.

I do not remember if my mother, father or siblings noticed my passion for dance.  What I know is that I participated in the dance audition because my family member took me there. Upon the successful commencement of the dance audition, I began my journey as a dancer.

My dance professor quickly realized my talent. I easily learned the moves– even the complicated ones — I had perfect rhythm, elegance, elasticity, a keen ear for music, endurance and strength. I was also very very very quiet.

Due to my expression through dance and the talent I possessed, the dance professor decided to make me a soloist and entrust me with leading the dance group on a national scale event. And I was only 6 years old.

As the years rolled on, by the fourth year of dancing, I continued to lead big groups of dancers, earned awards and recognition and began my preparation for the professional ballet school. It was customary for the ballet professional school to hold an entrance exam at the end of the fourth elementary class year.

If you did not pass the exam you could not become a professional ballet dancer.

I was very confident about the exam. My professor, nationally recognized choreographers and many professional dancers already knew of me or had worked with me. I had inspired other young girls to become dancers, including one of my younger neighbors.

The summer of the exam, I intensified my work out. My work ethic was unparalleled to other children my age. I was known to not miss a practice no matter if I were sick, had a fever, or felt tired. I was working on a daily basis, practicing not only at my studio with my professor and teachers but also at home right after a practice or prior to going to one. Teachers at school recognized my talents, not only academically but also outside in curricular activities.

The summer of the exam I practiced at least 8 hours daily. I would work out, mingle with other ballerinas at the ballet school, act like I was a part of them, of their culture, their lifestyle. I dreamt in ballerina ways (if there is such a thing).

One of my most memorable moments as a proud child working out is the fact that I would bounce without stopping, up and down, for about 406 times. I had abs, I was ripped and you could see my ribs. I looked like a ballerina, I ate like a ballerina, I breathed ballerina. The national newspaper had written about me, published my awards and I had been featured in magazines.

The day of the exam, I confidently took the entrance exam. Then my family and I patiently awaited the outcome.

On the days leading up to the release of the results,I had been dreaming and I had seen myself dancing in the World Opera Houses.

To my utter shock, dismay, disappointment, disillusionment, displeasure, heartbreak I did not earn the right to join the professional school of Ballet.

WHY did I not win?

WHY did I not make it?

WHY did this happen to me?

WHY did other children win unlike me?

WHY did other children with no history of dancing win?

WHY did other children with no awards, no recognition, no talents win?

My WHY was so complicated and so big to unpack.

At 10 years old, I had come to realize my love, my passion, my dream for dancing came to a halting crash and I had no choice.

Overnight, I lost my status, my identity, my passion, my zest for my life, my ballerina dress.

For three days, I cried in my sleep. I did not dare cry in front of people.

My spirit was so proud yet so hurt — I did not want to let others know how deeply it had impacted me.

Then, as if things were not bad enough, my parents withdrew me from my dance practice altogether.

WHY was I being cut out from my life like this?

WHY do adults think young children have no feelings?

WHY did I have to experience this?

Next chapter needed to be lived…..

Because of what had happened I now needed to go back to my school and register for a regular school year which of course felt unbearable as it was outside my own ballerina dream.

Life had thrown me a big curve… I had to deal with it.

For days, I kept thinking and thinking. I needed to answer my WHY-s. But who could answer them? The WHY and the WHY-s felt complicated for many reasons. Then…..

My family decided for me. No more ballet. Anila now should focus on academics alone. She needs to keep her 4.0 GPA so she can  prepare herself for something else.

The experience of crushing my passion, the way adults expressed themselves, the actions taken by them, the way I was forced to change my life course impacted me immensely and created what became of me.

That experience created the next level of me.

I decided to let go of my dream as a profession and focus on my next step. But it did not come without pain. (To this day I dream about dancing and performing on big stages.)

I struggled with my grades in my 5th grade. My spirit was wounded. I knew I had to focus on academics, but I was still hurting from my biggest disappointment.

That disappointment held power over trust. Trust shattered during the experience and I had to rebuild it again.

For some reason, although that young, I understood change and betterment of my future was only going to be possible through my own actions.

No one could fix my life, I had to fix it.

Also, I had learned others could disappoint you.

How do you make sure you protect yourself and be vigilant of others so your dream and your path are safe?

I realized my environment had changed and I was experiencing disorientation.

I reflected on my new life and tried to make sense of it.

Somehow, I had more hours to myself but could not keep up a 4.0 GPA.

I picked up reading books. I read so much that I started reading diagonally and too fast.

I started connecting with my school peers and teachers. Up to that point I had been so immersed in the ballet world that I felt like an outsider at my school.

My story did not match theirs (my peers) but I had to learn to appreciate it.

At home, I created a morning routine, an after school routine and an evening routine. I kept up my physical strength which in turn supported me mentally.

Slowly, my grades started getting better. I became fascinated with books. I had a best girlfriend. She and I would spend time together and sometimes also study together.

In the process of getting emotionally better and building a new life for me, I heard the stories of other young girls, who had completed the ballet entrance exam the same year as I and who had dropped out of the ballet school a year after they started it, two years after they started it, and three years into it. Instead of making me feel better it hurt me more.

I could not just ignore it. But I made peace with it.

I reflected on it and realized, it was not the young girls who wanted to become ballerinas, it was their parents.

They did not have the stamina, the talent and the passion I had possessed. Their parents wanted that path for them. Their parents had steered them wrong.

I realized that my parents were being realistic given our choices in our country, but I still knew I needed my dance, even if it meant I only danced for me.

I danced through my words, I danced through my life, I danced because I had built courage, discipline. I danced in my dreams and incorporated my dance in my life.

To this day, I dance when I walk, I dance when I speak, I dance when I paint, I dance when I write.

The biggest lesson I’ve learned in my life is to let it go. The power of letting it go.

I had to let go of my biggest dream in my life.

As I had let go I realized I had to build a new dream.

As I built a new dream I learned new things about myself and discovered new talents.

With the new talents came fresh realizations and my life entered a new phase and grew to a new level.

Lifelong learning became my best friend. 

Learning new things expanded my horizons.

I fell in love again with myself and with my life.

Let It Go to Let New Come. 

Let It Go to Enter a New Level of Experiences in Life.

Let It Go and Let God take care of you! 

Let It Go and forgive anything that happened and anyone who wronged you.

The moment you LET IT GO THAT IS THE MOMENT YOUR LIFE ENTERS THE NEXT LEVEL OF GREATNESS.

Solemnisht u promovua në Borås të Suedisë libri mbi historinë, kulturën dhe traditën shqiptare ”Shqiptarët një popull i lashtë në Europë”, në suedisht

by

Sokol Demaku/

Në prezencën e shumë miqëve, artdashësve, popeteve, shkrimtarëve, punetorëve politiko – kulturor të qytetit Borås por edhe nga qytete tjera suedeze sot në sallën madhështore të Qendres rekreative Anelundsvilla në Borås u bë promovimi i librit ”Shqiptarët një popull i lashtë në Europë” të cilën kohë më parë e nxorri në dritë Qendra Kulturore Shqiptare Migjeni me seli po në këtë qytet suedez dhe e punuar nga ana e anëtarëve të kësaj Qendre.

Të pranishmit me një fjalë hyrse kushtuar 111 vjetorit të lindjes së poetit të mjerimit Migjeni emrin e të cilit e mban Qendra Kulturore Shqiptare i përshendeti Hamit Gurguri, ndërsa për jetën dhe vepren e Migjenit foli poeti dhe shkrimtari e pedagogu i njohur në Suedi Rizash Sheqiri. Edhe anëtar te grupit punues Bahtir Latifi, Anxhela Ziso, Qerime Gurguri, Gladiola Jorbus paraqiten mendimet e tyre për punen e berë në këtë projekt madhor për shqiptarët.

Kjo ishte sepse QKSH ”Migjeni” cdo vit në muajin tetor organizon sesion letrat kushtuar poetit të mjerimit Migjenit emrin e të cilit e mban kjo Qendës e në kuader të këtij sesioni sot u bë edhe prezentimi i këtij libri i cili do jetë një udherrefyes për lexuesit skandinav pasi që libri është botua në gjuhën suedeze dhe do të shpërndahet në bibiloteka, shoqata dhe ente kulturore e shkolla për lexim në mënyrë që lexuesi të merr më shumë informacione dhe të njihet me historin, kulturëm, traditën, gjeografin, religjionet, kuzhinën, turizmin shqiptar.

Libri është punua në iniciativën e anëtarëve të Qendres Kulturore Shqiptare ”Migjeni” në Borås të Suedisë, duke parë të arsyeshme se mungonte një informacion i mirëfillt për shqiptarët, gjuhën shqipe dhe trojet shqiptare në Skandinavi.

Që në 2021 ishte formua grupi punues nga anëtar të QKSH Migjeni me banim në qytete të ndrushme suedeze në mënyrë që përfshirja në hartimin dhe punimin e librit të jetë sa më e gjerë me një përfshirje të autorëve nga të gjitha trojet shqiptare me banim në Suedi.

Qëllimi ishte që në ketë projekt të përfisheshin edhe subjekte nga vendlindja por nuk u arrit kjo, e pse nuk e dim, por ne ja arritëm që libri të dal në dritë dhe ky libër është pritur mjaft mirë nga lexuesi dhe se ka bërë jehonë.

Në lokalin pitoresk dhe atraktiv Anelundsvilla në Borås ishin të pranishëm miq të QKSH Migjeni, artëdashës të kulturës librit dhe letërsisë shqipe, miq suedez adhurues të kulturë shqipe, të cilët me një intersim të madhe pritën fjalën e rastit të poetit, shkrimtarit dhe perkthyesit Rizah Sheqiri, pastaj prezentimin e punës së bërë të QKSH Migjeni nga ana e Hamit Gurguri, angazhimin e grupit ne realizimin e projektit të prezentuar nga Bahtir Latifi, pastaj preznetimin veq e veq te secilit anëtar grupi në lamin e tij të punës që është përfshirë në libër.

U tha se libri është përgatitur edhe në gjuhën shqipe dhe se ka dal nga shtypi dhe pritet që së shpejti të shpërndahet tek lexuesi cka është një kënaqesi e veqant për autorët e librtit.

LETËRSIA DHE RISHKRIMI I HISTORISË

by

(Mbresa nga leximi i librit “Vdekja e Enver Hoxhës” i P. Kullës)

Nga Eugjen Merlika/

Kohët e fundit në librat e botuara sërishmi u shtua një titull që pushton përfytyresën e vë në provë kujtesën për ngjarje të zhvilluara një të katërt shekulli më parë.”Vdekja e Enver Hoxhës” është titulli i librit, kurse autori i saj, z. Pëllumb Kulla është një firmë e njohur nga lexuesi shqiptar. I afirmuar që herët në botën e humorit, jashtë kafazit të “realizmit socialist”, vazhdoi krijimtarinë e tij që, në gjininë e saj, mbetet pa dyshim në nivelet më të larta të letrave të sotme shqipe. Vepra e re është një hap i madh para n’atë krijimtari, mbasi ka meritën që, nëpërmjet fjalës artistike, të japë ndihmesën e vet në zbulimin e një realiteti tepër të zymtë të së shkuarës sonë, për të cilin ende heshtet, madje ekziston edhe një farë malli.

Nëntitulli i veprës është “Shumë romane në një” dhe shënon drejtimin e parë që i jepet lexuesit në shtjellimin e një gjinije letrare disi të veçantë. Por në parathënien, tepër të shkurtër e po aq konçize, autori zbulon pjerrjen e qëllimin e shkrimit të veprës, që i largohet disi traditës së tij humoristike, duke e vënë në plan të dytë atë, për t’i dhënë më shumë hapësirë përmasave dramatike e tragjike të epokës. Vepra hedh dritë mbi Shqipërinë komuniste të dhjetëvjeçarit të fundit të qënies së saj, madje fokuson qëndrën e saj të gravitetit, majën e piramidës ku vendosej deri në imtësi fati i frymorëve nënshtetas, në një çast kulmor siç është ai i ndarjes së Enver Hoxhës nga kjo jetë.

Autori saktëson: “ Ky libër tregon për Shqipërinë, por nuk është histori. Është një sprovë mbi një nga temat e saj qëndrore, morale.” Është ky shqetësimi i shkrimtarit, ballafaqimi i popullit të tij me një epokë historike të gjatë e të vështirë siç qe ajo e jetuar në vitet 1944-1991, traumat kryesisht morale të kësaj dukurie. Lënda e trajtuar është shpërthyese, mund të japë shkas për diskutime pa fund mbi dobinë e paraqitjes, rrok një gamë të madhe problemesh,  personazhesh e mjedisesh, duke vënë në pikëpyetje karakterin e një populli të tërë. Vepra trajton ngjarje të njohura në planin shoqëror e historik dhe autori që në fillim e siguron lexuesin mbi vërtetësinë e tyre. “Për vërtetësinë e ngjarjeve unë ve dorën në zjarr dhe ndryshe nga të tjerët, unë e ve edhe sikur ai të jetë i ndezur!”.

Vërtetësia e ngjarjeve të përshkruara, burimet e sakta të riprodhimit të tyre ndihmojnë lexuesin e ri, por edhe atë më pak të ri, të krijojë idenë e plotë mbi Shqipërinë e Enver Hoxhës, larg demagogjisë, retorikave dhe fasadave të një regjimi që, si objektiv të parë, kishte mbulimin e të vërtetave nëpërmjet një organizimi të përsosur që mund të krahasohej vetëm me atë të Rusisë staliniane. Ky realitet tragjikomik, i përshkruar me mjeshtëri nga autori, merr shkas nga vdekja e Enver Hoxhës, njeriut që hyri në historinë e popullit të tij si sundimtari më jetëgjatë e, ndoshta, më mizori, plot katër dhjetëvjeçarë. Vepra pasqyron ditët e fundit të qëndrimit të trupit të tij pa jetë në “kullën e fildishtë” ku e kishte futur përfytyresa legjendarizuese e një populli të traumatizuar nga terrori deri n’atë pikë sa nuk ishte në gjëndje të pranonte për udhëheqësin e tij as idenë e dukurisë më të zakonshme të ekzistencës njerëzore, atë të vdekjes.

Vepra, gjithmonë duke patur si bosht qëndror figurën e diktatorit dhe prapaskenën e organizimit mastodontik të funeralit të tij, shtjellohet në tre plane kryesore, që do t’ishin secili një roman me vete, por që përbëjnë një radiografi të plotë të shoqërisë shqiptare t’asaj kohe. I pari është ai i rrethit të ngushtë të udhëheqësit, duke filluar nga bashkëshortja e deri tek kuadrot kryesore të partisë e të Shtetit, nga qëndra deri në skajet më të largëta të Vendit, të përshkruara në përmasat e tyre të vërteta të mungesës së vlerave, të dinjitetit, të meritave, një klasë drejtuese e aftë vetëm për t’u jargavitur në lajka e hipokrizi karshi të parit të vet. I dyti është ai i militantëve të partisë, ish partizanëve, komunistëve, heronjve të punës, sigurimsave, të gjithë asaj hordhije jo të vogël shqiptarësh që e patën për nder e krenari të ishin baza besnike dhe e sigurtë e një diktature, e cila kishte si strategji kryesore të saj “luftën e klasave”, atë dukuri të pafund në kohë e mizori, një nga treguesit kryesorë të së veçantës së “socializmit shqiptar”. I treti është ai i viktimave të dhunës “proletare”, i asaj pjese të popullsisë që pagoi me vuajtje të pashëmbullta përkatësinë e të parëve të tyre në pjesën kundër komuniste të shoqërisë.

Episode komike, dramatike e tragjike përbëjnë lëndën e tre mini romaneve. Mjediset e përshkruara me mjeshtëri e vërtetësi janë terreni ku lëvizin personazhet, secili me botën e vet shpirtërore, secili me të veçantën e tij. Ata i ngjajnë një tufe insektesh që vërtiten rreth një llambe që i mban pranë me dritën e saj, por që në takimin me të përzhiten e bien në tokë. Llamba është arkivoli me trupin e Enver Hoxhës, ndërsa insektet janë njerëzit që, për mirë apo për keq, e kanë lidhur fatin e tyre me emrin e tij.

Në këtë galeri të gjërë personazhesh bien në sy, veç grimiorit që është treguesi në vetë të parë i ngjarjeve, Teloja, i plotfuqishmi i sigurisë së “shtëpisë mbretërore” të kuqe, njeriu në hije para të cilit rrijnë gatitu të gjitha kukullat e udhëheqjes së Vendit, Moisi Dhëmblani, një farë poeti oborri i qytetit të lindjes së diktatorit, nënkryetari i presidiumit të Kuvendit popullor në një episod sa komik aq kuptimplotë për të kuptuar mekanizmin infernal të regjimit, sosia e Komandantit që përfundon në arkivol për të ruajtur paraqitjen e jashtëme të tij në sytë e turmave, çifti Rico me kompleksin e tij të besnikërisë e adhurimit për Enverin por dhe me dëshirën për të festuar në një dasëm familjare, Kujtim Gjyzari, i “burgosuri i përjetshëm” i regjimit. Këta e të tjerë lidhen me figurën e Enver Hoxhës si udhëheqës, qoftë për së gjalli, qoftë dhe kur ai gjendet pa frymë në arkivol.

Episodet, të cilat përshkruajnë këto lidhje, janë secili një hallkë e atij zinxhiri të gjatë që qe diktatura e personifikuar nga Enver Hoxha, një sistem në të cilin dhuna, pabesia e mashtrimi nuk njohën caqe, duke krijuar një shoqëri në të cilën frika ishte motivi zotërues i jetës. Kjo ndjenjë, që arrinte të kushtëzonte skajshmërisht çdo qelizë të shoqërisë, gjen shprehjen e saj më domethënëse në të gjitha veprimtaritë që përbëjnë skenën e shfaqjes së fundit të duetit Enver-Shqipëri, që përbën lëndën kryesore të veprës e shqetësimin më të madh të shkrimtarit. Depersonalizimi i bashkatdhetarëve, indoktrinimi skajor i tyre, tjetërsimi i karakterit që humbet vetitë tradicionale të racës, këto janë për autorin dëmet më të mëdha që komunizmi i solli Shqipërisë. Kriza morale në të cilën u zhyt shoqëria, simptomat e së cilës janë të gjalla ende, që i ktheu shumë qytetarë të këtij Vendi në automatë imoraliteti, duke patur për faltore ndërtesat e degëve të brëndëshme e për rrëfyes oficerët e Sigurimit, ishte ndoshta plaga më e thellë që infektoi trupin e Shqipërisë. Ai infeksion, për dobinë e zbulimit të të cilit vazhdojmë të diskutojmë ende sot, qe si një stuhi rrënuese që rrafshoi vlera e karaktere, pothuajse në të gjitha shtresat e shoqërisë. Asaj stuhije gjysëm shekullore i qëndruan individët më të shëndoshë, jo si prejardhje, as si shtresë shoqërore, por si karakter vetiak. Kam përshtypjen se autori është mjaft pesimist e i pezmatuar n’atë drejtim. Në mjediset që paraqet gjen pak motive shpresëdhënëse, ata i shëmbëllejnë një bataku pa kufi, ku notohet nën rrezikun e zhytjes në çdo çast.

Në gjithë këtë katrahurë, që është Shqipëria e ditëve të funeralit, shkrimtari shpëton vetëm një personazh, Kujtim Gjyzarin. Ai është kanakari i autorit, i zgjedhuri i tij, simboli i qëndresës ndaj së keqes, i luftës së pabarabartë me të. Historia e personazhit përbën lëndën e një romani më vete. Jeta e tij është një pasqyrë e mizorisë së një regjimi, që synoi të çthurë moralisht qytetarin, e që nuk nguroi të përdorë dhunën më skajore tek ata që i bënë qëndresë kësaj prirjeje. Kujtimi arrestohet në moshën 17 vjeçare, sepse do të paguajë haraçin e një familjeje në të cilën babai ishte në burg e tre vëllezërit u arratisën për t’i shpëtuar atij fundi. Ishte një i ri idealist i mëkuar me veprat e rilindësve dhe autorëve kombëtaristë të dhjetvjeçarëve të parë të shekullit të shkuar. Ishte një i ri i çiltër e i sinqertë i edukuar me bindjen se e vërteta duhet pohuar në çfarëdo rrethane. Të vërtetën për dënimin e padrejtë të tij nuk e mohon kurrë, madje as para Enver Hoxhës, që shkoi të “vizitojë” burgun. Ky pohim i kushtoi shumë mundime, vite burgu e tortura, por ai nuk u dha edhe kur pësoi zhgënjimin e madh, rrahjen nga bashkëvuajtësit pragmatikë në kërkim të një luge sheqer.

Lotët e tij në birucë, kur merr vesh nga altoparlanti vdekjen e diktatorit, janë një gjetje shumë e bukur e autorit që krijon një tabllo të pashlyeshme nga mëndja e lexuesit. Ato lotë shprehin gëzim e shpresë, por edhe dëshpërim sepse me emrin  që vajtonte atë ditë zyrtarisht Shqipëria, ishin lidhur shumë tragjedi e jetë të dhunuara si ajo e vetë Kujtimit, e prindërve të tij e sa e sa viktimave anekënd atdheut. Ata lotë nuk i bashkohen atyre të turmave servile e hipokrite anembanë Shqipërisë, ata lotë janë bilanci i hidhur që vetëdija e kësaj të fundit i bën vetes. Ata lotë shënojnë një fund e një fillim që duhet të burojë prej tyre. Aty duhet të marrë forcën e vet Shqipëria e ardhme për të filluar ngritjen e saj, në të cilën do të kenë një rol të rëndësishëm njerëzit si Kujtimi. Ky është mesazhi i shpresës që, tërthoraz përciell shkrimtari, ky është besimi i tij. Fatkeqësisht kjo nuk qe bindja e atyre që morën përsipër misionin e vështirë të ndërtimit të demokracisë shqiptare pas komuniste.

Për kushtet e veçanta të kombit tonë letërsia është binjakëzuar me historinë dhe ngjarjet e saj më të rëndësishme. Nëse për gjysëm shekulli kemi patur një letërsi që ka ndihmuar politikën për të krijuar realitetin “virtual” në mëndjet e shqiptarëve, duhet të kemi kurajon e forcën të krijojmë një tjetër letërsi që të vihet në shërbim të së vërtetës, mbasi ende “ kushtrimi i të parëve” vazhdon t’a mbulojë e tjetërsojë atë. Përgëzimet më të mira z. Pëllumb Kulla, që me veprën e tij  të arrirë jep një ndihmesë themelore n’atë drejtim, duke i bërë një shërbim të çmuar kulturës shqiptare dhe popullit të tij.

DAMKOSJA E VESEVE TONA

by

Adil FETAHU/

(Ibrahim Kadriu: “Njëmijë e një net /tonat/”).

Vargut të veprave të tij të shumta, në prozë, në poezi e drama, shkrimtari Ibrahim Kadriu ia shtoi edhe një vepër, së cilës vështirë t’ia caktosh zhanrin: a është roman, novela, tregime, përralla, kritika…? E ka shkrua në stilin e tregimeve arabe të “1001 netë-ve.” Ashtu edhe e ka titulluar: “Njëmijë e një net (tonat)”. Në këtë libër autori i fshikullon e damkosë sjelljet, veset, shprehitë, dukuritë negative të individëeve e të shoqërisë sonë kosovare, duke i shtjelluar në stilin e tregimeve arabe të Sheherezades, prandaj nën titullin e librit, në kllapa ka shtuar: (Sheherezada në veten e parë).

Për lexuesit e shumtë të këtij vështrimi për librin e Ibrahim Kadriut, paraprakisht  duhet të japim një sqarim të shkurtër për tregimet arabe “1001 net” dhe të personazhit të Sheherezades,  sepse jam i bindur se as një përqind e lexuesve të këtij vështrimi nuk e kanë lexuar as kanë idenë për romanin historik e voluminoz, mbi 2500 faqe, të quajtur “1001 net”.

“1001 NET “ DHE SHEHEREZADA

Romani “1001 net”, është një  koleksion, një përmbledhje me tregime, përralla, legjenda, anekdota, humoreska dhe lloje tjera të krijimtarisë më interesante nga folklori popullor arab, persinan, indidan, etj. Kryesisht është prozë, por ka edhe shumë tregime në formë  poezie.  Ka shumë dialogje e monologje.  E gjithë ajo krijimtari lidhet me dy personazhe kryesore: me  perandorin e Persisë dhe të Indisë, Shahriari dhe me vajzen e bukur Sheherezada. 

Për shkak të tradhtisë në maratesë që u kishin bërë gruaja e perandorit Shahriar dhe e vëllait të tij Shahzamanit,  perandori kishte fituar bindjen se të gjitha gratë tradhtojnë. Për t’u hakmarrë kundër tyre, kishte urdhëruar që për çdo natë t’ia sillnin nga një vajzë të re, të cilat në mëngjes i vriste. Kjo kishte zgjatur tri vjet, duke shkaktuar frikë e tmerr për vajzat dhe prindët e tyre.  Duke ditur për këtë mizori të Perandorit, e bija e vezirit, Sheherezada, një vajzë e bukur, e arsimuar, e cila kishte lexuar e mësuar shumë gjëra, kishte bërë një plan si ta ndërpriste atë kriminalitet  dhe  kishte vendosur të shkojë vullnetarisht për të kalua natën me perandorin. Sapo hyn në dhomë me Perndorin, fillon t’i tregojë një tregim interesant e të gjatë, sa që zbardhi mëngjesi pa e përfunduar tregimin në pjesën më interesante, të cilin do ta vazhdonte natën tjetër. Duke pritur me kurreshtje përfundinin e tregimit, perandori nuk e mbyti  Sheherazaden në mëngjes, siç bënte me vajzat tjera, por e la që natën tjetër ta vazhdojë tregimin. Kështu Sheherezada vazhdoi tregime të cilat e magjepsin perandorin, duke mos e përfunduar, natën e parë, të dytë, të tretë e deri sa kaluan njëmijë e një net, afro tri vjet. Në ndërkohë Sheherezada i kishte lindur tre djemë. Perandorit i kishte pëlqyer Sheherezada dhe në përfundim të natës 1001, jo se e vrau, por i fali jetën dhe e shpalli Sheherezden për grua të veten me kurorë. Edhe motren e saj, Dariazaden e mori për grua vëllai i perandori, Shahzamani.

Romani “1001 net” është përkthyer  dhe ribotuar shumë herë pothuajse në të gjitha gjuhët e botës dhe ka pasur një ndikim edhe te shkrimtarët më të njohur, si Monteskie, Dikens, Pushkin, etj.  Shumë tregime nga ajo përmbledhje janë ekranizuar e bêrë filma për fëmijë e për të rritur. Romani është radhitur në vendin e 6 (gjashtë) të librave më të lexuara në botë. Në gjuhën shqipe, prej serbishtes e ka përkthyer  profesori Hilmi Agani, ndërsa në një periudhë prej njëzet vjetëve e ka botuar “Rilindja” në 8 vëllime librash. Vëllimet janë ndarë sipas numrimit të netëve, kurse vëllimi i fundit përmbanë tregimet e Sherezades prej natës 871 – 1001.

“NJËMIJË E NJË NET (tonat)”  

Duke ndjekur imagjinatën dhe stilin e përdorur nga romani historik arab, “1001 net”, shkrimtari ynë i njohur, Ibrahim Kadriu, ka krijuar një vepër letrare të pashembëllt në letërsinë shqiptare, të cilën e ka emërtuar “Një mijë e një net (tonat)”. Por, derisa  romani “1001 net” përmbanë  imagjinata, përralla e tregime nga krijimtaria popullore arabe e persiane, libri i Ibrahim Kadriut përmbanë ngjarje, vende, objekte e subjekte, dukuri e personazhe reale bashkëkohore kosovare.

Në 69 ese a novela të shkurtëra, ka përmbledhur një kompleks gjendjesh e situatash nga përditshmëria jonë, duke kritikuar dhe ironizuar sjelljet dhe veset e qytetarëve,  veçmas  pangopësinë e njerëzve të pushtetit. Në këtë frymë, librin e hapë me poezinë e Ali Asllanit, “Maskarenjtë”:

Hani e pini e rrëmbeni,

Mbushni xhepa mbushni arka…

Të pa brekë ju gjeti dreka,

Milionerë ju gjeti darka!…

Lexuesit e gjeneratave më të vjetra e mbajnë mend, se Ibrahim Kadriu, në cilësinë e gazetarit dhe redaktorit të gazetës “Rilindje”, në vitet e shtatëdhjeta e mbante një rubrikë të emërtuar “Sheherezada”,  në të cilën botonte tregime të stilit të “1001 netëve”. Nën ato tregime nënshkruhej me pseudonimin Riukad im Rahib (që ishte angram i emrit dhe mbiemrit Ibrahim Kadriu), emër që tingëllon si emër arab. Personazhi kryesor i tregimeve në atë rubrikë ishte Sheherezada. 

Dhe, në natën e parë, të “Një mijë e një netëve”tona, po e  njëjta Sheherezade e lidhë tregimin me ato të para pesëdhjetesa vjetëve, kur thotë: “…Dhe unë shqetësimet e mija ua rrrëfeja juve, dhe ju i kishit shqetësimet e jueja, që ishin të ngjashme. Dhe, pikërisht për këtë ngjashmëri shqetësimesh më bêtë shoqëri dhe ma mbajtët vullnetin e shkrimeve. Edhe sot, në këtë kohë të vonshme të cilën e kishim pritur me shekuj, siç po thonë do të mençur, dhe e kishim bindjen se do të jemi mirë, pa dhembje koke dhe me gjumë të rehatshëm. Dhe ky mendim ishte i rrejshëm, ashtu siç janë të rrejshme aq shumë premtime, dhe ato premtime sidomos bëhen para zgjedhjeve dhe me takatin e ministrave…”

Që në rrëfimin e parë, por edhe në disa rrëfime në vazhdim,  Sheherezada tregon shqetësimin e saj dhe të popullit, për: arsimin, hapjen e universiteteve e kolegjeve që janë bërë si fabrika për prodhimin e analfabetëve, pa menduar se ku do të punësohen e çka do të punojnë gjithë ata që kryejnë me diploma të blera, e që niveli i arsimit ka rënë edhe nën nivelin e disa shteteve të Afrikës.

Në vazhdimin e tregimeve, përmes Sheherezades në veten e parë, autori kritikon e dëmkos të gjitha prapshtitë, shprehitë, veset, gënjeshtrat, premtimet,  manipulimet, hajnitë, korrupsionin, keqpërdorimet e mjeteve të buxhetit, që financojnë vepra e gjithëfarë festivale të pa vlerë e nuk ndihmojnë krijuesit e veprave të mirëfillta.  Tregon shqetësimet e pensionistëve; shqetësimin për regjistrimin joreal të popullsisë dhe rënien e natalitetit; braktisjen e fshatit dhe mospunimin e tokës; ndojtjen e ambientit; aksidentet në komunikacion,  në rrugët e prishura dhe trotoaret e zëna;  përqindjet e “vjelura” nga tenderët; paratë e diaspores të humbura pa adresë; veteranët e rrejshëm; moskujdesi i fëmijëve ndaj prindërve; ndërtimet pa leje dhe projektet e parealizuara; moskujdesi ndaj personaliteteve të merituara; mospërkrahja e krijuesve; emërtimi i rrugëve me emra personash të cilët nuk njeh mahalla e vet; shkrimi i firmave në gjuhë të hueja;  padrejtësia ndaj diaspores lidhur me sigurimin e veturave; ngatërresat politike brënda partive;  kapardisjen me vlera të shpifura në art e letërsi; vërshimi i makinave të prishura si mbeturina;  peripetitë dhe pengesat për regjistrimin e veturave; puna e Trustit të pensioneve; investime të mëdha për punë të vogla (shembulli i objektit të Rilindjes); mosrealizimi i projektit të Gërmisë; mungesa e sundimit të ligjit; problemi i vizave; ejt. etj. Të gjitha këto i shtjellon përmes monologut të Sheherezadës dhe herë-herë  edhe përmes dialogut  me ndonjë mik a mike të saj (Haruni, Ali Duli, Gjylinazja etj.), duke marrë shembuj konkret nga jeta dhe (mos)puna e organeve dhe institucioneve tona. Novelizimin e situatës në Kosovë autori e bënë në mënyrë shkëlqyeshme, me humor e satirë,  duke marrë shembuj konkret e dëmkosë sjelljet, veset dhe dukuritë negative. 

Në këtë libër autori ka përdorur gjuhë e fjalë ekzoktike, sikur ato të romanit “1001 net”, duke pëdorur fjalë, emra, mbiemra e folje, kuptimin e të cilave e di vetëm gjenerata e vjetër e lexuesve, si për shembëll: havadyze; kanagjeqe; iftijaqë; nur; jaratisë; sajgi; zijaret;  duhma; rraqe; petka; nijet; sehir; jesir; kuvet; firade; gjytyrim; shitoft;  tebdil; ymri; evlia; nafuz; çehre; kajstile;  estekfurullah; sajdisë;  sevda; tabijat; kajmekam; sejmenë; habere; gjymysh; munafik; teveqel;, hygjym;  kërname; fiqir; hisedar, e të tjera si këto. 

Kronikën e tregimeve të Sheherezadës nga “Njëmijë e një net (tonat)”, e mbyll me intervistën që Sheherezada “e zhvillon” me dijetarin, diplomatin e shkrimtarin tonë, Faik Konica, i cili edhe vet ka marrë e përkthyer disa tregime nga “1001 net:, dhe i ka përfshirë në tregimet e tij: “Nën hijen e hurmave”. Dhe Sheherezada i bënë disa pyetje Faikut për aktualitetin tonë.  Me qenë se Sheherazada e zgjatë pyetjen, Faiku i thotë: “Më trego më shpejt se çka dëshiron prej meje, e mos e zgjat si deputetët që, edhe kur nuk dinë çka thonë, i sulen foltores. Dhe Shehezada fillimisht e lutë ta thotë mendimin e tij për mjerimin e shqiptarëve, dhe ai ia thot troç: Mjerimi ishqiptarëve ka qenë në tërë kohërat të kapej pas individëve dhejo pas ideve. Historia e shqiptarëve është e mbushur fund e krye me prova të tilla të përngjashme. Të përipiqemi me të gjitha forcat tona të shërojmë shqiptarët nga dashuria për individët. – Në pyetjen se çka mendon Konica për individët të cilët kanë fituar oroel pa pasur ide, merr këtë përgjigje: “Zgjidhja ideale do të ishte për shqiptarët të zhdukin njëherë e mirë ndikimet orientale, duke shkëputur çdo lidhje, fetare, morale apo letrare, qoftë me bizantinët, qoftë me turqit. Mirëpo, gjë e bukur të ndodhte kjo në çast. Zgjidhja do ishte e realizueshme po qe se stërgjyshërit tanë do ta kishin përgatitur me kohë për ne; atëherë neve do të na duhet ta përgatisim këtë zgjidhje për nipat tonë të ardhshëm”. – Në pyetjen që ta thotë ndonjë mendim për shqiptarët që krenohen me veten, Faiku i jep këtë sqarim: “Shqiptarët janë një komb të cilit i pëlqen të lëvdojë veten. Si thonë gojrrumbullët tonë, kombi shqiptar është i pari nga mendja, nga sjellja e nga trimëria. Sikur shqiptarët të qenë jo kombi më i mendshmi, por thjesht një komb i mendshëm, ata do të kishin dalë me kohë nga dita e zezë ku ndodhen”. – Në pohimin e Sheherezades, se shqiptarët janë trima, Faiku i përgjigjet: “Trimëria e shqiptarit nuk është e artë, është e teneqejtë…sado e madhe  (tingllon) në vetvete, është e vogël  në shkaqet që e ndezin…Trimëria e vërtetë është ajo  që vihet në shërbim të së drejtës dhe të Atdheut, në shërbim të dobisë së përgjithshme. Të tjerat janë punë egërsie e kafshërie, jo trimërie”. 

Edhe disa pyetje të Shehrezades dhe përgjigje të Faikut për situatën aktuale dhe perspektivën tonë, si dhe shqetësimet dhe dëmkosjet e autorit të librit për dobësitë, prapësitë dhe veset tona,  do t’i mësoni poqese e lexoni librin e Ibrahim Kadriut: “Njëmijë e një net (tonat)”, libër që, përmes personazheve të imagjinuara ose atyre reale, me gjuhën figurative, jo vetëm ju zbavitë, por edhe ju shqetëson për prapësitë dhe veset e përditshmërisë sonë. 

Dhe në faqen e pasme të kopërtinës së librit, sikurse edhe te “nata e pesëdhjetegjashtë”, i përëritë edhe njëherë vargjet e Ali Asllanit:

“Hani e pini e rrëmbeni, mbushni xhepa mbushni arka…

Të pa brekë ju gjeti dreka, milionerë ju gjeti darka.

Hani, pini e rrëmbeni, është koha e çakejëve,

Hani, pini e rrëmbeni, është bota e maskarenjve…

Dallavere nëpër zyra, dallavere në pazar,

Dallavere me të huaj, dallavere me shqiptarë.

Dhe për një kërkoni – pesë, por më mirë njëzetepesë,

Le të rrojë batakçiu dhe i miri le të vdesë!”

Adil FETAHU

6 tetor 1995…

by

Saimir Z. Kadiu/

Bashke me kolegun tim ne Ministrine e Shendetesise Dr. Petraq Cama ishim ne Dublin ne nje takim nderkombetar per problemet e Financimit te Kujdesit Paresor dhe Mjekut te Familjes.

Menjehere pas fillimit te sesionit te pasdites (pas drekes), ne mes te fjales se nje doktori te njohur suedez, degjohen nga jashte britma gezimi dhe dikush hap deren e salles se takimit dhe njofton me gezim te madh :

“Poeti irlandez Seamus Heaney fitoi cmimin Nobel per Letersine 1995.”

Duartrokitje frenetike nga ana e irlandezeve te shumte ne salle…

Me pas nje koleg irlandez i drejtohet podiumit, “falenderon” folesin suedez per vendimin e Akademise se vendit te tij dhe i ngazellyer nga krenaria dhe gezimi vijoi:

“Heaney, biri i nje fermeri, fiton papritur Nobelin dhe sjell ne Irlande Nobelin e katert per letersine…duke ndjekur traditen e W. B. Yeats (1923), George Bernard Shaw (1925) dhe Samuel Becket (1969)…

Keqardhje per James JOYCE, me i madhi shkrimtar irlandez qe nuk pati fatin ta merte kete cmim prestigjoz…

Jemi krenar qe nje vend me 4 milion banore ne Republiken e Irlandes, por i nje kombi me mbi 40 milion ne Ameriken e Veriut, i ka dhuruar botes shume shkrimtare dhe poete te medhenj”

Doktori suedez po degjonte qetesisht fjalen e kolegut irlandez dhe pasi ky i fundit u ul ne vendin e tij, e rimori fjalen, por ndryshoi temen e diskutimit te tij…

Po flitej tashme per letersi…dhe mendoj qe mjeket jane “dashnoret” me te medhenj te letersise.

Nuk ka se si te shpjegohet ndryshe “Armata e madhe e Cehovit”…

” Sinqerisht nuk e kam lexuar Heaney dhe nuk besoj te ishte ne listen e fituesve te mundshem, por ndonjehere fitoret kane surprizat e tyre. Sinqerisht une do te uroja fitoren e nje shkrimtari te madh, shume me te njohur se Heaney, qe vjen nga nje vend i vogel dhe qe quhet ISMAIL KADARE…”

Kuptohet permendja e emrit te Kadarese, ne dy shqiptareve ne kete takim…na ngriti ne kembe duke duartrokitur te ciles iu bashkuan edhe pjesemarres te tjere…

Sa do te deshironim qe pasneser, me 6 tetor 2022, bashkekombasit e kolegut suedez qe jane pjese e jurise se Akademise Suedeze te Nobelit te votonin per gjeniun e letrave shqipe duke korigjuar me ne fund nje gabim sistematik prej 30 vitesh…

Do te ishte edhe nje pergjigje per pyetjen retorike te gazetes se famshme franceze “Le Figaro” : “Kur do ta njohe Stokholmi kalibrin me te madh te shekullit?”