ETRUSKËT DHE ILIRËT

March 29, 2018 by dgreca

A ka pasur kontakte midis dy qytetërimeve ?/

Shkruan: Dr Niko FERRO/

Tema që do trajtojmë në vijim nuk është bërë ndonjëherë objekt studimi apo kërkimi të mirëfilltë shkencor. Është një temë e veçantë, e pa rrahur më parë dhe si e tillë kërkon hulumtim të gjerë në tekste.

Janë të shumtë librat që flasin për etruskët, për gjuhën e tyre “misterioze”, për kulturën e veçantë, mitologjinë e pasur dhe për traditat e hershme që e karakterizojnë si popull. Të tillë me shumicë ka edhe për ilirët. Por kur bëhet fjalë për kontaktet midis dy popujve të cilët për disa shekuj me radhë i ka ndarë vetëm një det nuk gjejmë asgjë të shkruar qoftë dhe një rresht të vetëm apo ndonjë detaj të vogël të shkruar kalimthi. Edhe ato pak shkrime që janë bërë nga autorë të huaj dhe të botuara së fundmi nuk flasin për këtë argument.

A është kjo mungesë e qëllimshme apo vjen si rezultat i mungesës së informacionit për marrëdhëniet që mund të kenë pasur dy qytetërimet, vështirë se mund të jepet një përgjigje e saktë. Megjithatë na duhet të sqarojmë se paraqitja e kësaj teme nuk do të thotë se është më e rëndësishme se të tjerat, por të evidentojmë (mbështetur në gjetjet arkeologjike) nëse ka pasur kontakte midis dy qytetërimeve. Pikërisht këtë gjë synojmë të paraqesim në mënyrë koncize dhe pa u zgjatur në shkrime të tepërta. Më poshtë po rendisim vendet ku janë zbuluar objektet arkeologjike me origjinë etruske.

Objekte të zbuluara në Slloveni

Në qytetin e Novo Mesto është zbuluar një objekt arkeologjik i identifikuar si tripod (enë me tre këmbë) e derdhur në bronz, i përdorur për ceremoni fetare. Sipas arkeologëve slloven ky objekt mund të jetë prodhuar në qytetin etrusk të Vetulonisë.[1] Ky objekt daton në VII p. Kr.[2]
Një kupë e prodhim etrusk i tipit “etruske-korintike” është zbuluar në afërsi të fshatit Striçna, Slloveni.[3]
Një ojnohe e prodhimit etrusk e indetifikuar si tipi “etruske-korintike” është zbuluar edhe kjo në afërsi të fshatit Stična, Slloveni.[4]
Dy Askos në formë shpendi nga Muzeu i Lubjanës. Sipas Stipčević[5] “dy objektet e tipit aksos (pas studimit) u arrit në përfundim se kanë analogji të përbashkëta me një tjetër askos të zbuluar në Bolonjë.
Një helmet etruske me kreshtë dhe me zbukurim VIII p. Kr (fig1) gjetur në shpellën “Musja Jama” në Škocjan afër qytetit Divača, Slloveni. Sipas akademikut kroat Mate Suič: “gjetja e këtij objekti (fig 1) tregon se bregdeti i Adriatikut Lindor, i kryesuar nga Liburnët kishte lidhje të hershme me territorin etrusk që në periudhën villanoviane.[6]

Objekte të zbuluara në Kroaci:

Në ishullin Vis në Kroaci është gjetur një enë etruske (fig 2) kantharos e tipit “bucchero”.[7]
Po në këtë ishull është gjetur një enë etruske e tipit aribal.[8]
Në vitin 1925 pranë lumit Kupa në qytetin e Sisak, Croaci, u zbulua rastësisht një monedhë etruske (fig 3). Në “faqe” ka “rrotën” dhe në “shpinë” ndoshta “spirancën” paraqitet shumë e dëmtuar. Kjo lloj monedhe etruske datohet në gjysmën e parë të shek III p.e.s.[9]
Në vitin 1955 në varrin n. 47 të nekropolit japodik të Kompoljes në afërsi të Otočac u gjetën 5 objekte të punuar në qelibar. Objektet i janë dhënë formë me tipare njerëzore, gruaje. Të gjitha figurinat kanë dimensione të vogla që fillon nga 0.5 cm në 1 cm. Pas studimit të bërë në atë kohë u arrit në përfundim se 5 figurinat prej qelibari nuk janë të prodhimit japod por janë mall importi.[10] Krahasimi që u bë me të tjerat të gjetura në Itali mund të thuhet pa dyshim se atdheu i tyre është territori etrusk. Të tilla janë zbuluar në Bologna, Marzabotto, Roma, Vasto e të tjerë. Stipčević doli në përfundim se këto objekte kanë hyrë nëpërmjet rrugëve detare nga qyteti etrusk i Spinës.[11]

Objekte të zbuluara në Bosnje Hercegovinë

Një fibul etruske e tipit Certosa zbuluar në Vrankamen vicino a Krupa, Bosnje Hercegovinë.
Një skyphos etrusk gjetur në afërsi të qytetit Sanski Most.
Një enë me mbishkrim etrusk[12] (fig 4) gjetur në një kodër të vogël pranë Bugojno-s në Bosnje-Hercegovinë.[13] Kjo enë me mbishkrim sot ruhet në Zemaljskog Muzeja, Sarajevë, Bosnje- Hercegovina.

Objekte të zbuluara në Malin e Zi

Në nekropolin e Gotovuša në afërsi të Pljevlja, qelibar të prodhimit etrusk. [14]

Objekte të zbuluara në Serbi

Një kuti për mbajtje eshtrash e tipit etrusk[15] (fig 5) është zbuluar në një varrë në qytetin e Atenica në Serbinë Qendrore.[16]

Objekte të zbuluara në Shqipëri.

Në muzeun arkeologjik të Durrësit ruhet një amforë e veçantë e cila besohet se mund të jetë me origjinë etruske? Sipas arkeologut shqiptar Fatos Tartarit. “Ndonjë autor e përcakton atë në mënyrë shumë të përgjithësuar si greko-italike, tipike për transportin e verës gjatë shek III p.e.s; kurse në gjetje të tjera e gjejmë si amforë vere të prodhimit etrusk.[17] Në Durrës kjo formë është gjetur qoftë në fundin e detit, qoftë në tokë. Ena ka përmasa mesatare me lartësi 67-72 cm e me diametër 37-40 cm.

Përfundimi

Ndonëse janë vetëm pak objekte ato janë të mjaftueshme për të dëshmuar se midis etruskëve dhe ilirëve ka pasur kontakte gjatë fazës II –III të Hekurit. Mendojmë se duhet të ketë të tjera objekte që ruhen në muzetë e shteteve të përmendura më lartë. Përfshirja e tyre kërkon punim më të zgjeruar dhe gjithëpërfshirës. Pa dashur ta mbyllim me kaq po sjellim edhe një shënim të ilirologut të shquar Aleksandër Stipçeviq “Pavarësisht se disa objekte të cilat kanë tipare të artit vendas ilirë; ato i detyrohen shumë ndikimit etrusk”. [18]

Bibliografia

1- S GABROVEÇ. Etruskischer Niederschlag in Slowenien. Vol V. Wien. 1992

2- J. M. Turfa. The Etruscan World. Routledge Taylor & Francis Group, London and New York 2013

3- M. Suić. Jadranska obala u protohistoriji: kulturni i etnički problemi : simpozij održan u Dubrovniku 1976

4- A. Stipčević. Arte degli illiri. Edizione del Millione. Milano 1963

5- L. Bonfante. Etruscan Life and Afterlife. A Handbook of Etruscan Studies. Warminster: Aris & Phillips, 1986

6- S. Haynes. Etruscan Civilization: A Cultural History. J. Paul Getty Publications. Los Angelos 2005

7- M. Martelli. “Scrigni etruschi tardo-arcaici dall’Acropoli di Atene e dall’Illiria”. Prospetiva 1988-1989

8- ARCHAEOLOGIA IUGOSLAVICA. Volume 15 1974 f. VIII

9- R. VASIÇ. Gli Autariati, la tribu illirica piu grande e piu forte, nella storia e nell’archeologia. Gli Illiri e L’Italia. Convegno internazionali di Studi. Treviso 2004

10- R. VASIÇ. An Etruscan bone box from south-west Serbia and the problem of Late Archaic imports in the central Balkan area. Arheoloski Vesnist nr 43 1992

11-Fatos Tartari. Amforat e Muzeut arkeologjik të Durrësit (përpjekje për një katalog të tyre). Iliria nr 2, 1982

12- Z. Dukat. I Mirnik. Etrušcanski i Umbrijski novci u arheološkom muzeju u Zagrebu. Vjesnik Arheološkog muzeja u Zagrebu, Vol.19 No.1 Rujan 1987.

Fig 1 . Përkrenare me origjinë etruske zbuluar në Škocjan , Sloveni.

(Sipas Prokajinski Muzej Koper 2018)

Fig 2 . Kantharos etrusk e tipit “bucchero” shek VI p. Kr gjetur në ishullin e Vis, Croaci

Fig 3. Monedhë etruske gjetur në buzë lumit Kupa afër qytetit të Sisak, Croatia

(Sipas Dukat- Mirnik 1987)

Fig 4. Enë me mbishkrim etrusk shek. VI p. Kr

Gjetur në një kodër të vogël pranë Bugojno-s në Bosnje-Hercegovinë

(Sipas Basler 1974)

Fig. 5 – Mbjetet e një kutie prej kocke, me origjinë etruske zbuluar në Atenica[19]

(Sipas VASIÇ 1990)

[1] S GABROVEÇ. Etruskischer Niederschlag in Slowenien. Vol V. Wien. 1992 f. 212

[2] J. M. Turfa. The Etruscan World. Routledge Taylor & Francis Group, London and New York 2013 f. 382

[3] Po aty f. 383

[4] Po aty f.383

[5] A. Stipčević. Arte degli illiri. Edizione del Millione. Milano 1963 f XIV

[6] M. Suić. Jadranska obala u protohistoriji: kulturni i etnički problemi : simpozij održan u Dubrovniku 1976 f. 89

[7] L. Bonfante. Etruscan Life and Afterlife. A Handbook of Etruscan Studies. Warminster: Aris & Phillips, 1986 f. 73

[8] S Haynes. Etruscan Civilization: A Cultural History. J. Paul Getty Publications. Los Angelos 2005 f. 260

[9] Z. Dukat. I Mirnik. Etrušcanski i Umbrijski novci u arheološkom muzeju u Zagrebu. Vjesnik Arheološkog muzeja u Zagrebu, Vol.19 No.1 Rujan 1987.f. 180-182

[10] Stipčević vep e cit f. XXVIII

[11] Stipčević vep e cit f. XXIX

[12] M. Martelli. “Scrigni etruschi tardo-arcaici dall’Acropoli di Atene e dall’Illiria”. Prospetiva 1988-1989 f.

[13] Archaeologia Iugoslavica. Volume 15 1974 f. VIII

[14] R. VASIÇ. Gli Autariati, la tribu illirica piu grande e piu forte, nella storia e nell’archeologia. Gli Illiri e L’Italia. Convegno internazionali di Studi. Treviso 2004 f. 17

[15] R. VASIÇ. An Etruscan bone box from south-west Serbia and the problem of Late Archaic imports in the central Balkan area. Arheoloski Vesnist nr 43 1992 f. 53

[16] Rastko Vasiç. Gli Autariati, la tribu illirica piu grande e piu forte, nella storia e nell’archeologia. Gli Illiri e L’Italia. Convegno internazionali di Studi. Treviso 2004 f. 17

[17] Fatos Tartari. Amforat e Muzeut arkeologjik të Durrësit (përpjekje për një katalog të tyre). Iliria nr 2, 1982 f. 245

[18] A. Stipčević. Arte degli illiri. Edizione del Millione. Milano 1963 f XIV

[19] Po aty f. 28

“Kalendar Historik” i Astrit Lulushit, një libër me shumë vlerë

March 25, 2018 by dgreca

Nga Qerim Vrioni* – Para pak muajsh u vu në qarkullim në Tiranë nga Shtëpia Botuese “Tirana&Times” libri me titull “Kalendar Historik: Ç’farë ka ndodhur më….?” i studiuesit dhe gazetarit të njohur shqiptar me banim dhe punë në Amerikë, Astrit Lulushi. Ky përbën padyshim një botim krejt të veçantë për Botën Shqiptare të letrave, por edhe si një boshësiplotësues për historinë dhe kulturën shqiptare.
Kalendarët janë disa llojesh, shkencor, kulturor, politikë, fetar, ushtarak etj, por të gjithë kanë si bazë renditjen e termave sipas rrjedhës kohore, ditë, muaj, vit. Në historinë dhe kulturën shqiptare, i pari ndoshta është “Kalendar Kombiar (Kombëtar-shën.im)” i botuar në Sofje (Bullgari) nga Shoqëria “Dëshira” në vitin 1897. Ky kalendar ishte një botim i përvitshëm me karakter enciklopedik, kulturor, politik e letrar, po brenda tij të gjitha temat trajtoheshin me frymë të theksuar atdhetare. Ai është botuar me disa ndërprerje dhe numri i fundit i tij i takon vitit 1928, kur botues ishte Lumo Skëndo (Mit’hat Frashëri). Sidoqoftë, kalendari duke ngërthyer fusha të ndryshme, u kthye në një ndihmës të vyer për njerëzit e kulturës, politikës, shkencës dhe jetës shoqërore shqiptare në gjysmën e parë të shekullit të kaluar.
Pas “Kalendar Kombiar” në vend ka qarkulluar “Kalendari i Maleve”, kulturor, shkencor etj, i shtypur në Bruksel (Belgjikë) numri i vetëm më 1900. Mandej, “Kalendari Shoknisë “Dija”, 1906-1910, botim i përvitshëm e shtypur në Vjenë. Ndërsa, një tjetër , “Kalendari Enciklopedik”, nisi botimin më 1933 në Tiranë, dhe kishte karakter enciklopedik, kryesisht ekonomi, arsim dhe shëndetësi.
Pas L2B, Kalendari i parë në vend, u botua më 1945 nga Vasil Xhaçka, që e kishte nisur qysh në vitin 1933. Në vitin 1950, në Tiranë botohet nga “Dega e Historisë Ushtarake” e Ministrisë së Mbrojtjes Popullore përmbledhja kronologjike me titull “Kalendar Ushtarak”. Drejtimi i këtij libri ishte politik dhe ushtarak, por përherë nën prizmin e ideologjisë së diktaturës së proletariatit. Brenda tij kishte fakte të shtrembëruara, mohime vlerash, teprime mburrjesh e lëvdatash për politikanët e kohës, duke i munguar kështu sensi shkencor i domosdoshëm për punime të tilla. “Kalendari i botës shqiptare” me rreth 540 faqe, i autorit Thimi Çollaku u botua më 2010. Në fund ky kishte edhe Treguesi i emrave, që lehtësonte përdorimin.

Kështu, fusha e Kalendarëve në Shqipëri nuk ishte fare tokë e djerrë. Vet titulli “Kalendar Historik”, si i pari me këtë emërtim, dallohet nga parardhësit, prej vijës së mirëfilltë shkencore, e cila e përshkon atë tej e mbanë. Më ndryshe, “Kalendar Historik”, nëse do të botohej jo me rendin kohor, por me renditjen sipas alfabetit të emrave të vendeve, njerëzve, ngjarjeve etj, jo vetëm se mund të quhej fare mirë e saktë Enciklopedi Historike, por do të ishte fund e krye një e tillë. Jo se nuk përbën në të vërtetë një Enciklopedi libri 1200 faqesh dhe i shtypur me cilësi të lartë, por siç u cek më sipër, renditja e zerave në të nuk është alfabetike, por kronologjike, sepse brendia e tij, të drejton natyrshëm te ky emër i madh..
Për cilën kategori njerëzish është më i nevojshëm “Kalendari Historik” i Lulushit ? Pa hezitim e vonesë, përgjigja më e saktë do ishte, për të gjitha nivelet e moshave, arsimit, kulturës, profesionit etj. Kjo mbështetet edhe një thënie të popullit, se çdo njeri nuk ngopet me dituri, pasuri dhe lavdi. Gjithsesi, në rradhë të parë, ky Kalendar është i nevojshëm për studiuesit shqiptarë të fushave të ndryshme të shkencës dhe artit, të cilat për natyrën e veçantë të tyre kanë fije të domosdoshme lidhëse me historinë. Kështu, ata mund ta shfrytëzojnë atë si burim i ri dhe i besueshëm për disa çështje të ndryshme të së kaluarës, të cilat ende hanë diskutime.
I dobishëm ky botim mendoj se është edhe për nxënësit dhe studentët e shkollave dhe universiteteve, por mjaft i vlefshëm mbetet edhe për njerëz të tjerë, të cilët, në përgjithësi, kanë pasur dhe kanë edhe sot marrëdhënie të ngrohta me magjinë e librit. Sidoqoftë, ky libër, padyshim, zbukuron çdo bibliotekë shtëpie, jo vetëm nga paraqitja e jashtëme, por sidomos nga brendia e tij.
Ndër pikat e forta të këtij punimi madhor të Lulushit përbën edhe përditësimi i të dhënave të hershme për ngjarje të ndryshme të historike. Ato, natyrisht, zejnë hapësirën më të madhe në libër, madje mendojmë edhe më të rëndësishme të tij. Duke njohur skrupulozitetin e autorit edhe nga botimet e tij të mëprshme, lexuesit ndjejnë siguri kur hasin në faqet e këtij “Kalendar Historik”, të dhëna të kundërta me njohuritë e tyre më të hershme.
Një meritë tjetër e autorit të librit përbëjnë edhe fjalët e urta ose thëniet e njerëzve të ditur nga e gjithë bota, të cilat shërbejnë edhe si një kod mirësjelleje dhe edukate e, që ndodhen në fund të shumë faqeve të botimit. Autorët e tyre janë emra shumë të njohur qysh prej lashtësisë e deri në ditët tona, edhe për çështje të kohëve të fundit, të lëmit të etikës, arsimit, shkencës, politikës, kulturës, moralit, jetës së përditëshme, shëndetit, sportit, ekonomisë etj. Këto fjalë të urta (pjesë e mençurisë dhe urtësisë botërore) janë shumë të vlefshme e të zgjedhuara me shumë kujdes nga autori, sidomos sot, kur mirësjellja midis njerëzve nuk ka nivele shumë të larta (pavarësisht, nga arsimi, detyra, kultura) dhe forcë lëvizëse kryesore mbetet interesi material. Pra libri, ngërthen e shpalos mirë edhe vektorin edukativ.
Vlerë e shtuar tjetër e librit qëndron edhe tek gjuha e përdorur nga autori, shumë rrallë në faqet e tij mund të gjëndet ndonjë fjalë e huaj e cila nuk është zëvendësuar me atë përkatëse të gjuhës shqipe. Të mos harrohet se bëhet fjalë për një botim vëllimmadh me rreth 1200 faqe të cilat mbulojnë shumë ngjarje e figura të rëndësishme të historisë së njerëzimit, natyrisht jo veças nga Shqipëria, por prej të gjithë botës. Libri përmban edhe disa poezi të zgjedhura nga poetë anglishtfolës, të përkthyera me sqimë nga autori, i cili e lëvron me ëndje edhe këtë gjini letrare me krijime origjinale.
Për të arritur në faqen e fundit të “Kalendar Historik”, Astrit Lulushit, me siguri i është dashur të kalojë nëpër duar shumë libra e mjaft revista e gazeta, kryesisht në shqip dhe anglisht, i ka shtrydhur ato mirë e mirë, e më pas e ka kondensuar lëngun. Nuk kemi të bëjmë vetëm me gjetjen e të dhënave të reja por edhe me përzgjedhjen dhe trajtimin e tyre nën lupën e shkencëtarit dhe artistit. Thënë më ndryshe, për të arritur në faqen e 1200 të librit , me shumë gjasë, nga autori janë lexuar (shpesh edhe rilexuar) disa shumëfisha të këtij numuri katërshifror me faqe të shtypura, janë mbajtur shënime e janë skeduar zera, e sigurisht, nuk duket se ka qënë punë aqë e lehtë. Nuk duhet lënë pa përmendur fakti se për botime të tilla në vende të tjera, normalisht punojnë redaksi të tëra me disa antarë, specialistë të fushave të ndryshme të shkencës, kulturës, ekonomisë, jetës shoqërore etj.
Mendojmë gjithashtu, se faqosja e këtij botimi është mjaft e goditur e me fantazi , madje siç thuhet rëndomë, ai përbën një botim lluksi. Brenda tij, shumë shpjegime mbi njerëz apo ngjarje shoqërohen edhe me fotografitë përkatëse, çka e bënë tekstin edhe më të prekshëm për lexuesin.
Kuptohet lehtë se e gjithë kjo punë me atë përkushtim, kanë dashur muaj e vite që të materializoheshin në një libër të madh nga sasia e faqeve dhe nga vlera jo e zakontë e përmbajtjes. Ja vlen të shënohet gjithashtu, se këtu, ashtu si edhe në botimet dhe shkrimet e mëparshme të Lulushit (gjashtë libra origjinalë dhe një vëllim me përkthime, përveç dhjetra artikujve), karakteristikë është thjeshtësia dhe lakonizmi, ai e shpërfaq mendimin e tij qartë e në mënyrë të thukët.
“Kalendar Historik” i Astrit Lulushit, i arratisur politik nga diktatura komuniste në Shqipëri në vitin 1985, pahtëson edhe dashurinë e madhe të tij për atdheun, detyrimin e tij si intelektual publik për t’i shërbyer vendlindjes me përkushtim e devocion. Ky libër, ashtu si edhe të tjerët nga pena e Lulushit, ka parë dritën e shtypit në Shqipëri, vetëm me shpenzimet e tij, pra pa asnjë lloj sponsorizimi nga shteti shqiptar ose ndonjë biznes, siç veprohet rëndom në raste të tilla. Kjo tregon, përpos të tjerash, se largësia e tij gjeografike me Shqipërinë është shumë herë më e madhe se afërsia shpirtërore tij me vendlindjen.
Siç u theksua më sipër, prej më se një shekulli, në gjuhën shqipe janë botuar disa lloje kalendarësh, periodikë apo unikë, por vlerën shkencore dhe praktike të “Kalendar Historik” të Astrit Lulushit, vështirë ta ketë arritur ndonjë paraardhës.

*Studjues i fotografisë

SHKODRA NUK E HARRON DON LUIGJIN !

March 23, 2018 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI/DON LUIGJ KÇIRA (1925 – 2008)/

24 MARS 1963: Shugurohet Meshtar Don Luigj Kçira nga Imz. Ernesto Çoba./

Pak kohë para zgjedhjeve të para nen pushtimin sllavokomunist të vitit 1944, votimet ishin caktue me 2 Dhjetor 1945. Aso kohe seminaristi Mark Çuni kishte formue Organizaten Antikomuniste “Bashkimi Shqiptar” në Shkoder. Aktiviteti i Organizatës kje i shkurtë dhe filloi me traktët e para të shpërndame në nandor 1945 po në Shkoder. Teksti ishte i kjartë. Bahej thirrje për mos me votue për “Frontin Demokratik”, sëpse kjo organizatë mëshef mbrenda saj vetëm elementin sllavokomunist vrasës në shërbim të Jugosllavisë së Titos, politikë që ishte shumë e kjartë nga vëprimet e qeverisë komuniste kukull të Tiranës që drejtohej nga Enver Hoxha. Ardhja e Nako Spiros dhe e Sejfullah Maleshovës në muejt e parë të 1945 në Shkoder, kishte zbulue edhe një vëprim që shpejtë do të ndodhë, “se shpejtë qeveria komuniste do të mbyllin të gjitha shkollat fetare”….

Si dhe masat tjera ekonomike, që do të ushtrojnë kundër Fesë për me realizue qellimet ateiste të doktrinës komuniste stalinjane, si në Rusinë bolshevike të diktatorit Stalin.

Në Shkoder ishin edhe disa lapera agjentë që mbas ramjes së fashizmit u vune në shërbim të sigurimit komunist që me Nandorin 1945, dhe ishin ditë e natë në gjurmim të vëprimëve të Organizatës “Bashkimi Shqiptar”. Në Organizatë u përfshinë studentë, profesorë, ushtarakë, punëtorë, fshatarë, që me vepra do të dëshmonte se asht për përmbysjen e komunizmit pa dhunë, po me zgjedhjet e “lira dhe demokratike” që shpejtë do të zhvilloheshin në Shqipni. Në fakt ngjau e kunderta!

Nder të parët aktivistë u arrestue Luigj Kçira, per të cilin Mark Gjon Shllaku më ka thanë se pak burra, mund të kenë qendrue gojëmbyllun para torturave shnjerzore ashtu si ka mujtë me qendrue Luigj Kçira. E mos harroni kurrë urrejtjen e sigurimit të shtetit!

Deklarata e Luigj Kçirës, e bame para gjyqit të hapun në kinema “Rozafat” të qytetit të Shkodres, me datën 28 Janar 1946, ora 09.00, me trup gjykues: Kryetar Mustafa Iljazi, anëtarë Namik Qemali e Tonin Miloti, prokuror Aranit Çela, proces i plotë i ruejtun në Dosjen nr. 1068, në arkivin e Ministrisë së Mbrendshme në Tiranë, tregon plotësisht dhe kjartë, në mënyrë të pakundërshtueshme tradhëtinë, makinacionet dhe qellimin që kishte në plan të parë sigurimi komunist e që, përballë tij asht vepra Demokratike e vërtetë e Organizatës “Bashkimi Shqiptar” dhe e drejtuesit tê saj Mark Çuni.

I arrestuemi Luigj Kçira deklaron: “At Fausti dhe At Dajani, nuk dijnë kurrgja se unë kam hjellë trakte. Ata mi ka dhanë Mark Çuni e Gjergj Bicaj. Unë i kam lanë në shtëpi tek Gjovalin Zezaj, dhe bashkë me té kemi dalë me i shpërnda. Këte e ka dijtë edhe xhakoni Gjon Shllaku e Zef Kuqi. Tue i shpërnda na ka kapë Kol Shytani e Gjon Prennushi dhe jemi arrestue atë natë me 27 Nandor 1945. Kush na paditi s’e dij…”.

Luigj Kçira u dënue me 20 vjet burg, per me vujtë gjithë jeten nën zgjedhen e “luftës së kllasave” nga diktatura komuniste, vetëm pse kerkoi zgjedhje të Lira dhe demokratike… Liri mendimi dhe fjale …kërkoi Liri Feje…një e Drejtë themelore per Njeriun, per këte u konsiderue gjithë jeten e Tij “armik i popullit”. Mbas dhjetë vjetëve burg lirohet dhe i kushtohet Fesë, tue u ba nen kujdesin e Imz. Ernesto Çobës, Ushtar i Krishtit me datën 24 Mars 1963. Rrethanat në të cilat u ndodh rrezikuene edhe njëherë arrestimin e Tij.

Nuhati perndjekjen dhe survejimin që nuk ju nda gjithë jeten madje, edhe kur ishte në rrugë karrshi Foto Marubit me çekiç në dorë tue meremetue shkarpa të vjetra…

13 Mars 1991, ka thanë Meshen e Parë në Kishen e Arrës së Madhe mbas rihapjes së Kishave në Shqipni, në vitin 1990. Vazhdoi me pervujtni sherbimin fetar deri me datë 20 Nandor 2008, kur Don Luigji, ndrroi jetë në moshen 83 vjeçare në Shkoder.

***

2018 Sot në këte dhjetë vjetor të vdekjes së Tij, Don Luigj Kçira na kujton portretin e Atdhetarit, Fetarit, puntorit, “armikut të popullit”, këpuctarit, qytetarit dhe Burrit të Nderuem të qytetit të Shkodres, klerikut të pervujtë, Ushtarit besnik dhe të palodhun të Krishtit në Shqipninë e martirizueme nga terroristët Enver Hoxha e Ramiz Alia.

Thjeshtësia dhe perkushtimi i Don Luigjit mbesin të perjetshme në kujtesen e të gjithë atyne që e njohën dhe u pershndetën me dashuni e respekt me Klerikun e palodhun… Vetë jeta dhe modestia e Tij janë një model prej të cilit duhet mësojnë Rinia sot! Ai ishte Meshtar Katolik që nuk u thye as nuk u perkul asnjëherë perballë terrorit dhe persekutimit komunist ma barbar që ka njoh historia e Popullit Shqiptar, Atij Popull që nder shekuj per Atdhe e Fe, vazhdoi me kenë besnik i Gjergj Kastriotit Skenderbeut !

Melbourne 23 Mars 2018.

TRAGJEDIA NE KEPIN E RODONIT, LULE PER 1003 TE MBYTURIT

March 22, 2018 by dgreca

*-HISTORIA- Në bordin e anijes “Linz”bashkë me ekuipazhin, ishin 1 003 persona të regjistruar, nga të cilët 413 robër italianë, të cilët do përdoreshin për punë në territorin shqiptar nga ushtria austro-hungareze. Por në anije kishte dhe persona të paregjistruar, ushtarë austro-hungarezë, që në prag të përfundimit të Luftës së I Botërore zgjodhën destinacione të tjera qëndrimi, përkthyes shqiptarë dhe italianë, personel nga Kryqi i Kuq, etj, të cilët e bëjnë këtë tragjedi detare nga më të mëdhatë e kohës./Nga Shefqet Kërcelli/

Më datën 21 mar 2018, në rajonin e Kepit teë Rodonit u zhvillua ceremonia përkujtimore e tragjedisë detare të anijes austro-hungareze “Linz”, e cila u mbyt ne 19 mars te 1918, me mbi 1000 persona ne bord. Në bashkëpunim me Forcën Detare dhe ambasadat austriake dhe hungareze u bë e mundur një ceremoni e thjeshte, por shumë humane në kujtim të kësaj ngjarjeje tragjike, e cila konsiderohet si tragjedia më e rëndë detare e perandorisë Austro-Hungarze.

Në këtë ceremoni morën pjesë ambasadori i Republikës së Austrisë, ambasadori i Republikës së Hungarisë Drejtori i Agjencisë Kombëtare të Bregdetit Auron Tare, Kuadro të Frcës Detare dhe Flotiljes Detare, Ministri provincial Patër Mirash Marinaj, diplomatë e ushtarakë, përfaqësues nga Ministria e Kulturës, të medies, kuadro dhe detarë të anijes “Iliria”, P-131, etj.

Po ÇFARË NDODHI MË 19 MARS 1918

Avullorja austro-hungareze “Linz”, me kapiten Hugo Tonelli, ishte vapori i “Lloydit” austriak dhe në vitin 1918, u mor për nevojat e ushtrisë perandorake, transport trupash. Avullorja “Linz” u prodhua në kantierin e Triestes në vitin 1909, me përmasa 104 x 13.4 m, peshkim -7.9 m dhe tonazh 3819 t. Gjatë lundrimit nga porti i Rjekës për në portin e Durrësit, më datën 19 mars 1918, ora 19.00, anija hasi me një minë detare në bordin e majtë, 3.7 milje në perëndim të Kepit të Rodonit. Goditja ishte fatale, për rrjedhojë, anija u mbyt brenda 25 minutash. Në këto kushte dhe tri anijet luftarake (dy anije siluruese, “98” dhe “TB 974” si dhe destrojeri “Balaton”), që e shoqëronin “Linzin”, nuk patën asnjë lloj mundësie për të shmangur mbytjen e saj. Në bordin e anijes bashkë me ekuipazhin, ishin 1 003 persona të regjistruar, nga të cilët 413 robër italianë, të cilët do përdoreshin për punë në territorin shqiptar nga ushtria austro-hungareze. Por në anije kishte dhe persona të paregjistruar, ushtarë austro-hungarezë, që në prag të përfundimit të Luftës së I Botërore zgjodhën destinacione të tjera qëndrimi, përkthyes shqiptarë dhe italianë, personel nga Kryqi i Kuq, etj, të cilët e bëjnë këtë tragjedi detare nga më të mëdhatë e kohës.

CEREMONIA

Ditën e mërkurë datë 21 mars 2018, pjesëmarrësit e këtij aktiviteti përkujtimor shkuan në vendin e mbytjes së anijes “Linz” me anijen “Iliria”, (P-13), ku u zhvillua një ceremoni e thjeshtë në respekt të detarëve e personelit të mbytur në këtë fatkeqësi detare. Me këtë rast Ddplomatët në përshëndetjen e tyre evidentuan fatin tragjik të personelit civil-ushtarak të anijes “Linz”, mbytur më se një shekull më parë.

Ceremonia pai dhe simbolikën e saj, sepse në këtë ngushëllim për detarët e mbytur morën pjesë dhe marinarë shqiptarë. Pra, shpirtrat e detarëve austro -hungarezë dhe ushtarëve robër italianë, të tretur në thellësitë e Adriatikut bashkë me trupat e tyre, mbas një shekulli morën ngushëllimin e diplomatëve respektivë dhe detarëve shqiptarë. Kjo tregon se vitet bëjnë të vetën, historia, dhe përpjekjet e vazhdueshme për paqe të popujve në këtë anë të Adriatikut sollën këtë ditë të veçantë, që askush se mendonte një shekull më parë.

Në vijim diplomatët e huaj nënvizuan përpjekjet për paqe e siguri gjatë këtyre viteve nga vendet e rajonit, si dhe të ardhmen evropiane të popullit shqiptar. Pas ceremonisë fetare të drejtuar nga patër Mirash Marinaj. nga dy ambasadorët, austriak dhe hungarez dhe komandanti ii Grupit te II-të të Forcës Detare, u hodhën në det kurora me lule, në nderim të viktimave të kësaj tragjedie. Kështu në këtë ceremoni të thjeshtë, pjesëmarrësit shprehën dhimbjen, hidhërimin dhe ngushëllimet e tyre për detarët e anijes “Linz”. Ju prehtë shpirti në paqe! Ky ishte mesazhi që ata përcollën në këtë ditë marsi, pak milje nga brigjet e Rodonit.

Krimi serb i helmimit të fëmijëve shqiptarë, krim që nuk falet

March 22, 2018 by dgreca

* 18 –të pranvera pas helmimit të rinisë shkollore nga i cili pati dhe të vdekur, akoma ndihen pasojat e saj tek të prekurit. Viktimë nga helmimi ishte nxënësja Selvie Hoti, për shkak se policia serbe nuk lejon dhënien e ndihmës me kohë. Unë autori i shkrimit, si mësimdhënës i shkollës së mesme jam dëshmitar i përjetimeve të ditëve më të rënda në jetën time, kur sheh që nxënësi bie përtokë para teje i alivanosur duke u përpëlitur me vdekjen./

* -23 marsi të shpallet Dita e Rikujtimit të Viktimave të Helmimit nga Serbia./

Nga Hazir MEHMETI , Vjenë/
Pranvera e vitit 1990 do nis me helmin dimetil phosphoditionat, sarin, dhe helme tjera me ndikim në sistemin nervore mu në ditën pranverës 21 mars dhe 23 mars në qytet kryesore të Kosovës: Prishtinë, Podujevë, Ferizaj, Gjilan, Vushtrri, Mitrovicë etj. duke vazhduar për shumë kohë me pasoja 8 mijë nxënës shqiptarë të helmuar. Ishte ky sulmi më antinjerëzor në kohën e pasluftës së Dytë Botërore. Këtij akti gjenocidi i paraprinë rrethanat e shtetrrethimit pas ndryshimeve kushtetuese me dhunë nga pushteti okupues serb në Kosovë. Rezistenca popullore e vazhdueshme shekujve tani tregohej akoma më e fuqishme kundër pushtuesve sidomos nga viti 1989 kur hiqet autonomia e Kosovës nën shtypjen e tankeve. Ishte koha kur shovinizmit serb ëndërronte në realizimin e qëllimit shovinizmit i nxitur nga propaganda e vazhdueshme antishqiptare dhe represion permanent për dëbimin e shqiptarëve nga toka e tyre shekullore. Kjo politikë ishte e mbështetur edhe nga çarqet nacional-shoviniste brenda shtetit jugosllav i cili kishte nisur teposhtën drejtë shkatërrimit.

Akademikë famëkeq serb nuk e harruan detyrën e paraardhësve në shërbim të gjenocidit antishqiptar dhe pa nxitim ripërsëriten memorandumin serb për zhdukjen e shqiptarëve nga territoret e tyre etnike në Kosovë, ashtu siç kishin bërë me 770 fshatra në Nish, Toplicë, Vranjë, Medvexhë një shekull pa ndërprerë. Ky memorandum nuk u bekua nga kisha ortodokse serbe e mbytur në urrejtje patologjike ndaj shqiptarëve autokton, kulturës e dokeve të tyre që jetonin mijëra vjet në tokat e tyre. Kjo detyrë kriminale iu ngarkua qeverisë shoviniste serbe, si pjellë e fobiste serbe ndaj shqiptarëve, e drejtuar nga kryekrimineli më i madh pas fashizmit, Sllobodan Millosheviq, i cili vdiq në gjyqin e Hagës si kriminel lufte me pasoja vdekjen e gjysmë milioni njerëz.

Njëri nga aktet kriminale serbe ishte akti i helmimit të 8 mijë nxënësve shqiptarë në shkolla, kopshte fëmijësh si dhe punëtor në fabrika e uzina në vitin 1990. Me datat 21 e 23 mars të këtij viti ishte helmimi i një shkalle të gjerë në qytet kryesore të Kosovës. Siç do vërtetohet, helmimi i nxënësve shqiptarë u bë nga shërbimi sekrete ushtarak e policore serbe. Paraprakisht propaganda armiqësore serbe përmes kishës ortodokse serbe, mediave publike e private nxiti urrejtje luftënxitëse. Kjo parapërgatiti segregacionin, duke ndarë nxënësit serb e malazez në lokale tjera shkollore nga nxënësit shqiptarë.

Populli i Kosovës i pa armatosur, i varfëruar nga padrejtësia në shtetin e sllavëve, ishte i vendosur në realizimin e përcaktimit kombëtar për liri e barazi me kombet tjera. Qëndresa e paparë në përballimin e pasojave të helmimit ishte një tregues se kombi shqiptar di të vepron edhe ndaj provokimeve të rënda. Kurse Prof. Dr. Masllum Belegu i cili si specialist u përball me të helmuarit në spitalin e Prishtinës, për mjetet e informimit tha: “Ky është helmim masovik, helmimi masovik është baras me luftën. Unë nuk kam mbërri të shoh diçka të tillë”. (youtube.com/watch?v=7mzxXjLQJiI). Akad. Prof. Dr. Idriz Ajeti:” Akti i helmimit është i tmerrshëm”. (Rilindja, 23 mars 1990). Diplomati i njohur austriak Alber Rohan do deklaron: “ Gjatë viteve të 90-ta, autoritetet serbe vazhduan të diskriminonin kosovarët duke i përjashtuar nga të gjitha sistemet administrative, shëndetësore e arsimore forcat jugosllave dëbuan mbi 800 mijë kosovarë nga shtëpitë e tyre drejt vendeve fqinje. Pas kësaj NATO vendosi të ndërhyjë ushtarakisht ndaj Jugosllavisë”. (Bota Pres- 03.02.2018).

Murgesha nga Kroacia e cila kishte shërbyer në Binç të Kosovës, shkruan një letër për gazetën kroate “Glas Koncila“, 6 maj, 1990 ku mes tjerash thuhet: “Njerëzit sillnin djemtë e vajzat e veta në dëshpërim të vërtetë, sepse spitali nuk deshi t’ua pranonte fëmijët. Është e tmerrshme se si vuajnë ata njerëz të rinj. Para dy ditëve një vajzë e kanë varrosur. Duket se helmi ishte i hedhur para shtëpisë, sepse tërë familja ishte helmuar. Veçse helmimi nuk ndikon njësoj te secili. Në TV nuk e kanë treguar këtë. Murgeshat tona japin ampula bedoksin dhe tableta novalgetol, por këto na kanë mbaruar, sepse për shkak të helmimit të madh, janë harxhuar në barnatoret e Ferizajit dhe Gjilanit. Se si do dalë kjo, vetëm zoti e di. Sa lot janë derdhur”.

Gazeta e njohur austriake “Der Standard” Me 21 e 22 prill 1990 në artikullin e saj anlitik mes tjerash rreth helmimit shkruan: “ Për pak kohë 4000 nxënës shqiptarë u ballafaquan me helmim, shpjegoi Xhemajli, dhe shkaktari deri sot nuk u zbulua. Mjekët në Prishtinë janë të bindur nga faktet, se kemi të bëjmë me një helmim të rëndë nga gazrat psikotoksike me të cilët duhej të ballafaqoheshin. Deri më tani tre fëmijë u shtruan për shërim në Zvicër”. Argument rreth prodhimit të helmit sarin në Jugosllavi i cili u përdor në Kosovë është dokumenti nga Stipe Mesiq, Lider i DPK-së dhënë gazetës kroate “Slobodna Dalmacia. “Dokumentet për APJ-në i dërgova më 1991 në Pentagon. Informatë, se APJ (Armata Popullore Jugosllave) prodhon gazin helmues sarin dhe bashkëpunon me irakianet e dërgova në Pentagon, ngaqë konsideroja se aktiviteti i tillë është rrezik për mbarë bashkësinë ndërkombëtare” Nga Suedia Goran Vasenius rreth helmimit shkuan një libër. Mes tjerash citojmë: “Me të dëgjuar se çfarë në të vërtetë po ndodhë me helmimin e fëmijëve të Kosovës, unë jam tmerruar prej atij realiteti. Librin e kam shkruar që bota të kuptojë realitetin se cfarë po ndodh në Kosovë, kam formuar një ekip të përbashkët europian, për viktimat e helmimeve të viteve 90-ta, për të demantuar propagandën e Millosheviqit. Dhe më vjen mirë që libri im zgjoi nga gjumi botën që ishte verbuar nga propaganda e Millosheviqit” (zëri.info – 14 janar 2016 )

Propaganda serbo jugosllave ishte shumë e fuqishme krahasuar me mundësitë e nxjerrjes së vërtetës para opinionit botëror lidhur me shtypjen e popullsisë shqiptare në Kosovë. Kjo makineri propagandistike komuniste e nacional shoviniste antinjerëzore kishte aleat kryesor Akademinë e Shkencave Serbe, Kishën Ortodokse Serbe, Komitetin Qendror Federativ, Republikan, Komitetin Krahinor të Kosovës. Vepra antinjerëzore e saj u vërtetua me gjithë konglomeratin e saj të ndotur antinjerëzore e shkatërrues me rastin e helmimeve. Mjekësia serbe vepronte si dorë e zgjatur e krimit, ku mjekët serb nuk pranuan dhënien e ndihmës pacientëve shqiptarë. Diçka e tillë nuk është regjistruar ndonjëherë në historinë e mjekësisë njerëzore në thyerjen e Betimit të Hipokratit, ashtu siç ndodhi me mjekët serb në Kosovë.

A po harrohet ky akt kriminal serb?

Deri më tani nuk është e njohur se Kosova ka dërguar ndonjë ankesë kundër Serbisë rreth aktit kriminal të saj. As nga dëshmitarët e thirrur në gjykimet e Hagës nuk u shtrua ky argument i gjenocidit serb ndaj shqiptarëve. Ja deklarata e Dr.Besnik Bardhi, organizator i simpoziumit “Kosova sprovë e ndërgjegjes mjekësore” me 9 qershor 1990 në Zagreb. “Unë u kam shkruar letër të hapur presidentit të Republikës së Kosovës z. Fatmir Sejdiu, kryeministrit Hashim Thaqi dhe kryetarit të Parlamentit, ku kam kërkuar (është e botuar) që ti bashkëngjitet dosja e helmimeve, të merret parasysh dokumentacioni i helmimit të fëmijëve në Gjyqin Ndërkombëtar të Drejtësisë”. ( Buimi: Emisioni RUBIKON, Adriatik Kelmendi KTV – emisioni, helmimet në Kosovë)

Krahas punës edukativo-arsimore mësuesëve/eve iu shtua detyra e mbrojtjes së nxënësve dhe shkollës shqipe në vitet në vazhdim. Shumë prej tyre ishin të helmuar edhe pse helmi ishte efektiv kryesisht tek të rejat me organizëm të ndjeshëm. Represioni kundër mësuesve ishte i madh dhe me pasoja të rënda: vrasje, rrahje, arrestime, maltretime nga më të ndryshmet. Periudha e viteve nëntëdhjeta është sa e vështirë aq e lavdishme, andaj e meriton tretmanin e merituar nga qeveria dhe shoqëria kosovare sot.