LËVIZJA ANTIKOMUNISTE E POSTRIBËS, 9 SHTATOR 1946

September 7, 2016 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI/

* HAPNI DOSJET: HISTORIA ERRSON KRIMET E ENVER HOXHËS !/

70 VJETORI I KRIMEVE NGA “HEROJT E POPULLIT” !/
“Deri njerëzit e zhdukun dje prej skenet, na dukën si të kishin hi kaherë në radhën e mumjeve”, shkruente At Gjon Shllaku./
Asht shkrue e do të shkruhet e prap për këtë ngjarje kaq të randësishme, por e vërteta do të dalin në shesh vetëm atëherë kur historianët e paanëshëm do të kenë mundësi me pa e me studjue arkivat e “mbulueme nën dhé”. Mendimet e kundërta të shprehuna ndër libra, broshura, artikuj dhe konferenca përkujtimore, më kanë shty me kërkue dishka të mbulueme me dashje, ose padashje, por në të dy rastët jo, me qëllim të mirë. Tue u nisë si u organizue, si shpërthei dhe si përfundoi me dështim të plotë kjo lëvizje që asht ndër ma të mëdhajat e trojeve tona, asht me të ardhë keq dhe do të bindemi se frutin e kanë përfitue vetëm komunistët. Përmbytja mori me vete fshatarë, profesorë, deputetë, oficerë akademistë, intelektualë, klerikë, studentë, tregtarë, shumë të kënaqun e të pakënaqun nga pushteti, madje, pushtetarë që deri pak ditë përpara kishin nënshkrue edhe “urdhën-arreste”, ose në mendjen e tyne pritnin kur po vjen “demokracia”.
Me plot gojë dami për Veriun nuk llogaritet asnjëherë.
Vetë ardhja në Shkodër në janar të 1945 e kryekriminelit Mehmet Shehu, me një tubë të pa pame ndonjëherë terroristesh si: Sheuqet Peçi, Dali Ndreu, Gjin Marku, Rahman Parllaku, Tuk Jakova, të shoqnuem nga bandat e Sigurimit të shtetit të drejtueme prej Koçi Xoxe, Zoji Themeli, Vaskë Koleci, Ramadan Çitaku, Ndrekë Nallbani, Ali Qorri (Bushati), toger Baba etj. që me krimet e vrasjet e tyne të bame me gjyqe e pagjyqe, tregojnë pikësynimin e tyne: Përdorimi i çdo dredhije e mjeti mashtrues, për me mujtë me shkatrrue rezistencën atdhetare antikomuniste dhe çerdhën e tyne.
Unë do të rreshtoj vetëm disa fakte:
Në se urdhnin per me fillue Lëvizjen e Postribës me 9 Shtator 1946 e dha Jup Kazazi, si e justifikoi Ai këte veprim të parakohëshem, kur ishte caktue data 15 Shtator 1946 ?!
Çfarë u tha Jupi të pranishëmve per me i bindë me fillue Lëvizjen ?…
Mandej, duhet të filloni e shkrueni si deshtoi kjo Lëvizje e Postribës ?!
Don Ndre Zadeja deklaron: “Aty nga shtatori 1944, ka ardhë në Sheldi nji kolonel anglez i quejtun Nill, me do ushtarë e Jup e Halit Kazazin… Gjatë ndejtjes në qelen teme, unë ju mbajta nji bisedë, ku i kam theksue nëvojën që ka populli shqiptar i varfën në mes të armiqve shekullorë, të cilët janë: Sllavi, Bullgari, Greku dhe Italia. Shqipnia ka nëvojë për nji mbrojtje nga fuqitë e hueja”. (Dosja 677)
Riza Drini i kërkon bashkpunim Riza Danit prej malit në tetor të 1944, dhe Këshilli N.Çl. e pranon. Arësyeja e kërkesës së Riza Drinit asht: “….për me evitue gjakderdhjen që parashof se do të bahët në Shqipni.” (Deklarata e Riza Danit d.v. dt. 30 prill 1945).
Llesh Marashi deklaron në 1946: “Nuk dij sesi tri ditë para shpërthimit të Lëvizjes së Koplikut e ka dijtë organizata “Bashkimi Shqiptar”, unë nuk e kam dijtë vetë!”
Martin Sheldija (ish oficer), i arratisun me Gjergj Vatën, dorzue në kohën e anmistisë, i dënuem përjetë, deklaron: “Me datën 5 shtator 1946 ka ardhë Shuk Gjoka, e më tha, se don me më takue Shaban Abdullahi e Zyber Hyseni, dhe me datën 8 shtator më ka sjellë lajmin me sulmue Shkodrën. Shuk Gjoka shkoi në Ganjollë, Spathar e Juban. Unë kam organizue Gurin e Zi. Më 8 shtator, bashkë me Pjetrin (Dedën, i vramë), kemi ardhë te Ura e Kirit e kemi shprazë pushkët, nuk na u përgjegj kush dhe kemi shkue prap. Nuk kemi hy në Shkodër. “Martin Sheldija ka rrezikshmëri shoqrore shumë të theksuar…”, shënon Ministri i Mbrendshëm Mehmet Shehu d.v. më 29 qershor 1949. (Dosja 141).
Jakup Dan Alia, i arrestuem për Lëvizjen e Postribës deklaron: “Në mbledhje për Postribën jemi qenë: Osman Haxhija, Abdullah Seiti, Muho Duli, Selim Raci, Emin Zyberi, Dervish Nuzi, Ram Vasi, Taip Isaja, Seit Duli etj. Foli Abdullah Seiti, dhe tha me i ra Shkodrës. Luftën e Postribës në fushë të aeroplanave e ka fillue Seit Duli.”
Rrok Gjok Luli, i arrestuem më 12 shtator 1946, për Lëvizjen e Postribës dhe i dënuem 20 vjet, deklaron: “Kam bisedue me Mustafa Jakupin, Mustafa dinte se do të sulmohet Shkodra që sonte, një gja të tillë ia kishte thanë korieri i Jup Kazazit, një katundar prej Postribët, dhe më thote, Rrok, sande sulmohet Shkodra prej Postribët, e duhet të dalim që sonte me katundarë. Unë i thashë se do të sulmohet më 15 shtator 1946 se një gja të tillë ma ka thanë vëllai, dhe jo sonte. Por, Mustafa më kallxoi se jo më 15, por sonte se Postribësit nuk donë me dhanë ushtarë. Më ka thanë për Jupin se nuk asht këtu në Shkodër dhe ka dalë jashtë se asht i mërzitun, se do ta fillojnë luftën sande dhe për këtë, do të hidhen në sulm. Veç luftës nga jashtë do të plasin edhe këtu mbrenda se Jupi asht marrë vesht me të huej, megjithse një pjesë e kanë kundërshtue Jupin…

…Unë nuk shkova me lajmërue as vëllain për këtë punë.”

Pjetër Gjok Luli, vjeç 43, vëllai i Gjeloshit e Rrokut, deklaron: “…Unë nuk kam takue as vëllain Gjeloshin, nësa të kam pa ndonjëherë ty… (i drejtohet kryetarit të gjyqit, Misto Bllacit) … As nuk dij se asht ba mbledhje, as nuk kemi organizue gja.”
Pjetër Prendush Pali, vjeç 32, nga Hoti (Jugosllavi), mësues, deklaron: “…akuza nuk asht e vërtetë, në furrë tek Mustafa nuk asht e vërtetë se kam bisedue unë për Postribën, ato që thonë këtu nuk janë të vërteta. Për akuzat që më bajnë Gjelosh Vata, Gjon Leka e Mustafa Jakupi nuk janë të vërteta. Gjon Leka më ka thanë se jam me punë në Seksion të Mbrendshëm, dhe rri urtë se kam në dorë me të ba keq.”.

Vendimi i gjyqit Pjetrit iu dha me vdekje, dhe u ekzekutue më 11 mars 1948.

Mustafa Jakup Vodaj, vjeç 48, nga Shkodra, i dënuem për jetë, deklaron: “Nuk kam asnjë lidhje me Postribën, por mue më ka tregue Brahim Isufi se sande Postriba sulmon Shkodrën. Unë i thashë Gjeloshit, por ky më tha se nuk asht e vërtetë. Kemi shkue me Gjonin në shtëpi të Gjeloshit (Vatës), aty në mesnatë ka ardhë me na thirrë Abdullah Seiti e Ismail Duli dhe jemi takue tek fusha me Murat Haxhinë. Aty pamë se nuk ishte gja ajo punë dhe u këthyem ndër shtëpia.”
Don Nikoll Deda: deklaron në gjyq më 7 janar 1948: “…Për sulmin e 9 shtatorit 1946, nuk kam bisedue as nuk kam kenë i deleguem nga Kleri për me marrë pjesë ndër këto mbledhje. Don Tom Laca nuk më bie ndër mend të ketë kenë në mbledhje… Unë nuk e dija se asht formue parti Demokristjane…Për përpjekjen e 9 shtatorit s’kam dijtë kurrgja, por kur e mora vesht se e kishte bërë Kazazi.” (Dosja 1302/II)
Imz. Frano Gjini: “…për ngjarjen e 9 shtatorit nuk dij gja!”.
Don Tom Laca: Deklaron: “…Nuk asht e vërtetë që të kemi pergatitë 9 shtatorin me Riza Danin e Paulin Palin (avokatin)”.
Zef Haxhija, deputet i 2 dhjetorit në Kuvendin Popullor për Shkodrën, deklaron: “Për ngjarjën e 9 shtatorit e kam marrë vesht në nesre, si gjithë bota…!”(Dosja 1302/II).

***

Për Lëvizjen e Postribës së 9 shtatorit 1946, u pushkatue edhe: Imzot Frano Gjini, At Mati Prennushi, Don Nikoll Deda, Kolec Deda, Pjetër Deda me gruen Maria, Cin Serreqi, Riza Dani, Dulo Kali, Caf Dragusha, Simon Darragjati, Rasim Gjyrezi, Guljelm Suma, Ing. Fahri Rusi, Murat Hysen Haxhija, Bilbil Hajmi, Pjetër P. Pali, Gaspër Simon Gaspri, Xhelal Hardolli, Prof. Kol Prela, Av. Paulin Pali, e sa e sa të tjerë pa gjyq që, edhe sot, nuk dij a figurojnë apo nuk janë fare në rregjistrin e të pushkatuemëve…
E vërteta asht vetëm një: Ajo ishte Lëvizje antikomuniste!

Melbourne, Shtator 2016.

Kosova para 26 viteve: Republikë me Kushtetutë

September 7, 2016 by dgreca

-Dhe, drejt Referendumit për Pavarësi, që u zhvillua para çerek shekulli, nga 26 deri 30 shtator 1991/

-Kushtetuta e 7 Shtatorit 1990 përcaktonte: Republika e Kosovës është shtet demokratik i Kombit shqiptar…Territori i Republikës së Kosovës është unik, i patjetërsueshëm dhe i pandashëm…/

-Presidenti Rugova: Referendumi i shtatorit 1991, akt që afirmon tutje dhe garanci për realizimin e Pavarësisë së Kosovës/

-Ngjarje të rëndësishme të Kosovës të mëse çerek shekullit/

-Vatranët e shqiptarëve nga SHBA në Shtëpinë e Pavarësisë së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, ku u shtyp dhe u përkrah Deklarata e 2 Korrikut e Kushtetuta e 7 Shtatorit 1990, u organizua Referendumi për Pavarësinë e Kosovës i 26-30 Shtatorit 1991…

SPECIALE – Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI/

PRISHTINË, 7 Shtator 2016/ Kuvendi i Kosovës para 26 viteve, në 1990, pas Deklaratës Kushtetuese për Pavarësi të 2 Korrikut, të shpallur në Prishtinë, u rimblodh në qytetin jugor të Kaçanikut në 7 Shtator dhe miratoi Kushtetutën e Kosovës të saposhpallur Republikë, në seancën që u pasua edhe me Referendumin e deklarimit për Kosovën shtet Sovran dhe i pavarur para çerek shekulli, në funshtatorin 1991, të mbajtur me vendimin e Kuvendit, në marrëveshje me subjektet politike kosovare. “Republika e Kosovës është shtet demokratik i Kombit shqiptar dhe i pjesëtarëve të kombeve të tjera dhe i pakicave kombëtare, të shtetasve të vetë; serbëve, muslimanëve, malazezëve, kroatëve, turqëve, romëve e të tjerëve që jetojnë në Kosovë”, përcaktonte Neni 1 i Kushtetutës, ndërsa Neni 8 siguronte: “Teritori i Republikës së Kosovës është unik, i patjetërsueshëm dhe i pandashëm. Kufijtë e Republikës mund të ndryshohen vetëm në bazë të vendimit të Kuvendit të Republikës së Kosovës dhe në pajtim me vullnetin e shprehur të popullit me të cilin ka të bëjë ndryshimi”.Në krye të Kuvendit të Kosovës në atë kohë të vendimeve e ngjarjeve historike ishte Ilaz Ramajli. Ishin këto ngjarje e zhvillime drejt lirisë dhe pavarësisë së Kosovës, gjithnjë në rrethana të rënda të okupimit e shtetrrethimit ushtarako-policor që kishte vendosur Beogradi, kur në mënyrë kundërkushtetuese dhe përgjakshëm me kushtetutën serbe të tankeve u rrënua autonomia që kishte Kosova me Kushtetutën e vitit 1974 element konstituv me të drejtë vetoje i federatës.

“Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut dhe Kushtetuta e Republikës së Kosovës e 7 Shtatorit 1990, jo vetëm që ishin akte kushtetuese juridike, por në kohën kur u nxorën ishin edhe akte mbrojtëse dhe pozicionuese në raport me situatë e krijuar në ish Jugosllavi”, ka theksuar Ramajli gjatë një bisede që kam zhvilluar.

Nga shpërbërja e ish Jugosllavisë, nga elementet konstituive të federatës, mes të cilave ishte edhe Kosova që u bë shtet, shtete të reja të rajonit dolën edhe Sllovenia, Kroacia, Bosnja e Hercegovina, Maqedona, Mali i Zi dhe Serbia.

“Akti i nxjerrjes së Kushtetutës u bë pikërisht në kohën kur më nuk kishte asnjë dyshim se Jugosllavia kishte hyrë në rrugën e pa kthim të shpërbërjes së sajë. Nxjerrja e Kushtetutës dhe shpallja e Republikës së Kosovës nga Kuvendi me 7 Shtator 1990 ishte dhënie e formës kushtetuese juridike të vullnetit të shprehur unanimisht nga shumica dërmuese e qytetarëve të Kosovës, dhe nga subjektet e atëhershme politike në Kosovë”, shprehet Ilaz Ramajli.

Deklarata e Pavarësisë e 2 Korrikut u pasua me Kushtetutën e 7 Shtatorit 1990, Referendumin e 26 deri 30 shtator 1991, në të cilin për Kosovën shtet sovran dhe të pavarur u deklaruan 99,87 për qind e qytetarëve pjesëmarrës masivisht në votim. Në Referendum dolën 914.802 veta – 87,01 për qind e 1.051.357 qytetarëve me të drejtë vote.

RUGOVA: REFERENDUMI I SHTATORIT 1991 ËSHTË AKT QË AFIRMON TUTJE DHE GARANCI PËR REALIZIMIN E PAVARËSISË SË KOSOVËS. REFERENDUMET SHQIPTARE U RESPEKTUAN NË LONDËR

Referendumi u pasua me zgjedhjet e para pluraliste, presidenciale e parlamentare, të lëvizjes për liri e pavarësi, të 24 majit 1992. Raportimet që i bëja me lidhje telexi, e vetmja e mundshme atëherë nga Prishtina në Tiranë, për zgjedhjet e para pluraliste kosovare, shënonin fillimet e korrespondenturës së Agjencisë shtetërore-zyrtare të lajmeve të Shqipërisë – ATSH në Kosovë. Raportimet i bëja nga zyra e telexit që u bë edhe zyrë e ATSH-së në Pallatin e Shtypit Rilindja – ambientet e gazetës së rezistencës “Bujku”, të vetmes të përditshme shqipe kosovare në atë kohë, me përcaktim të fuqishëm demokratik perëndimor euroatlantik e pjesë e lëvizjes gjithëkombëtare për liri e pavarësi, themelues-kryeredaktor i parë i së cilës isha.

“Falënderoj Agjencinë Telegrafike Shqiptare për informimin nga Kosova e për Kosovën. Edhe kjo që pata rastin të bisedoj për këtë agjenci, që përfaqëson Shqipërinë dhe çështjen shqiptare, është një hap në politikën globale, në integrimet shqiptare”, theksonte Presidenti i Kosovës, Ibrahim Rugova në intervistën ekskluzive që kam zhvilluar për ATSH-në në shtator të vititi 1994, derisa bisedonim gjatë ditën e enjte të 22 shtatorit 1994, në zyrën e tij, ku sot është muzeu – Shtëpia e Pavarësisë së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova.
Ishte vit i kohëve të rënda të okupimit e dhunës kundër shqiptarëve të Kosovës. “Një represion masiv në Kosovë ka rritur tensionet politike këtu dhe në rajon, ndaj është e domosdoshme prania ndërkombëtare”, e përshkruante situatën dhe e kërkonte zgjidhjen Presidenti Rugova.Ai vlerësonte se, Referendumi i fundshtatorit 1991 është akt që afirmon tutje dhe garanci për realizimin e pavarësisë së Kosovës.Një nga pyetjet e intervistës me Presidentin Rugova ishte: Populli i Kosovës u deklarua për një shtet të tillë edhe me Referendumin për pavarësi, pikërisht në shtatorin e para tre vjetëve. Ju lutemi edhe për një koment në përvjetorin e kësaj ngjarje madhore.Përgjigja e Presidentit Rugova ishte kjo: Referendumi për Kosovën e pavarur e neutrale, që u mbajt me sukses në ditët e fundit të shtatorit të vitit 1991, është një ngjarje shumë e rëndësishme. Pas Deklaratës kushtetuese e Kushtetutës së Republikës ajo tregoi në mënyrë plebishitare vullnetin dhe dëshirën e popullit, që ishte vijëzuar në dokumentet e mëparshme. Ky referendum ka rëndësi edhe shqiptare edhe ndërkombëtare, si akt i deklarimit të popullit të Kosovës. Pas tij pasuan edhe referendumet në viset e tjera shqiptare. Pasuan edhe zgjedhjet e lira, shumëpartiake, si një materializim i pushtetit që del nga ky referendum dhe nga situata e përgjithëshme e Kosovës. Pra, është një akt që e afirmoi tutje dhe është një garanci për realizimin e pavarësisë së Kosovës, në të tashmen dhe në të ardhmen.

Mbase pse jemi në situatë të rëndë, shpesh nuk po i vlerësojmë disa akte që i kemi bërë, që janë më afër. Prandaj, dua të them se me referendum, për herë të parë shqiptarët e Kosovës dhe të gjitha viseve të tjera shqiptare në ish-Jugosllavi u deklaruan para opinionit ndërkombëtar për interesat e tyre, për interesat globale, sepse asnjëherë shqiptarët nuk kanë pasur mundësi të deklarohen. Dihet se edhe më parë është biseduar për deklarime të tilla, por nuk janë lejuar nga bashkësia ndërkombatare. Për shembull, gjatë vitit 1918 e gjatë viteve që pasuan, gjatë Konferencës së Versajës, etj., kur definitivisht vihen këta kufij, që, për fat të keq, i kemi edhe tash, pastaj as në ’45-tën nuk ka pasur mundësi populli i Kosovës të deklarohet. Prandaj, këto referendume janë momente mjaft, mjaft të rëndësishme, dhe mund të them se u respektuan në Konferencën e Londrës ’92, sepse atje u thirrën shqiptarët e Kosovës si reprezentim, edhe shqiptarët e viseve të tjera. Do të thotë, ishte ai hap i vogël, por mjaft i rëndësishëm i këtyre deklarimeve që i bënë shqiptarët.

KOSOVA REPUBLIKË ME KUSHTETUTËN E VET ISHTE DHE NJIHEJ SI DEKLARIM I FUQISHËM I VULLNETIT KOMBËTAR, POLITIK E DEMOKRATIK

Në 2 Korrik 2015 në ambientet e Kuvendit të Republikës së Kosovës u mbajt seancë solemne dhe u vendos e shkruar në mermer Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut 1990 për pavarësinë e Kosovës, pranë Deklaratës së Pavarësisë të 17 Shkurtit 2008 të Kosovës shtet i njohur deri sot nga 112 shtete anëtare të OKB-së.Në përkujtim të ngjarjeve historike është shfaqur edhe filmi dokumentar i seancës së Kuvendit të Kosovës të shpalljes së Deklaratës së Pavarësisë në 2 Korrik dhe Kushtetutës së Republikës së Kosovës në 7 Shtator 1990.

Republika e Kosovës me Kushtetutën e vet atëherë nuk u njoh ndërkombëtarisht, por njihej në botë si “shteti paralel i shqiptarëve të Kosovës” për pothuaj një dekadë, ishte dhe njihej si deklarim i fuqishëm i vullnetit kombëtar, politik e demokratik.

Kosova e lirë nga qershori 1999, prej vitit 2001 deri para tetë viteve, ka pasur një Kornizë Kushtetuese, e miratuar nga OKB-ja, e cila ishte dokument më shumë inicial kushtetues, por ka mundësuar zhvillimin e vendit nga një krijesë de fakto e pavarur, ndonëse nën protektorat, në një entitet shtetëror të pavarur, edhe pse nën mbikëqyrje ndërkombëtare për një kohë.

Kosova para 8 viteve miratoi Kushtetën e Republikës, e cila në nenin 1 e përcakton “shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik, dhe i pandashëm”. Ishte viti 2008 kur u miratua nga Kuvendi i Kosovës akti më i lartë juridik i shtetit në 9 prill 2008, më pak se dy maj pas shpalljes së pavarësisë në 17 shkurtin historik, ndërsa ka hyrë në fuqi në 15 qershor.

Atëherë, dekretimi i 41 ligjeve, të dala nga paketa e Propozimit Gjithpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës të Kryenegociatorit Ahtisaari – Emisarit Special të OKB-së, ishte një nga zhvillimet më të rëndësishme të ditës së hyrjes në fuqi të Kushtetutës.

Në vitin 2010 ishin dy ngjarje shumë të rëndësishme drejt njohjes së plotë ndërkombëtare të shtetit më të ri evropian: Legjitimimi i pavarësisë nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë më 22 Korrik dhe Rezoluta e 9 Shtatorit e Asamblesëë së Përgjithshme të OKB-së, e cila me respekt e merr në konsideratë opinionin e GJND-së.

Zhvillime tjera të rëndësishme brenda tetë viteve të pavarësisë ishin në 2012-tën, kur Kuvendi, pikërisht para katër viteve -në 7 shtator, ka miratuar amendamentimin e Kushtetutës së Republikës lidhur me përfundimin e mbikëqyrjes ndërkombëtare të pavarësisë së Kosovës, ndërsa në 10 shtator pasoi vendimi i Grupit Drejtues Ndërkombëtar, i mbledhur në Prishtinë, për përfundimin e mbikëqyrjes ndërkombëtare.

NË KAÇANIK PLLAKË PËRKUJTIMORE PËR 7 SHTATORIN 1990

Në shënimin e jubileut të 25-vjetorit të Kushtetutës së Republikës së Kosovës të 7 Shtatorit 1990, para një viti në Kaçanik u zbulua pllaka përkujtimore, e cila i dedikohet kësaj ngjarjeje të rëndësishme. Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut dhe Kushtetuta e 7 Shtatorit 1990 ishin kundërpërgjigje ndaj agresionit kushtetues serb mbi Kosovën, përmes këtyre dy akteve u përgatitën kushtet juridike drejt pavarësisë, u theksua me atë rast nga drejtuesit e shtetit të Kosovës.

VATRANËT E SHQIPTARËVE NGA SHBA NË SHTËPINË KU U SHTYP DHE U PËRKRAH DEKLARATA E 2 KORRIKUT E KUSHTETUTA E 7 SHTATORIT 1990, U ORGANIZUA REFERENDUMI PËR PAVARËSINË E KOSOVËS I 26-30 SHTATORIT 1991…

Shtëpinë e Pavarësisë së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, këtë shtëpi-muze në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë, e vizitoi në 16 gushtit 2016 delegacioni i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra, kryesuar nga zv/kryetari Agim Rexhaj, ku ishin edhe Laura Rexhaj, Marjan Cubi – arkëtar i Vatrës, Dila Cubi, Fran Marku, Mhill Gjuraj, Pashk Maksuti, Mëhill Velaj dhe unë-korrespondent në Kosovë i Gazetës Dielli – organ i Vatrës.

Presidenti Rugova në përurimin e Shtëpisë-Muzeut të Pavarësisë së Kosovës në 23 dhjetor 2002 theksonte: Në këtë shtëpi u shtyp dhe u përkrah Deklarata e Pavarësisë së Kosovës (e 2 Korrikut 1990), Kushtetuta e Republikës (e 7 Shtatorit 1990) dhe u organizua Referendumi për Pavarësinë e Kosovës më 1991 (26-30 shtator).

Pastaj u nxor dokumenti i tri opcioneve nga të gjitha partitë politike të trojeve shqipare, u organizuan zgjedhjet e para parlamanetare – presidenciale më 1992 (24 maj) dhe aktet e tjera…Kjo shtëpi është shtëpi e Pavarësisë së Kosovës, shtëpi e lirisë, shtëpi e demokracisë, shtëpi e rezistencës së gjithanshme të popullit të Kosovës…

FAMILJARË TË NËNËS TEREZË GJEJMË NË AUSTRALI

September 5, 2016 by dgreca

Unë jam kushëri e dytë me Nënë Terezën, pse nëna ime Fille nanën e Nënës Terezë e kishte hall, domethënë se babai i nënës time dhe nëna e nënë Terezës ishin vëlla e motër. /

Nga Arben LLALLA/

Gjatë kërkimeve të mija në arkivën e revistës arbëreshe “LIDHJA” që e boton që nga viti 1980 arbëreshi marathonak papa Antonio Bellushi gjeta një shkrim për bisedën që ka bërë papa Bellushi në korrik të vitit 1997 në Australi me kushërirën e dytë nënë Terezës Roza Çunin.

Ka qenë korriku i vitit 1997, kur Antonio Bellushi udhëtoi për në Melbourn të Australisë me ftesë të Institutit të Kulturës Italiane pranë Universitetit të Melbournin për të mbajtur disa ligjërata shkencore. Dhe me këtë rast prof.Bellushit ju dha mundësia të udhëtonte si marathonak për të takuar në disa qytete të Australisë vëllezërit e tij shqiptar që jetojnë në Kontinentin e largët.

Në takimet e shumta që pati Antonio Bellushi me shqiptarët e ardhur nga Kosova, Çamëria, Maqedonia, Mali i zi dhe Shqipëria në Australi ishte i ftuar edhe në shtëpinë e Lazar Kukës bashkëshorti i Roza Çunit, kushërirë e dytë e nënë Terezës. Lazar Kuka ka lindur në vitin 1926 në fshatin Barbullush të rrethit të Shkodrës.

Gjatë bisedës Roza Çuni-Kuka i tregon papa Bellushit se është kushërirë e Nënë Terezës. Biseda midis papa Bellushit dhe Roza Çuni-Kuka është e botuar në revistën “LIDHJA” tetor të vitit 1997.

Botimi i kësaj bisede besoj që do të ketë vlera të mëdha për pasurimin e biografisë së nënë Terezë.

***

“Unë jam vajza Roza e Luk dhe Fille Çunit e lindur në Shkup të vitit 1937. Në vitin 1943 erdha në Australi dhe mbas një viti më 1944 u largova nga Australia për në Verona të Italisë. Atje mbeta deri në vitin 1950 dhe pastaj emigrova përsëri në Australi.

U njoftova me Lazar Kuka dhe u martova në vitin 1955. Kemi dy vajza Marinë dhe Terezën.

Unë jam kushëri e dyta me Nënë Terezës, pse nëna ime Fille dhe nëna e nënë Terezës e kishte hall, domethënë se babai i nënës time dhe nëna e nënë Terezës ishin vëlla e motër.

Nëna Tereza ka ardhur në Australi gjashtë herë edhe ka hapur këtu shtëpi për të varfërit.

Dhe te kjo shtëpi ku jemi sot ajo ka ndejt deri sa gjetëm shtëpinë e të varfërve me ndihmën e arqipeshkvit Nox.

Nëna Terezë është një person që merr jetën normale.Te shtëpia jone ajo ishte shumë e gëzueshme. Na e kishim shtëpinë haptë. Kush kishte dëshir vin e lip çdo ndihma, me i bekue, me i thënë një urat edhe pishin një kafe dhe shkonin.

Nënës Terezë nuk kishte nevojë ne ja haptë zemrën, por ajo të jipte përgjigjen dëshirit shpirtit jotë.

Mua më ka ndodh personalisht çi mka dhën përgjigje për një lutje çë kishja, por skam mujt me ja shpre. Ajo mu përgjegj, e për mua më duket si një mrekulli.

Melbourne, më 27 korrik 1997.”

MASAKRA E MANASTIRIT

September 2, 2016 by dgreca

Shkruan:Eugen SHEHU/

Në fillim të viteve 20-të të shekullit XIX,u duk se Perandoria Osmane nuk mund të kishte asesi forcën që pat demonstruar për shekuj me radhë.Ndonëse Sulltan Selimi III ndërmori një varg masash për forcimin dhe modernizimin e ushtrisë,ai nuk mund të shmangte dot ardhjen gjithnjë e më të furishme të një lëvizjeje çlirimtare që inspirohej prej popujve të sunduar.Ndonëse reformat e nisura me aq bujë,mbetën në mes të rrugës,ato u përpoq ti vazhdojë më pas Sulltan Mahmuti II.

Me të hypur në fron,Sulltan Mahmuti i II-të u përpoq të dobësonte sa më shumë të ishte e mundur pushtetin krahinor të feudalëve,në krejt perandorinë osmane.Një varg dekretesh dhe reformash,të zbatuara me masa të rrepta ndëhskuese,sidoqoftë ndonëse i dhanë një shkëlqim të rremë karrierës së tij,nuk mund të shpëtonin dot rrënien e perandorisë.Tashmë në horizont ishin shfaqur të tjerë sulltanë që quheshin Carë dhe kërkonin të „bënin zap“ jo vetëm Azinë por edhe Evropën.

Në pranverën e vitit 1827,kur flota ruse korri fitore të bujshme ndaj asaj turko-egjiptiane,u duk se lufta ruso-turke nuk do të vononte shumë.E zhvilluar në vitet 1828-1829,kjo luftë përfundoi përgjithësisht me fitoren e Rusisë e cila me ç’rast legjitimoi disa pushtime që pat bërë në brigjet e Detit të Zi si edhe disa vende të pjesës evropiane.Ndërkaq Porta e Lartë duhej të zbatonte edhe kushtet e përcaktuara në Paqën e Bukureshtit dhe që lidheshin me marrjen nën kontroll të Carit të Rusisë,Sërbija,Moldavija dhe Vllahija.

Kur Porta e Lartë parashihte t’i shkëputeshin edhe troje të tjera prej sundimit të saj,ajo ngulmoi të nise dhunën dhe represionin ndër kombe të shtypur.Sulltan Mahmuti II,në këtë kohë shpërndau regjimentet e mëdha të jeniçerëve (me të cilët dikur pat sunduar me thundër të hekurt) dhe organizoi ushtrinë e rregullt.Ai gjithashtu u përpoq t’u kufizonte pushtetin e tyre ekonomik të pashallarëve dhe kapidanëve të cilët në këto masa parandjenin centralizmin autokrat të Sulltanit.Veçanërisht pashallarët shqiptarë,nuk mund të duronin këto reforma centralizuese ndaj edhe kundërshtuan të luftojnë me ushtritë e tyre,kundër ofensivës ruse.E vërteta është se vrasja e Ali Pashë Tepelenës,u shoqërua me disa masa të Portës së Lartë,për t’u kufizuar shqiptarëve të drejtat sidomos në rrafsh të organizimit të administratës vendase.Në këtë mënyrë,krerët shqiptarë patën nisur të bashkërendojnë veprimet duke kërkuar liri më të madhe se në qeverisjen vendore,ashtu edhe në organizimet e tjera të karakterit ushtarak.Këtij qëllimi i shërbyen edhe tri kuvende madhore,të mbajtur prej prijësave shqiptarë,në Berat,Janinë dhe Gjirokastër.Ndofta më i përparuar,në kuptimin e kërkesave,ka qenë kuvendi i Beratit i mbajtur në nëndorin e vitit 1828,me pjesmarrjen e krerëve të Shqipërisë së Mesme dhe asaj të Jugut.Pos të tjerave,kapedanët shqiptarë në këtë kuvend,i dërguan Sulltan Mahmutit II,një kërkesë për dëbimin e Mehmet Reshid Pashës,nga posti i qeveritarit të sanxhaqeve të Janinës,Delvinës dhe Vlorës.Gjithashtu në kërkesë thuhej edhe për “largimin e të gjithë nënpunësve turq që kishin ardhur gjatë periudhës 1822-1828”.( “Kryengritjet popullore kundërosmane në Shqipëri “- Tiranë 1981 , faqe 41 ).

Në pranverën e vitit 1829,kur patën nisur të dalin në dritë,marrëveshjet e Paqës së Bukureshtit midis Rusisë dhe Turqisë,mjaft prej krerëve shqiptarë pësuan zhgënjime lidhur me pashallëqet e tyre.Ndër ta,Mustafa Bushatliu,i cili asaj kohe ishte komandant i një ushtrie të madhe shqiptare në brigjet e Danubit,nuk u konfrontua fare me rusët por u nis drejt Stambollit.Duke patur edhe përkrahjen e disa pshallarëv të tjerë,ai iu drejtua Stambollit me qëllim që kushtet e vendosura në Bukuresht midis Portës së Lartë dhe Rusisë të përcaktonin edhe autonominë e trojeve të Bushatllinjëve.E vërteta është se Porta e Lartë,në fillim iu tremb këtij marrëshimi të Mustafa Pashës drejt Stambollit.Ndonëse ai pat shkuar deri në brigjet e Danubit të luftonte kundër rusëve,me dinakërinë karakteristike ai e shmangu ushtrinë e vet disa mijëshe prej luftimeve.Por kësaj radhe,në ndihmë të Stambollit shkuan vetë trupat ruse.Në vendin e quajtur Arnaut Kalesi,në tetorin e vitit 1828,rusët rrethuan ushtrinë shqiptare duke i bërë thirrje për dorëzim.Por Mustafa Bushatliu urdhëroi sulmin dhe pas tri ditë luftimesh të ashpra,u detyrua të tërhiqej nga vendimi i marrë.Në krye të ushtrisë së tij, e cila pësoi humbje të konsiderueshme,Mustafa Pasha u detyrua të shkonte në viset e veta.Në vitin 1830,Greqia shpalli pavarsinë e saj.Mbas dhjetë vjet luftimesh kundër Portës së Lartë,ajo mundi me ndihmën e Rusisë dhe të Francës,të vendosë monarkinë,ndonëse ishte e cunguar në pikëpamje të territoreve,(ishulli i kretës dhe disa të tjera ishin plotësisht nën sundimin eTurqisë) Në luftën e Portës së Lartë për të ruajtur sundimin e vet në Greqi,muarrën pjesë dhe disa prej kapedanëve shqiptarë,të cilët gjithsesi nuk treguan prova të një armiqësie të mirëfilltë.Sidoqoftë pas përfundimit të kësaj luftë,edhe këta kapedanë shqiptarë iu bashkuan të tjerëve në kërkesat kundër centralizimit të pushtetit si edhe largimin e nënpunësve turq nga pashallëqet shqiptare.

Përballë këtyre kërkesave të cilët shprehnin vullnetin e prijësve shqiptarë për vetëqeverisjen si edhe pakësim të sanksioneve të tjera ekonomike,fillimisht Porta e Lartë,u pa të ishte indiferente.Më tej,kur me anë të agjentëve të shumtë të saj,mësoi se kapedanët shqiptarë të Jugut,po kërkonin besën e atyre të Veriut për një kryengritje të Përgjithshme,Stambolli vendosi të vazhdojë proceset e nisura në Shqipëri,sipas divizës “Përça e Sundo”.Ndër ata shqiptarë ku mundën të gjejnë dobësi,Porta e Lartë pagoi para ose afroi karrige në pushtetin e vet.Ndërsa për të jerët,nuk mungoi deri edhe t’i vrase.Kështu në fund të vitit 1829,Porta e Lartë vrau Ismail Bej Vlorën(babanë e Ismail Qemal bej Vlorës) ngase ky i pat deklaruar Stambollit që në pashallëkun e tij,”nuk do të shohë asnjë këmbë nënpunësi osman”.

Pas vrasjes së Ismail Bej Vlorës , si edhe dy-tri prijësave të tjerë në Janinë dhe Gjirokastër,Porta e Lartë mendoi se diçka do të ndryshonte në revoltën e shqiptarëve.Por masat e gjëra popullore shqiptare,të zhytura në varfëri e mjerim,të rrethuar prej errësirës së sundimit,nuk mund të frigoheshin prej shkaqeve të tilla të terrorit fizik.Në fillim të vitit 1830,në disa prej Vilajeteve shqiptare,protestat kundër taksave si edhe ligjeve të rekrutimit për ushtarë,u fuqizuan dhe nuk munguan t’i drejtoheshin me tone të ashpra Stambollit,pikërisht në kte kohë ai i preu kokën në Berat Hasan bej Vrionit dhe varri më pas në Manastir Shaban Gegën.Është kjo arsyeja që në verën e vitit 1830 u përgadit dhe u zhvillua masakra e Manastirit e cila për nga lloji i vet,është krejt e veçantë jo vetëm në Ballakn por edhe në Botë.Kështu që për të vendosur sundimin e hekurt në Shqipëri,Porta e Lartë,dërgoi në korrik të vitit 1830,një ushtri të madhe,atje të komanduar prej Mehmet Reshit Pashës.Ky ushtarak njihej jo shumë për trimërinë,se sa për ligësinë dhe pabesirat.Me të mbërritur në Manastir,në fund të muajit korrik 1830,Mehmet Reshit Pasha,hapi fjalë se kish marrë urdhër prej Sulltan Mahmutit II-të,që të bisedonte me shqiptarët,në mënyrë që të gjente gjuhën e përbashkët me ta.Ai nuk mungoi gjithashtu të fliste se sipas Sulltanit disa kapedanë shqiptarë që patën luftuar kundër Greqisë “do të marrin paratë sipas kushteve të caktuara më parë”.( Instituti i Historisë – Tiranë.Fondi i dokumentave të Vjenës. Letër e Berichte dt.30 korrik 1830 ).

Në ditët e para të gushtit 1830,në krejt viset shqiptare,u shpërndanë lajmëtarë të Mehmet Reshit Pashës të cilët u dorëzuan prijësave shqiptarë ,ftesat e firmosura prej vetë Sadrazemit me ç’rast thurreshin në Manastir.Sipas teksteve të këtyre fermaneve,prijësat shqiptarë thirreshin në Manastir për të marrë pjesë në ceremoninë ushtarake për shkak të riorganizimit të Ushtrisë si edhe për të lexuar disa dekret-falje të Sulltan Mahmutit ndaj disa prijësve shqiptarë si edhe t’u jepeshin rrogat atyre shqiptarëve që patën luftuar kundër Greqisë.E vërteta është se shumë prijës e kapedanë shqiptarë,menduan se gjithshka ishte normale.Ndërsa grekët festonin pavarsinë fqinjët e tjerë do të kishin mundësi së paku për t’iu shmangur atyre taksave të rënda apo detyrimeve ushtarake tejet të ashpra.Të rritur mes maleve,të edukuar me nder e besë nga gjenerata në gjeneratë dhe për më tej,kur shumica e shqiptarëve të asj kohe e pat rregulluar jetën sipas ligjeve të kanunit,këta prijës shqiptarë nuk do të mund të arrinin deri tek djellëzia e sakjshme e Mehmet Reshit Pashës(nga Gjeorgjia me preardhje).Ndërkaq ky i fundit,pat caktuar datën e saktë ( të djelën e fundit të gushtit) në të cilën do të zhvillohej parada e madhe ushtarake për nderin e të fituarve.

Kësisoj për të radhur më 26 gusht 1830,ditën e asaj gjëme të madhe.Burimet osmane flasin për më shumë se 500 prijës shqiptarë të cilët patën zënë vend në tribunën e ngritur në qendër të qytetit të Manastirit.Ndërsa çadra e zbukuruar e Mehmet Reshit Pashës,ka qenë e vendosur diku më larg tribunës,në një vend më të lartë,kinse për të ndjekur më mirë këtë paradë.”Por ndërsa parakalonin përpara mysafirëve,ushtarët turq përnjëherësh,sipas udhëzimeve u ndalën nga tribuna dhe filluan të qëllonin në befasi mbi feudalët dhe prijësit shqiptarë.Brenda pak minutave u shfarosën kështu me tradhëti,më shumë se 500 shqiptarë”.( Historia e Shqipërisë – Tiranë , Vëllimi I 1959,faqe 483).

Janë sërish burimet arkivore Turke,që thonë se pas vrasjes barbare,prijësit shqiptarë iu nënshtruan një tjetër barbarizmi,Mehmet Reshit Pasha,urdhëroi që kokat e prijësve të priten dhe të dërgohen menjëherë në Stamboll,me ç’rast Sulltan Mahmuti II i ka afruar shpërblime të majme Sadrazemit të tij.Gjaku që skuqi rrugët e sheshet e Manastirit vazhdoi deri në Stamboll,kudo i binte erë tradhëtie. Kjo masakër e Portës së Lartë,nuk mund të kalonte pa u ndier në krejt vilajetet shqiptare e më tej.Ajo ishte e para në llojin e vet dhe për të arritur qëllimet e veta,Porta e Lartë nuk mungonte të organizonte edhe tragjedi të tilla.Ndofta do të ishte me vend,të sillja këtu një këngë shqiptare që flet për këtë masakër të dhimbshme ndaj trimave shqiptarë.

Asllan beu me Veli benë

Në Meçovë bënë benë,

Në Manastir do të venë,

Të kërkojnë Ylefenë.

Po s’ua dha me të mirë,

Dotë djegim Manastirën

Veziri bëri gostinë,

Thirri Asllan dhe velinë,

Tek e thirri mbe të parë

Se veziri të ka si djalë,

Veli beut i erdhi rëndë

Tha.O Asllan mos u trembe

Kur ra batareja e parë

Asllan beu lonte rehvanë

Kur ra batareja e dytë,

Asllan beu po hapte sytë,

Kur ra batareja e tretë,

Asllan beu bëri përpjetë.

Ike,Ike,o çil i shkretë

Se qorr pasha na vjen vetë,

As e shihni Qorr pashanë,

Se si ka përveshur krahnë

Marre garginë mbe njanë

Për Velinë e për Asllanë.

( Thimi Mitko “ Bleta Shqiptare “ Vjenë 1924 ,faqe 80 ).

Dy prej personazheve të kësaj kënge,Asllan Kuçi dhe Veli Gorashjani,kanë qenë kapedanë të njohur shqiptarë të cilët shkuan të luftojnë kundër Greqisë (ajo u mbështet gjerësisht prej Francës dhe Anglisë).Këta dy kapedanë luftuan për muaj të tërë kundër ushtarëve grek duke rrëfyer heroizma të mëdha.Ndërkaq,duke parë se lufta e popullit grek,ishte në thelb luftë për pavarsinë e një kombi,këta prijës shqiptarë si edhe plotë të tjerë,u tërhoqën nga fusha e betejës duke ndjerë intuitivisht se në këto rrethana mund të ndodheshin edhe ata vetë,të nesërmen.Sidoqoftë masakra e Manastirit nuk mund të përmblidhet në një hakmarrje të verbër,ndaj dy kapedanëve shqiptarë,emrat e të cilëve i përmend kënga e mësipërme.”Kurthi i përgaditur ishte në vetë politikën e Sulltanit gjaksor,i cili nuk kishte marrë parasysh se ata nuk mund të bënin më shumë në Greqi.Por edhe për të ardhur keq,se si qe e mundur,të paktën për një pjesë të parisë shqiptare që të mos të kuptonte se përderisa Sulltan Mahmuti II,katër vjet më parë,kishte shpartalluar korpusin e jeniçerëve,pse të mos ndodhte e njëjta gjë me ta ? Besimi i verbër bëri që shqiptarët të bjenë në kurthe”(Prof.Koli Xoxe,”Franca sipas D’Istrës” – Tiranë 1992, faqe 251 ).

Por masakra e Manstirit e 26 gushtit 1830,do të kishte edhe një dimension tjetër,po aq rrënqethës,por tanimë në një tjetër trevë shqiptare,në Janinë.Edhe këtu,në të njejtën ditë është organizuar tragjedia sipas të njejtit skenar,prej Emin Pashës,të birit të Mehmet Reshit Pashës,Ky pati thirrur aty dhjetra prej kapedanëve më të dëgjuar nga jugu i shqipërisë,midis të cilëve e dhe Celo Picari,Zuluftar Poda,Zenel Gjolekën e tj.E vërteta është se këta prijës shqiptarë,nuk u besuan këtyre ceremonive ushtarake ndaj edhe refuzuan pjesmarrjen.Ndërkaq,ish konsulli francez në Janinë,Ezhen Pushade,në librin e vet “Turq dhe Krishterë” duke përshkruar masakrën e Janinës,flet vetëm për disa kapedanë të vrarë prej dorës së Emin Pashës.Babë e bir,kishin ndjekur të njejtën rrugë krimi,duke marrë kështu jetën e pafajshme të qindra prijësave shqiptarë.Pas masakrave në Janinë dhe Manastir ku u vranë dhe therrën rreth 500 prijës shqiptarë,Mehmet Reshit Pasha dhe i biri Emin Pasha,vijuan djegjet,vrasjet dhe plaçkitjet në masë,kundrejt popullsisë shqiptare të pambrojtur.Mbi bazën e një plani fort bukur të studiuar,babë e bir,iu drejtuan me ushtrinë e tyre dhjetramijëshe,sidomos fortesave dhe kalave natyrore të shqiptarëve,duke i djegur ato,me ç’rast donin të shuanin me çdo kusht,qëndresën e “arnautëve të pabindur”.Në këtë varg luftimesh të papara,Porta e Lartë kërkonte të rriste edhe të fundmit prijës shqiptarë që patën mbetur gjallë e për më tej,të qeveriste jo vetëm me pashallarë por edhe nënpunës të vegjël turq.

Anipse vilajetet shqiptare u shndrruan në fushë-beteja të mëdha,anipse në vitet 1830-1831, çetat e prijësve shqiptarë pësuan humbje të konsiderueshme,përsëri revolta e shqiptarëve nuk u shua.Një varg kryengritjesh të viteve 1833-1835,të cilët përfshinë Dibrën,Kosovën etj,dëshmuan se dredhitë, masakrat luftërat me arm,nuk do t’i ndalnin dot shqiptarët në rrugën e tyre të mëvetsimit.Shpirti kryeneç dhe i pavarur shqiptar,dëshira e tij për liri dhe vetëqeverisje, kishin dalë fitimtarë mbi logjikën e luftërave të për të ardhmen e tyre kombëtare.

Bern-Zvicër

Ndahet nga jeta poeti dhe publicisti Lirim Deda

August 31, 2016 by dgreca

Jetëshkrimi/

Lirim Deda ka lindur në Nivicë të Kurveleshit, Tepelenë, më 16 shkurt 1936. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, kurse shtatëvjeçaren dhe gjimnazin në shkollën e mesme ushtarake “Skënderbej”, në Tiranë. Mbaroi studimet për oficer në Shkollën e Bashkuar, si dhe studimet në Universitetin e Tiranës në degën Gjuhë-Letërsi Shqipe. Në vitet 1961-1965 ka punuar si gazetar i kulturës në shtypin ushtarak dhe pastaj deri në vitin 1969 u dërgua në Shkodër, Kukës, Tropojë, si sekretar i rinisë i Korpusit të Veriut. Rikthehet në shtypin ushtarak, Kryeredaktor i Revistës “10 Korriku” në vitin 1973. Punoi në detyrë deri në vitin 1975. Lirimi ka qenë anëtar i kolegjiumit të gazetës “Drita”, si dhe anëtar i Komiteti Drejtues të Lidhjes së Shkrimtarëve e Artistëve të Shqipërisë. Ka punuar në Sopot të Librazhdit në brigadat e punës deri në vitin 1990. Në vitet 1990 punon redaktor në gazetën “Fjala e lirë” dhe në gazetat “Ku vemi”. Më tej punon si redaktor në Shtëpitë botuese “Onufri”, “Egnatia” e “Xhuvani”. Zgjidhet dhe kryetar i degës së Lidhjes së Shkrimtarëve e Artistëve të rrethit të Elbasanit. Në vitet 2000-2012 punoi si kryeredaktor i gazetës “Labëria”. Ka qenë bashkëpunëtor i gazetës “Ndryshe”. Është anëtar i kryesisë së Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë. Është redaktor në Shtëpinë Botuese “Alsa”.

Libta të botuara

Librin e parë me poezi dhe poema “Këngët e marshimeve” e botoi në vitin 1966 dhe pastaj me radhë: “Miqve dhe armiqve” 1968, “Në vijën e patrullimit” 1969, “E dua këtë tokë 1970, “Kolana e poezisë së zgjedhur shqipe” 1970, “Tregimet e Veriut” 1971, ‘Zambakë nga Hanoi” 1972, ‘Kënga e fitimtarëve” 1973, “Shënime për shokët letrarë” (shënime kritike, 1974), “Në Kinën e madhe” (reportazhe, 1974), “Balladë vietnameze” (reportazhe, 1979), “Zëri i tokës” 1980, “Gjurmë të arta” 1995, “Eja të blesh zemrën time” 1996, “Rrufe pikëllimi” 1997, “Trëndafili i zi” 1998, “Bukuria të verboka” 1999, “Djepvarri im, trimja Labëri” 2002, “Kush e vrau dashurinë” (shënime kritike-2006). Romanet: “Foleja e vetëtimave”, 2009 dhe “Valle në shtëpinë e vdekjes”, 2011.

Vlerësuar me çmime të parë

Në festivalet mbarëkombëtare të Radio Televizionit Shqiptar, si dhe në festivale të ndryshme të folkut e muzikës nëpër rrethe si në Gjirokastër, Shkodër e Elbasan, Lirim Deda si autor i teksteve ka fituar këto çmime të para: “Gjurmë të arta”, Kujtim Laro, L. Deda në Festivalin e 12-të të Këngës në RTSH; “Lulëkuqja”, Limos Dizdari, L. Deda, në Festivalin e 13-të të Këngës në RTSH; “Për ty Tiranë”, Avni Mula. L. Deda; “Sa 100 shqiponja”, R. Zdrava, L. Deda; “Kënga e zëmrave”, Alfons Balliçi, L. Deda; “E dua këtë tokë”, Prenk Jakova, L. Deda; “Dy milionë ushtarë”, Çesk Zadeja. L. Deda. ”. Dy këngët e tij në Festivalin e 12 dhe të 13 në RTSH, mbetën ndër këngët më të bukura të artistes së madhe Vaçe Zela.