Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“SOKRAT BUBËN” E SHKROI KURESHTJA PER TE DITUR CILI JAM UNË

by

Bisedë me shkrimtarin Thanas Medi, fitues i “Çmimit të Madh Kombëtar për Letërsinë”, për vitin 2013, akorduar nga Ministria e Kulturës për romanin “Fjala e fundit e Sokrat Bubës”./
– Urime për çmimin, i nderuar z. Medi! Si e pritët si njeri dhe shkrimtar këtë vlerësim të lartë në prag të festave të fundvitit 2014?
– Faleminderit, Kozeta! E prita si një gjë që të ndodh rrallë në jetë. Që të mbush me kënaqësi e frymëzim, për të shkruar libra akoma më të mirë në të ardhmen. Besoja gjithmonë, si çdo shkrimtar, se ndonjë ditë puna ime do dilte në dritë, por nuk prisja që kjo të ndodhte kaq shpejt. Që me romanin e dytë. Të mirën më të madhe të çmimit, e shoh te dalja nga një harresë që dukej të qe e përjetshme. Gjykoj, gjithashtu, se një çmim të tillë nuk duhet ta shoh si mbarim të një përpjekjeje të gjatë. Duhet dhe e shikoj si një fillim. Çmimi është shumë, por jo gjithçka. Për të gjithë ata që ngrenë raporte serioze me letërsinë e ku mund të them se futem dhe unë, është nder, po aq është dhe përgjegjësi.
– Titulli intrigues i romanit ‘’Fjala e fundit e Sokrat Bubës’’ të bën kureshtar. Cila është fjala e fundit e tij dhe çfarë keni dashur të përcillni tek lexuesi? Çfarë ka ndikuar më shumë tek ju, për të shkruar këtë roman?
– Romani, veç të tjerash, ka si një nga kolonat bazë, një dashuri të pamundur. Heroi kryesor Sokrat Buba, është fejuar që në djep me vërsniken e vetë, Katerinën e bukur. Ai e do atë që herët dhe më shumë se çdo gjë tjetër në botë. Siç duhen gjërat e rënda. Në heshtje, pa bujë e zhurrmë e që u humbet magjia po të reklamohen orë e çast. Fjala e fundit është një fjalë e shtrenjtë që përbën emëruesin e jetës së tij. Eshtë një fjalë të cilin heroi e mban fshehur, thellë rropullive të barkut të vet. Dhe po ta nxjerrë jashtë, i duket sikur do t’i gjakosen buzët. Me këtë gjetje, kam dashur të përcjell dhe një mesazh që shumëkujt, në kohërat e sotme, mund t’i duket i vjetëruar: dashuria e vërtetë nuk është ajo që bërtet, është ajo që ndjehet. Që vuan në heshtje e s’bën zhurrmë. Dhe se jo çdo dashuri, është dashuri. Për të shkruar këtë roman, më tepër ka ndikuar tek unë kureshtja për të mësuar se cili jam. Dëshira e hershme për të zbuluar e bërë të njohura, rrënjët e trungut tim.
Kush është fjala e fundit e Sokrat Bubës? Unë besoj kam mirëkutimin tuaj të mos e them, por t’i krijoj lexuesit mundësinë të shkojë i vetëm gjer në fund të librit, gjer në fjalën e fundit të librit për ta mësuar…
– Pas marrjes së çmimit të lartë, a ka ndryshuar diçka në marrëdhëniet me miqtë shkrimtarë, po me lexuesit?
– Përsa më përket mua, në marrëdhëniet me miqtë e mi shkrimtarë nuk ka ndryshuar asgjë. Unë i dua e respektojë ata, ashu si më parë, dhe ndoshta më shumë. Por vërej se tek ata ka ndryshuar diçka, për mirë. Më shohin me më shumë simpati tani. Dhe sikur gjejnë te rasti im, një dëshirë të tyren të realizuar më në fund. Kurse lexuesin do ta ndaja në dy kategori: Ata
që më pranuan e u entusiazmuan që me librin e parë e që sikur u përligjën për besimin e tyre, u bënë njësh me mua. Kurse të tjerët sikur duan të bëhen tani. I përshëndes e respektoj, sido që të jetë. U’a dëgjojë mendimet, sido që të jenë.

– Për shumë lexues emri juaj si shkrimtar është ende pak i njohur, si e vlerësoni arritjen maksimale të librit tuaj, si libri më i mirë i vitit? Është drejtësi nga komisioni, është profesionalizëm, apo ka filluar sfida ndaj mediokërve, shkruesve pa limit, që e vlerësojnë veten si shkrimtarët më të mirë, por në fakt krijimet e tyre ngelen stoqe, myken nëpër kioska të shumta.
– Kjo është nga pyetjet më të dëndura që më janë bërë këto ditë. Ka patur entusiazëm, ka patur dhe zhgënjim e habi. Nga doli ky i panjohur! Entusiazmi erdhi nga sferat e shkrimtarëve, apo letërsisë së lënë në harresë. Kurse zhgënjimi dhe habia, nga ata që kanë qenë më të pompuarit dhe vuajnë nga fiksioni, se letërsia është pronë vetëm e tyre. Mirë është që ç’dokush të mësojë tjetrën. Atë, se letërsia është e të gjithëve dhe e askujt. Se ajo duhet të mbahet me merita dhe jo me tapi. Këtë sikur deshi të afirmonte Ministria jonë e Kulturës, bashkë me komisionin përzgjedhës, apo jurinë e saj në ndarjen e çmimeve. Nga “brenda” di se ministrja, e nderuara znj. Mirela Kumbaro, e mbajti të fshehtë jurinë dhe u tha vetëm kaq: ta marrë ai që e meriton! Një inisiativë vërtet për t’u lavdëruar, vënia e garës mbi binarë të drejtë. E falenderova zonjën Kumbaro gjatë ceremonisë për çmimin, e falenderoj prapë, do ta falënderoj sa herë të më jepet mundësia. Jo se cmimin e mora unë. Edhe për këtë, por më shumë për klimën e re që ndikoi e që unë uroj siqerisht të ketë vlagë të gjatëm në dobi të promovimit edhe në të ardhmen, të asaj ç’është vërtet cilësore, në dallim nga ajo që ju zutë ngoje për letërsinë butaforike që për veshët e shumicës dominon si çdo zhurmë, kundrejt tingullit. Kushdo që mendon se i është ngrënë haku, këtë do donte më tepër se gjithçka. Drejtësinë, paanësinë, në letërsi e gjithëkund tjetër ku nevojitet kontributi njerëzor. Besoj se në Atdhe po fryn me të vërtetë një erë e re. Era e sfidës ndaj klaneve, tarafeve apo frymës së kompromisit me vlerat e dyshimta.
– Në ç’nivel paraqitet struktura narrative e romanit, sekuenca logjike dhe së fundi, tonet e rrëfimit?
– Për këtë mund të flasin kritikët më mirë, megjithatë shkrimtari është dhe kritik. Veten time e shoh të mos rropatet shumë pas “akrobacive” moderniste. E shoh të lëviz brenda traditës, por jo duke mbetur rob i saj. Përpiqem t’i jap asaj një tingull të veçantë. Tingullin e zërit e të shpirtit tim. Sot bëhet më tepër një letërsi e ftohtë, ndaj dhe lexuesi është ftohur shumë prej saj. Atij duhet t’i flasësh me shpirt për ta bërë për vete. Sot të gjithë dinë, por jo të gjithë ndjejnë. Lexuesit duhet t’i zgjosh ndjenjën që të të ndjekë. Këtë përpiqem të bëj.
– Mendoni se mund ta përktheni romanin në gjuhën greke, meqenëse jetoni atje? Cilat janë ambicjet tuaja në krijimtari për të ardhmen?
– Romani është përkthyer në greqisht, me titullin ‘’Nomadët e fundit’’, pres tani së shpejti t’i hapet rruga e botimit. Po me këtë titull, në shqip, është botuar dhe në “Amazon” të Amerikës. Si edhe romani i parë, “Hija e mallkuar. Ambicja ime në letërsi është vetëm një: të arrij majën më të lartë të mundshme. Nuk më hutojnë më të mëdhenjtë e letërsisë, siç më kanë hutuar e trembur dikur. Dua dhe vetë të bëhem i madh. Nuk e kam aspak mungesë modestie këtë, e kam synim, e kam kuotën që i kam caktuar vetes të arrij. E kam ambicje të jetë si krijues. E kisha edhe para çmimit. Pasi po nuk synove të jesh shumë, është e sigurt se do mbetesh pak.
– Jeta juaj pas viteve ‘90 është në emigracion, në Greqi. Cilat janë problemet e shumta të emigrantëve atje dhe veçanarisht për ju si shkrimtar? A ndiheshe i harruar nga institucionet e kulturës së Mëmëdheut tonë si shkrimtar i emigruar?
– Emigracionin në Greqi e vuaj prej më shumë se njëzet vjetësh. Kam qenë mësues letërsie, me universitet, e si shumë të tjerë iu nënështrova punëve më të rëndomta. Veçse, kjo situatë kishte të këqiat dhe të mirat e saj. E mira më e madhe ishte ajo që dukej dhe më e keqja: vuajtja, dhembja, marrja nëpër këmbë e personalitetit njerëzor. Pasi këto gatuan, zunë edhe brumin e letërsisë së ardhshme. Atë që mund ta shkruaja vetëm unë. Promblemi i parë, imediat, i emigrantëve në Greqi ka qenë sigurimi i një dokumenti që do t’i mbante ata në këtë vend. Ky është problemi fizik. Kurse tjetri, shpirtëror, ka qenë dhe është ingranimit në një shoqëri të keqkuptuar dhe që e pranon të huajin me vështirësi. Mes tyre, ata që kanë vuajtur më shumë, janë ish njerëzit e letrave, artit e kulturës. Këta e ku padyshim futem dhe unë, “ferrin” e emigracionit e kanë vuajtur më shumë. Ndoshta dyfish. A ka qenë i ndjeshëm atdheu politik e kulturor ndaj kësaj mase njerëzish? Për hir të së vërtetës, të gjithë thonë se nuk ka qenë. Kështu them edhe unë. Shpresojmë të jetë këtej e tutje.
– Le të hidhemi tek fëmijëria juaj. Si ka qenë ajo dhe a e keni pasur ëndërr të merreshit me letërsi? Nëse po, cilat kanë qenë pengesat e mosbotimeve?
– Unë kam dy fëmijëri. Të parën, deri në dhjetë vjeç, në Xarrë të Sarandës, kurse më pas në Dhoksat të Lunxhërisë. Të dya kanë qenë të bukura. Mes vështirësish e peripecish të panumërta, por edhe mes një gëzimi e entusiazmi kolektiv.
Unë u rrita mes një fisi të madh, ku mbizotëronte harmonia e dashuria për njeri-tjetrin. Kjo ndoshta ngjizi të qenën njeri i mirë.
Fisi im ishte i valles e i këngës së bukur. Kjo ndoshta mbolli tek unë prirjen e të marrurit me art.
Kur shkruaja librin që fitoi çmimin, më ndodhte nganjëherë t’ia mirrja këngës, dhe kjo sikur më ndihmonte për të shkruar më mirë. Në fëmijërinë e dytë, atë të Dhoksatit, zbulova librin artistik. Lexoja ç’të më binte në dorë: tregime, romane e poezi. Sidomos poezi. M’u bë hije ideja se dhe unë mund të bëhesha poet. Kur isha në gjimnazin “Asim Zeneli” të Gjirokastrës, nxorra në dritë krijimet e para. Poezi të rëndomta të them të vërtetën, nga të cilat nuk ruaj ndonjë kujtim të veçantë. Botova dhe ndonjë cikël në organet letrare të kohës.
U ndava shpejt me poezinë dhe e mbajta frymën te tregimi, proza. Kjo m’u duk një gjë më e rëndë. Sikur u ndjeva më mirë këtu. Ishte si një kostum që i qëndroi më mirë shtatit tim. Kur isha student bëra një punë më përfaqësuese, një vëllim me tregime e novela, por nuk m’u botua nga shtepia botuese “Naim Frashëri’’ e kohës. Për arsye ideologjike. Ma kthyen mbrapsht me motivacionin “nxin realitetin”. Nuk pretendoj tani se ato tregime qenë kush e di çfarë, por jam i bindur që ishin në nivelin e letësisë që botohej, dhe botimi i tyre mbase do kishte qenë një shtysë e fortë që të isha më intensiv në punën si krijus dhe jo krejt i panjohur për lexuesin. Që atëhere pata një tërheqje nga puna në tavolinë, tjetër gjë se larva e krijimit rritej tek unë, gjersa u bë roman i parë e pastaj “Sokrat Buba” që ma shpërbleu lodhjen me çmim.
– Sa i orientuar jeni si shkrimtar me zhvillimet e letërsisë në Shqipëri, Greqi e diasporë? Cili nga shkrimtarët e njohur ka ndikuar më shumë në krijimtarinë tuaj dhe disa nga veprat tuaja letrare?
– E thashë edhe më lartë. Me emigrimin në Greqi unë u ndava për një kohë të gjatë nga puna në tavolinë me letërsinë. Pasoi një periudhë e gjatë heshtjeje kur vetëm akumuloja, por nuk shkruaja. Tani nuk kishte më censurë botimi, por unë ia ngrita vetes. Doja që ajo që do shkruaja e do nxirrja në dritë, të ishte patjetër më e mirë nga të tjerët. Kjo solli vonesën. Kështu, më 2011 botova romanin e parë te ‘’Toena’’ në Tiranë, “Hija e mallkuar”. Dhe pak më pas, më 2013, ‘’Fjala e fundit e Sokrat Bubës’’, i cili më nderoi me çmimin. Me letërsinë shqiptare, atë greke e më gjerë, përpiqem të jem sa më në kontakt. S’duhet të dashurohesh me veten e të mos lexosh të tjerët. Duhet të lexosh, në qoftë se nuk do që një ditë të përfundosh i tharë. Kush ka ndikuar më shumë? Janë disa, ndoshta secili nga pak: Tolstoi, Çehovi, Balzaku, Cvajku, Markezi, Kuteli, Xoxa e padyshim Kadarea i madh.
– Ju faleminderit dhe suksese!
– Faleminderit juve! (Bisedoi Keze Kozeta Zylo)
30 Dhjetor, 2014
Staten Island, New York

PROJEKTET E MEDHA NE FUSHEN E GJEOLOGJISE SHQIPTARE

by

Flet Prof. Dr. Irakli Premti ( Mineralogjist): Në Fondin Qendror të Gjeologjisë dhe projekteve gjenden mbi 8000 punime shkencore të bëra në 80-100 vjetshin e fundit/
Nga Albert Z. Zholi/
-Ju tregoj katër projektet e mëdha në fushën e gjeologjisë që do e nxjerrin Shqipërinë nga kolapsi
-Shqipëria në aspektin metalurgjik duhet përpunuar, laboruar e dixhitalizuar
– Për çdo vit duhet të planifikohen investimet kërkimore për të gjitha fushat
– Ja si duhet të punohet për furnizimin me ujë të pijshëm gjithë kohës
– Detyrë imediate ndërtimi i tunelit të Orikumit, i gjatë 2.5 kilometër, për të eliminuar Qafën e Llogarasë
– Ku dhe si duhet çarë Llogaraja dhe përfitimet e jashtëzakonshme të shqiptarëve
– Projekti për naftën e gazin dhe kërkimet që duhet të bëhen në të ardhmen

Albert Z. ZHOLI
Në strukturën organizative çfarë i sugjeroni qeverisë?
Në strukturën organizative në rang kombëtar mendojmë dhe i sugjerojmë Qeverisë tonë shqiptare që nën shembullin e organizimit në vendet e KE-së por dhe më gjerë, të aplikohet ky lloj organizimi. Organizimi të bëhet në Shoqatë, ku të marrin pjesë:
1. Shoqata Gjeologjike e Gjeologëve Shqiptarë ku marrin pjesë të gjithë gjeologët shqiptarë në kuadrin e Organizatës Gjeoalb.

2. Shoqata e Fizikantëve dhe Gjeofizikantëve të Shqipërisë, përfshi dhe gjeofizikën, për kërkimet gjeologjike në naftë e gaz, por dhe gjeofizikën që lidhet me tërmetet dhe fatkeqësitë natyrore. .

3. Shoqata Shkencore e Minatorëve ku futen të gjithë anëtarët e të gjitha kategorive, minatorë, zjarrmëtar, vagonist. Shoqata që ka ekzistuar dhe më parë por për arsye thjeshtimi e organizimi duhet të organizohet në këtë mënyrë në analogji me të gjitha atributet e ligjit minerar. Çdo shoqatë duhet të ketë buletinin shkencor, ku do të përfshihen të gjitha zhvillimet në këtë sektor, në përputhje me vendimet e qeverisë.

I. Kjo strukturë organizative e re që lidhet me problemin e menaxhimit dhe drejtimit të punës shkencore duhet:

a. Të drejtohet nga një zv/kryeministër ose në pamundësi nga një ministër fuqiplotë, që të drejtojë dhe të përgjigjet para Kryeministrit për realizimin e menaxhimit,

Në përbërjen e këtij komisioni duhet të marrin pjesë të gjithë ministrat e linjave, ai i Ekonomisë, Drejtësisë, Punës, Ndërtimit etj.

b. Në komisionin e planifikimit duhet të marrin pjesë dhe specialistët më të mirë dhe me përvojë, së bashku dhe me specialist të tjerë në fushën e Gjeologjisë, sizmikës, në fushën e minierave të shfrytëzueshme, miniera, naftë, gaz, drejtori i shërbimit gjeologjik të Shqipërisë (SHGJSH), apo siç quhet Agjencia e Burimeve Minerare që merret me kriteret e zbatimit dhe funksionimit të ligjit minerar, me kriteret e zbatimit sipas fazave të zbulimit e kërkimit.

Për natyrën që ka për nga rëndësia është urgjente që në kuadrin e organizimit të strukturës së madhe të ngrihet pranë Institutit të Naftës e Gazit në Fier, analog me atë të Francës dhe të resurseve natyrale të pasurive që ka vendi ynë, kjo është më se e domosdoshme që të organizohet sa më parë, për shkak të disiplinimit dhe planifikimit shkencor të pasurive nëntokësore e mbitokësore që ka vendi ynë për minierat, gjeologjinë, hidrokarburet, për naftë, gaz dhe ujin e pijshëm.
c. Në aspektin shkencor si anëtar komiteti nacional do të jetë:

1. Rektori i UP Tiranë

2. Dekani i fakultetit Gjeologjik.

Në këtë drejtim duhet të krijohet një hallkë e re, të shtohet një drejtori me specialistët përkatës, me vartësi nga drejtoria qendrore e menaxhimit. Mjafton të theksojmë se si rezultat i projekteve, revistave. referateve, sot në fondet gjeologjike të Fondit Qendror të Gjeologjisë dhe projekteve që janë bërë nga shoqëritë e huaja kryesisht ato të kromit e bakrit, gjenden mbi 8000 punime shkencore të bëra në 80-100 vjetshin e fundit, të cilat lind detyra që kjo pasuri e rrallë nëntokësore e mbitokësore që ka Shqipëria si rrallë shtet në botë për nga madhësia, Shqipëria në aspektin metalurgjik duhet përpunuar, laboruar e dixhitalizuar. Si përfundim, është e domosdoshme që aktualisht të krijohet organizmi i kontrollit të pasurive kombëtare, të rezervave gjeologjike, i cili ka ekzistuar dikur por nuk është më; për mineralet e ngurtë, të lëngët dhe të gaztë, kontroll që duhet të jetë në rolin e një taks force, ose dikur Kontrolli i Shtetit. Për gjendjen e rezervave gjeologjike ky organizëm duhet t’i raportojë Kryeministrit. Mendojmë dhe rekomandojmë që planin e kërkimeve, zbulimeve gjeologjike-minerare detyrimisht të përfshihen investimet që shteti duhet të bëjë për kërkimet për naftë dhe gaz, dhe studimet teknologjike që lidhen me problemet e investimeve që duhet të bëjë shteti për naftën, gazin dhe ujin e pijshëm në rang komunal dhe ato duhet të lidhen me investimet shtetërore, ato duhet të jenë një e të pandara, mbasi për fat të keq, në vitet e kaluara janë lënë jashtë ligjit të Gjeologjisë shqiptare, gjë e cila ka dobësuar kryerjen e investimeve, sidomos për naftën, gazin dhe ujin e pijshëm, çfarë mendojmë se kjo ka qenë një nga defektet serioze të ligjit për Gjeologjinë; kjo duhet të rregullohet dhe kërkimet në gjeologji-miniera duhet të përfshihen dhe investimet në fushën e kërkimeve dhe teknologjisë kërkimore, për të cilat më gjerësisht do të flitet sipas specifikave për çdo minerar të lëngët, të ngurtë apo të gaztë. Është e domosdoshme dhe i rekomandojmë shtetit që në planin e investimeve që duhet të kryejë shteti për çdo vit duhet të planifikohen investimet kërkimore për të gjitha fushat; ato duhet të jenë zë më vete. Është detyrë e njësisë organizative që të ushtrojë kontroll shtetëror për të gjitha arritjet përpara shtetit. Kjo në analogji dhe me përvojën e vendit tonë dhe të vendeve të tjera të KE-së dhe përvojën botërore.

Disa nga projektet që rekomandojmë për tu zbatuar në të ardhmen
Po i rekomandojmë qeverisë shqiptare për zbatim disa nga projektet kryesore të realizuara nga Universiteti Politeknik i Tiranës, me udhëheqës shkencor Akademik, Prof. Dr Jorgaq Kaçani, dhe projekte të tjera të kryera nga Prof. Dr. Irakli Premti me bashkëpunëtorë gjeologë të huaj e vendas, të cilat konsistojnë për probleme të ujit të pijshëm,. për furnizimin me ujë të pijshëm gjithë kohës, pa ngritje hidraulike, me vetërrjedhje në zonat bregdetare nga Gjiri i Vlorës- Himarë-Sarandë 2a. Për furnizimin me ujë të pijshëm gjithë kohës, pa ngritje hidraulike për qytetin e Tiranës e rrethinat, qytetin e Mamurrasit, Gjirit Lazlit, Durrësit, Shijakut dhe Kavajës; (i quajtur projekti TDK). Nga realizimi i këtyre dy projekteve furnizimi me ujë të pijshëm sipas normave të Komunitetit Europian të një popullate rreth 2.5 milion banorë. Detajet e këtyre projekteve do t’i japim më poshtë.
Projekti i tretë, 3a, përfshin furnizimin me ujë të pijshëm të vazhdueshëm pa nevojën e ngritjeve hidraulike të qyteteve Shëngjin-Lezhë-Velipojë-Shkodër-Gruemirë-Koplik.
Këtij projekti i është bërë rikondicioni nga gjeologët, është në fazën e prefizibilitetit, por janë të gjitha mundësitë që edhe ky projekt të realizohet dhe të mundësohet furnizimi me ujë të pijshëm i këtyre zonave.
Projekti i parë 1a, për zonën bregdetare të jugut parashikon ndërtimin e një tuneli, tunelit të Orikumit, i gjatë 2.5 kilometër, për të eliminuar Qafën e Llogarasë (në këtë tunel ka seksion dhe për kalim makinash); mbas tunelit kalohet në Palasë, Dhërmi, buronjat e Kuçit, Qeparo, burimet e Borshit, tuneli i Sasajt, ndërtuar 40 vjet më parë, tuneli i Përparimit, Gjiri i Kakomesë, sifoni i Gjirit të Kakomesë, qyteti i Sarandës, Finiq dhe Butrintit. Është e mundur që nëse dy qeveritë, qeveria shqiptare dhe ajo greke bien dakord për furnizimin me ujë të qytetit të Korfuzit, kjo mundësohet me ndërtimin e një tubacioni nënujor nga Butrinti në Gjirin e Korfuzit, me një gjatësi 2.5 kilometër. Ky projekt është i fazës së fizibilitetit, trasuar në terren, në të cilin parashikohet furnizimi me ujë gjithë kohës në sasi 2.5 -3 metër kub në sekondë. Ky projekt është diskutuar dhe në këshillin shkencor të UPT dhe në ministrinë e Ndërtimit dhe Telekomunikacionit, që në marsin e vitit të kaluar, por për fat të keq, për arsye të panjohura, ky projekt mbeti në letër. Pritet që qeveria të gjejë investitorë të huaj apo vendas që marrin përsipër furnizimin me ujë të pijshëm të zonës së bregdetit, nga Vlora deri në Butrint. Arteri kryesor është 195 kilometër dhe 25 kilometër përbëjnë degëzimet për të furnizuar mikroplazhet dhe plazhet e zonës jonike me ujë. Ky projekt është shkelur në terren, është fotografuar dhe shoqëruar me relacionin shpjegues përkatës, për të evidentuar vendet ku do të kalojë tubacioni. Në këtë projekt janë përcaktuar dhe fazat në kohë për realizmin e tij.
Projekti i dytë, 2a, parashikon furnizimin me ujë të pijshëm nga Mali me Gropa i cili është një serbator i madh ujëmbajtës, që siguron ujin e pijshëm i cili nga burimet e Malit me Gropa sigurohet një sasi ujë e mjaftueshme të qyteteve të Tiranës dhe rrethinave. Ujë është në parametrat e KE-së në cilësi dhe sasi dhe vendimeve të KM të Shqipërisë. Ky projekt është i fazës së prefizibilitetit (i parabërjes), por ai në parim, nga rikonicioni i bërë nën drejtimin e Akademik Prof. Dr. Jorgaq Kaçani dhe udhëheqës teknik, Prof. Dr. Irakli Premti me gjeologët e grupit të projektit garanton furnizimin me ujë të pijshëm të zonave të mësipërme. Në këtë projekt janë gjetur burimet, por nuk janë bërë matjet e debiteve, për neglizhencë të autoriteteve të pushtetit vendor.
Projekti i tretë, 3 a, përfshin furnizimin me ujë të pijshëm të vazhdueshëm pa nevojën e ngritjeve hidraulike të qyteteve Shëngjin-Lezhë-Velipojë-Shkodër-Gruemirë-Koplik. Ky projekt i takon fazës fillestare por është i domosdoshëm të kryhet mbasi lidhet me problemet e furnizimit me ujë të pijshëm të Zonës Adriatike. Projekti në parim nga autorët është shkelur, është bërë faza e rikonicionit, duke evidentuar në terren burimet ujore. Por për të kaluar në fazën e fizibilitetit është e nevojshme të kompletohet ky projekt nga ana e dokumentacionit teknik, me planimetri, harta, fotografi etj. Janë të gjitha mundësitë që me këto tre projekte bëhet furnizimi me ujë të pijshëm me normative të KE-së, për 3 -3.5 milion banorë dhe zgjidhet në këtë mënyrë një nga problemet më kryesore sociale të këtij tranzicioni, mbasi Shqipëria si zonë ujëmbajtëse zë vendin e tretë, pas Norvegjisë. Mundësimi i këtyre projekteve heq një herë e përgjithmonë atë thënien që Shqipëria ujë ka ujë s’ka. .
Projekti i katërt, 4 a. Në vitin 2004, në kuadrin e furnizimit me ujë të pijshëm të Lindjes së Mesme dhe të Largët si Malësitë Golan, Palestinë, Izrael, Greqi, Maltë, shoqëria hidrogjeologjike Kanadeze-Amerikane Alasca Water World (A.W.W), një nga shoqëritë më të mëdha në botë, ishte interesuar për marrjen e ujit të pijshëm nën detar që shkonte dëm në det, për zonën detare për ujërat nëndetar, nga Vlora deri Butrint, pasi në këtë zonë ka burime nëndetare të fuqishme. Për këtë arsye shoqëria kontaktoi me Prof. Dr. Irakli Premti, i cili i paraqiti asaj dhe diskutuan mundësitë e ekzistencës së burimeve nëndetare ujëmbajtëse, nga ku shoqëria nëse ekzistonin të tilla burime, do të realizonte direkt transportin e ujit të pijshëm me tanker. Për këtë qëllim u lidh një kontratë midis shoqërisë në fjalë dhe Prof. Dr. Irakli Premtit, ku kërkohej një rikonicion i gjithë burimeve nënujore të Vlorës nga Vlora deri në Llogara. Nga punimet e kryera nga Prof. Dr. Irakli Premti dhe bashkëpunëtorët e tij si Murat Reshka, Gogo Gjivogli etj, u përpilua raporti gjeologjik dhe u dërguan kopjet e tij në anglisht në Siatëll të Kandasë. Mbas përgjigjes pozitive që u mor nga diskutimet me të gjitha organet lokale dhe qendrore, studimi i cili parashikonte një furnizim me ujë të pijshëm nëndetar deri në 300 litra në sekondë, u aprovua, kaloi në Parlament dhe në të gjitha organizmat e tjera lokale dhe qendrore. Në këtë studim parashikohej marrja e ujit nga dy burime: 4/1 dhe 6/1. Mirëpo mbasi kaloi të gjitha hallkat shtetërore, për çudi, firmës iu refuzua zbatimi i këtij projekti, për arsye që nuk dihen. Në këto kushte firma ia la autorizimin Irakli Premtit, për të drejtën e shfrytëzimit, që nëse do të mund ta realizonte, firma do të merrte 15-20 përqind të fitimit. Kështu që nëse do të realizohej ky projekt, fitimet e shtetit do të ishin të jashtëzakonshme. Raporti me relacione, fotografi, planimetri është i gatshëm, pritet vetëm vullneti për ta nisur zbatimin e këtij projekti, duke gjetur firma koncesionare të interesuara
Projekti për naftën e gazin dhe kërkimet që duhet të bëhen në të ardhmen
Është me vend që për sa i përket kërkimit për naftë e gaz kërkohet që ato duhet të planifikohen investime në vete, sidomos për kërkimet që duhet të bëhen në të ardhmen për naftë e gaz. Për këtë rekomandojmë krijimin e sektorit të gjeofizikës detare që lidhet me problemet e shelfit detar dhe kërkimeve në kontinent. Në këtë fushë problem i ndarjes së kufijve detar sidomos për zonën Greqi, Shqipëri, e cila nuk është thjeshtë ndarje gjeografike si i thonë ndarje me thikë, por ajo si një zonë problematike që është, lind nevoja që në grupin qeveritar që do të krijohet për këtë çështje duhet të marrin pjesë jo vetëm topografë e hartografë me përvojë për gjeologjinë krahinore në Shqipëri, të cilët duhet të jenë të përgatitur për të gjitha ballafaqimet shkencore të gjeologëve krahinorë me gjeologët grekë në kuadrin e Gjeologjisë së Përgjithshme Helenido (Greke) –Albanide (Shqiptare), Italoide (Itali). Struktura gjeologjike krahinore duhet të ndahet më vete dhe të funksionojë brenda organizimit të përgjithshëm të Gjeoshkencës, nëse realizohet një gjë e tillë, në mënyrë paqësore midis shteteve, nën shembullin e ndarjes së kufirit Itali-Shqipëri, kjo do të hapë perspektivën dhe bashkëpunimin e kërkimeve në det dhe kontinent (shelf). Lidhur me problemet e kërkimit të burimeve të naftës e gazit në zonat strukturore naftëmbajtëse, bën fjalë me detaje projekti i katërt, që përfshin zonat e Dumresë, Skraparit dhe të Evaporiteve (gipseve) të bregdetit, si dhe të trevave që ndodhen në kufirin shqiptaro-grek. Në kuadrin e shkëmbimit të përvojës së kërkimit të mineraleve të ngurtë dhe ato të hidrokarbureve, nga qeveria e asaj kohe u mundësua krijimi i grupit studimor, pranë Institutit të Naftës në Fier, grup i përbërë nga Prof. Dr. Irakli Premti, Dr. Isa Bajo dhe Inxh. Gjeolog Luftar Bandilli. Ky grup studioi perspektivën e kërkimit të naftës në zonat naftëmbajtëse, për zonën e Dumresë, duke arritur në konkluzion, pas një pune tetë mujore në laborator dhe terren, se duhej të projektohej një pus shpimi kërkimor.

Shaban Hysa, kostumografi dhe skenografi absolut i të gjitha operave shqiptare

by

– Shaban Hysa, skenografi që ka realizuar mbi 250 skenografi dhe mbi 6000 kostume/
– La Bohème është realizuar në vitin 1971, e përmirësuar në vitin 1983 dhe në vitin 1984/
-La Bohème vihet në skenë sërishmi me atë skenografi/
-Miqtë e tij ishin Gaqo Çako, Panajot Kanaçi, Agron Aliaj, Besim Zekthi/
-Në atë kohë skenografitë bënin dhe kostumet ndërsa sot këto dy profesione janë ndarë/
Flet i biri: Florian Hysa/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Një skenografi e La Bohème që është realizuar në vitin 1971, e përmirësuar në vitin 1983 dhe në vitin 1984 La Bohème vihet në skenë sërishmi me atë skenografi të Shaban Hysës pas 31 vjetësh. Shaban Hysa me skenografit e realizuara mbetet një nga ikonat e pa përsëritshme shqiptare të skenografisë dhe kostumografisë së TOB. Në jetën e tij artistike ai ka realizuar mbi 250 skenografi dhe mbi 6000 kostume. Në atë kohë skenografitë bënin dhe kostumet ndrysa sot këto dy profesione janë ndarë. Një rekord absolut dhe i pa arrirë.
Si u ndjetë kur nën përkujdesjen tuaj skenike patë skenën e babait tuaj të përgatitur rreth 31 vjet më parë të La Boheme dhe që erdhi pranë spektatorit prapë me këtë skenografi në vitin 2014?
Unë kam vite që punoj si përgjegjës skene në TOB dhe e kam parë që në vogëli se si punonte babai për këtë skenë. E them me bindje se kjo është një ndër skenografitë më të mira të babait. Skenografia e kësaj Opere është vënë për herë të parë në skenë në vitin 1971, ku regjisor i operës ka qenë Luigj Gurakuqi, dhe pastaj është rikthyer pas 12 vjetësh nën vitin 1983, me regjisor Gaqo Çakon. Pra është vënë në skenë nga dy regjisorë të mëdhenj, nga dy emra shumë të spikatur të operës shqiptare. Kjo vepër është vënë në skenë për herë të parë kur unë nuk kisha lindur dhe është rivënë kur unë isha 6 vjeç. Ndërsa tani është hera e tretë që vihet në skenë me atë skenografi të vitit 1983 dhe më ra fati që unë të punoj vetë me këtë skenografi, pra ta vë në skenë nën kujdesin dhe vëzhgimin tim. Unë isha jashtë shtetit për punë kur nga TOB u hodh në rrjetet sociale mënyra e ndërtimit të skenografisë së La Bohème të re. Pashë një vlerësim të jashtëzakonshëm që i bëhej babait tim dhe jam ndjerë mirë por edhe kam qarë.
Pra kjo skenografi rivihet në skenë pas 31 vjetësh?
Po, pas 31 vjetësh. Kjo skenë është ruajtur në gjendje të mirë, thuajse e kam ruajtur këtë skenografi. Por dua të them se në këtë opera babai ka bërë dhe kostumet. Pra ka qenë dhe kostumograf. Pa ta shikosh në shumë vepra operistike të vënë në skenë, babai ka qenë edhe skenograf dhe kostumograf. Sidomos ishin ruajtur në mënyrë të shkëlqyer kostumet që kishin veshur Gaqo Çako, Nina Mula, dhe sot po i vishnin këngëtarët e rinj si Katroshi, Mula e re, etj. Pra koha evoluon dhe ne pamë një interpretim të ri por me atë skenografi që mund të themi i ka rezistuar në mënyrën më të mirë kohës.
Çfarë ka të veçantë kjo skenografi?
Disa herë mbrëmjeve babai më thoshte se jam kënaqur disa herë kur këngëtarët e mëdhenj të operës si Gaqo Çako, Mula, etj nga lozha i dëgjoja që kjo skenografi është ideuar në mënyrë të përsosur. Me këtë skenografi citonte, edhe kënga vetiu del më e bukur. Por shpesh ai më thoshte se merrte mendime për skenografinë edhe nga këngëtarët e mirënjohur, meqenëse ata kishin dalë jashtë dhe kishin parë shumë botën jashtë. Kishim një frymë bashkëpunimi dhe solidariteti të paparë, theksonte babai.
Cilat kanë qenë vështirësitë më të mëdha në punë të babait?
Eh, unë në atë kohë shikoja se ai na mungonte shumë, s’rinte shumë me ne dhe shumë herë e ndienim mungesën. Puna e kishte lidhur shumë. Shfaqjet janë pasdite, janë të shtunat dhe të dielat ndaj ai e kishte tepër të kufizuar kohën që rrinte me ne. Sot e kuptoj përse. Ishte një punë që të lidhte, të mbante ditë e natë në tension, pasi ai ishte i vetmi skenograf. Sot duke qenë afërisht në të njëjtën punë, e justifikoj pse rrinte aq larg shtëpisë. Madje ndihem keq se sa shumë është lodhur.
Ku ka qenë në vitin 1971 kur e vuri për herë të parë skenografinë e La Boheme?
Në atë kohë ai ka qenë Pedagog në Akademinë e Arteve dhe duke parë rëndësinë e veprës e thirrën që të bënte skenografinë, pasi askush nuk e merrte përsipër ta bënte. Pas atij momenti ai u lidh shumë me skenën. Madje në vitin 1983 ishte skenograf në TOB. Jeta e tij ka kaluar mes mësimdhënies dhe skenografisë, kostumografisë dhe pikturës.
Sa skenografi ka realizuar në jetën e tij artistike babai juaj?
Në jetën e tij artistike ai ka realizuar mbi 250 skenografi dhe mbi 6000 kostume. Në atë kohë skenografët bënin dhe kostumet, ndryshe nga sot që këto dy profesione janë ndarë. Kjo për vetë faktin se një skenografi mund të kishte 50 kostumografi, pasi skenat në opera janë masive dhe brenda një opere me të njëjtën skenografi mund të hynin shumë këngëtarë apo balerinë etj.
Kush ka qenë skenografia e parë?
Jetën e tij artistike si skenograf dhe kostumograf babai e ka filluar me operën “Halili dhe Hajrija” kjo pjesë është dhe baleti i parë shqiptar. Ishte viti 1964 kur u vu në skenë kjo vepër. Më pas ka vënë “Rigoleto” dhe të gjithë kryeveprat botërore të Operës. Në vitin 2004 janë rivënë disa opera të vitit 1964 ku skenografia ishte e babait tim. Të gjitha këto kanë qenë motive krenarie për mua. P.sh sërishmi në 2003 i jam rikthyer unë “Halili dhe Hajrija” me atë skenografi që ishte tipike dhe tepër korrekte duke i rezistuar kohës.
Ju keni mbaruar për skenografi?
Jo unë kam mbaruar për muzikë dhe jam inspektor skene, pra përgjigjem për gjithë skenën para dhe gjatë shfaqjes në këtë kuptim kaloj në duar të gjitha skenografitë dhe kostumografitë. Unë drejtoj aktualisht të gjitha shfaqjet.
Çfarë të veçante ke parë në punën e babait që nuk mundet ta sjellësh si risi tek lexuesi?
Babai ka qenë tepër i lidhur me punën, harrohej në skenë, ka bërë ato vepra që bota i mban si ajka e të gjitha operave, por mbi të gjitha skenografitë e tij i kanë rezistuar çdo kohe dhe sot pas viteve, 1971, 1983 gjallojnë me po atë frymëmarrje dhe elegancë si dhe para 31 apo 42 vjetësh. La Bohème është rasti unikal i përcjelljes së një skenografie pas kaq e kaq vitesh por me këngëtarë të tjerë.
Miqtë e ngushtë të babait tuaj kush kanë qenë?
Së pari Gaqo Çako, Luigj Gurakuqi, Panajt Kanaçi, Agron Aliaj, Besim Zekthi etj.
Ka vlerësime të babait?
Babai ka shumë çmime kombëtare në skenografi por edhe në pikturë. Ai ka qenë dhe një piktor i mirë. Por edhe në kostumografi.
Por babai im ka qenë i veçantë, ai në një skenografi qëndronte deri në vendosjen e gozhdës së fundit në skenë. Nuk e linte në dorë të të tjerëve.(Ne Foto: Zhizel, vene ne skene nga Agron Aliaj.Skena dhe kostumet e shfaqjes që ka lënë gjurmë në shumë skena të botës ishin te mjeshtrit Shaban Hysa.

Muzika është jeta ime!

by

“Ende i kam të freskëta kujtimet e fëmijërisë e të rinisë për Prizrenin tim të dashur, të cilit ia kam kushtuar këngën time më të bukur: “Zambaku i Prizrenit” /
(Intervistë e Rajmonda Moisiut me kompozitorin e njohur prof. dr. sc. Akil Mark Koci)
Bisedoi:Raimonda MOISIU/
Prof. Dr. Sc. Akil Mark Koci, kompozitor dhe muzikolog, njëri ndër kompozitorët e parë që në veprat e veta përdori muzikën avangarde – atonale, i cili ndikoi shumë me shkrime, dhe me veprat e veta në rritjen e vetëdijes artistike të krijuesve shqiptarë, veçanërisht në tri dekadat e fundit, duke na sjellë vepra me tendenca të reja kompozimi dhe duke e plotësuar literaturën muzikore shqiptare dhe çka është më e rëndësishmja, ka ndikuar edhe në kultivimin e shijes së publikut. Ky krijues, deri më sot, edhe pse i ka 79 vjet jete, është në proces të realizimit të veprave të reja muzikore.
Kompozitori dhe muzikologu, z. Koci, që nga viti 1993 jeton dhe vepron në Londër, në Mbretërinë e Bashkuar, edhe pse në moshën e tretë, është mjaft aktiv në krijimtari. Me këtë krijues të njohur biseduam rreth jetës dhe krijimtarisë së tij, përherë aktive dhe të frytshme .
-Profesor Koci ju jeni një nga kompozitorët dhe muzikologët më të shquar të botës shqiptare. Sivjet kremtoni 79-vjetorin e lindjes dhe 56-vjetorin e krijimtarisë e të kompozimit të parë “Maca e vogël”, për korin e fëmijëve, kur edhe u ekzekutua dhe u botua. Kur e keni kuptuar se muzika është jeta juaj?
-Para se të përgjigjem në pyetjet tuaja, e nderuara Raimonda, le të më lejohet të them se po kënaqem me aktivitetin tuaj dhe gëzohem për punën që e bëni në të mirë të kombit, i cili, në këto kohëra të vështira, ka nevojë për të tilla siç jeni ju. Aktiviteti juaj i madh në lëmin e kulturës dhe të artit ndriçon kontributin që po i jepet zhvillimit dhe ruajtjes së pasurisë së mëdha që ka kombi ynë, shtimit të vlerave të tij shpirtërore dhe artistike. Ju falënderoj për ftesën që më bëtë për intervistën dhe do të mundohem të jap përgjigje në lidhje me pyetjet tuaja. Të falënderoj për respektin dhe fjalët e thëna për krijimtarinë time. Jam njëri prej shumë krijuesve që ka kombi ynë në dy shtetet tona dhe e artistëve të shumtë që jetojnë dhe veprojnë në diasporë. Ndaj, ne si krijues që veprojmë nën qiellin e huaj, jemi të detyruar t’i dëshmojmë vlerat me punë, jo vetëm veten si krijues, por edhe kombin të cilit i përkasim.
Rrjedh nga një familje Prizrenase dhe jam edukuar nga një babë (Marku) me tipare të forta autoritare me hierarki familjare-traditë shqiptare, i cili ka qenë i zellshëm në punë me sjellje të admirueshme në shoqëri dhe njohës i mirë i disa gjuhëve.
Këto aftësi e ndihmuan atë të punonte me shumë përkushtim nga vitet e dhjeta të shekullit të kaluar (1910), si përkthyes në Konsullatën e Austrisë në Prizren. Përkushtimi i tij ndaj traditës dhe edukatës së shëndoshë familjare ishte i madh dhe ai bashkë me nënën time, Paulinën (Tinën), e cila ishte një amvise e mirë, nënë e përkushtuar, me virtyte të larta kombëtare dhe krishtere e devotshme, na edukuan ne 12 fëmijëve, sa kishin lindur nga këta dy prindër. Pra, kam marrë edukatë nga prindërit e ndershëm, të cilët jo vetëm na flisnin bukur dhe qartë, por edhe kërkonin nga ne të thoshim vetëm të vërtetën, pa hipokrizi, të qëndronim larg intrigave, të kishim shpirt të pastër e të lirë dhe të mos harronim për asnjë çast identitetin tonë kombëtar në ato kohë të vështira për popullin tonë (Prej vitit 1938-41 kemi jetuar në Shkup). Pra, ndikimi i tyre ishte një frymëzim për aspiratat e larta arsimore dhe edukative për të ardhmen tonë… Kontaktet e para me muzikën artistike i pata që në fëmijëri. Aty nga mosha 10-vjeçare kam kënduar në korin e Konkatedrales së Prizrenit, të cilin e udhëhiqnin motra Angjelina dhe motra Ana; aty kam ndier kënaqësinë e muzikës dhe gjithnjë kam menduar se një ditë muzika do të jetë profesioni im jetësor, sepse për të parën herë kam ra në kontakt me veprat e kompozitorëve si janë Hajni, Moxarti, Bethoveni dhe të tjerët. Pra, falë kësaj edukate, muzika vlonte në ëndrrat e mia dhe kështu u orientova që profesioni im jetësor të jetë – muzika.
-Keni studiuar në Prizren, Prishtinë dhe keni vijuar më tej studimet për muzikë në Sarajevë. Si do t’i krahasonit këto tri eksperienca të jetës suaj?
-Me ju thanë të drejtën, edhe pse jam në moshën e tretë, dëshiroj ta theksoj këtë, sepse thonë: rinia bukuria, kurse pleqëri është kryevepër, dhe ende i kam të freskëta kujtimet e fëmijërisë dhe të rinisë në Prizrenin tim të bukur, të cilit ia kam kushtuar këngën time më të bukur “Zambaku i Prizrenit”, këngë që është bërë sinonim jo vetëm i krijimtarisë sime, por edhe koncept i bukurisë, e bukuria është ndër më të vështirat e të gjitha estetikave të lashta, moderne dhe bashkëkohore, sepse ajo është cilësi estetike për Platonin; dhe e bukura ka qenë formulë e shkëlqimit të së vërtetës. Në Prizren kam kryer shkollën fillore, gjimnazin deri në vitin e katërt, kurse gjysmë matura ka qenë me tri vjet, por unë e vazhdova, kreva vitin e katërt dhe u regjistrova në vitin e pestë dhe, aty kah gjysma e vitit, vendosa të çregjistrohem dhe të shkoj në shkollën e mesme muzikore, sepse shihja se nuk kisha zgjedhur orientimin tim, dhe se për mua muzika ishte jeta ime. U lajmërova dhe më pranoi drejtori kompozitori ynë i parë në Kosovë, Lorenc Antoni, pas një provimi pranues. Atëherë kuptova se e kisha gjetur drejtimin tim të jetës. Dhe mu atëherë kompozova këngën e parë “Maca e vogël”, e cila edhe m’u ekzekutua nga kori i shkollës muzikore, ku këndoja edhe unë bashkë me kolegët e mi. Kjo ishte kënaqësi e pa përshkruar, kurse kjo këngë e kompozuar edhe u botua. Dhe, po e them edhe një herë, se ishte kënaqësi e pa përshkruar kur kolegët, në fakt kori i shkollës, e ekzekutoi kompozimin tim të parë!
-Si i çmoni disa nga konceptet e kulturës suaj muzikore si: kompozimi, muzikë dhome, muzikë baleti dhe operistike, violinë dhe orkestër dhe organizator i koncerteve recitale, apo muzikologji? Cila është tema juaj e preferuar dhe pse?
Kam bërë shumë kompozime që nga këngët për fëmijë e deri te veprat skenike siç është baleti. Nga sa kam krijuar deri tash del se më së shumti kam 5 balete, pra, krijime skenike dhe muzikë kamertale. Dua të theksoj se e kam shkruar baletin e parë në Kosovë me titull “Sokoli e Mirusha”, luajtur nga Ansambli i baletit të Prishtinës dhe nga Ansambli i baletit të Sarajevës, dhe kjo është vepra e parë skenike duke përfshirë edhe teatrin që është luajtur dhe vendosur në skenë jashtë Kosovës nga autorë kosovarë në kohën e ish- Jugosllavisë. Pra, ishte një nder dhe krijim, se isha krijuesi i parë shqiptar nga Kosova që m’u luajt vepra nga një ansambël i huaj jashtë Kosovës. Dua të theksoj se kjo vepër u luajt edhe në Bienalen e muzikës moderne nga Ansambli i baletit të Prishtinës në Bienalen e Lubjanës.
Në krijimtarinë time nuk bëj ndonjë veçim, por kur kompozoj, vendos se për çfarë lloj ansambli kompozoj; pra nuk e veçoj asnjë formë muzikore. Edhe në tema të caktuara nuk përqendrohem, por bazohem në tekstin, në karakterin dhe në përmbajtjen e saj. Duhet të theksoj se burimet e zhvillimit të muzikës serioze shqiptare në Kosovë i gjejmë, fillimisht, në qytetin tim të lindjes – në Prizren, mu në kishën katolike të Prizrenit “Zoja Ndihmëtare”, pastaj në vitin 1948 hapja e shkollës së parë muzikore, shoqëria kulturore-artistike “Agimi” dhe radiostacioni i parë Radio-Prizreni si inklinacion edhe shkolla e parë e ulët muzikore e më vonë edhe shkolla e mesme muzikore… Kam kompozuar gati në të gjitha format muzikore duke filluar që nga këngët korale për fëmijë e deri te baleti si forma më e madhe muzikore.
-Muzikantët e mëdhenj të së kaluarës kanë theksuar se që të “piqen” artistikisht krijuesit e rinj, është e nevojshme të lexojnë diçka rreth tyre dhe rreth aktivitetit të tyre? Ju e përfillni këtë mendim në krijimtarinë tuaj?
Çdo krijues duhet të përcjellë rrjedhat e artit me të cilin merret, e, pra, është e domosdoshme të ecësh me kohën, edhe pse duhet pasur kujdes, sepse krijimtaria nuk varet nga ecuritë e larushisë së artit, por duhet ndjekur thelbin e tij. Kështu, bie fjala, edhe me vizitën e shumë manifestimeve, me specializimet e shumta në botën e jashtme, kam kuptuar se nuk bën të jesh jashtë ngjarjeve, jashtë kohës dhe vendosa të ecësh rrjedhave të muzikës aktuale botërore dhe jam i pari, ose ndër të parët, që i kam sjellë në Kosovë në veprat e mia, trendët e muzikës bashkëkohore, kurse krijimet e mia në muzikën atonale janë veprat e para në krijimtarinë e gjithëmbarshme shqiptare.
-Ju kanë quajtur promotor i jetës muzikore dhe bashkërendues i shumë manifestimeve muzikore në Kosovë e Shqipëri dhe një ndër themeluesit e Shoqatës së Kompozitorëve, Pedagogëve dhe Artistëve të Muzikës, Akordet e Kosovës, Skenën muzikore, Ditët e muzikës Kosovare, Shoqatën e Muzikologëve të Kosovës, Institutin e Etnomuzikologjisë Shqiptare e tjera? A mund të na përshkruani momente nga evenimentet mbresëlënëse artistike që ju keni organizuar? Dhe, si jeni ndjerë që keni realizuar suksese të tilla?

Kemi pasur fatin që gjenerata jonë e parë të merret edhe me organizimin e jetës muzikore. Kështu unë me kolegët kemi formuar shumë manifestime, festivale, koncerte dhe evenimente të ndryshme muzikore. Po përmend vetëm disa: Akordet e Kosovë, Festivalin e solistëve dhe të koreve, Ditët e Muzikës Kosovare, Skena muzikore, Festivalin e koreve të pionierëve e të rriturve, lokale dhe krahinore. Në fakt, ajo ka qenë edhe fatkeqësia jonë, sepse me to duhet të merren ekipe të tëra, kurse për një krijues ajo është humbje kohe. E, tash kur ka 23 vjet që jetoj në Mbretërinë e Bashkuar, shoh se asnjë krijues nuk merret me punë organizuese. Mund të jetë ndonjë kompozitor kryetar nderi, por organizator jo, sepse ekzistojnë ekipe të veçanta kurse për krijuesin e mirëfilltë është humbje kohë dhe është punë që nuk i shkon përdore krijuesit. Megjithatë, ne kemi bërë një punë të madhe në afirmimin, në krijimin dhe në prezantimin e muzikës sonë të kultivuar jo vetëm në Kosovë dhe Shqipëri, por edhe në botën e jashtme. Kështu veprat e mia janë ekzekutuar në mbi 70 shtete, po ashtu edhe veprat e kolegëve janë ekzekutuar në shumë manifestime botërore. Duhet të përmend se Filigranët II janë ekzekutuar në Bienalen e muzikës avangarde në Paris, kurse, siç e cekët më lart, baleti “Sokoli e Mirusha”, që është baleti i parë në Kosovë, është vënë në skenën e Teatrit Kombëtar të Sarajevës si vepër e parë e një krijuesi shqiptar duke përfshirë edhe dramën dhe format e tjera. Pra, është vepra e parë, në përgjithësi, që është luajtur nga një ansambël i huaj jashtë Kosovës.
-Po, si dirigjent me Orkestrën Simfonike keni punuar, në rast se po, kur e si ndodhi kjo?
Mjerisht asnjëherë dirigjuar, pos që gjatë studimeve kam punuar në Sarajevë si mësimdhënës i lëndës së muzikës, ku kam pasur obligim për të përgatitur korin e fëmijëve pranë shkollës ku punoja. Kjo më ka ndodhur edhe pasi u diplomova dhe fillova punën si kryeredaktor i programit muzikor dhe formove korin e parë të fëmijëve pranë Radio-Prishtinës në vitin 1962
-Ju gjithashtu keni dhënë koncerte në Evropë?
Jo, asnjëherë nuk kam dhënë koncerte, do të thotë nuk kam dirigjuar me ansamble; janë ekzekutuar veprat e mia në 70 shtete qofshin përmes radios, televizionit, koncerteve live nëpër festivale, bienale, por me dirigjue – asnjëherë nuk kam dirigjue!
-Kush janë disa nga kompozitorët e mëdhenj nga Epoka e Artit të muzikës botërore, në regjistrimet e të cilëve ju gjeni veten?
Janë të shumtë, kryesisht kompozitorët e shekullit të kaluar.
-Mekanizmi juaj kompozues është mbresëlënës. Në çfarë moshe keni filluar të mendoni në lidhje me teknikën, si ta përmirësoni atë dhe cili nga këta mekanizma në kulturën tuaj muzikore është më i vështirë për ju?
-Si ta përcaktoj këtë moment, por kthesa ime ka qenë pasi vizitova disa nga festivalet në botën e jashtme: Bienalen e Zagrebit, të Parisit, të Varshaves, të Opatisë Donaushingen e shumë e shumë të tjera nepër botë, pra edhe si pjesëmarrës dhe vendosa që të kompozoja në frymën e muzikës bashkëkohore, ndaj edhe veprat e mia u ekzekutuan në shumë manifestime të tilla.

-Dhe gjatë kësaj karriere mbresëlënëse, a jeni ndjerë ndonjëherë nervoz apo i lodhur… Një nga aspektet më interesante të punës suaj duhet të ketë qenë, me siguri, sfida e koordinuar me instrumentistët. Cili është sekreti i komunikimit të ideve tuaja me ta në një vepër muzikore?

T’ju them të drejtën nervoz jo, sepse punoj me dëshirë, por më lodhin dhe më bëjnë nervoz çështje të tjera, si, bie fjala, kur dimë se muzika si art ka luajtur një rol të madh në çdo shoqëri, pastaj në edukimin e brezave, por tani e ka humbur primatin, nuk e ka atë rol që kishte dikur; mësohet në shkolla sa për të thënë se e kemi lëndën e muzikës. Nuk ka veprimtari siç kanë qenë dikur koret, grupet e këngëtarëve, solistët, orkestrat që organizonin gara dhe manifestime të llojeve të ndryshme. Tash muzika në vend që të luajë rolin edukues, është shndërruar në biznes. Pra, konstatoj se muzika si e tillë, ia humb shijen receptuesit, e lëre më të edukojë, siç ka qenë dikur. Aspak më e mirë nuk është gjendja në Shqipëri. Po të ishin gjallë mendjet e ndritura, të cilat nuk i kanë munguar kombit tonë gjatë shekujve, padyshim do të habiteshin me të tilla marifete. Kompozitori dhe pianisti Xhorxh Enesku ka thënë: ”Muzika nuk buron nga asgjë… ose në qoftë se të kënaq shpjegimi, buron nga ndjenjat… Harmonitë, thellësitë e gjërave, janë jashtë analizës… Muzika është shprehje e pastër e një gjendjeje shpirtërore”. Ja, pra, kur t’i analizojmë këto thënie, do të shohim se sot s’kemi si të pajtohemi me gjendjen e mjerë që e kemi në këtë fushë.
Sa për sekretin e komunikimit – nuk komunikoj shumë, por punoj shumë, sepse gjithnjë kam besuar, besoj e do të besoj dhe do të punoj për të mirën e muzikës kombëtare, që është dhe ka qenë motoja e krijimtarisë së kompozitorëve tanë. Sido që të jetë ne nuk kemi ndonjë traditë të madhe, siç kanë popujt e tjerë në lëmin e muzikës së kultivuar. Për 60 vjetët e fundit është krijuar një fond i mirë i muzikës kombëtare, por, mjerisht, ende vazhdon ai avazi vjetër komunist në Shqipëri se nuk kemi koncerte të përbashkëta dhe krijimtaria e gjithëmbarshme e të dy shteteve nuk konsiderohet si muzikë dhe krijimtari shqiptare, por si muzikë e Kosovës dhe e Shqipërisë!
-Shpesh ju ka rastisur të bashkëpunoni e të bëni prova, kur janë ekzekutuar veprat tuaja, me artistë që nuk i keni njohur apo nuk keni dëgjuar më parë për ta. Si arrini ju të frymëzoheni me ndjenjën e “esprit de corps”?

Po, para 30 vjetëve kur më janë ekzekutuar veprat e mia në Këln, Shtutgard, Nju York,Opati, Zagreb, Beograd, Sarajevë…, nuk zinin besë se jam shqiptar nga Kosova, sepse kam një shprehje muzikore që dallonte nga kolegët e mi kosovarë dhe kam bërë një kthesë me të cilën janë befasuar edhe ata, por që nuk jam larguar nga prirjet avangarde, edhe pse ky nocion nuk ekziston, sepse është tejkaluar ai, por tani ekziston post modernia që bashkë dyzon të gjitha shprehjet, pra, ka një pluralizëm shprehjesh dhe mendimesh në krijimtari. Para ca kohe m’u ekzekutua një vepër në Londër dhe duke dëgjuar në prova veprën time, njëri prej kompozitorëve të njohur anglezë i thotë djalit tim, Arbrit, po babai yt para 30 vjetësh paska kompozuar më mirë se ne tani!
-Dua t’ju pyes se në ç’raport ka qëndruar folklori me rrjedhat e reja që janë në krijimtarinë botërore, kur dihet se folklori ynë, shqiptar, është mjaft i begatshëm?
Folklori duhet të jetë nxitje, preokupim, por jo dogmë, ligj, domosdoshmëri, sepse citimi i temave muzikore të huazuara nga folklori, krijon një ilaritet që nuk është në të mirën e folklorit, e as të krijuesit. Kanë kaluar ato kohëra kur folklori përfaqësonte frymën e një populli, sepse po të bazohemi vetëm në të, ku mbetet roli i krijuesit, ku është imagjinata e tij! Nga ana tjetër, nuk do të largohemi nga tabani kombëtar në aspektin e tingëllimës popullore, as kur të citojmë dhe të marrim tema popullore, por duhet të kem një qasje tjetër!
– Ju jeni ndër kompozitorët më të njohur shqiptarë: si e vlerësoni muzikën tonë?
Ju falënderoj për kompliment! Kam kolegë që janë, po ashtu, të çmuar dhe cilësorë. Sa i përket muzikës klasike, kemi mjaft vepra cilësore, si në Kosovë, ashtu edhe në Shqipëri, por kemi edhe krijime “të dyshimta”, që e zhvlerësojnë krijimtarinë e mirëfilltë muzikore, pra si i thonë “muzikë tallave”, që nuk bëjnë gjë tjetër por turpërojnë kombin, madje, çka është më interesante, sot “tallavat” emetohen më shumë se muzika e krijuar nga krijuesit tanë në radio dhe televizion – pa kurrfarë kriteri!
-Ç’mund të na thoni në lidhje me kulturën muzikore dhe atmosferën artistike në Shqipëri? Po në vende të Europës si në Kroaci, në Britani të Madhe deri në SHBA – në Nju – York? Ҫfarë do të dëshironit të kishte bota shqiptare nga kultura muzikore e këtyre vendeve?
Një edukatë më të madhe muzikore në aspektin estetik, sepse kemi forca dhe krijues që ekzekutohen në manifestime prestigjioze në mbarë botën.
-Vërejmë fenomene të shëmtuara sot në muzikën shqiptare – si plagjiatura, deformim muzikor dhe komercializim që po zvetënojnë muzikën e mirëfilltë shqiptare dhe muzikën popullore. Liria që synojmë shpesh duket si e çoroditur. Si mund të ndihmojë shoqëria shqiptare që t’i zhdukë këto fenomene të shëmtuara?
Po ç’të them tjetër pos të kultivojë vlerat e mirëfillta e të qëndrueshme të etnosit kombëtar – ta përfillë vlerën dhe artistiken, dhe ta luftojë mediokritetin!
-Sipas mendimit tuaj, çfarë është qëllimi maksimal i artit?
Kompozitori i njohur Igor Stravinski ka thënë: ”Dua të dëgjoj muzikë të mirë, sepse ajo është vlera më e madhe e artit muzikor, pra muzika e mirë ka kuptim të gjerë dhe secili duhet ta zgjedhë atë sipas kritereve estetike.
-Çfarë ju pëlqen dhe çfarë nuk ju pëlqen në punën tuaj?
Kjo është relative. Më pëlqen kur realizoj ndonjë vepër të mirë, edhe pse tani jam koncentruar në shkrime, kam botuar mbi 15 libra dhe, natyrisht, kam bërë edhe mjaft kompozime; nuk më pëlqen kur çmohen nga “muzikologët” krijuesit e dobët, që e shkatërruan, në emër të së resë, muzikën dhe krijimtarinë muzikore!
-Cili është ndryshimi, ndaj të cilit kemi nevojë, qoftë si individë qoftë si shoqëri njerëzore?
Ndryshimet janë të shumta duke filluar që nga edukata muzikore, që është larg së vërtetës e deri te prezantimi i veprave të dobëta si “krijime” muzikore, të cilave duhet t’u thuhet njëherë stop, porse kjo gjë është jashtë kompetencave tona, sepse ato “krijime” i udhëheqin ata që më së paku ia duan të mirën artit tonë muzikor – e kam fjalën për turbo-folkun dhe disa këngë të muzikës së lehtë.
-A po punoni në ndonjë projekt tash për tash? Bën ta thoni këtë shtruar para opinionit?
Po, si jo, artisti kurrë nuk pushon së punuari dhe ai del në pension vetëm kur shkon në amshim! Kam ca punime dhe porosi të kompozimeve këtu në Londër dhe në Zagreb, kurse edhe në Kosovë, edhe në Shqipëri, si duket, më kanë harruar dhe as nuk më informojnë për festivalet që mbahen në këto dy shtete!
-Kur jeni ndier krenarë për punën tuaj? Dhe pse?
Kur Orkestra simfonike e Radio Lubjanës, me dirigjentin e njohur Samo Hubad, ma ka ekzekutuar një vepër simfonike; kur e kam pasur premierën e baletit të parë në Kosovë “Sokoli dhe Mirusha”; kur kam zënë vendin e 6 në Bienalen e Parisit ndër më shumë se 200 kompozimeve; dhe kur Ansambli Accezantes nga Zagrebi ma ka ekzekutuar kompozimin Superstrukturat në më shumë se 30 koncerte anembanë botës.
-Sa ju mbështet familja në karrierën tuaj artistike?
Pa mbështetjen e saj asnjë krijues s’mund të bëjë gjë! Sidomos kam pasur mbështetjen nga bashkëshortja ime e ndjerë, soliste e muzikës popullore, Xhejlane Broqi, e cila më ka përkrahur dhe ka qenë frymëzim imi. Në atë kohë, derisa ishte gjallë, kam kompozuar 5 balete, mjaft vepra simfonike dhe shumë vepra muzikore, që janë ekzekutuar në 70 shtete, qoftë në koncerte live, qoftë përmes radios dhe televizionit. Pra koha kur ishte ajo gjallë, ka qenë koha më produktive në lëmin e krijimtarisë muzikore, kurse tani merrem me shkrime muzikologjie. Dhe, prapë po e theksoj, kam arritur të botoj mbi 15 libra!
-Mesazhi juaj për talentet e reja?
Punë dhe vetëm punë!
Kanë thënë për prof. Akil Kocin…
Shumë kanë thënë dhe janë shkruar për krijimtarinë time, por mendoj se nuk është vendi t’i ceki këtu; po të bëja një gjë të tillë do të ishte jo modesti, por që të gjitha ato ekzistojnë në 15 librat e mi të botuar!
Ju falem nderit!
Bisedoi: Raimonda MOISIU

AVOKATI SHQIPTAR QË KTHEU NË MULTIMILIONERË DY FËMIJË SHQIPTARË NË NEW YORK

by

ZYRA JURIDIKE E AVOKATIT YLBER DAUTIKa SHËNUAR REKORD NË NJU JORK/
* Verdict Search Report & New York Law Journal”, publikuan me 23 Dhjetor 2013 se Zyra Juridike e Av. Ylber Dauti, është e para në shtetin e Nju Jork-ut, që fiton dy vjet radhazi shumën më të madhe në kategorinë”Premises Liability”./
* Shuma e madhe e dëmshpërblimit e fituar nga Av. Dauti në favor të klientëve-dy fëmijëve shqiptarë,- shokoi gjykatësen, që nuk e firmosi vendimin për dy javë./
* Shuma e fituar nga Av. Dauti, për një klient shqiptar më 2013 është përfshirë në listën e “25 shpërblimeve më të mëdha në shtetin e Nju Jork-ut për të gjitha kategoritë Ligjore”
* Një batutë e Av. Dauti me George Sorosin për të kapërcyer një situatë të sikletshme/
* Karriera akademike: Avokati Dauti i përzgjedhur për të dhënë leksione në Amerikë dhe Europë./
NGA DALIP GRECA/
Avokati Ylber Dauti është një ndër të përzgjedhurit e komisionit seleksionues për Albanian American Success Stories, që organizohet me 3 maj në Battery Gardens, në qytetin e New Yorkut. Natyrisht se kjo përzgjedhje është mëse e merituar. Ylber Dauti është ndër avokatët e rinjë shqiptarë më të suksesshëm në Amerikë dhe Europë. Emri i tij ndeshet shpesh në median amerikane dhe shqiptare.Jo rrallë është përzgjedhur nga “Verdict Search Report & New York Law Journal” për rekordet e shkëlqyera. Avokati Dauti i ka të shumta rastet e fitoreve të çështjeve juridike një ose disa milionëshe, prandaj është klasifikuar si “Avokati milioner”.
Sa herë kam trokitur në studion Ligjore të avokatit Dauti, kam gjetur gjithmonë informacione të reja për betejat juridike të zhvilluara në gjykatat amerikane apo europiane. Në rekordet e fitoreve të tij janë regjistruara çështje të bujshme që kanë diktuar deri në ndryshim të ligjeve të Shtetit. Po cilat janë fitoret më të reja të avokatit? Në këtë artikull do të njiheni me: fitoren me shtatë shifra me një klient shqiptar para pak javësh, fitoren e një çeshtjeje delikate me dy fëmijë shqiptarë, të cilët kur të rriten do ta shohin veten se janë multimilionerë; fitorja maksimale me një klient amerikan, që u bë “milioner”, përfshirja më e fundit në “Verdict Search Report and New York Law Journal”, takimi me Geroge Soros, ku ai u përzgjodh për t’i dorëzuar një çmim special. Si është ndjerë avokati kur ka humbur betejën e parë gjyqësore para dhejtë vitesh? Çfarë emocionesh përjeton ai pas një beteje të zgjatur juridike? Përse e ka moto dhe përse ua rekomandon klientëve të vet thënien e Mark Twain, të cilën e ka të vendosur në një vend të dukshëm të zyrës së tij?: “Gjithmonë trego të vërtetën pasi kështu nuk do të harrosh se çfarë ke thënë.”!?
E reja më e fundit nga zyra juridike e avokatit shqiptar, The Dauti Law, PC, është një gjyq që përfundoi para pak javësh në Nju-Jork. Klienti i tij ishte një shqiptar i lindur dhe i rritur në Amerikë. Avokati më tregon se përzgjedhja e Jurisë pati një rastësi; një nga emrat e përzgjedhur qëlloi të ishte shqiptar, i ardhur në SHBA 20 vitet e fundit. Në periudhën dhjetëvjeçare që zhvillon gjyqe në Nju Jork, avokatit nuk i kishte qëlluar që të përzgjidhte asnjë shqiptar. Kjo rastësi e gëzoi, pasi mendoi se ai vetë si avokat shqiptar dhe klienti i tij shqiptar, do të ndjeheshin mirë, nga që do të krijohej një afrimitet, por ndjesia u shua shpejt; shqiptari i përzgjedhur u dorëhoq për shkak të anglishtes jo të mirë. Gjithësesi gjyqi vazhdoi me një përzgjedhje tjetër dhe çështja përfundoi pozitivisht. Shqiptari doli i kënaqur nga mbrojtja prej avokatit Dauti, jo vetëm prej shumës me shtatë shifra të dëmshpërblimit që fitoi, por edhe prej profesionalizmit dhe etikës së avokatit.
Para disa kohësh, në Janar 2014, një klient i avokatit Dauti botoi në gazetën“Dielli” një falenderim publik për mbrojtjen e shkëlqyer që ai u pat bërë dy fëmijëve të aksidentuar. Ia citova avokatit një shprehje të atit të fëmijëve, i cili i shkruante Diellit:” Kur të rriten dy fëmijët e mi do ta kuptojnë se secili prej tyre është multimilioner në saj të aftësive të një avokatit shqiptaro-amerikan,Ylber Dauti. Faleminderit avokat!”
I kërkoj më shumë detaje rreth atij gjyqi. Isha kurreshtar edhe për reagimin e gjyqtares, e cila në prani të përkthyesit shqiptar, kishte shfaqë habinë e shumës së dëmshpërblimit të kërkuar nga avokati.
Dauti i përgjigjet intersimit: Kjo ishte një çeshtje, sa interesante, aq dhe e vshtirë, pasi fëmijët kishin pësuar një aksident dhe askush nuk kishte parë se si kishte ndodhur aksidenti. Ata ishin shumë të vegjël dhe nuk mund të dëshmonin dhe shpjegonin se çfarë u kishte ndodhur. Pala e paditur pretendonte se mbrojtja nuk ishte në gjendje të provonte se ata ishin fajtorë për aksidentin pasi mungonin dëshmitë reale për mënyrën se si kishte ndodhur aksidenti.
Avokati Dauti punoi fort në mbrojtje të fëmijëve. Netë, javë e muaj shqetësime derisa ia doli; provoi në mënyrë të besueshme se pala tjetër ishte fajtore për aksidentin. Krahas provave të tjera, ai arriti ta bindë palën kundërshtare edhe përmes dëshmisë së dy ekspertëve: një psikologu fëmijësh dhe një inxhinieri civil. Shuma e dëmshpërblimit shokoi gjykatësen e çeshtjes,që u shpreh se “kurrë nuk kishte parë apo dëgjuar që një shumë kaq e madhe të jepej në një çeshtje si kjo, pasi – sipas saj – dëmtimet ishin fare të vogla.”
Gjyqtarja filimisht refuzoi të firmoste vendimin gjyqësor për Shumën e dëmshpërblimit dhe refuzimi i saj ishte i paprecedent. Në çeshtjet kur bëhet fjalë për dëmshpërblim fëmijësh që janë të pazotë të mbrojnë interesat e tyre, në bazë të ligjit, kërkohet gjithmonë përfshirja e Gjykatës për t’u siguruar që interesat e fëmijëve të mbrohen në mënyrë të kënaqshme dhe ndodh shpesh që Gjykata të ndërhyjë dhe të kërkojë nga pala tjetër të rrisë vlerën e dëmshpërblimit. Por në këtë rast po ndodhte e kundërta: Gjykatësja, Sharon Aarons, pretendonte se shuma ishte tepër e madhe dhe e pa justifikueshme. Por avokati nuk u tërhoq. Ai ishte i bindur se në fund ajo nuk mund të ulte masën e dëmshpërblimit pasi një veprim i tillë do të ishte kapërcim kompetencash dhe abuzim i pushtetit nga ana e saj. Ia bëri gjykatëses të qartë mendimin e tij duke i thënë se veprimi i saj nuk është parë apo dëgjuar kurrë më parë, jo vetëm në Nju Jork, por as në tërë Amerikën.
E pyes avokatin: Po nëse ajo nuk hiqte dorë nga këmbëngulja e saj për uljen e dëmshpërblimit, çfarë do të ndodhte?
Avokati duket tepër i sigurtë në arsyetimin e tij: Në rast se ajo do të ulte masën e dëmshpërblimit, atëherë,isha i sigurtë që Gjykata e Apelit do të rrëzonte vendimin e saj dhe ajo do përmendej për keq në faqet e para të të gjitha gazetave dhe revistave juridike në Amerikë. Përfundimish, pas një hezitimi prej rreth dy javësh, ajo u “dorëzua” dhe ra dakort të firmosi vendimin.
Sa ishte shuma e dëmshpërblimit? Avokati nuk jep shifra, por mjaftohet me përsëritjen e asaj çfarë kanë shkruar në letrën e falenderimit publik botuar në Dielli:“se kur fëmijët të rriten do ta kuptojnë se do të jenë multimilionerë….”. Veçse do të doja të shtoja, thotë avokati, “sidomos njëri prej tyre, do të ketë një shumë prej disa-milionësh, që ndoshta nuk ka nevojë të punojë fare në jetën e tij – kuptohet, në qoftë se ai dëshiron të mos punojë, por unë nuk do t’ia sugjeroja një gjë të tillë aspak.”
I përmend avokatit edhe një falenderim tjetër publik për Zyrën e tij nga klienti amerikan, Joseph Kramer, publikuar nga Dielli në Shkurt të vitit 2013. Bëhej fjalë për shperblimin më të madh gjyqësor për vitin 2012 në Shtetin e Nju-Jork-ut në kategorinë “Premises liability accidents’, siç shkruante gazeta New York Law Journal/ Verdict Search, publikuar në 19 dhjetor 2012.
Pas këmbënguljes time avokati sqaron se çështja në vetvete nuk kishte ndonjë gjë të veçantë përveç shumës së madhe të dëmshpërblimit, që iu dha klientit të tij. Por një gjë interesante kishte ndodhë në fund të çeshtjes. Këtë ia kishte treguar vetë klienti,z. Kramer. Ditën e mbylljes së çështjes, njëri nga avokatët e palës kundërshtare, James Cirrincione, i ishte afruar z. Kramer dhe i kishte thënë: “Urime, Z. Kramer. Ky është një shpërblim i padëgjuar dhe marramendës për një çështje si kjo – dhe unë të sugjeroj që t’i dërgosh një peticion Papës në Romë që të shënjëtërojë avokatin tënd, Z. Dauti! Z. Kramer, me të qeshur, ia kishte kthyer : “Në rast se Papa do shenjtëronte një avokat – Zoti do ta ndëshkonte, pasi asnjë avokat nuk e meriton shenjtërimin, sado i përkryer që të jetë.”
Dhe a e dini ç’ndodhi? Vetë avokati i palës kundërshtare, z. Cirrincione,i impresionuar me rezultatin, më vonë referoi një klientin e tij tek zyra e avokat Dautit dhe kërkoi që ai ta merrte përsipër mbrojtjen e çeshtjes së klientit të tij.
-Kjo më emocionoi, thotë Ylberi, pasi ai ma besoi një çështje të vetën. Mjafton të marrim në konsideratë faktin që z. Cirrincione është mbi 60 vjeç dhe ka punuar si avokat për rreth 40 vjet.
Sukseset e avokatit Ylber Dauti, shumat e mëdha të dëmshpërblimit dhe publiciteti ia kanë shtuar klientelën. A ndjehet i kënaqur që numëri i shqiptarëve është rritur dhe se ata përbëjnë më tepër se 50% të klientelës së zyrës.
Në bisedë me avokatin mëson se një betejë juridike mund të zgjasë me vite dhe séanca gjyqësore mund të zgjasë me javë të tëra…dhe në rast se palët nuk bien dakort përpara apo gjatë séancës gjyqësore atëherë Juria tërhiqet të marrë vendim në një dhomë tjetër. Ç’ndodh në raste të tilla?Procesi i pritjes së vendimit të Jurisë është një nga gjërat më të vështira sepse pas këtij momenti gjithçka është jashtë kontrollit të avokatit. Atij nuk i mbetet gjë tjetër veçse të presë, të lutet dhe të shpresojë. Jurisë mund t’i duhen orë apo edhe ditë për të marrë një vendim. Emocionet bëhen më të forta, koha kalon shumë ngadalë saqë minutat ndjehen si orë dhe orët- si ditë të tëra.
Po ç’është mbyllja me sukses e një beteje juridike?Para se t’i përgjigjet pyetjes, avokati duket i menduar, pastaj shton:- është një çlirim i papërshkrueshëm psikologjik dhe emocional. Është një kënaqësi e madhe kur puna kurorezohet me sukses dhe besimi i klientit tek avokati justifikohet. Në të njëtën kohë, në rast humbje, ndjenja që vjen pas është një torturë e vërtetë emocionale dhe psikologjike që zgjat shumë më tepër sesa ndjenja e fitores dhe që ndoshta nuk harrohet kurrë pasi gjithmonë do vazhdosh të analizosh strategjinë që ke ndjekur gjatë gjyqit dhe do mendosh se ku ke gabuar dhe çfarë do të kishte ndodhur sikur të kishe bërë diçka ndryshe…është një proces irracional vetëkritikues që ndoshta nuk përfundon kurrë.
Pyetja ime nëse ka ndodhur që të humbas ndonjë çështje, nuk e zë në befasi avokatin.
– Po, përgjigjet mendushëm,kam humbur betejën e parë gjyqësore. Edhe pse kanë kaluar mbi 10 vjet,ai mban mend çdo detaj të asaj çeshtje.Mund të ndodhë që përsëri ta provojë shijen e hidhur të humbjes, por betejë është, ka dy palë që përplasen, njëra do të fitojë, arsyeton Dauti.Ai mendon se humbja edhe pse e dhimbshme, është një e keqe e nevojshme pasi na kujton se jemi njerëzorë dhe jo hyjnorë dhe na bën që të ecim me përulësi me këmbë në tokë dhe jo të “fluturojmë” nga deliri i madhështisë.
Avokati Dauti, ka një sekret të fitoreve të veta në betejat juridike, respektimin absolut të së vërtetës. Mark Twain, krahas trashëgimisë si shkrimtar na ka lënë dhe një thesar me këshilla. Një ndër to, avokati e ka të shkruar në një pllakë dhe e ka vendosë në kënd të dukshëm të zyrës, që ta shohin dhe klientët. Këshilla është: “Gjithmonë trego të vërtetën pasi kështu nuk do të harrosh se çfarë ke thënë.” Për çështjet ligjore në të cilat është specialist, Dauti nuk i përzgjedh çështjet, nuk ka kriter refuzimi, përveç kriterit të së vërtetës. Në rast se klienti nuk ka “tendencën të harrojë” se çfarë ka thënë, atëherë ai është i gatshëm ta përfaqësojë.
Jo rrallë avokati shqiptar Ylber Dauti ka hyrë në rekordet e “Verdict Search Report and New York Law Journal”. Cila është arsyeja?
Ka qëlluar që çështja që ka mbrojtë ka qenë unike, siç ishte mbrojtja e një shqiptari nga Kosova, i cili një vit para aksidentimit, kishte marrë depërtim nga Amerika. Ligji i shtetit dhe ai federal binin në kundërshtim. Fitorja që arriti avokati qe e bujshme.Por ka ndodhë që të përfshihet aty nga që shumat e fituara përbënin lajm sensacional për komunitetin juridik, siç ishin shumat e mëdha të fituara në shtetin e Nju Jorkut për klientin amerikan në 2012 dhe klientin shqiptar në 2013 në kategorinë e “premises liability”. Verdict Search Report në bashkëpunim me New York Law Journal botuan më 23 Dhjetor 2013, listën e rezultateve të arritura në Nju Jork, rezultoi që për herë të parë në historinë e shtetit të Nju Jorkut, që kur ata filluan të publikojnë këto statistika, zyra e avokatit Dauti, ishte e para që kishte fituar për dy vjet radhazi shumën më të madhe në kategorinë e “premises liability”. Ka dhe një rekord tjetër: Shuma e fituar për klientin Shqiptar në vitin 2013, është përfshirë në listën e “25 Shpërblimeve më të mëdha të arritura në Shtetin e Nju-Jorkut në të gjitha kategoritë ligjore.”
Për avokatin Dauti, “sekreti” i fitoreve qëndron tek tri fjalë: Pasion, punë dhe fat! Njeriu duhet të ketë pasion për punën që bën se përndryshe nuk arrin të punojë aq sa duhet. Njeriu duhet të punojë shumë dhe të lerë sa më pak që është e mundur në duart e fatit. Por edhe pasi kemi punuar shumë dhe me pasion, duhet të shpresojmë dhe të lutemi që “era e fatit” të fryjë në drejtimin tonë – pasi në rast se fati nuk na ndihmon, ne mund të mos arrijmë çfarë dëshirojmë dhe meritojmë, ne fare mirë mund edhe të dështojmë në rast ai “fryn” kundra nesh.
Ylber Dauti është i pari avokat shqiptar, anëtar i përjetshëm i “Milion/Multimilion Dollar Advocates Forum” . Pyetjes sime nëse e ngacmon togfjalëshi ”avokat milioner”, ai i përgjigjet pozitivisht.Arsyet, më thotë, janë dy:e para, është e keqinterpretuar si shprehje pasi në të vërtetë të qenit i ashtuquajtur avokat milioner/multimilioner nuk do të thotë në vetvete se je avokat i zoti pasi ndodh jo rrallë që të kesh fatin të merresh me çeshtje me vlera milionshe dhe multi-milionshe – por kjo nuk do të thotë se je avokat i jashtëzakonshëm; thjesht faktet janë në favorin tënd. Së dyti, është shprehje e keqkuptuar, pasi ai është marrë me çeshtje me vlera milionëshe apo multimilionëshe – kjo nuk do të thotë aspak se ai vetë është milioner apo multimilioner. Edhe sikur të ishte kështu, shton; suksesi në përgjithësi, përfshirë edhe suksesin në profesionin juridik nuk mund dhe nuk duhet të matet kurrë me shuma parash. Ka njerëz shumë të zgjuar, të zotë dhe të sukseshëm, përfshirë këtu edhe avokatë shumë të zotë, që kanë dhënë kontribut të çmuar për shoqërinë por për shkak të natyrës së punës së tyre ata nuk kanë siguruar shuma të konsiderueshme. Do të ishte shumë paradoksale në rast se nuk do ti konsideronim këta njerëz si të suksesshëm, arsyeton avokati..
Zyra ligjore Dauti e shtrinë veprimtarinë e saj edhe jashtë Nju Jorkut. Kohët e fundit është marrë me çeshtje kontratash ndërkombëtare të biznesit për interes të klientëve nga Europa, Amerika Qendrore dhe e Jugut.
Nga një mik i avokatit pata dëgjuar për një vonesë të tij në një ceremoni të rëndësishme në Manhattan, që kishte të bënte me një nga filantropistët dhe njerëzit më të pasur në Botë, George Soros. Avokati e kishte kaluar situatën e sikletshme me një batutë. E pyes rreth asaj ceremonie dhe cila ishte arsyeja e ftesës për të qenë pjesë e asaj ceremonie. Cila ishte situata dhe batuta?Fillimisht, ai refuzon, duke thënë se kjo nuk ka të bëjë me zyrën Juridike të tij. Pas këmbënguljes time, tregon:Fondacion Mitteleuropa i bazuar në Zvicër i kishte akorduar Sorosit çmimin “Dr. Elmer Hantos Prize” për kontributin që filantropisti ka dhënë në zhvillimet demokratike pas rrëzimit të komunizmit në Evropën Lindore dhe Qendrore. Kryetari i fondacionit së bashku me Rektorin Akademik të Universitetit të Evropës Qendrore të bazuar në Budapest, Hungari (Central European University) e kishin ftuar edhe avokatin Dauti në atë ceremoni, si ish-student shume i sukseshem i këtij Universiteti, themeluar nga Sorosi. Ndërkohë që ata po prisnin së bashku me Sorosin, që të dorëzohej çmimi, fatkeqësisht avokati ishte bllokuar në trafik. Arriti me vonesë dhe ishte i sikletosur kur hyri dhe gjeti aty duke pritur George Soros, Presidentin e Fondacionit Zviceran dhe Rektorin akademik të Universitetit. Situatë e vështirë. Ishte skuqë nga turpi. Kërkoi ndjesë nëpërmjet një batute- duke i shtërnguar dorën, i thotë Sorosit; Ju jam shumë mirënjohës për çfarë keni bërë për të gjitha vendet ish-komuniste në përgjithësi dhe për mua personalisht.Sikur Ju të mos më kishit krijuar mundësinë e marrjes së bursës për studime në Budapest nëpërmjet fondacionit të tuaj – unë fare mirë mund të isha bari në malet e Shqipërisë dhe jo avokat në Nju Jork…dhe me të qeshur, kishte shtuar: siç thotë një shprehje popullore “mund ta largosh fshatarin nga fshati, por nuk mund ta largosh fshatin prej fshatarit”… edhe pse Ju arritët të më largoni mua nga fshati, nuk arritët të largoni mentalitetin e fshatarit nga unë dhe ky është i vetmi shpjegim që kam për vonesën time.Të gjithë kishin qeshë dhe Sorosi vetë ishte sjellë me përzemërsi…
Avokati Ylber Dauti ka nisë ta pasurojë edhe karrierën akademike. Ka disa vite që ai ftohet të japë prezantime, ligjerata në Iaccoca Institute dhe Lehigh Univeristy në Pensilvani. Prezantime kanë të bëjnë me diskutimin e eksperincave në fushën e ligjit dhe biznesit ndërkombëtar. Kohët e fundit ka marrë një ftestë edhe nga një universitet evropian, Tilburg Univeristy në Hollandë, që të japi leksione dhe seminare për studentët ndërkombëtare të atij universiteti në fushën e përpilimit dhe negocimit të kontratave në përgjithësi dhe atyre të biznesit ndërkombëtar në veçanti.
Pyetjeve për kohën e lirë dhe hoby, avokati i shmanget.Veçse nuk e fsheh se udhëtimet i pëlqejnë shumë. Udhëtimi i fundit ishte muajin që shkoi në Argjentinë. Ka vizituar Ujëvarën e Iguazu, që është ujvara më e madhe dhe një nga Shtatë Mrekullitë e Botës. Gjithashtu ka viztuar dhe Akullnajën e Perito Moreno, që është akullnaja më e madhe pas Antarktitës dhe ndhodhet në cepin më jugor të Argjentinës, në krahinën Patagonia, që ndryshe njihet edhe me emrin ‘Fundi i Botës’ pasi poshtë asaj zone ka vetëm oqeane dhe pastaj vjen Antarktida e mbuluar me akull.
Kur e pyes për vendlindjen, ndjehet i brengosur. Gjatë vizitës së fundit në Shqipëri, ka konstatuar njëfarë ndjesie pajtese të qytetarëve me idenë se politika dhe burokracia shtetërore janë të korruptuara dhe se një gjë e tillë ka filluar të konsiderohet normale. Kjo e ka shqetësuar dhe e ka alarmuar.Ai mendon se pajtimi i shoqërisë me korrupsionin e elitës politike përbën një fenomen shumë të rrezikshëm për shoqërinë dhe shtetin. Në rast se populli pajtohet me idenë se është normale që drejtësia, politikanët dhe përfaqësuesit e zgjedhur të korruptohen kur vijnë në pushtet, atëherë, rotacioni politik që realizohet nëpërmjet zgjedhjeve elektorale do të jetë një proces pa pasoja, ç’ka do të sjellë degradimin e shoqërisë dhe shtetit. Në rast se populli pajtohet me fenomenin e korrupsionit atëherë rotacioni i pushtetit nuk do të sjell asnjë ndryshim pozitiv – është njësoj sikur të përpiqesh të luftosh një plagë permanente duke e mbuluar me fasho të përkohshme.(Dielli-Arkiv)