Interviste – Page 204 – Dielli

AKADEMIK KOPI KYCYKU, NJE PORTRET I VESHTIRE

February 16, 2013 by dgreca

Intervistoi: Ing.Ahmet Collaku/

-Talenti qellon cakun qe askush tjeter s’mund ta qelloje, gjeniu qellon cakun qe askush tjeter nuk mund ta shoh-

Arthur Schopenhaur

I nderuar Akademik Kopi Kyçyku,

Nuk e di me cilën valencë t’ju thërras më parë, me atë te profesorit apo të doktorit; me atë të akademikut apo me atë të shokut a mikut, apo me atë të gjeologut? Ju falenderoj shumë që pranuat të bëjmë këtë dialog, ku personi i parë jeni ju, shumë ndryshe nga unë. Eshtë një kënaqësi e papërfytyrueshme, një tundim i madh. Ju u përkisni fushave të studimeve akademike. Nëse pasuritë natyrore janë krijuar nga natyra dhe manaxhohen nga njerëzit, këto tuajat kryen dhe manaxhohen nga ju, me një punë intelektuale titanike. Në këtë drejtim ju i keni shokët të rrallë, jo vetëm në Shqipëri, por edhe përtej saj. Gjithsesi, bëni gjithçka për Shqipërinë. Jeni një mozaik brenda një perle. Akademiku Kopi Kyçyku i do njerëzit. Ai i qëndron fjalës së shenjtores sonë, Nënë Terezës: ” Nëse ndaleni të gjykoni njerëzit, nuk do të gjeni kohe t’i doni”. Personalitete si ju numurohen me gishta. Unë jam admiruesi juaj! Ka shumë si unë që ju admirojnë, sepse ju nuk shtireni; ju jeni si një orë e madhe qe kolaudon të gjitha orët e tjera, me qindra apo me mijra.

Ju keni kohë edhe të qeshni, të hidhni edhe romuze, se kështu ju i qëndroni asaj që thotë artisti: Dita më e humbur nga të gjitha është ajo në të cilën nuk kam qeshur”. Zakonisht për këto ju mbaheni mend më lehtë. Ku nuk e gjen akademikun Kopi, vetëm në fushën e futbollit të luajë me top nuk e gjen. Numuri i njerëzve që ai njeh është më i madh se i një qyteze.. Po t’i shtojmë edhe të huajt, nga e gjithë bota? Do të ngelemi pa mend!

Akademiku Kopi Kyçyku, për vlerat e mëdha vetjake, të testuara në veprimtarinë letrare dhe në zbulimet historike, është një pikë referimi, kurse citimet apo referencat janë ekuacione algjebrike të paderivuesheme. Mesa kam kuptuar, akademik Kopi nuk i është qasur politikës. Siç duket, ai i është përmbajtur me përpikmëri Albert Kamy-së, që shprehej: “Fatkeqësisht politika dhe fatet e njerëzimit merren në dorë nga individë mediokër dhe pa ideale. Njerëzit e mëdhenj nuk i futen kurrë politikës”.

Akad. Kopi Kycyku te cilin une e pashe i pari ne horizont, qe nga Bukureshti me poston kete perle, ndjere dhe shkruar ne dy gjuhe, ne shqip dhe ne rumanisht, simetri pa aks, ne pasqyre.

Me dysh

Në Bukuresht sërish,/Ky vend plot mall më grish,
Më shpesh t’i vij në gji,/Nga Mëma Shqipëri. I ndarë jam më dysh,/S’e di as si, as qysh:
Të parët kam atje,/Këtu – ëndrrat pa fre!
În două
La Bucureşti din nou,/Mă invită un ecou,
Din Ţara mea să vin,/Şi dorul să-mi alin. Sunt împărţit în două,/Ce să vă spun şi vouă?!
Acolo sunt ai mei,/Aici – visuri cu tei!

A nuk ndiejme edhe ne keto pak rreshta, parfumin e Lagush Poradecit? Parfumet e mira ikin me shpejte se zeri a plumbi, ato ne Pogradec shkojne dhe vine si valet e atij liqeni magjik. Lasgush, Kuteli, Kycyku!

Shkurt, shqiptari Kopi Kyçyku, në ekranet elektronike është një ikonë e madhe, ndërsa nëpër salla, rrugë e parqe, apo duke udhëtuar jashtë, është një “përbindësh”. Ai është “shkundur” dhjetra herë nëpër intervista të shkurtra dhe të gjata, nga të katër anët, por ai nuk mbaron kurrë së lëshuari fruta, ashtu si ritmet në Boleron e Moris Ravelit.

– Po e filloj me Pogradecin, me këtë qytet, jo larg fshatit tim, Rrajcës. Kur vij këtu ndihem gjithmone i drithëruar nga bukuria sublime. Këtu nuk ngopesh së vështruari rretheqark, së thithuri ozon, sepse bota përtej po mbytet nga smogu. Shkurt, si qëndron Pogradeci në shpirtin tuaj si ndjesi poetike dhe lirike?

Kopi Kyçyku: Duke ju shprehur mirënjohjen për nderin e madh që po më bëni përmes marrjes së kësaj interviste, lejomëni, miku dhe kolegu im i vyer, Ahmet, të huazoj karakterizimin, sa lakonik, gjithaq të saktë, që sapo i bëtë Pogradecit. Shqiptari i madh, Vasil Zhapa, pat thënë se vendlindja është pikëtakimi i shenjtë i njeriut me Zotin. Këtë të vërtetë të pakundërshtueshme e përjetoj, si kur ndodhem në Pogradec, ashtu edhe, – madje shumë më shumë, – kur jam larg tij. Pogradeci është pjesë e pandashme e krejt qenies sime fizike dhe shpirtërore. Ai është njëherazi realitet dhe poezi, truall dhe ëndërr.

– E mendoni kthimin një ditë në Pogradec? Kthim për t’u çlodhur, për të përsiatur për fëmijërinë në kontekst me familjen, fqinjët, miqtë, shokët; me qytetin, pasqyruar këto edhe në artin tuaj?

– Katër vitet e fundit, – jo vetëm beharet, por edhe dimrat, – i kalova pikërisht në Pogradec, me mendimin jo vetëm për t’u çlodhur, për të përsiatur e për t’u çmallur me banorët e tij – farefis, shokë, miq, fqinj, por për të ndenjur atje deri në fund të jetës. Rrethana gjithfarësh, që nuk është rasti t’i zbërthej këtu, më diktuan që, pas mbledhjes së një pasurie të madhe të dhënash, që do të përpunohen në laboratorin tim krijues, të marr sërish udhën e mërgimit. Por një gjë mund ta them me siguri: kur do të rikthehem përfundimisht atje ku pashë sëpari dritën, tani për tani nuk jam në gjendje ta përcaktoj, por uroj që ajo ditë të jetë sa më e afërt. Edhe elefanti, kur ndjen që po e lenë fuqitë, kthehet në strofkën ku është lindur!

– Përse zgjodhët Rumaninë për të shpalosur talentet tuaja, kur me atë bagazh mund të shkonit edhe në vende të tjera shumë më të zhvilluara, siç kanë vepruar mjaft të tjerë, para dhe pas jush?

– I dashur Ahmet! Unë e ti kemi studiuar në të njëjtën shkollë të lartë, në të njëtin fakultet, në kërthizë të Bukureshtit. Koha që kaluam atje ishte e shkurtër, por mbresat që na la mund të krahasohen me pirjen e vetëm disa gllënjkave ujë në shkretëtirë, të cilat ta fashitin etjen për një çast, ama pastaj ta shtojnë pa kufi. Kisha mall për Rumaninë, të cilën, mbase jo rastësisht, e patën parapëlqyer edhe kolosët pogradecarë e mbarëshqiptarë, Lasgushi e Mitrushi. Kështu, me të shkuar për studime në Bukuresht dy djemtë e mi e me të m’u krijuar mundësia për të dhënë mësim në Universitetin Shtetëror të kryeqytetit rumun, pranova pa ngurrim. Këtë vendim e mora edhe duke pasur parasysh se me rumunët kemi mjaft pika të përbashkëta e na lidh një miqësi e hershme, e pacënuar as sot e kësaj dite. Sa për vendet e tjera shumë më të zhvilluara, sapo ua zemë emrin në gojë, na kujtojnë, para së gjithash, mirëqenien lëndore. E, pra, unë paratë nuk i kam fetishizuar asnjëherë. I kam quajtur gjithmonë si një të keqe të domosdoshme. Në fund të fundit, hamë që të rrojmë, nuk rrojmë që të hamë.

– Jeni perfeksionuar në shumë gjuhë të huaja. Cilën gjuhë do të radhitnit pas gjuhës shqipe?

– Italishten, rumanishten, frëngjishten. Pasojnë të tjerat.

– A takohet arti me shkencat konkrete? Vjen fjala me gjeologjinë?

– Arti ka në themel fantazinë, shkenca – konkretësinë. Por, jo vetëm kanë lidhje mesveti, por edhe ndërplotësohen. Me gjeologjinë ilustrimin e kam më të lehtë: Që të jesh kërkues i mirëfilltë i thellësive, duhet ta dashurosh natyrën e vendit tënd, të kesh shpirt poeti.

– A keni ndonjë kujtim apo mbresë, që nuk e keni rrëfyer deri më sot me të madhin Lasgush?

– Miku ynë i përbashkët, i ndjeri Dhimitër Xhuvani, që na donte të dyve, ngulte këmbë që “të vilja” nga goja e Lasgushit sa më shumë “perla”. Mblodha jo pak, por ja që ma mori në kthesë arkitekti Petraq Kolevica, i cili botoi një libër aq të bukur për Lasgushin, saqë nuk mbeti gjë e madhe për mua. Gjithsesi, për t’i dhënë përgjigje pyetjes suaj, mund të përmend një bisedë me Lasgushin, në korrikut 1966, tek po dilnim nga Kisha e Shën Prokopit, në fshatin Vërdovë, jo larg Pogradecit. Ishte edhe i ndjeri profesor Dh.S.Shuteriqi, atëkohë në krye të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, i cili na foli me minuta të tëra për ikonat e Konstandin Shpatarakut, të varura në muret e asaj kishe. Kur dolëm jashtë, Lasgushi më “mërmëriti” (fjalë e parapëlqyer për të!): “O kushëri, ky na mbajti një konferencë të tërë /për piktorin, pa thënë asnjë llaf për shënjtorin! Po shenjtori e frymëzoi Shpatarakun, ay ia bëri penelin shpatë!”

– Kohën me studimet dhe me punën ne gjeologji, e quani kohë të humbur, apo edhe kjo shkencë aplikative e pasuroi spektrin tuaj?

– Gjeologjia më hapi një dritare të madhe për ta këqyrur botën deri në thellësitë abisale. Por me të ka kohë që nuk merrem drejtpërdrejt. Natyrisht lexoj jo rrallë vepra të kësaj fushe dhe materiale të tjera që lidhen me të, përfshi artikuj shkencorë, si ata që boton ti herëpashere, me kompetencë dhe me dhemshuri atdhetare për çka po ndodh me pasuritë e nëntokës sonë, në veçanti me naftën – arin e zi! Jam anëtar i Shoqatës së Përgjithshme të Inxhinierëve të Rumanisë (AGIR) dhe në simpoziumet e përvitshme të saj marr pjesë me kumtesa, të cilat janë botuar në përmbledhjet përkatëse.

– Çfarë pasurie nëntokësore dhe rezerva ka zona e Pogradecit?

– Ka vendburime hekur-nikeli, kromitesh dhe qymyresh. Me sa di, rezervat industriale për të tre mineralet e mësipërm meritojnë të jenë në qendër të vëmendjes të qeverisë shqiptare. Por, mjerisht, siç e keni theksuar fort në shkrimet që keni botuar në shtyp, edhe gjendja dhe mënyra e trajtimit të problemit madhor të pasurive të nëntokës në rrethin e Pogradecit nuk është aspak më e mirë se në zona të tjera mineralmbajtëse.

– Ju keni qenë në malin e Shebenikut, që i përket Rrajcës. Çfarë mund të thoni për të?

– Në masivin ultrabazik të Shebenikut kam kryer praktikën e diplomës, të cilën e mbrojta me një temë që trajtonte daljet e kromiteve dhe praninë e mikroelementeve në to. Kam dëgjuar me kënaqësi se disa pjesë të temës sime janë konsultuar nga specialistët që janë marrë gjatë viteve të mëvonshme me zbulimin e detajuar dhe shfrytëzimin e kromiteve në Shebenik, konkretisht në Përroin e Govatës, në Përroin e Gobillës etj.

– Cilin vend të botës do të dëshironit ta vizitonit përsëri?

– Indinë, ku jam akademik nderi, qysh më 1997.

– Në një gazetë lokale kam lexuar një shkrimin tuaj brilant për elitën në përgjithesi. Si e gjykoni pozicionin dhe vetëveprimin e elitës së sotme shqiptare?

– Që ta meritojë cilësimin “elitë”, ajo duhet të sillet e të veprojë si e tillë në të gjitha drejtimet: dijet t’i verë me përkushtim atdhetar në dobi të kombit, pa u ndikuar as për nga larg nga erërat politike që fryjnë nga të katër anët duke ndrruar kah jo rrallë sipas interesave të ngushta, meskine.

– Cili është studimi juaj që e mendoni si më të mirin e që do t’ua rekomandonit edhe të tjerëve?

– Këtë e le tërësisht në dorë të atyre që kanë pasur mirësinë dhe durimin të më lexojnë. Theksoj se, në nivelin e punimeve të miat, janë shkruar e botuar edhe shumë të tjera nga kolegë të mi, në të gjitha fushat. Kështu që, duke lexuar ç’kam shkruar unë, jo medoemos kanë për të përfituar ndonjë gjë të madhe, sikurse edhe duke mos lexuar, nuk kanë për të humbur ndonjë gjë të madhe.

– Ju keni studiuar për gjeologji. Si e shpjegoni gjeologjikisht formimin e Liqenit të Pogradecit, të kësaj parajse që, hipsometrikisht ndodhet 695 metra mbi nivelin e detit?

– Ky liqen, me sipërfaqe 360 km2, me thellësi maksimale 286 metra dhe ku objektet mund të shihen me sy të lirë deri në thellësinë 100 metra, është me origjinë tektonike.

– Ju jetoni në Rumani prej disa vitesh. Çfarë fenomene negative të përbashkëta ka midis dy vendeve tona, Shqipërisë dhe Rumanisë?

– Korrupsioni, papunësia, qëndrimi i papërgjegjshëm i klasës politike ndaj fateve të vendit përkatës, dobësimi i tri prej shtyllave të shoqërisë: arsimi, shëndetësia, drejtësia.

– Si e gjykoni procesin e privatizimit të pasurive nëntokësore të Shqipërisë? Më konkretisht të naftës?

– Si nga pikëpamja e konceptimit, ashtu edhe e mënyrave e mjeteve të realizimit, procesin e privatizimit të pasurive nëntokësore të Shqipërisë e quaj të dështuar dhe antikombëtar.

– Po shteti rumun, si e ka zgjidhur këtë problem?

– Diçka më mirë, por jo aq sa për ta marrë si shëmbull që do të duhej ta ndiqnim.

– Cilin shkrimtar rumun të të gjitha kohërave pëlqeni më shumë?

-Poetin kombëtar, Mihai Emineskun (1850 – 1889), dashamirës e simpatizues i shqiptarëve.

– A ka ndryshuar Parku Çishmixhiu, aty në qendër të Bukureshtit?

– Ka ndryshuar, por pa cënuar magjinë e dikurshme që ia ke njohur edhe ti, i dashur Ahmet.

– Po godina e Institutit tonë të Naftës e të Gazeve (IPGG), aty është apo ka ndrruar vend?

– Me përjashtim të Gjeofizikës, pra të fakultetit tënd, pjesa tjetër është mbartur gjetiu: Gjeologjia e Naftës, Shpim-Shfrytëzimi, Utilazhet e Naftës, Teknologjia e Prodhimit të Naftës kanë shkuar në Ploiesht, ndërsa minierat në Petroshan.

– Ju keni pësuar aksident të rëndë në një pus miniere, jeni shtruar edhe në spital. Si u përfshi në bisedë kjo ngjarje midis Dritëro Agollit dhe shkrimtarit turk Jashar Qemal?

– Kur po e përcillte Jashar Qemalin në aeroportin e Tiranës, pas një vizite dyjavore në vendin tonë, Dritëroi, për të cilin kam respekt të veçantë, i tha: “Kyçyku di gjuhë pa hesap ngaqë kur ra në një pus miniere, iu çlirua një vidë – burgjia e gjuhëve. Ishte një shaka që Dritëroi e përsëriste shpesh dhe me të cilën të gjithë të pranishmit, që ndrroheshin shpesh, shqyheshin së qeshuri. Por këtë radhë dikush nuk qeshi dhe ky ishte pikërisht Jashar Qemali. Dritëroi kujtoi se Stefan Vuçani nuk bëri përkthim të saktë dhe kërkoi t’ia përsëriste Jasharit pyetjen edhe një herë. “Anlladëm, anlladëm!” (E mora vesh, e mora vesh!) u përgjigj shkrimtari i madh turk. Pastaj shtoi me ironi miqësore: “Stefan efendi, thuaju se do ta anuloj nisjen. Do të qëndroj edhe ca ditë që të shkojmë të biem bashkë me kryetarin, Dritëro aganë, në pusin e Kyçyk beut, që të na vihet në lëvizje burgjia e gjuhëve”. Dhe nuk i qeshi buza deri sa u hipi shkallëve të avionit.

– Mësimi i gjuhëve të huaja, sipas jush është punë, aftësi apo proces metodik?

– Të tria bashkë.

– Ju bëni shaka, hidhni romuze. Humori është dhunti e njerëzve të zgjuar. A ka qëlluar ndonjëherë t’ju ketë sjellë telashe?

– Më ka ndodhur që të qesh ngaqë nuk kam qarë dot. Më ka ndodhur edhe të bëj shakara pa kripë. Rëndësi ka që asnjëherë nuk e kam bërë me qëllim të keq. Nuk kanë munguar as rastet kur ndonjë nga “të sulmuarit” e mi të ketë reaguar brutalisht. Por më pas është tulatur.

– Ju mbani Urdhërin e Kavalierit të Shën Silvestrit. Ç’është ky Urdhër?

– Shën Silvestri ka qenë papë, që u shenjtërua në fillimshekullin XVII, ashtu si Papa Gjon Pali II në ditët tona. Pata fatin që ky nder m’u bë krahas Rita Levi Montalçinit (e fesë mozaike), nobeliste në mjekësi, dhe gjeneral armate Roko Panuncit (katolik), komandant suprem i Forcave Logjistike të Ushtrisë Italiane.

– Ç’është Kongresi i Shpirtërimit Rumun?

– Është një forum ndërkombëtar, me pjesëmarrje të gjerë të personaliteteve rumune ose me prejardhje të tillë, nga të gjitha vendet e botës. Ky kongres, që ka në themel të tematikës trashëgiminë kulturore, traditat e virtytet e kombit rumun e lidhjet historike e tradicionale të tij me kombet e tjerë, mbahet përvit në kryeqytetin shpirtëror të Rumanisë dhe të rumunëve të kudondodhur, në Alba Iulia, ku më 1918 u bë bashkimi i të gjitha principatave rumune. Në të 16 edicionet e këtij kongresi, qysh në fillim e në vazhdimësi, jam zgjedhur një nga zëvendëspresidentët e tij. Ky është nder i pazakontë po të mbajmë parasysh se jam i vetmi i huaj në këtë post. Kongresistët kanë pranuar pangurrim që të më paraqitin ashtu siç jam, pra përfaqësues të intelektualëve shqiptarë.

– Në një intervistë të gjatë, që keni dhënë kohë më parë, ju shpreheni shumë qartë se gabimet në politikë janë krime. Keni gjë konkrete për politikën shqiptare?

– Natyrisht. Sa herë që bëhen gafa me pasoja të rënda, duke dëmtuar të sotmen dhe duke errësuar të ardhmen e kombit e të atmëmëdheut, kemi të bëjmë me krime. Përgjegjësia për këto veprime bie mbi politikanët, e të dy krahëve.

– Është një shqiptar “terrible”, do ta quaja unë: Kasem Trebeshina, i cili qëndron diku, si njeri i vetmuar. Çfarë mund të thoshit për vlerat që ka në fushat e artit?

– Për herë të parë e kam takuar në Prishtinë, ku ishim ftuar në Seminarin Ndërkombëtar të Gjuhës Shqipe. Më pëlqeu modestia e këtij njeriu që ka vuajtur për shkak të vertikalitetit të tij në gjithçka që ka menduar e vepruar. Por kryesorja janë veprat e tij, sa të vëllimshme, gjithaq edhe cilësore.

– Po për Akademikun Rexhep Qosja?

– Një tjetër personalitet i mirënjohur në fushën e vet.

– Si e shpjegoni atë që thonë disa të tjerë se juve më shumë ju kuptojnë dhe ju çmojnë të huajt sesa shqiptarët?

– E kam konstatuar me dhimbje këtë të vërtetë, por nuk e shpjegoj dot, siç nuk e shpjegoj dot as qëndrimin e akullt ndaj tim biri, Ardianit, edhe ai akademik evropian, shkrimtar dygjuhësh, autor i rreth njëzet romaneve në gjuhën shqipe dhe i po aq të tjerëve në gjuhën rumune, i cilësuar nga kritika e specializuar si një nga tri penat më të shquara të letërsisë rumune. Njëkohësisht, Ardiani është i pari i huaj në historinë e arsimit të lartë rumun, që është zgjedhur rektor i një universiteti të rëndësishëm të Rumanisë, bash në Bukuresht.

– A do të ishte interesante sikur librin “Zinxhiri i anktheve” ta rishkruanit, për t’u hapur në ato situata ku mendoni se keni akoma për të thënë, akoma për të përshkruar situata, karaktere, aksione, dashuri dhe urrejtje? Me “Zinxhiri.”, mendoj se keni rastin më të mirë të shpalosni më me frytshmëri edhe artin tuaj, ngaqë njerëzimi është lodhur dhe mërzitur me formën pseudoklasike të të shkruarit. “Arti zbulon”, më duket se ka thënë dikush.

– Çka sapo thatë, është një grishje dhe nxitje që më bëni me dashamirësi prej miku të vërtetë, për t’iu rikthyer temave të rrahura tashmë, duke u dhënë frymëmarrje më të gjerë, sidhe qëmtimit e zhbirimit të të tjerave, që ende nuk i kam shtjelluar.

– Jeni besimtar?

– Po, Ahmet! U bëra besimtar “i thekur” sidomos pas kapërcimit të disa vështirësive, të cilat me kalem “tokësor” nuk ishin të mundura as të përballoheshin, pa le të kapërceheshin!

– Si vazhdon të vlerësohet revista juaj shumë simpatike “Haemus”?

– Përderisa vazhdojmë ta botojmë me çdo kusht, kjo vjen edhe si jehonë e vlerësimeve inkurajuese e dashamirëse që na bëhen nga lexuesit anembanë botës.

– Çfarë keni në shtyp, në dorë dhe në mendje?

– Dy monografi, një vëllim poetik, një përkthim, një tekst universitar.

-Miku im, mos jeni shumë i shpërndarë?

– Keni plotësisht të drejtë. Duhej që, si në luftë, “grushtin” kryesor ta jepja në mes të frontit, jo në gjithë gjerësinë e tij. Krahas temperamentit tim, këtu kanë ndikuar edhe faktorë të tjerë, që lidhen me punët e ndryshme që më është dashur të kryej gjatë jetës. Tani, edhe sikur të desha të ndryshoj, është vonë, i dashur Ahmet!

– Çfarë do të ndodhte sikur emrat e identifikuar me rrokje në librin tuaj, “Zinxhiri.”, të shkruheshin të plotë?

– Siç mund ta keni vënë re, emrat “me zarar”, pra të politikanëve të të gjitha kahjeve e ngjyrave, i kam vënë të plotë, ndërsa disa të tjerëve, të fushave të ndryshme, ua kam “censuruar”. Këta kanë qënë dhe kanë mbetur të mbrapshtë ndaj meje, ndaj të tjerëve, por edhe ndaj vetvetes dhe jetës në përgjithësi. I kam emërtuar me rrokje, me emra të përgjysmuar, ngaqë i konsideroj gjysëmnjerëz. Nga ana tjetër synoj që këto kujtime të përcjellin një kumt mirësie: lexuesit të dënojnë veprimet e këtyre të paudhëve, pa marrë vesh se si quhen.

– Çfarë dini për pogradecarin Qani Çollaku?

– Ka pasur ide përparimtare, demokratike, që guxoi t’i shfaqte me zë të lartë pikërisht në vitet kur dikatura ishte ngjitur në kuotat më të epërme të egërsisë.

– Si e ndërtoni planin ditor?

– Në pajtim me kërkesat dhe detyrat që më ngarkohen ose që i ngarkoj vetes.

– Cili është pasioni juaj pas studimit?

– Leximi, dëgjimi i muzikës, i paraprirë nga Himni i Flamurit dhe nga kënga atdhetare: “Dragonjtë e Shqipërisë”.

– Çfarë do t’u thoshit Për Vitin e Ri 2013 shqiptarëve në përgjithësi dhe të rinjve në veçanti?

– Të gjithëve urimin tradicional: “Nga mot gëzuar!”, ndërsa të rinjve edhe këto: “Jini të drejtë e të ndershëm dhe mos harroni se, mbi ambicjet dhe intrigat, mbi lakminë dhe smirën, qëndron Përjetësia e Kombit, qëndron Dashuria për Atdheun. Aty duhet ta lini pikëpjekjen gjithmonë, paçka se heraherës nuk mirëkuptohemi me njëri-tjetrin!”.

– Nga do t’i vijë e mira kësaj Shqipërie, nga vetë shqiptaret, nga elita, nga të huajt, nga resurset natyrore apo nga rinia?

– I zoti e nxjerr gomarin nga balta, na mëson populli. Dhe ky zot jemi të gjithë: të rinj e të moshuar, qytetarë e fshatarë, punëtorë e intelektualë. Po nuk deshëm veten, si mund të presim të na duan të huajt?

-Si e mendoni Shqipërinë pas dy dekadave?

– Shumë më të pasur ekonomikisht e sidomos shpirtërisht!

FALEMINDERIT DHE SUKSESE

Faleminderit edhe juve

(Foto:Kopi Kycyku)

Inteligjenca Shqiptare në Francë: Bisedë me politologun Dr. Mirsad Voca

February 14, 2013 by dgreca

Nga Ermira Babamusta, Ph.D., New York, Prishtinë/

Z. Mirsad, na tregoni për origjinën tuaj?

Dr. Mirsad Voca: Jam me origjinë nga qyteti i Mitrovicës ku kam lindur dhe jam rritur. Njihet po ashtu si qyteti i minatorëve duke e pasur parasysh minierën e Trepçës aty ku babai im punoi përgjatë 40 viteve.

Shkollën fillore dhe të mesme e kam mbaruar në Mitrovicë, e para shkolla fillore “Migjeni” ndërsa e dyta gjimnazi “Frang Bardhi”. Vitin e fundit të gjimnazit gjenerata ime nuk ka mundur ta ndjek për shkak të luftës në Kosovë përgjatë viteve 1998-1999, mirëpo pas çlirimit nga okupimi serb u ktheva në Mitrovicë menjëherë dhe përgjatë vitit 1999 u validua edhe viti i katërt i shkollës së mesme.

Cilat janë kujtimet e rinisë tuaj në Kosovë?

Dr. Mirsad Voca: Rinia ime në Kosovë nuk ka qenë edhe aq e lehtë sikur për shumë të tjerë duke e pasur parasysh situatën e veshtirë përgjate viteve tê 1990 në Kosovë. Vi nga një lagje që në ate kohë quhej “Tavnik” sot “Ilirida”, e cila konsiderohej paksa më e egër nga pjesët e tjera të qytetit. Aty edhe policia serbe shpesh nuk guxonte të depertonte pa mjete të blinduara.

Që në moshën 9 vjeçare (isha vetëm në klasën e tretë) kam marre pjesë në protesta kundër regjimit serb. Në fakt unë po shpërndaja qepë protestuesëve kundër gazit lotsjellës (ndoshta duket e çuditshme por qepa ndihmonte kundër gazit lotësjellës).

Mësimin në shkollën fillore dhe atë të mesme e bënim disi fshehurazi nga policia meqë ishte i ndaluar nga regjimi serb mësimi në shqip. Një orë mësimi zgjaste 30 minuta, nganjeherë edhe me shkurt sepse ndërtesa ishte e ngarkuar me të gjitha drejtimet dhe të gjitha gjeneratat. Kam qenë edhe dëshmitar direkt kur arsimtarët arrestoheshin dhe rraheshin në prezencën e nxënësve dhe burgoseshin për një periudhë të caktuar pastaj liroheshin. Megjithatë shkollimi shqip prapë vazhdonte në kushte jo normale dhe shumë të vështira.

Meqë kushtet financiare në familjen time ishin të vështira që nga viti 1990 deri më 1995 kam ndihmuar babain për të shitur ato perime e frute që ai i kultivonte në kopshtin e shtëpisë. Pastaj kam shitur edhe duhan në qytetin e Mitrovicës përgjatë verës së vitit 1995. Shuma që fitoja investoja pastaj në materiale mësimore.

Në vitin 1997 filloi të acarohej gjendja e sigurisë dhe ndjehej fillimi i një lufte të armatosur. Ndërsa vitet 1998-1999 kam përjetuar luftën deri në ekzodin e pranverës së vitit 1999 kur u detyruam të braktisim shtëpinë për të ecur mbi 150 km deri në kufi me Shqipërinë në Morinë. Përgjatë këtij marshi refugjatësh pati momente shumë prekse të cilët janë po aq të freskët në kujtesën time edhe në këtë moment kur po i shkruaj këto fjalë. Pastaj qëndruam në Shqipëri si refugjatë në një kamp amerikan në qytetin e Fier-it në Shqipëri.

Kur u larguat nga vendlindja dhe ku emigruat?

Dr. Mirsad Voca: Pas kthimit nga Shqipëria, u regjistrova në Universitetin e Prishtinës në vitin 1999 ku edhe mbarova në vitin 2003 studimet katër vjeçare në degën Gjuhë dhe letërsi frenge. Pasi që në vitin 2001 pata rastin të punësohem si përkthyes për KFOR-in francez përgjatë dy viteve, dhe meqë kisha grumbulluar pak të holla vendosa që menjëherë pas sudimeve në Kosovë të vendosem në France për të vazhduar studimet tjera superiore.

U vendosa në Paris në nëntor të vitit 2003. Ishte për mua një thyerje e madhe si gjeografike po aq arsimore dhe edukative. E dija që duhej punë e madhe për tu bërë në mënyrë që të arrihet një nivel i krahasueshëm me atë të kolegëve të mi francez dhe të huaj. Mirëpo nuk frikohesha duke u nisur nga fakti se kam një karakter konsistent dhe e dija shumë saktësisht se për çka kisha shkuar në Paris dhe çka dëshiroja.

Përshtypjet e para në Paris dhe jetën franceze.

Dr. Mirsad Voca: Kur u vendosa në fillim në Paris të gjitha rrugët më dukeshin njësoj për shkak të arkitekturës së qytetit me bulevardet dhe avenyt e tij të famshëm që ngjajnë shumë sidomos për një të huaj kur i sheh ato fillimisht. Sigurisht se kisha përshtypje shumë pozitive dhe isha plotë emocione dhe entuziazëm për këtë qytet.

Aktualisht vazhdoj të qëndroj në Paris. Jeta në këtë qytet është e shumëngjyrshme. Ka shumë mundësi sidomos për studime sepse është një shtet në të cilin studimet janë pothuaj falas krahasuar me shtetet tjera. Shkollimi është kualitativ me kuadro të njohur edhe ndërkombtarisht por edhe me shkolla të njohura dhe kompetente.

Jeta në Paris është e shtrenjtë, nganjëherë e vështirë por edhe këndshme sepse mendoj se është një qytet po aq i rëndë me turmat, zhurmat e njerëzve dhe shtrenjtësinë e tij sa edhe i këndshëm për jetën në shumë aspekte. Kur je student në këtë qytet ke shumë përparësi të cilat i ofron shteti për të lehtësuar jetën e studentit dhe kjo e bën më të lehtë jetën prej studenti.

Është një qytet kozmopolitan. Kam njohur francez por edhe shumë të huaj. Njerzitë në përgjithësi janë të sjellshëm mirëpo sigurisht që ka ndonjherë ndonj përjashtim. Ka një klishe për francezët apo thënë më saktësisht francezët parizian, thuhet se janë pretencioz gjë që e kam ndjerë edhe unë ndoshta ndonjëherë mirëpo kjo mund të mbetet sharmante nëse nuk teprohet.

Cilat janë arritjet dhe sukseset tuaja gjatë karrierës deri tani?

Dr. Mirsad Voca: Shkollimi im në Paris duket paska i ngjeshur përgjatë nëntë viteve dhe vetëm tash po marr frymë më lirshëm dhe po e jetoj Paris-in më ndryshe, më i liruar nga studimet.

Arritja ime e parë ishte kur në shtator të vitit 2005 mbraova studimet e master-it në drejtimin e marrëdhënieve ndërkombëtare -studime evropiane.

Më pas fitova bursën pranë qeverisë franceze për studime doktorale në po të njëjtin drejtim i varur nga laboratori i Shkollës doktorale të shkencave sociale pranë institutit të gjeopolitikës dhe atij të studimeve evropiane.

Në vitin 2006 fillova hulumtimin doktoral mirëpo pas një viti apo në 2007 u koncentrova në një shkollë tjetër franceze. Është fjala për ENA (Ecole Nationale d’Administration – Shkolla kombëtare për administrim). Arrita ta kaloj konkursin për këtë Shkollë pas një përgaditjeje gjashtë mujore përgjatë vitit 2007 dhe një pjesë të madhe të vitit 2008 kalova në Strasbourg aty ku zhvillohet shkollimi në ENA. U diplomova edhe në ENA në administrim publik –drejtimi marrëdhënie ndërkombëtare dhe diplomaci.

Kam bërë disa publikime ( përgjatë studimeve në ENA dhe atyre doktorale kam botuar artikuj hulumtues në Bulletinin filozofik pranë Universitetit të Prishtinës, në Fondacionin për hulumtim strategjik në Paris si dhe në disa të përditshme kosovare) si në Francë po ashtu në Kosovë mirëpo mendoj se janë simbolike.

Cilat janë pasionet tuaja në lidhje me degën?

Dr. Mirsad Voca: Meqë rinia ime është ndërlidhur shumë me konfliktet në ish-Jugosllavi e veçmas me atë të Kosovës, kam zgjedhur t’ua kushtoj studimet e mija universitare dhe hulumtuese doktorale në Francë.

Kam shumë pasione, si dinamik që jam. Sportist e dua muzikën, luaj pak me kitarë dhe përpiqem të këndoj. Kitara është diçka e re për mua të cilën e kam mësuar në Paris. Duhet të përmendi se që në moshën 10 vjeçare pata filluar të mësoj të luaj qiftelin si instrument kombëtar që e kemi ne Shqiptarët.

Cilën temë trajtuat në disertacionin e doktoraturës?

Dr. Mirsad Voca: Në temën time që e kam trajtuar bëhet fjalë për Kosovën midis shpërbërjes së ish-Jugosllavisë dhe rikompozimit evropian. Brenda kësaj suaze hulumtoj çështjen e paqartësive të së drejtës për vetëvendosje të Kosovës dhe emergjencën e shtetit të Kosovës. Qasja është gjeopolitike dhe politiko-sociale por edhe historike. Teza ime vendoset në përballjen e aspiratave kombëtare të akterëve shqiptarë të Kosovës me tërësinë e zhvillimit të marrëdhënieve ndërkombëtare dhe atyre regjionale ku ato aspirata gërshetohen. Përqendrohet në çështjen e statusit të Kosovës nga këndvështrimi i të drejtave dhe identiteveve që (nuk) u janë njohur shqiptarëve të Kosovës.

Çfarë ju bën krenarë për prejardhjen tuaj ?

Dr. Mirsad Voca: Që jam Shqiptar (me të gjitha të mirat e të këqijat). Që vi nga një familje e shëndosh kombtarisht, moralisht dhe historikisht. Nëse nuk e duam vetën dmth të qenurit shqiptar, mos te presim që këtë ta duaj i huaji para se ne ta duam veten. Por si ta duam ? Mendoj se duhet të jetë në mënyrë vetmohuese, gjë që shpie kah një konstruktivitet. Duhet me të vertetë së pari të njohim sa më shumë kush jemi, si jemi, prej nga jemi, për se jemi. Të provojmë tu përgjigjemi këtyre pyetjeve sa më thellë dhe arsyeshmërisht duke mos e mohuar kurrë dashurinë për prejardhjen tënde, në këtë rast e të qenurit shqiptar.

Cilat vlerat shqiptare do ti mësonit Francës dhe botës ?

Dr. Mirsad Voca: Ka aq shumë për t’iu interpretuar të huajëve. Me atë që ballafaqohesh më së shumti është injoranca dhe pasqyrimi më shumë negativ për Kosovën dhe për shqiptarët. Gjithmonë përpiqem me ato argumente që posedoj t’iu interpretoj një imazh të shqiptarëve si një popull i lashtë, me traditë të vjetër, me një shpirt të pathyeshëm gjë që ka bërë që ne të ekzistojmë si popull, me një bujari, me mikpritje e solidaritet, i kthyeshëm, jo agresiv ndaj popujve tjerë. E gjithë kjo nuk e di sa arrin ta zbus sado pak atë propagandën shumëvjeçare që është zhvilluar ndaj shqiptarëve në pothuaj çdo shtet të botës.

Cili është rekomandimi juaj për Kosovën ? Çfarë na nevojitet më tepër në vend ?

Dr. Mirsad Voca: Mendoj shumë sinçerisht dhe thjeshtë se duhet bërë shumë më shumë në arsimim dhe atë pa ndalur për shumë vite intensivisht dersia t’ia arrijmë ta kemi një nivel më të lartë. Kjo vlen për të gjithë Shqiptarët kudo që janë. Pastaj, na nevojitet një punë më kolektive si shoqëri. Duhet të kupojmë se një shoqëri ec drejt dhe shëndosh me një punë kolektive dhe jo me individualizëm. Pasi që të kuptojmë njëherë e mirë, pastaj duhet të veprohet në atë drejtim. Pra, duhet pak të ndryshohet edhe karakteri individual prej shqiptari sepse kjo do të na pengoj për një të ardhme më të ndritshme.

Këshilla juaj për studentët shqiptarë në diasporë?

Dr. Mirsad Voca: Do të dëshiroja që ata që bëjnë studime jashtë vendit dhe sidomos ata që doktorrojnë të kenë edhe mundësinë (nuk mjafton vetëm dëshira) të kontribuojnë në vendlindjen e tyre sesa të qëndrojnë jashtë vendit dhe të kalojnë jetën duke punur diku në ndonjë kompani apo universitet të huajë ndërsa vendlindja vuan nga një deficit i hatashëm kuadrosh në pothuaj të gjitha fushat.

Cilat janë ambiciet dhe synimet tuaja për të ardhmen?

Dr. Mirsad Voca: Kam shumë synime mirëpo aktualisht pas mbrojtjes së doktoratës jam duke jetuar pak më lirshëm duke pritur lëshimin formal diplomës. Pres që në një të ardhme të afërme të shoh perspektivën time në Kosovë në sferën universitare, por nuk e përjashtoj edhe dëshirën për të kontribuar në diplomaci. Mendoj në atë të Kosovës e cila mendoj se ka nevojë të reformohet e të ngritet më lartë. Në fakt në Kosovë ka nevojë për gjithçka meqë është ende fillimi i një shtetndërtimi. Mendoj se mungojnë kuadro në çdo fushë e sidomos në sferën universitare ku mendoj se do të jepja me dëshirë kontributin tim.

ARTISTËT SHQIPTARË NË BOTË- FLET NGA ZVICRA GJON KARRICA: PERFORMOJ KUDO KU KA SHQIPTARË!

February 14, 2013 by dgreca

Artisti Gjon Karrica është një këngëtar nga Gjakova. Në 1998 largohet nga vendlindja për në Zvicër ku jeton dhe sot. Pasionin e tij, muzikën e bëri karrierë në vitin 2008 dhe e mori seriozisht hobin e tij. Në 2010 Gjoni përfundoi shkollën private të muzikës dhe këndimit. Gjatë karrierës së tij të sukseshme ka bashkëpunuar me artistë shqiptarë dhe të huaj. Krijimet e tij të para janë “Qësht Dashuria” dhe “Një Kosovare virgjëreshë”, me producentin Anton Nuo (Videoklipi: http://www.youtube.com/watch?v=VM-w2W-lasc)

Në performancat e tij i talentuari Gjon Karrica di si të emocionojë publikën me entuziasmin dhe interpretimin e bukur të muzikës shqiptare, si në këngët tradicionale dhe në zhanra të tjera.

“Dua të falenderoj miqtë dhe fansat e mi për përkrahjen. Kam kënaqësinë që t’ju them se ju jeni adrenalina e karrierës sime. Kam akoma shumë punë për të bërë. E dua pa fund muzikën dhe çdo gjë të bukur që quhet ART. Ndoshta dashuria shumë e madhe për këngën ka bërë që të këndoja gjithë kohën duke kënaqur veten. Nga dita në ditë pres të sjell krijime të reja, gjithmonë për t’ju argëtuar juve që më dëgjoni dhe duke u mbështetur te ju miqtë e mi,” tha artisti Gjon Karrica.
Intervista me Artistin Gjon Karrica

Bisedoi Ermira Babamusta, New York

Gjon, keni kohë që merreni me muzikë. Cili zhanër përshkruan më mirë stilin e muzikës tuaj nëpër vite?

Gjon Karrica: Asht një Mix, Pop, House, R`n`B.

Cila është kënga e parë që keni kënduar?

Gjon Karrica: Kënga e parë që kam kënduar është “Unë do t’jam i joti”. Këtë kang e këndoj për një person shumë të vecantë. Videoklip juaj “Qësht Dashuria” është mirëpritur dhe pëlqyer shumë nga fansat tuaj. Na trego më tepër për krijimin e videoklipit.

Gjon Karrica: Videoklipi është filmua në Winterthur të Zvicrës, në nëntor 2009. Mbaj mend që ka qenë një ditë shumë e ftohtë edhe ishte shumë vështirë që të realizohet. Madje, ka në shumë vene që vërehet që kam nirth shumë. Regjizori turk Uğur Gültekin ka kryer projektin. Jam shumë i kënaqur me realizimin e kësaj video. Video është lançuar në shumë televisione të Kosovës dhe Maqedonisë. (Videklipi: http://www.youtube.com/watch?v=xav9qPd0lk4 )

Cila ka qenë performanca live më e preferuar për ju?

Gjon Karrica: Performanca më e pëlqyra ka qenë në finalen e programit famoz pasioni im, Finalen e Zürich.

Ku dëshironi të performoni në të ardhme?

Gjon Karrica: Ku do që ka Shqiptar.

Cilat janë synimet dhe ëndrra juaj në jetë?

Gjon Karrica: Ëndrra ime ma e madhe kishte me qenë nje këngë në gjuhën shqipe ta bënim të njohur në shkallë ndërkombëtare.

Me çfarë projekti po merreni tani?

Gjon Karrica: Tani po merrem me një projekt të ri i cili quhet, Shqiptar, a jeni gati se po vjen Lugati. Tekstin e kam shkruar unë dhe Anton Nue. Muzika nga Anton Nue. Është një kang shumë e mirë edhe mendoj që ka një stil të veqant, është party song. Kurse kangët e tjera që janë në realizim kanë të bëjnë me mua, sepse nëpërmjet muzikës time mund t’i shprehi të gjitha idetë dhe talentin tim. (https://www.facebook.com/GjonKarricaFanpage).

Dorëheqja e Papës është një akt i guximshëm

February 13, 2013 by dgreca

Dr Gëzim Alpion, ligjërues në Sociologji në Departamentin e Shkencave Politike dhe Studimeve Ndërkombëtare në Universitetin e Birmingamit në Angli, i cili specializohet në sociologjinë e fesë, u intervistua mbi rëndësinë e dorëheqjes së papritur të Benediktit XVI-të nga Pete Morgan i radios BBC WM më 12 shkurt 2013.
Dr Alpion, i cili ka trajtuar në botimet e tij shkencore marrëdhëniet e Nënë Terezës me Vatikanin, temë të cilës i rikthehet edhe në librin që po shkruan tani për këtë misionare, dhe për të cilin do të zhvillojë së shpejti një turne leksionesh në Indi dhe Australi, e vlerësoi vendimin e Papës për të dhënë dorëheqjen si një akt të guximshëm. Kjo tregon se, ndryshe nga para-ardhësi i tij, Gjon Pali II-të, i cili nuk ishte në gjendje të drejtonte Kishën gjatë viteve të fundit të papatit të tij për arsye shëndetësore dhe si rezultat i moshës së thyer, Bendedikti XVI-të e kupton se në kohën tonë dinamike Kishës i duhet jo një figurë kukull, por një udhëheqës aktiv.
I pyetur nëse emërimi i papës së ri do të rezultojë në një Kishë Katolike të ndryshuar, Alpion u shpreh se Vatikani është nga natyra konservator dhe për pasojë, asnje papë, pavarësisht nga autoriteti i tij, nuk mund ta ndryshojë rrënjësisht një institucion thellësisht tradicional. Nga ana tjetër, dorëheqja nuk duhet të shqetësojë Kishën Katolike dhe besimtarët katolikë pasi largimi i Benediktit XVI-të nuk do të rezultojë në përçarjen e Vatikanit, sic mund të kishte ndodhur në mesjetë. Papa i ri do të ketë mbështetjen e Benediktit XVI-të.
Në lidhje me procesin e zgjedhjes së papës së ri, Alpion argumentoi se, edhe pse Benedikti XVI-të nuk do të ketë të drejtën e votës, ai do të luaj një rol të rëndësishëm, edhe pse në mënyrë indirekte, në seleksionimin e kandidatëve dhe emërimin e pasardhësit të tij. Vlen të përmendet se Benedikti XVI-të ka emëruar një numër të konsiderueshëm të kardinalëve të cilët i janë mirënjohës për përkrahjen që u ka dhënë dhe ndajnë me të të njëjtin vizion konservator.
Alpion përfundoi se Benediktit XVI-të nuk i ka pëlqyer kurrë publiciteti, gjë që shpjegohet pjesërisht nga fakti që ai është pikësëpari një dijetar. Disponimin e tij shkencore shtron pyetjen se përse ai pranoi të merrte drejtimin e Kishës në vitin 2005.
Intervista e Dr Alpion mund të ndiqet deri më 18 Shkurt 2013 në – http://www.bbc.co.uk/programmes/p014chwg – (2.34.00 – 2.39.55).

“Right To Love”, filmi ku aktrojne edhe Shpend Xani, Pavlina Mani e Luan Bexheti

February 11, 2013 by dgreca

Intervistë Eksklusive me Regjizorin shqiptaro-kanadez Paul Kurti/

Bisedoi: Ermira Babamusta, New York/

Regjizori vizionar Paul Kurti sjell për publikun botëror filmin “Right To Love” (E drejta për të dashuruar”. Filmi pati një sukses të jashtëzakonshëm në premierat në New York në dhjetor 2012 dhe janar 2013. Me 2 mars 2013 filmi do shfaqet dhe në Moskë, Rusi. Flitet për personalitet famoze dhe vipat që do marrin pjesë në këtë premierë.Skenari u shkrua nga aktorja dhe producentja e njohur Amina Zhaman, me origjinë Çerkeze, nga Kaukazi Verior. Filmi është i pari produksion rus i një filmi amerikan në anglisht. Filmi ka dhe dialog në shqip dhe shumica e aktorëve janë emra të njohur të kinematografisë shiptare dhe të huaj. Pavlina Mani, Luan Bexheti, Omar Chaparro, Karina Ivanova dhe Theodore Buloukos interpretojnë në këtë film me regji të Paul Kurtit. (Reklama e Filmit: http://www.youtube.com/watch?v=gHvAE53J-yA&feature=player_embedded).

“Më kontaktoi Amina pasi kishte dëgjuar dhe parë filmat e mi të shkurtër. Ajo kishte shkruar njëskenar dhe muzikën për një film, një histori mjaft personale për të. Një nga personazhet kryesore të filmit është shqiptaro-amerikan dhe meqe dhe une jam nga Shqipëria mund ta kuptoja më mirë këtë kulturë,” shpjegon regjizori Paul Kurti.

Paul Kurti ështënjë regjizor shqiptaro-kanadez. Nipi i aktores shqiptare Tinka Kurti, ai rritet me një interes të thellë në forma shprehëse vizuale, duke përfshirë vizatimin, arkitekturën dhe filmin. Ka studiuar regji në New York Film Academy. Ka krijuar disa video muzikë dhe filma të shkurtër, duke përfshirë fimin “Restless Wanderer” me tëcilin ka fituar cmimin YOBI Film. Filmat e tij janë shfaqur nëfestivale si WILDsound (Kanada), Dreambox (Japoni), Tirana International Film Festival (Shqiperi) etj. Nëvitin 2012 drejton filmin e tij tëparë me metrazh të gjatë “E Drejta per te Dashuruar“, i cili përfshin një grup të larmishëm e ndërkombëtër aktorësh.

Një pasion tjetër i tij është udhëtimi, ka udhëtuar në mbi 25 vende, për të njohur kultura, pejsazhe dhe njerëz të ndryshëm. Ndikimi i tij më i madh në fushën e filmit është regjizori gjerman Werner Herzog. Ai beson në krijimin e imazheve dhe tregimeve që nxisin diskutimin dhe shqyrtojnë nivelet më të thella të së vertetës.

****

Cila është historia e filmit “Right to Love” (E Drejta Për të Dashuruar)?

Paul Kurti: Filmi tregon historinë e Aminës (Amina Zhaman), një aktore Çerkeze-muslimane, e cila shkon në New York me ambicie për të interpretuar në skenat e Broadway. Ajo bie në dashuri me Tonin (Shpend Xani), një biznesmen Shqiptaro-Katolik, por familja e tij nuk e pranon dhe mundohet ta prishë lidhjen e tyre.

Në sipërfaqe duket si një histori moderne e Romeo dhe Xhulietës, por ka shumë elemente që e bëjnë këtë histori të veçantë dhe unike. Filmi bën shumë pyetje – sa jemi ne të gatshëm të sakrifikojmë për të ndjekur ëndrrat tona? Do sakrifikonim familjen, karrierën, dashurine tonë? Pse disa njerëz vazhdojnë të gjykojnë të tjerët në bazë të kombësisë dhe të fesë së tyre? A është një mentalitet grupi apo ndryshon në çdo individ nëbazë të përvojes së tyre? Do ndryshojnë ndonjëherë këto paragjykime?

Historitë që më interesojnë mua janë ato të cilat nuk japin përgjigje, por bëjnë pyetje. Unë përpiqem të analizoj një histori nga të gjitha pikpamjet e personazheve, madje edhe atyre që s’janë pozitive. Më pas është në dorë të publikut të formulojë mendime në bazë të çfarë u paraqit në ekran. Nëse filmi nxit bisedime, atëherë për mua ka arritur sukses.

Ku është xhiruar filmi?

Paul Kurti: Filmi u xhirua nëNew York gjatë verës së vitit 2012. U deshën përafërsisht 2 muaj përgatitje, 6 javë filmime dhe 5 muaj montazh. New Yorku është qyteti ku personazhi kryesor vjen meëndrrën për të interpretuar në Broadway, dhe është gjithashtu njëqytet që është ndërtuar mbi ëndrrat dhe punën e brezave të shumtë të emigrantëve nga prejardhjet e kombësi të ndryshme. Ky qytet është i përshtatshëm për këtë film.

Flisni për zgjedhjen e aktorëve

Paul Kurti: Amina Zhaman shkroi historinë dhe gjithashtu interpreton rolin kryesor. Në audicionet për rolin e Tonit, provuam disa aktore të ndryshëm, por kur pamë Shpend Xanin, menduam se ishte zgjedhja më e përshtatme per rolin. Interpretimi i Shpendit është ndryshe nga Toni i skenarit, ai ka një prani shumë më intensive nëekran. Megjithatë, mendova se ishtë një ide interesante për personazhin, dhe kam kaluar mjaft kohëme Shpendin duke folur dhe përpunuar Tonin.

Theodore Buloukos luan rolin e John Fisher, producenti që ndihmon Aminën të interpretojë në skenë. Ai eshte njëaktor me shumë përvojë dhe mjaft profesional dhe ishte një kënaqësi të punoja me të. Aktorë të tjerë janë Luan Bexheti, Omar Chaparro, Ariot Myrtaj, Karina Ivanova dhe shumëtë tjerë. Meqë ishte një film indipendent, dhe koha dhe buxheti ishin të kufizuar, shpesh nuk kemi pasur shume kohëpër prova. Por të gjithë aktorët e filmit e kuptuan këtë sfidë shfaqën gjithë aftësitë e tyre para kamerës.

Çfarë momentesh të veçanta të filmit ju kanë lënë mbresa?

Paul Kurti: Skena kur Toni ballafaqohet me nënën e tij Maviola, më ka ngelur në mendje. Kam qenë me fat sepse kam pasur mundësi të punoj me Pavlina Manin, një aktore e madhe qëkam parë dhe admiruar në televizor. Mendoj se Pavlina Mani dhe Shpend Xani interpretojnëmarrëdhënien nënë-bir në një mënyrë shumë të fuqishme dhe të ndershëm. Mendoj se përvojat e tyre personale i kanë ndihmuar gjatë interpretimit të kësaj skene. Ështënjë skenë intensive, ku publiku herëe përbuz dhe herë e mëshiron personazhin e Maviolës. Kjo ishte njënga skenat e pakta që kam shkruar dhe jam shumë krenar për rezultatin përfundimtar.

Cilë është pjesa juaj e preferuar e regjisë?

Paul Kurti: Deri mësot, mendoj se akoma s’kam gjetur diçka tjetër që më bën të ndihem vetvetja aq sa kur po bëj një film. Regjia ështe si të gjesh elementet e përshtatshme për të zgjidhur njëmister, ama të gjithat elementet duhet t’i përshtaten skenarit dhe filmit. Kjo përfshin vendet, aktorët, dialogun, lëvizjen e kamerës etj. Gjithashtu besoj se filmi është i përbërë nga ato momente të papritura dhe të paplanifikuara që ndodhin gjatë xhirimeve. Mund tëjetë një ide, një fjali e re, një vend interesant, etj. Një regjizor duhet të jetë i aftër t’i kuptojë këto momente dhe t’i përdorë për të mirën e filmit. Mua më peëlqejnë mjaft këto sfida. Megjithatë, sado që më pëlqen filmimi, mendoj se montazhi është vendi ku krijohet “magjia” e filmit, dhe gjithmonë e pres me padurim perjudhën e montazhit.

Çfarë projektesh keni për të ardhmen?

Paul Kurti: Kam shkruar dy filma me metrazh të gjatë, dhe jam duke kërkuar financime për t’i xhiruar. Tregojnë histori njerëzish që për arsye të ndryshme janë disi të izoluar nga shoqëria. Ne të gjithe njohim njerëz të tillë, mund të jetë ai fqinji i çuditshëm që banon në kat të fundit, me tëcilin nuk i kemi folur kurrë, por unë besoj se çdo person ka një histori interesante qe ja vlen të tregohet. Kjo është gjithashtu arsyeja pse mëinteresojnë dhe filmat dokumentare, dhe ndoshta një ditë me një subjekt dhe histori tëpërshtatshme, do mund të bëj një dokumentar (http://paulkurti.com). Ëndërra ime më e madhe ama është që një ditë të bëj një film me gjyshen time.