dom Lush Gjergji – Dielli

Ernest KOLIQI (1903-1975) – personalitet i rrallë i kulturës shqiptare

January 16, 2023 by s p

Nga Don Lush Gjergji/

“As zemra s’duhet të punoj vetëm për mua, por për të mirën e popullit tim dhe të atdheut…”.

(Ernest Koliqi)

Populli, me të drejt thotë: “Harresa, në disa raste, është më e vështirë se vdekja.” E kjo thënie popullore, vlen sidomos për historinë tonë, për shumë krijues që kanë flijuar jetën dhe punën për të mirën e popullit, për një ardhmëri të cilën me shekuj po e kërkojmë, dëshirojmë, presim, por e cila në tërësi ende nuk po zbatohet.

Një ndër personalitetet e rralla të kulturës kombëtare, që është harruara për një kohë të gjatë, pa dyshim është edhe prof. Ernest Koliqi, shkrimtar, poet, arsimtar, përkthyes, edukator i shumë brezave shqiptare në Atdhe dhe gjetiu. Në jetën dhe veprën e tij pasqyrohet fare mirë Golgota e popullit tonë; mishërohen vlerat e së kaluarës sonë të lashtë, hapen shtigjet e reja të ardhmërisë, sidomos nëpërmjet arsimit, kulturës dhe qytetërimit.

Ernest Koliqi, lindi në Shkodër, më 20 maj 1903. Që në fëmijërinë e hershme hetohej aftësia e tij mendimore, por Shqipëria ishte ende e varfër dhe e paorganizuar për shkollim sistematik dhe klasik. Mu për këto arsye, ai qe dërguar së shpejti në Brescia dhe në Bergamo të Italisë, në kolegjin e famshëm klasik “Arici”, ku me sukses kreu mësimet fillore për afro dhjetë vjet. Studimet e larta për gjuhë dhe letërsi, i kreu në Padovë.

Si fëmijë, e sprovoi vendin e huaj, mërgimin, si një lloj paralajmërimi dhe përgatitje për jetën e ardhshme. Në Shqipëri, u kthye në vitin 1921 dhe pas tre vjetësh rishtas kthehen në Itali. Punën në arsim e fillon në vitin 1930, së pari si profesor i gjuhës dhe letërsisë shqipe në Institutin Tregtar të Vlorës dhe më vonë në Liceun shtetëror në Shkodër.

Në vitin 1937 u emëruar lektor i gjuhës shqipe në Universitetin e Padovës, ndërsa pas dy viteve profesor ordinar i gjuhës dhe letërsisë shqipe në Universitetin e Romës.

Më 12 prill 1939 emërohet Ministër i Arsimit Shqiptar. Nga Shqipëria iku së pari në Dubrovnik, prej nga kaloi në Itali, në Romë, ku jetoi dhe veproi deri në vdekje (1975).

Përpos Italisë, prej vitit 1925 deri në vitin 1928 ka jetuar në Mal të Zi dhe në Bosnje, në Tuzëll, ku pati rast të mirë të njihte botën shqiptare të Malësisë së Madhe dhe atë boshnjake.

Ndikim të madh, vendimtar në jetën dhe formimin e tij njerëzor, kombëtar dhe krijues pati Luigj Gurakuqi (1879-1925) dhe Ernesti për një kohë ishte edhe sekretari i tij personal.

Në Brescia dhe Bergamo, më vonë në Padovë, sidomos në Romë, pati fat të njihte shumë personalitete të shquara të kulturës, traditës, krijimtarisë italiane dhe evropiane.

Këtu do ta përmendi njohjen, shoqërinë dhe miqësinë e tij me Giovanni Battista Montini, më vonë Papa Pali VI, që vazhdoi gjatë tërë jetës së tyre, botërisht u dëshmua në shumë raste, sidomos në vitin 1968, kur u kremtua 500 vjetori i vdekjes së heroit tonë kombëtar dhe fetar Gjergj Kastriotit – Skënderbeut.

Në vitin 1972, Papa Pali VI për Shqipërinë komuniste-ateiste botërisht ndër të tjera tha: “S’mund të heshtim mbi Kishën e Krishtit, e cila, është e detyruar jo vetëm në vuajtje në heshtje, por edhe në vdekje. Më lejoni ta hapi shpirtin tim kur mendoj rreth shkatërrimit të një popullit, teritorialisht të vogël, por të pasur me tradita të lavdishme qytetare dhe fetare, i afërt për ne, por i mbajtur larg nga barrierat, si të ishte në mes të nesh ndonjë oqean: Shqipëria…” (”Shejzat”, 9-12, 1972, f. 419).

Nga malli dhe dashuria për Atdhe dhe për Popull jetoi dhe krijoi në shumë drejtime për begatimin shpirtëror-kulturor të popullit. Nga përvoja e jetës dhe shkollimit, në veçanti u angazhua gjithnjë për shkollimin në gjuhën shqipe, prej fillores, shkollave të mesme dhe të larta, si dhe për krijimin dhe zbatimin e plan-programeve shkollore, po ashtu edhe për përpilimin e teksteve, si p. sh. “Shkrimtarët Shqiptar”, pjesa I, II, Tiranë 1941 etj.

“Për t’i dhënë baza shkencore kulturës shqiptare me krijimin e “Institutit të Studimeve Shqiptare” në Tiranë, me programin e njësimit terminologjik të dishiplinës, me kongreset ndërkombëtare dhe botimin e serisë “Studime e Tekste”, me rritjen e studimeve dhe mbledhjen e trashëgimisë nëpërmjet “Visaret e Kombit”…” (Giuseppe Gradiglione, në “Shejzat”, viti XIII, nr. 10-12, 1969, f. 6).

Për të arritur një gjë të tillë, lypet kultivimi dhe pasurimi i gjuhës shqipe “me përpjekje të papreme, e pati fatin e bardhë me e zanunnji vend të posaçëm midis atyne burrave të vlefshëm, që i a dedikuen veten Kombit nëpërmjet gjuhës, qi asht shërbimi më kryesor qi i bahet kombit. Gjuha asht shpata, gjuha asht arma, gjuha asht zemra, gjuha asht çfaqja e gjallnis e, ma ne fund, gjuha asht vetë jeta dhe vetë kombi. Pa gjuhë, s’ka komb” thotë Karl Gurakuqi për Ernest Koliqin në artikullin: “Nëpër vullajat e “Shejzave”, në “Shejzat”, 9-12, 1966, f. 524.

Me shkrime dhe krijime letrare, Ernest Koliqi e begatoi letërsinë tonë si me përmbajtje, po ashtu edhe me fjalë, frazeologji, gjuhë tejet të pasur dhe të pastër.

Veprat kryesore të Ernest Koliqit janë: “Kushtrimi i Skenderbeut”, Tiranë, 1924; “Hija e Maleve”, Zarë, 1929; “Poetët e mëdhej t’Italisë” vëll. I, Tiranë, 1932; “Gjurmat e stinve”, Tiranë, 1933; “Tregtar flamujsh”, Tiranë, 1935; “Quattuor”, Iliria, 1935; “Poetët e mëdhenj t’Italisë, vëll. II, Tiranë, 1936; “Pasqyra e narçizit”, Bari, 1936; “Symfonia e Shqipeve”, 1936; “Epica popolare albanese”, Padovë, 1937; “Kangjelet e Rilindjes”, Romë, 1959; “Shija e bukës së mbrume”, Romë, 1960; “I tre maggiori poeti d’Albania”, Romë, 1961; “Evoluzione strica della lirica albanese”, Romë, 1962; “Antologjia della lirica albanese”, Milano, 1963; “G. De Rada, sulla vita e sull’opera di De Rada”, Romë, 1964; “L’umanesimo di Skanderbeg”, Palermo, 1969.

Vështrimet kritike të Ernest Koliqit: Fishta interpreti i shpirtit shqiptar, në “Shkëndija”, 1940; Influenze orientali nella letteratura albanese, Istituto per l’Oriente, Roma, 1954; Kroje të reja në Parnaz shqiptare, vështrimi i parë sistematik kritik mbi letërsinë në Kosovë, në “Shejzat”, 1957, nr. 1, 4, 5; Dhjetëvjetori i së përkohshmes “Jeta e Re”, në “Shejzat”, 1959, nr. 11, 12; Il realismo socialista e la letteratura, Roma, 1960; Ventesimo anniversario della scomparsa di P. G. Fishta, Roma, 1960; Giuseppe Schirò, poeta della fratellanza pan-albanese, në “Shejzat” 1963, nr. 1-2; Spirito autoctono e influssi stranieri nella letteratura albanese, në “Shejzat”, 1963, nr. 9-10-11-12; Considerazioni sui canti erotici del popolo albanese, Louvain, 1964; Albania, monografia, in Enciclopedia dei popoli d’Europa, Milano, 1965; Faik Konica – profilo critico., në “Shejzat”, 1967, nr. 5-6-7-8.

Mbi jetën dhe krijimtarinë e Ernest Koliqit kanë shkruar ndër të tjerët: Cordiniano F., Petrotta G., Atë Gjergj Fishta, Mann Stuart, Shuteriq D., Gradiglione G., Quasimodo S., Guzzetta A., Martin Camaj, Karl Gurakuqi e shumë të tjerë.

Veprimtaria letrare e Ernest Koliqit filloi herët, në Brescia, në vitin 1921, kurse së bashku me studentët tjerë themeloi fletushkën studentore “Noi” (Ne) dhe aty edhe botoi punimet e para letrare.

Një kapitull i veçantë në jetën e tij dhe krijimtarinë e tij është themelimi i “Shejzave” në vitin 1957 dhe udhëheqja deri në vdekje. Në numrin e parë, ai ndër të tjera shkruan kështu: “Po i hyj kësaj ndërmarrje të vështirë, por me shpresë dhe bindje, e simbas fjalës së urtë “trimi i mirë me shokë shumë”. Dhe ashtu edhe ndodhi, sepse “së shpejti rreth emnit të Ernest Koliqit u radhitën fytyrat më të njoftuna në fushën e letrave në mërgim; i u banë kunorë miqt anë-e-kand në botën e lirë, nuk e lanë vetëm, secili simbas mundësisë dhe fuqive të veta” (Karl Gurakuqi, “Shejzat”, 1966, 9-12, fq. 515).

“Shkalla e zotsis së tij në këtë degë veprimtarije asht provue e riprovue tash katërdhetëvjetë e këndej: e kemi prekë me dorë në revistën “Illyria”, faqet e së cilës zbukuroheshin në çdo numër prej shkrimeve të tija, në prozë e në poezi; i kemi konstatue në revistën “Shkëndija” themelue dhe mbajtun prej tij” (”Shejzat”, Po aty).

Nëpërmjet “Shejzave” Ernest Koliqi ka krijuar një rrjetë të madhe bashkëpunëtorësh në botë dhe ka kultivuar kështu gjuhën dhe letërsinë shqipe në mërgim, por të lirë nga prangat ideologjike komuniste. Ja vetëm disa emra që vite me radhë kanë shkruar në “Shejza”: Atë Zef Valentini, Peter Bartl; Gino Bottiglione, Franc Babinger, Alois Schmaus, Georg Stadmüller, Martin Camaj, Nermi Vlora – Falaschi…

Ja si e përshkruan Ernest Koliqi gjendjen e popullit nën sundimin komunist, si dhe copëtimin e tokave dhe të popullit: “Pjesa intelektuale u përça në shumë pjesë të cilat këputen çdo pjekje njana me tjetrën. Disa shkrimtarë radhe së pari u zhduken n’atdhe tragjikisht, ase u detyruan të heshtin, tjerë u mërguan në katër kandet e botës. Fatkeqësia ma e madhe e rracës shqiptare qindron në ndasitë qi ndodhjet historike shkaktuen në trup të saj. Këto dasi i pasqyron vetë zhvillimi i letërsis, e cila zuni fill e u mëkëmb n’ujdhesa të shkëputuna njana prej tjetrës në hapësi dhe të ndërpreme në botë…” (Hilushi, “Shejzat” 9-10, 1969, f. 307).

Këto njësi, apo si thotë E. Koliqi “këto tri pjesti a thyese të botës shiptare ecin letrarisht në drejtime qi nuk harmonizohen. Mun veprojnë pa dijtë aspak ase fort pak njana për tjetrën” (”Shejzat”, Po aty).

Për letërsinë që krijohet në Kosovë njëherë më tha: “Kosova është dhe do të jetë kopshti i historisë dhe i ardhmërisë shqiptare… Atje ka mjaft krijime të suksesshme letrare, deri diku nën ndikimin e letërsisë sllave, por më pak nën ndikimin e diktaturës dhe ideologjisë komuniste. Nëpërmjet “Shejzave” jam munduar t’i lidhi dy botat shqiptare, trashëgiminë e vëllazërve Arbëreshë të Italisë dhe krijimtarinë përparimtare të shkrimtarëve të Kosovës, e cila është një risi e këndshme, përtërise dhe mjaft premtuese…”.

Bota e Ernest Koliqit nuk ishte e mbyllur në kufij apo paragjykime, por ai jetoi dhe veproi gjithnjë për popullin Shqiptar, sepse “Shqipnija e vërtetë s’ka kufij gjeografik, por shtrihet shpirtnisht nëpër mbarë botën në çdo vis ku gjallitë nji Arbnuer qi nuk mohon vetit e veta autoktone” (”Shejzat”, Po aty, f. 310).

Ai, vërtet ishte vizionar i së ardhmes, sidomos nëpërmjet arsimit shqiptar. Si Ministër i Arsimit Shqiptar, ai dërgoi në Kosovë arsimtarët më të përgatitur dhe më të aftë për këtë mision të shenjtë, për arsimimin, ngritjen dhe qytetërimin e popullit të tij. Njëherë më rrëfeu këtë vendim me këto fjalë: “Shumëkush nuk e kuptonte përcaktimin dhe vendimin tim në Shqipëri; disa edhe më kundërshtuan dhe më sulmuan haptazi se po i shkapërderdhi intelektualët tanë. Mirëpo unë iu thashë: “Kosova është gjymtyra jonë e rrezikuar, prandaj atje duhet të veprojmë për përforcimin dhe kultivimin e gjuhës, traditës dhe kulturës shqiptare…”.

Shpesh thoshte kështu: “Kush e njeh mirë dhe në thellësi popullin shqiptar, s’mund mos ta donë. Shembulli më i mirë i “shqiptarit të huazuar” është Atë Giuseppe (Zef) Valentini”.

Katedrën për gjuhë dhe letërsi shqipe në Romë e lartësoi në nivelin e Institutit, me dekretin e kryetarit të Italisë, më 2 shtator 1957. Gjatë viteve akademike 1951-1969 aty diplomuan dhe doktoruan 58 albanologë shqiptarë, arbëreshë dhe të huaj (Lexo: Giuseppe Gradilione, “Shejzat”, 10-12, 1969, f, 24-27).

Ernest Koliqi i lidhi mjaft frytshëm edhe katedrat tjera të gjuhës dhe letërsisë shqipe në Itali dhe në botë, si dhe studiuesit dhe krijuesit tanë me albanologë të huaj.

Për të shkruan prof. Dr. Hans Joachim Kissling: “Shkrimtar dhe poet i pajis me zotësi të posaçme shprehëse qi diti ma se miri t’i përdorë me i ba të njoftun jo vetëm botës italiane, por edhe mbarë botës erudite, pasurinë shpirtnore të popullit shqiptar, mundësinë e tij dhe doket trashiguese…” (”Shejzat”, 10-12, 1971, f. 332).

Atë Zef Valentini më tha për Ernest Koliqin: “Ai është ambasadori i denjë i kulturës dhe traditës shqiptare në Itali dhe në botë. Zoti i ka planet e veta me popullin shqiptar edhe në këto rrethana të vështira”.

Prof. Martin Camaj: “Ernest Koliqi është për mua mësues, mjeshtër i fjalës së shkruar, shqiptar i kulluar, njeri që diti t’i afrojë dhe miqasojë njerëzit në mes veti, sidomos shqiptarët e mërguar dhe të shkapërderdhur. Gjithmonë besonte në Zotin dhe në Popullin, në vlerat burimore shpirtërore dhe letrare”

Ndërsa Ernest Koliqi shkruan për Marti nCamaj kështu: “Ardhja e Martin Camajt në Romë më trimëroi me hy edhe nji herë në valle të botimeve. Me bashkëpunimin e tij vëllaznuer dolën në dritë “Shejzat”…. Sillte me vete edhe dishka ma tepër: njomsin agimore të letërsis së Kosmetit… E ndiente veten si pjesëmarrës i ngusht në lëvizjen kulturore t’asaj krahine… Ajo frymë më rinoi e shkaktoi në muenji ringjallje fuqish…” (“Shejzat”, 9-12, 1966, f. 308-309).

Parimi i tij themelor ishte shkollimi, arsimimi, komunikimi i popullit shqiptar me botën dhe i botës me ne. Për këtë shpesh e përsëriste këtë porosi: “Pa dituri s’ka as ardhmëri”.

Ernest Kolqi u dallua edhe si përkthyes shumë i suksesshëm dhe i talentuar. Ja vlerësimi i Atë Cornelio Capizzit, profesor i letërsisë bizantine në Universitetin e Kolnit dhe në Istitutin Oriental në Romë: “Prof. Ernes Koliqi dëshmon njohurinë shembullore të gjuhës poetike italiane, në çdo fshehtësi semantike, tërësinë e fuqisë plastike dhe paraqitëse…” (”Shejzat”, 10-12, 1971, f. 335).

Më përthimet e tija të shkëlqyeshme nga shqipja në italishte dhe anasjelltas afron dhe begaton dukshëm dy gjuhë, kultura dhe popuj.

Dr. Đuro Kokša, Rektori i Kolegjit të “Shën Jeronimit” në Romë, më vonë ipeshkëv ndihmës në Zagreb, thoshte: “Ju shqiptarët keni fat të madh me prof. Ernest Koliqin si përfaqësues i denjë i popullit tuaj në Qytetin e Amshuar. Erudit i vërtetë, njeri i kulturës dhe krijimtarisë, mik i të gjithë popujve”.

Prof. Ernest Koliqi ishte shkrimtar, poet, arsimtar, përkthyes e mbi të gjitha njeri i ngrohtë, zëri i kulturës dhe popullit shqiptar në kohën e “shkretëtirës” dhe rrënimit të pashoq në Shqipëri- urë afrimi, frymëzues për shumë krijues të ri shqiptarë nga Kosova, Italia dhe diaspora.

Duke folur njëherë për dashurinë për popull dhe atdhe, ai më tha: “As zemra s’duhet të punoj vetëm për mua, por për të mirën e popullit tim dhe të atdheut”.

Zemra e tij u ndal së rrahuri, pas shumë mundimeve dhe mallit për vendlindje, por jo edhe dashuria, e cila vazhdon përmes veprave. Pati një jetë shumë të mundimshme, e ndoshta pikërisht për këtë edhe mjaft të frytshme. Vuajtja, malli, vetmia, bota e huaj nuk ishin për të shkas dëshpërimi, mbylljeje, hutie, dezorientimi, por frymëzim krijimi, pune, dashurie.

Në një bisedë më pati thënë: “Të nderoj dhe të dua shumë për dy arsye, se je meshtar i Jezu Krishtit dhe i Kishës Katolike. Edhe unë e kam pasur një vëlla meshtar, Don Mikelin, të cilin të “patenzonët” ma vranë…(Prof. Ernest Koliqi nuk e dinte se Don Mikeli ishte gjallë dhe se një ditë do të dilte nga burgu dhe do të emërohej kardinal i Kishës Katolike, vr. ime). Arsyeja e dytë pse të dua është, sepse merresh me çështjen e gruas shqiptare, temë gati e paprekur, por shumë e rëndësishme për ne, sidomos me jetën dhe veprën e Nënës Tereze”.

Jetoi dhe vdiq me “sy të çelur”, me mall në zemër, me shpirt të tronditur. Njëherë më tha: “Ne dhe të huaj gjeta Shqipërinë e vogël, ndër Arbëreshët. Në rininë intelektuale, përparimtare kosovare gjeta shpresën e re për ditë më të mira për popullin tonë”./drita.info

Dom Lush Gjergji: Çetta ishte kirurg shpirtëror i mbarë shqiptarëve

August 8, 2018 by dgreca

“Ne duhet ta gjejmë damarin e komunikimit. Në pajtimin e gjaqeve ia gjetëm damarin, ia gjetëm zemrën popullit, dhe populli na u përgjigj dhe na e dhuroi zemrën. Sot, fatkeqësisht, s’po ka liderë të tillë, s’po ka lëvizje të tilla për t’ia gjetur zemrën popullit dhe për t’i thënë: o popull, nuk dëshirojmë asgjë tjetër përpos të mirën, të drejtën, të vërtetën, dashurinë dhe jetën tuaj”, thekson dom Lush Gjergji, i cili ishte pjesë e Lëvizjes për pajtimin e gjaqeve, të prirë prej Anton Çettës/

Ne Foto: Anton Çetta/

Nga Rexhep Maloku/Dom Lush Gjergji i konsideron heronj të gjallë të gjithë ata që në emër të popullit falën gjakun e më të dashurve të tyre në fillim të viteve nëntëdhjetë. Shpreh keqardhje se ata njerëz janë lënë anash, megjithëse falja e rreth 1200 gjaqeve ndali vëllavrasjen në kohën kur regjimi brutal i Slobodan Milosheviqit nisi zbatimin e masave represive pas suprimimit të autonomisë. Gjergji, pjesë e Lëvizjes për pajtimin e gjaqeve, të prirë prej Anton Çettës, thotë se pa ndaljen e vëllavrasjes nuk do të kishin sukses as lëvizjet për liri.

“Anton Çetta mbetet një figurë në mendjen dhe zemrën e popullit shqiptar. Dhe është fatkeqësi që nuk kemi ditur ta shprehim një nderim dhe falënderim jo ndaj tij, por ndaj Lëvizjes dhe fenomenit të pajtimit të gjaqeve. Fatkeqësia është që nuk gjendet kurrkund e shënuar as në libra shkollorë. Fatkeqësia është se ne e kemi kujtesën shumë të shkurtër, dhe të mirën po e zhvlerësojmë dhe po e harrojmë”, thekson Gjergji, vikar i përgjithshëm i Kishës Katolike të Kosovës, në një intervistë rreth Lëvizjes për pajtimin e gjaqeve dhe refuzimin e Institutit Albanologjik të Kosovës që shtatorja e Çettës të vendoset para institucionit ku i kishte prirë seksionit të folklorit.

Gjergji, anëtar i Këshillit organizativ për vendosjen e shtatores së Çettës, e përshkruan si zotni plakun e urtë që për dekada me radhë kishte mbledhur folklorin shqiptar. “Ishte një njeri i cili e donte mbi të gjitha popullin e vet dhe të mirën e popullit të tij. Prandaj do të thosha, një kirurg shpirtëror i mbarë popullit shqiptar”, thekson Gjergji. “Ishte ai i cili e hetoi, mbase më mirë se askush se kanceri më i madh i shoqërisë shqiptare është hakmarrja, siç e kam definuar unë, si vetëvrasje, vëllavrasje dhe vrasje”.

KD: Çka ju shkon ndërmend kur dëgjoni emrin e Anton Çettës, sidomos kohëve të fundit pas përplasjes për lokacionin e shtatores së tij?

Gjergji: Anton Çetta, një njeri i mrekullueshëm i traditës, i kulturës dhe i qytetërimit tonë ilir arbëror dhe shqiptar. Një njeri që e kemi definuar, të gjithë ata që e njohim, zotni, në kuptimin e fjalës, i kompletuar për sa i përket aspektit intelektual, për sa i përket aspektit shpirtëror. Ishte një njeri i cili e donte mbi të gjitha popullin e vet dhe të mirën e popullit të tij. Prandaj do të thosha, një kirurg shpirtëror i mbarë popullit shqiptar. Ishte ai i cili e hetoi, mbase më mirë se askush, se kanceri më i madh i shoqërisë shqiptarë është hakmarrja, siç e kam definuar unë, si vetëvrasje, vëllavrasje dhe vrasje. Dhe për ta vetëdijesuar popullin për këtë nuk ishte lehtë. Antoni ishte njeri i provanisë së Zotit. Ai me hulumtimet që i bëri rreth thesarit popullit, rreth frazeologjisë, rreth kulturës dhe qytetërimit, 20 vjet, ishte një lloj përgatitjeje për veprën e tij hyjnore, sepse kudo që shkonim me bacën Anton, kishte njerëz që ai i njihte. Madje ishte legjendare kur shkonim para tridhjetë, katërdhjetë vjetëve, kam qenë në këtë shtëpi dhe më kujtohet atë natë kur kemi biseduar për kulturën, për traditën, për popullin shqiptar, dhe ka lindur një fëmijë. Madje i kujtohej edhe emri i njeriut tri-katërdhjetëvjeçar, dhe ai thoshte: baca Anton ai jam unë. Prandaj krijonte një atmosferë unike. Para Anton Çettës ka qenë shumë e vështirë të thuash jo. Dhe ne kemi punuar shumë rreth vetëdijesimit, sepse pa u ndryshuar vetëdijesimi nuk ka ndryshim. Populli në fillim bëri një rezistencë të jashtëzakonshme, por më vonë e kuptoi se ne nuk donim asgjë, pos që populli të jetë i lirë dhe i mirë. I lirë dhe i mirë, pa falje, është e pamundshme. E kam definuar edhe këtë: Kush urren, jeton për të bërë keq. Krejt fuqinë e jetës së vet e drejton gabimisht. Prandaj të jetosh si individ, si familje dhe si shoqëri nuk është e drejtë. Robëria më e madhe e një populli është pikërisht robëria e së keqes. Dhe gjakmarrja ose hakmarrja ka qenë një fenomen i tillë.

Mst: Fatkeqësisht, shpejt i harrojmë të mirat

KD: Një fjalë e urtë popullore kanunore thotë se “shpia e shqiptarit është e Zotit dhe e mikut”. Megjithatë, çka tregon fakti se Instituti Albanologjik nuk i bën konak, le të themi kushtimisht, birit të tij?

Lushi: Pa shikoni, ato janë çështje të vendimeve dhe përcaktimeve të tyre, dhe unë nuk do të ndërhyja assesi, por Anton Çetta është meritor edhe për themelimin e Institutit Albanologjik, edhe për seksionin i cili është marrë me të, edhe për shumëçka tjetër. Le ta vlerësojnë njerëzit që janë ekspertë për këtë, por një gjë është e sigurt: Anton Çetta mbetet një figurë në mendjen dhe zemrën e popullit shqiptar. Dhe është fatkeqësi që nuk kemi ditur ta shprehim një nderim dhe falënderim jo ndaj tij, por ndaj Lëvizjes dhe fenomenit të pajtimit të gjaqeve. Fatkeqësia është që nuk gjendet askund i shënuar as në libra shkollorë. Fatkeqësia është se ne e kemi kujtesën shumë të shkurtër dhe të mirën po e zhvlerësojmë dhe po e harrojmë. Dhe figura e Anton Çettës e vërteton edhe një herë këtë qëndrim.

KD: Në Këshillin organizativ për shtatoren jeni ju dhe mulla Xhevat Kryeziu. Me aq sa kemi lexuar, nuk keni pasur dilema

Gjergji: Absolutisht, nëse dikush meriton të njihet si njeri i popullit, një kirurg i shpirtit të popullit prej kancerit që është hakmarrja, atëherë kuptohet se merita nuk është as e Antonit, as e dom Lushit, as e Xhevatit, as e të ndjerëve Zekeria Canës, as e hoxhë Kokrrukut. Populli doli në sipërfaqe dhe populli e pranoi pajtimin si parakusht për çdo lëvizje tjetër. Pa pajtim të të gjithë shqiptarëve nuk do të kishim as liri, as demokraci, as shtet, as asgjë ….

KD: Më falni që ju ndërhyj, por institucionet shtetërore, si Instituti, pavarësisht se janë shkencore, por që financohen nga taksat e shtetit, ndryshe, ta zëmë prej Kishës apo Bashkësisë Islame, nuk po arrijnë të gjejnë gjuhë të përbashkët

Gjergji: … Ne si bashkësi fetare, që është Bashkësia Islame e Kosovës dhe Kisha Katolike në Kosovë, absolutisht sikur atëherë që kemi bashkëpunuar, edhe hoxhë, edhe prift, edhe në kishë, edhe në xhami, edhe në lëndina, edhe në livadhe, e rastësishme ka qenë të ndodhë pajtimi e jo ku. Dhe kjo e ka bashkuar popullin shqiptar edhe më tepër. Populli shqiptar edhe një herë e ka dhënë një dëshmi para botës se është një popull paqedashës, liridashës dhe e bëri një katarzë, një pastrim të brendshëm shpirtëror. Nuk fajëson të tjerët, por dëshiron faljen, lëshimin, apo gabimisht, apo traditën e mbrapshtë, që ishte gjakmarrëse, apo hakmarrëse. Ne kemi ndërruar edhe shprehjen, sepse kur thua gjakmarrës, ose hakmarrës, sikur kishte të drejtë, ndërsa jeta e njeriut është e pacenueshme, sepse e dhuron Zoti dhe e merr Zoti. Dhe ne atyre që kanë bërë krime nuk u kemi thënë që ata t’i falim, por t‘i lirojmë njerëzit që kanë pësuar dhe të dalin prej urrejtjes, që është diktatori më i madhi i njerëzimit dhe që nuk vdes kurrë. Krejt diktatorët e tjerë vdesin ose dikush i largon, por diktatorin e urrejtjes apo së keqes duhet ta vrasim dhe ta flakim ne prej shpirtit dhe zemrës sonë. Prandaj Lëvizja për pajtimin gjithëshqiptar ka qenë një lëvizje preludi ….

Mst: Dora e zezë e armikut

KD: Por si nisi, sepse mbase ka pasur pajtime, nëse mund të themi sporadike?

Gjergji: Lëvizja jonë ka nisur me studentët, me të rinjtë, sidomos me ish të burgosurit, sepse ata nëpër burgje kanë thënë: Ne nuk mund t’i hakmerremi një shteti, një sistemi. Shteti na burgos, na vret, na i bën të gjitha të zezat, na dhunon, na përjashton, megjithatë ne nuk kemi çfarë të bëjmë. Pse atëherë ne trimërinë e vëllazërinë të mos i aplikojmë ne një sistem, që, ngadalë, të shohim që armikun, kundërshtarin dhe vrastarin ta bëjmë vëlla, sepse nuk kemi vëllezër tepër që të shkojnë në drejtime të kundërta dhe që të jenë shpeshherë të manipuluar për ekzistim. Mos harroni se në shumë raste e kemi hetuar dorën e zezë të sistemit, sepse ata janë munduar të na bindin ne: t’u japim armë, sepse e dimë se shqiptarët vrasin, e dimë se shqiptarët nuk falin. Edhe nëse ka ndodhur çfarëdo kontestimi, i kanë thënë: vraje. Ia kanë dhënë edhe armën, disa vjet shkon në burg në Serbi mëson një zanat dhe kthehesh. Kjo ishte dredhia. Andaj ne i falënderojmë për këtë edhe rininë, ish të burgosurit politikë, intelektualët e profileve të ndryshme, përfaqësuesit e bashkësive fetare, Kishën Katolike ….. Prandaj ne kemi krijuar një ideal rreth pajtimit ku ishin të gjithë. Andaj kanë dalë njerëzit me emra eminentë para popullit dhe kur kanë kërkuar një gjë, nuk kanë mundur t’u thonë jo. Në pajtimin e gjaqeve ne kemi mbledhur elitën më të mirën ekzistuese atëherë dhe ajo ka qenë përkrahëse e këtij ideali dhe kjo na ka ndihmuar shumë që populli ta kuptojë për së drejti, që ne nuk kërkojmë asgjë, por kërkojmë prej tyre lirinë.

Mst: Kthesë e madhe

KD: Megjithatë, studiues të huaj dhe shqiptarë kanë shkruar shumë për kokëfortësinë e shqiptarit, andaj a kishit ndonjë strategji, meqë ishte një ndryshim radikal në kuptimin e thyerjes së forcës së traditës dhe kanunit. A ishte e vështirë të bindeshin familjet, sepse kishte raste mospajtimesh ndërmjet familjarëve se a duhej të falej gjaku?

Gjergji: Në fillim ka qenë shumë e vështirë, sepse logjika e popullit ka qenë e ngulitur në dy procese: Gjaku nuk falet dhe gjaku nuk tretet, apo nuk humb. Ne kemi thënë se nderi më i madh që mund t’iu bëhet të vrarëve është pikërisht kjo: populli shqiptar me gjakun e tyre ta gjejë fuqinë e pajtimit dhe të faljes. Kur populli e ka përkrahur dhe Lëvizja filloi të jetë popullore dhe gjithëpopullore, atëherë njerëzit kanë qenë të gatshëm të falin. Andaj fuqia ishte në popull, ishte në njerëz. Aktivistët kryesorë ishin ata që kanë falur gjakun. Në momente të caktuara ata kanë thënë: më fal, por nëse unë kam gjakun e babës, vëllait, shokut, mikut e të tjerë, nuk janë ata njerëz që mund t’i gjejmë në kopsht dhe t’i mbjellim, e kemi falur dhe jemi të lumtur që e kemi falur, dhe bëjeni edhe ju këtë gjë. Unë në një fjalim, ndër shumë fjalime të asaj kohe, i kam quajtur heronj të ditëve tona. Dhe kam kërkuar t’i shkruajmë në mesin e heronjve të ditëve tona. Dikur heronjtë i kemi kërkuar nëpër arkiva, nëpër histori, nëpër legjenda,sot heronjtë i kemi në mesin tonë.

KD: Çka tregon për një shoqëri pothuajse njëzet vjet pas luftës mospërfshirja e këtyre heronjve, siç thatë ju, as në tekste shkollore?

Gjergji: Një shoqëri që nuk di të vlerësojë vetveten, Lëvizjen …. dhe dhuratën më të madhe që populli shqiptar ia ka bërë vetvetes dhe dëshmia më e madhe për bashkësinë ndërkombëtare, është një lëshim vetëvrasës. Dikur na kanë vrarë të tjerët, sot po bëjmë vetëvrasje me qëndrime të tilla dhe me shumëçka tjetër.

Mst: Nuk ka mbetur thuajse asgjë gjithëshqiptare

KD: T’i kthehemi edhe një herë përplasjes për shtatoren. Ju gjatë kohës së faljes së gjaqeve keni shkuar te familjet me sloganin “falja gjakun kombit”, mirëpo sot pse institucionet nuk po arrijnë të pajtohen për lokacionin e shtatores së figurës që nuk e kontestoi askush sa ishte gjallë. Çka dëshmon kjo për shoqërinë tonë?

Gjergji: Kjo dëshmon se më nuk ka pothuajse asgjë që është gjithëshqiptare dhe grupet e ndryshme, partitizmi – nuk është më parti, është partitizëm – copëtimi i popullit në grupe, grupacione, parti, fatkeqësisht është sëmundje e re e popullit shqiptar, sidomos në Kosovë, mirëpo fenomeni është i pranishëm edhe në Shqipëri, dhe thuajse nuk ka asgjë të përbashkët që ta kemi si konsensus dhe të themi: Kjo është e përbashkët. E shihni edhe në bisedime me serbët, edhe në çdo çështje. Nuk kemi më pikë të përbashkët orientimi, dhe kjo e dëshmon varfërinë e mjerimin shpirtëror në të cilin jemi sot. Partitë jo që ta shërbejnë popullin, kanë arritur ta ndajnë dhe përçajnë atë. Dhe populli si i tillë, në prizmin e kësaj; grupeve, grupacioneve e partitizmit, e sheh me syze jo më me syrin e vet, por me syze që ia imponon dikush.

KD: Shqiptarët nuk janë më të lirë, nëse marrim parasysh Shqipërinë dhe Kosovën si shtete të lira, por edhe të drejtat e shqiptarëve në Maqedoni. Megjithatë, pas kësaj që thatë, i bie se shqiptaria është në krizë më të madhe tani kur shqiptarët kanë liri më të madhe?

Gjergji: Jemi në kuptimin e krizës së rrënimit të një sistemi të vjetër, të cilin me një mënyrë, rrethanat ndërkombëtare, sidomos ndërhyrja e NATO-s, shuarja e Jugosllavisë, rënia e sistemit të komunizmit dhe ateizmit, e ka përshpejtuar. Ne s’kemi qenë dhe s’jemi të gatshëm për ecje të re. Ecja e re e lirisë, e demokracisë, e paqes dhe e pajtimit kërkon dy-tri elemente që po na mungojnë: identiteti dhe personeli ynë ilir, arbëror dhe shqiptar. Ne kemi problem edhe me histori, kemi problem edhe me aktualitet, e sidomos kemi problem me projektimin e së ardhmes. Derisa një popull i tillë që nuk di se kush, që nuk di çka do dhe që nuk di si do ta arrijë atë, janë tri probleme themelore të identitetit dhe personelit, atëherë bredh në këtë formë prej skajshmërisë në skajshmëri, herë majtas e herë djathtas, e populli ka thënë mbaje mesin se vetëm në mes mund ta gjesh shpëtimin.

KD: Por a ka shpresë që të mos e mbyllim me pesimizëm?

Gjergji: Absolutisht, unë besoj në Zot dhe derisa besoj në Zot, besoj edhe në popullin dhe në njeriun. Ne duhet ta gjejmë damarin e komunikimit. Në pajtimin e gjaqeve ia gjetëm damarin, ia gjetëm zemrën popullit, dhe populli na u përgjigj dhe na e dhuroi zemrën. Sot, fatkeqësisht, s’po ka liderë të tillë, s’po ka lëvizje të tilla për t’ia gjetur zemrën popullit dhe për t’i thënë: o popull, nuk dëshirojmë asgjë tjetër, përpos të mirën, të drejtën, të vërtetën, dashurinë dhe jetën tuaj.

Fotolegjenda: Dom Lush Gjergji: “Anton Çetta është meritor edhe për themelimin e Institutit Albanologjik, edhe për seksionin i cili është marrë me të, edhe për shumëçka tjetër. Le ta vlerësojnë njerëzit që janë ekspertë për këtë, por një gjë është e sigurt: Anton Çetta mbetet një figurë në mendjen dhe zemrën e popullit shqiptar. Dhe është fatkeqësi që nuk kemi ditur ta shprehim një nderim dhe falënderim jo ndaj tij, por ndaj Lëvizjes dhe fenomenit të pajtimit të gjaqeve”

WASHINGTON- Dom Lush Gjergji rreth Shën Terezës

October 15, 2016 by dgreca

Zeri i Amerikes- Biografi i Shën Terezës së Kalkutës, Dom Lush Gjergji, Vikar i Përgjithshëm i Ipeshkvisë së Kosovës, foli dje rreth jetës së saj në Bibliotekën e Kongresit në Uashington. Ai ndau me të pranishmit histori nga jeta e saj, këshilla që Shën Tereza i kishte dhënë dhe pas aktivitetit, bisedoi me Zërin e Amerikës edhe rreth marrëdhënieve të bashkësive fetare në Kosovë.

Ai e takoi Shën Terezën e Kalkutës në vjeshtë të vitit 1968 në Romë, dhe kështu nisi miqësia e tyre. Dom Lush Gjergji, biografi i Shën Terezës ka shkruar 16 libra rreth jetës së saj, dhe dje në Bibliotekën e Kongresit amerikan i ofroi dhjetëra të pranishmve histori rreth familjes dhe origjinës së saj, rrugëtimit për në Kalkutë, dhe këshilla nga bija zemërmadhe shqiptare. Dom Lush Gjergji shpjegoi se ajo zgjodhi Indinë sepse në Shkup kishte dëgjuar nga etërit Jezuitë mbi mjerimin, varfërinë dhe ndasitë fetare. Nga kjo, lindi dëshira e saj për të jetuar mes njerëzve atje dhe për të punuar për të mirën e tyre dhe në mesin e tyre.

Dëgjuesit u çuditën kur mësuan se si mbërriti ajo në Kalkutë:

“Udhëtimi për në Kalkutë u zhvillua në tri faza: me tren Shkup-Zagreb me 26 shtator të vitit 1928; prapë me tren Zagreb-Dublin me 13 tetor të vitit 1928; dhe së fundi me anije Dublin – Kalkutë prej 1 dhjetorit deri më 6 janar të vitit 1929. Gjashtë javë ka udhëtuar me anije në atë kohë” tha ai.

Me rastin e dhënies së çmimit Nobel, përballë shumë gazetarëve në Oslo Shën Tereza i tha Dom Lush Gjergjit:

“Unë gjithmonë e kam në zemër popullin tim shqiptar. Shumë luti Zotin që paqja e tij të vijë në zemrat tona, në të gjitha familjet tona, në të gjithë botën. Lutuni shumë për fukaratë e mi, dhe për mua dhe për motrat e mia. Unë lutem për ju, Motra Tereza Bojaxhiu.”

Pas ligjëratës së tij, ai bisedoi me Zërin e Amerikës rreth pozitës së bashkësive fetare në Kosovë:

“Vëllazëria gjithë shqiptare është platforma, apo është trualli në të cilin ndërtojmë. Fetarisht, fatkeqësisht jemi të ndarë, por fatbardhësisht nuk jemi të përçarë. Për këtë arsye, kultivojmë dialogun ndërfetar krishtero-mysliman apo myslimano-të krishterë, në stilin e jetës dhe të veprës së Nënës Terezë e cila mbështetet në dy parime: e vërteta dhe dashuria”.

…dhe marrëdhënieve ndërmjet tyre:

“Ne kemi takime të rëndomta dy-tremujore të përfaqësuesve, apo kryesuesve, apo siç thuhet tani liderëve të komuniteteve fetare dhe bisedojmë haptazi dhe çiltazi, dhe vëllazërisht për të gjitha çështjet. Kuptohet se kemi dallime, dhe ajo është e natyrshme sepse bashkimi në dallime është mozaiku i ynë. Por nuk kemi çështje të hapura, dhe çështje të cilat ngrisin tensionin apo shkaktojnë konflikte. Mundohemi të komunikojmë vazhdimisht dhe të merremi vesh për çdo çështje, duke kërkuar të mirën e përbashkët. Se e mira ose është e përbashkët, ose nuk është e mirë fare”.

Dom Lush Gjergji e përfundoi ligjëratën me një këshillë që i kishte dhënë dikur Shën Tereza. Ajo i kishte thënë:

“-Është një porosi dhe testament të cilin ta dhuroj ty, dhe ti do t’ua dhurosh të tjerëve. Kqyre dorën tënde.

I thashë ‘e kqyr çdo ditë, është dora ime, e njoh’.

-“Jo, jo, kqyre mirë.”

Pastaj më tha: – ‘Kqyri pesë gishtërinjtë e tu, dhe çdo mëngjes, pasi të zgjohesh pyete vetveten: çdo të bëj sot për Zotin? Dhe Zoti të ka dhënë edhe një dorë tjetër, dhe pesë gishtërinj të tjerë. Dhe pyete veten ‘çdo t’bëj sot për njeriun?’ Dhe vazhdoje jetën. Në fund të ditës, pyete vetveten: ‘Ç’kam bërë sot për Zotin?’ dhe ‘Ç’kam bërë sot për njeriun?’

Dom Lush Gjergji: Rrënjët e thella të tolerancës ndërfetare

September 17, 2013 by dgreca

Toleranca ndërfetare te shqiptarët i ka rrënjët e thella dhe të kamotshme dhe atë nuk kanë mundur ta asgjësojnë ndarjet, përçarjet, sundimet e të huajve dhe as kalimi nga një sistem në sistemin tjetër, thotë në intervistën për Radion Evropa e Lirë, Dom Lush Gjergji, vikar i përgjithshëm i Ipeshkvisë së Kosovës./

Nga Bekim BISLIMI/

RADIO EVROPA E LIRË-Është thënë edhe më parë se shqiptarët shquhen për tolerancë ndërfetare. A e vazhdojnë këtë traditë shqiptarët e Kosovës edhe sot dhe si manifestohet kjo?

DOM LUSH GJERGJI-Toleranca jonë i ka rrënjët e vjetra. Toleranca jonë, më tepër vëllazëria jonë gjithëshqiptare mbështetet mbi të gjitha në historinë, në traditën dhe kulturën tonë të përbashkët të vjetër më se 1500 vjet, kur kemi qenë të gjithë të krishterë derisa nuk erdhën sundimet e të huajve dhe të huajt u munduan të na ndajnë dhe të na përçajnë.
Të na ndajnë arritën zyrtarisht, sepse tash jemi të krishterë dhe myslimanë, dhe të krishterët jemi ortodoksë dhe katolikë, në Kosovë më pak, kurse në Shqipëri më tepër, sidomos pjesa ortodokse, dhe janë sektet e ndryshme në mes të vëllezërve shqiptarë myslimanë.
Por, ajo çka është dhe fondi ynë i përbashkët, është vëllazëria jonë gjithë shqiptare. Këtë, as ndarjet, as përçarjet, as sundimet e të huajve, as kalimi prej sistemit në sistem nuk ka arritur kurrë ta asgjësojë. Aty-këtu është munduar ta dëmtojë, por shqiptari e ka ruajtur ndjenjën e përkatësisë së përbashkët iliro-shqiptare, prandaj edhe ndjenjën e vëllazërisë. Dhe, kjo vazhdon dhe duhet të vazhdojë me një motivim edhe më të madh, që, përpos se jemi vëllezër si shqiptarë, duhet ta kultivojmë, ta rrisim e ta shtojmë gjithnjë se jemi vëllezër edhe si besimtarë monoteistë, secili në përcaktimin, bindjen dhe zgjidhjen e vet, por të jemi vetvetja dhe për t’ia mundësuar edhe tjetrit që të jetë vetvetja.
Ky është parimi bazë, parimi i shenjtë që, fundja, liria fetare është parakusht i të gjitha lirive. Nëse Zoti na ka krijuar të lirë, kush jemi ne që t’ia mohojmë lirinë njëri-tjetrit?!
Mjaft na kanë mohuar të tjerët që na kanë sunduar, e ne vëllai vëllait, në asnjë mënyrë nuk dëshirojmë, as t’ia mohojmë, ta kërcënojmë e as ta rrezikojmë, por t’i themi feja është ofertë, është mundësi, zgjidhe ajo çka më së tepërmi ty të pëlqen, ty të ndihmon që të jesh shqiptar i mirë, që të jesh njeri i mirë, që të kesh familje të mirë, që të jesh i sigurt dhe i lumtur në jetë se bashkëpunon me Zotin dhe me të afërmit.

RADIO EVROPA E LIRË-A mund të thuhet se shqiptarët kanë qenë shembull për popujt tjerë, domethënë lidhur me tolerancën ndërmjet vete?

DOM LUSH GJERGJI-Gjithsesi, unë besoj se pasi s’kemi gjëra për eksportim, së paku të eksportojmë këtë çka e kemi që është tradita dhe kultura e jonë, e cila e ka zanafillën prej Konstantinit të Madh, një dardan, një ilir, i cili e ndërroi historinë e botës dhe për herë të parë i barazoi të krishterët me paganët.
Dhe, kjo përvojë ka vazhduar gjatë shekujve dhe vazhdon edhe sot, jemi shembull jo vetëm për tolerancë, sepse toleranca e ka një kuptim të ngushtë. Të shkojmë te shprehja, e barti, e duroi, e pranoi. Ta mbash, ta durosh apo ta pranosh vëllanë, pse e ke vëlla do të ishte tepër pak, por e nderoj, e dua, jam i lumtur se e kam vëlla. Prandaj, kjo çka ka qenë gjatë shekujve është platforma, është trualli, në të cilin ndërtojmë.
Ne mundemi dhe duhet ta begatojmë gjithnjë e më tepër për të qenë edhe shembull jo vetëm i së kaluarës, por shembull konstruktiv pozitiv i ndërtimit të urave të reja në mes të dialogut ndërfetar krishtero-mysliman, apo myslimano- krishterë, sepse kjo ka një domethënie të jashtëzakonshme, pasi që bota gjithnjë e më tepër jeton në një pluralizëm, edhe etnik, edhe fetar, edhe kulturor, politik e ekonomik.
Sot, të jetosh, domethënë të dish të komunikosh në pluralizëm me tjetrin, i cili është ndryshe. Dhe, këtu është shumë e rëndësishme që shqiptari ta kuptojë se të jetë ndryshe – nuk do të thotë është kundërshtar. Prej ndryshimit apo të qenët ndryshe, secili prej nesh mund të marrë dhe të mësojë diçka.
Merre atë që të pëlqen dhe lëre atë që nuk të pëlqen. Vetëm në këtë mënyrë e vërteta me dashuri dhe për dashuri do të ishte motoja e asaj çka unë mendoj dhe porosis të gjithë shqiptarët dhe bashkatdhetarët tanë kudo që jetojnë. Të udhëhiqemi nga e vërteta, e mbi të gjitha ta zbatojmë dashurinë me njëri-tjetrin, sepse tepër shumë kemi vuajtur, e sot duhet ta gëzojmë lirinë, demokracinë dhe mundësinë për zgjidhje, si në aspektin fetar, atë kulturor, atë shpirtëror ashtu edhe në atë politik.
Mos të mendojmë se ai që është ndryshe prej meje, është kundërshtari im, sepse kjo na ka mbetur si kujtim historik kur ndryshe ishin të huajt që kishin ardhur për të na sunduar, për të ndarë dhe për të na përçarë.

RADIO EVROPA E LIRË-Dom Lush, a ka pasur lëkundje në këtë tolerancë, apo s’ka pasur fare?

DOM LUSH GJERGJI-Lëkundje te vetë shqiptarët nuk kam hetuar, hetoj aty-këtu ndikimet e të tjerëve. Të tjerët nuk duan të na shohin në këtë prizëm. Ndoshta është edhe vetë zilia, xhelozia, janë ndikimet e ndryshme sidomos nga bota arabe, e cila kur ka ardhur këtu, në çfarëdo forme apo mënyre ka menduar se do ta gjejë një islamizëm të tipit të vet.
Islamizmi ynë është tradicional, është i hapur, ndaj të gjithëve, veçmas ndaj shqiptarëve të krishterë, të cilët i trajton si vëllezër, sikurse edhe ne i trajtojmë si vëllezër. Më islamizmi nuk është një fe e turkut apo e arabit, por është një fe e vëllait tim, sikurse ata na konsiderojnë ne vëllezër.
Jo rastësisht shumë shqiptarë sot të islamizuar, apo pa ndonjë përcaktim fetar krishterimin e quajnë feja jonë e vjetër.

RADIO EVROPA E LIRË-Duke marrë parasysh që në Kosovë jetojnë edhe bashkësi tjera etnike me përkatësi të ndryshme të religjionit, si qëndron situata në këtë rrafsh, a ka tolerancë të ndërsjellë?

DOM LUSH GJERGJI-Këto dy vitet e fundit gjendja dukshëm është përmirësuar. Me iniciativën e ipeshkvit tonë, imzot Dodë Gjergjit, para rreth dy viteve kemi filluar që t’i kemi takimet në mes të, tashmë po përdoret shprehja liderëve, edhe pse janë krerë të bashkësive fetare, domethënë Kryeimamit të Kosovës, Ipeshkvit ortodoks të Kishës Ortodokse Autoqefale të Kosovës dhe të Ipeshkvisë së Kosovës.
Dhe, kjo ka vazhduar dhe vazhdon çdo 2-3 muaj, ku kemi takime, dreka apo darka të përbashkëta radhazi bashkësitë dhe bisedojmë haptazi vëllazërisht. Kjo përvojë është shumë pozitive, sepse me ndërrimin e kreut në Kishën Ortodokse, Artemije ishte më parë, i cili refuzonte parimisht çdo takim me shqiptarët, por edhe çdo takim e bashkëpunim edhe me ndërkombëtarët, tash është ipeshkvi i ri Teodosije, i cili ka një shpirt ekhumenik dhe merr pjesë në të gjitha këto takime.
Prej këtyre takimeve, kemi ardhur te krijimi i këshillave apo komisioneve, të cilët punojnë dhe shqyrtojnë çështje dhe i përgatisin për krerët e bashkësive fetare.
Takimi i parë ishte pikërisht këtu, në rezidencë, para një rreth një muaji e gjysmë. Tash do të organizohet një takim tjetër radhazi dhe kështu ne bisedojmë vëllazërisht hapur për të gjitha çështjet, ia shpjegojmë gjendjen e bashkësive tona fetare njëri-tjetrit dhe mundohemi të marrim qëndrime të përbashkëta për të qenë shembull.
Kush e do Zotin, kush është fetar, nuk mund të mos e dojë njeriun, sepse dashuria për Zotin kalon nëpër shkallë të njeriut, ne Zotit s’mund t’i bëjmë as mirë as keq, varemi prej tij, kurse me njeriun ndajmë përditshmërinë.
Prandaj, nga ky aspekt mendoj se gjendja është dukshëm më e mirë dhe shpresoj dhe uroj që ky dialog edhe ekhumenik, edhe ndërfetar, të begatohet gjithnjë e më tepër. Dhe, secili prej nesh, ta them me stilin e me figurën e Nënës Terezë – Jepe pjesën më të mirë të vetvetes. Cila është ajo pjesë? Dashuria, shërbimi, flijimi, dhurimi ndaj njëri – tjetrit. Kur tjetri është i lumtur, mund të jemi edhe ne së bashku.

RADIO EVROPA E LIRË-Në raportin e fundit të Departamentit Amerikan të Shtetit, është shtruar shqetësimi i liderëve religjiozë për mungesën e mekanizmit, siç thuhet, që i lejon grupet religjioze të regjistrohen dhe të marrin status juridik. Sa kohë ka që ekziston ky problem dhe çfarë vështirësish ka nxjerrë?

DOM LUSH GJERGJI-Këtu është një problem, të cilin e kemi shqyrtuar edhe ne, si Ipeshkvij dhe Kisha Katolike në Kosovë, sepse mungon ende ligji për bashkësitë fetare. Një propozim-ligj ka qenë, ne i kemi dhënë vërejtjet dhe propozimet e tona. Është thënë se diku në fund të vitit të kaluar apo në fillim të 2013-s do të shqyrtohet në Parlament. Nuk dimë përse ky ligj nuk ka ardhur ende në Parlament, nuk është diskutuar dhe nuk është votuar.
Mungesa tjetër është se Qeveria e Kosovës nuk ka një mekanizëm apo një ministri sikurse në vendet tjera, apo një zyre, sikurse në Maqedoni, për shembull, është zyra për marrëdhëniet shtet-bashkësi fetare.
Në vendet tjera, sidomos në Evropë dhe Amerikë, është një ministri, e cila enkas merret me këto çështje. Ne nuk hyjmë në atë se si do të jetë, por mendojmë se do të ishte mirë që edhe Qeveria jonë dhe shteti i brishtë dhe i ri i Kosovës, ta ketë një mekanizëm që të dinë edhe besimtarët, por edhe shteti, se me kë dhe si të komunikojë.
Ne kemi marrëdhënie të mira dhe të rregullta me Qeverinë, me presidenten, kryeministrin, kryetarin e Parlamentit, e ministrat tjerë, por këto janë krejt marrëdhënie të karakterit personal dhe ndërpersonal, në forma jozyrtare.
Derisa mos ta kemi ligjin, i cili definon bashkësitë fetare, derisa mos ta kemi një mekanizëm ndërmjetës të komunikimit ndërmjet bashkësive fetare dhe Qeverisë së Kosovës, sigurisht se mund të ketë vështirësi dhe kjo mendoj se është mungesë. Për nga ana jonë e konsideroj mungesë.
Shpresoj që ta kuptojë edhe Qeveria se nuk kërkojmë asgjë përpos një komunikim dhe bashkëpunim më të mirë, sepse ne dëshirojmë t’i ndihmojmë Qeverisë sonë, duke edukuar ndërgjegjen e qytetarëve dhe besimtarëve tanë.

Dom Lush Gjergji: Rrënjët e thella të tolerancës ndërfetare

May 28, 2013 by dgreca

RADIO EVROPA E LIRË-Është thënë edhe më parë se shqiptarët shquhen për tolerancë ndërfetare. A e vazhdojnë këtë traditë shqiptarët e Kosovës edhe sot dhe si manifestohet kjo?

RADIO EVROPA E LIRË-A mund të thuhet se shqiptarët kanë qenë shembull për popujt tjerë, domethënë lidhur me tolerancën ndërmjet vete?

RADIO EVROPA E LIRË-Dom Lush, a ka pasur lëkundje në këtë tolerancë, apo s’ka pasur fare?

DOM LUSH GJERGJI- Këto dy vitet e fundit gjendja dukshëm është përmirësuar. Me iniciativën e ipeshkvit tonë, imzot Dodë Gjergjit, para rreth dy viteve kemi filluar që t’i kemi takimet në mes të, tashmë po përdoret shprehja liderëve, edhe pse janë krerë të bashkësive fetare, domethënë Kryeimamit të Kosovës, Ipeshkvit ortodoks të Kishës Ortodokse Autoqefale të Kosovës dhe të Ipeshkvisë së Kosovës.
Dhe, kjo ka vazhduar dhe vazhdon çdo 2-3 muaj, ku kemi takime, dreka apo darka të përbashkëta radhazi bashkësitë dhe bisedojmë haptazi vëllazërisht. Kjo përvojë është shumë pozitive, sepse me ndërrimin e kreut në Kishën Ortodokse, Artemije ishte më parë, i cili refuzonte parimisht çdo takim me shqiptarët, por edhe çdo takim e bashkëpunim edhe me ndërkombëtarët, tash është ipeshkvi i ri Teodosije, i cili ka një shpirt ekhumenik dhe merr pjesë në të gjitha këto takime.
Prej këtyre takimeve, kemi ardhur te krijimi i këshillave apo komisioneve, të cilët punojnë dhe shqyrtojnë çështje dhe i përgatisin për krerët e bashkësive fetare.
Takimi i parë ishte pikërisht këtu, në rezidencë, para një rreth një muaji e gjysmë. Tash do të organizohet një takim tjetër radhazi dhe kështu ne bisedojmë vëllazërisht hapur për të gjitha çështjet, ia shpjegojmë gjendjen e bashkësive tona fetare njëri-tjetrit dhe mundohemi të marrim qëndrime të përbashkëta për të qenë shembull.
Kush e do Zotin, kush është fetar, nuk mund të mos e dojë njeriun, sepse dashuria për Zotin kalon nëpër shkallë të njeriut, ne Zotit s’mund t’i bëjmë as mirë as keq, varemi prej tij, kurse me njeriun ndajmë përditshmërinë.
Prandaj, nga ky aspekt mendoj se gjendja është dukshëm më e mirë dhe shpresoj dhe uroj që ky dialog edhe ekhumenik, edhe ndërfetar, të begatohet gjithnjë e më tepër. Dhe, secili prej nesh, ta them me stilin e me figurën e Nënës Terezë – Jepe pjesën më të mirë të vetvetes. Cila është ajo pjesë? Dashuria, shërbimi, flijimi, dhurimi ndaj njëri – tjetrit. Kur tjetri është i lumtur, mund të jemi edhe ne së bashku.

RADIO EVROPA E LIRË- Në raportin e fundit të Departamentit Amerikan të Shtetit, është shtruar shqetësimi i liderëve religjiozë për mungesën e mekanizmit, siç thuhet, që i lejon grupet religjioze të regjistrohen dhe të marrin status juridik. Sa kohë ka që ekziston ky problem dhe çfarë vështirësish ka nxjerrë?

DOM LUSH GJERGJI- Këtu është një problem, të cilin e kemi shqyrtuar edhe ne, si Ipeshkvij dhe Kisha Katolike në Kosovë, sepse mungon ende ligji për bashkësitë fetare. Një propozim-ligj ka qenë, ne i kemi dhënë vërejtjet dhe propozimet e tona. Është thënë se diku në fund të vitit të kaluar apo në fillim të 2013-s do të shqyrtohet në Parlament. Nuk dimë përse ky ligj nuk ka ardhur ende në Parlament, nuk është diskutuar dhe nuk është votuar.
Mungesa tjetër është se Qeveria e Kosovës nuk ka një mekanizëm apo një ministri sikurse në vendet tjera, apo një zyre, sikurse në Maqedoni, për shembull, është zyra për marrëdhëniet shtet-bashkësi fetare.
Në vendet tjera, sidomos në Evropë dhe Amerikë, është një ministri, e cila enkas merret me këto çështje. Ne nuk hyjmë në atë se si do të jetë, por mendojmë se do të ishte mirë që edhe Qeveria jonë dhe shteti i brishtë dhe i ri i Kosovës, ta ketë një mekanizëm që të dinë edhe besimtarët, por edhe shteti, se me kë dhe si të komunikojë.
Ne kemi marrëdhënie të mira dhe të rregullta me Qeverinë, me presidenten, kryeministrin, kryetarin e Parlamentit, e ministrat tjerë, por këto janë krejt marrëdhënie të karakterit personal dhe ndërpersonal, në forma jozyrtare.
Derisa mos ta kemi ligjin, i cili definon bashkësitë fetare, derisa mos ta kemi një mekanizëm ndërmjetës të komunikimit ndërmjet bashkësive fetare dhe Qeverisë së Kosovës, sigurisht se mund të ketë vështirësi dhe kjo mendoj se është mungesë. Për nga ana jonë e konsideroj mungesë.
Shpresoj që ta kuptojë edhe Qeveria se nuk kërkojmë asgjë përpos një komunikim dhe bashkëpunim më të mirë, sepse ne dëshirojmë t’i ndihmojmë Qeverisë sonë, duke edukuar ndërgjegjen e qytetarëve dhe besimtarëve tanë.(Intervistoi per Europa e Lire, Bekim Bislimi)