Gjeneral Asllan Bushati/

Kur po shërbeja si komandant divizioni në Vlorë (tetor1992) mora një telefonatë nga Gjeneral Adem Copani, ish Këshilltari Ushtarak i Presidentit Sali Berisha, i cili më tha se në një nga vilat qeveritare po pushonte Presidenti i Kosovës, Dr Ibrahim Rugaova. Do të ishte mirë për ju si autoritetit ushtarak numër një në Vlorë, të shkonit e ta takonit. Këtë paraprakisht e kam biseduar me Presidentin dhe me Ministrin e Mbrojtjes Zotin Safet Zhulali. Jeni i autorizuar të bisedoni me te, për cdo gjë që ai ju pyet dhe që ju e dini se është e nevojëshme të ja bëni me dije.

Kjo ishte një telefonatë shumë e rëndësishme dhe domethënëse për mu se do të më jepte mundësinë më pas, të bisedoja gjashtë herë (në gjykimin tim) me njerin nga njerzit më të mëdhej e më të rëndësihëm të Kombit tonë. Kisha dëgjuar e lexuar për te, shumë shkrime e artikuj shkencor në fushën e historisë letërsisë por edhe artikuj për diplomacinë e vecanërisht për Dardaninë. Tashmë zyrtarisht kisha lejen të takohem e të bisedoj me njeriun e madh të së ardhmes së Dardanisë Zotin Ibrahim Rugova.

Që në takimin e parë Presidenti Rugova, më pyeti se cfarë lidhje ka origjina juaj nga Mati dhe mbiemri Bushati i pashallëkut të Shkodrës? I thashë se unë jam brezi gjashtë i lindur në Mat, por i përkasim familjes Bushatlinjëve të Shkodrës. Kjo ka ndodhur se në luftën e Babunës ku ushtaraku numër një ishte Mustafa Pash Bushati dhe zëvëndësi tij ishte Zenel Pash Bushati (katra,katragjyshi im). Sic dihet luftën e fituan turqit, si rezultat edhe i tradhëtisë që bënë serbeve në betejë dhe Sulltani me dekret i shpalli të parët e mi armiq të perandorisë. Që nga ajo kohë, të parë e mi blenë toka, livadhe, kullota e kojrije në Midhë të Matit ku jetojmë edhe sot. Më pas biseduam për luftën që po zhvillohej në ish Jugosllavi. Në këtë takim isha i vetëm me Presidentin Rugova, ku tek dera takova vetëm Adnan Merovcin.

Takimin tjetër ma kërkoi Presidenti Rugova, ku pasi pimë nga një kafe në vilë, më njohu edhe me Mehmet Krajën, Skënder Zogaj, Adnan Merovcin. Më tha se sot ju jeni i ftuari ynë për drekë në një nga vilat qeveritare të Dhërmiut. E mirprita me kënaqësi ftesën dhe udhëtova në të njejtën makinë me Presidentin nga Vlora për në Dhërmi në të cilën ishin edhe shoferi e Adnan Merovci . Kur arritëm në destinacion, patëm kohë të bisedonim bashkërisht me shoqëruesit e Presidentit për probleme të historisë luftrave duke hequr paralele me kohën. Ishin biseda me të vërtetë intelektuale dhe të rëndësishe. Presidenti Rugova ndiqte bisedën tonë me vëmendje dhe ndërhynte fare pak në mënyrë që ne të flisnim më të pavarur. Nuk do ta harroj kurrë kur nga fundi duke ju drejtuar Mehmet Krajës e Skënder Zogajt tha ”shteti i formon dhe i trimërin specialistët e vet. E shikoni sa lirshëm me argument e kompetencë flet Asllani? Ne na duhet me doemos shteti ynë”.

Më 28 Nëntor 1992, Presidenti Rugova gjatë ceremonisë së 80 vjetoirit të pavarsisë së Shqipërisë në Vlorë, me prezantoi me disa personalitete të Dardanisë së asaj kohe si: Dr Bujar Bukoshi, Prof. Femi Agani, Prof. Mark Krasniqi, Prof. Zekeria Cana, Prof. Ali Aliu e shumë intelektualë të tjerë. Unë nuk bëja pjesë në protokollin zyrtar të Presidentit të Shqipërisë (si komandant divizioni që isha), por me kërkesën e Presidentit Rugova pata tri ftesa radhazi për pritjet e Presidentit Berisha në pallatin e Brigatave në Tiranë. Në njerën prej tyre në një qoshe vecmas pata një bisedë krejt ushtarake me Prof. Aganin. Ai më pyeti se cfarë dinim ne për arsenalin kimik të Serbisë? I thashë se është i madh dhe i frikshëm, ku përvec të dhënave tona, partnerët amerikanë na kanë dhënë edhe disa dokumenta që i disponojnë kroatët, dhe besohet se këta të fundit e dinë saktësisht sasinë, llojin dhe idetë e përdorimit të tyre nga serbët. Në vazhdim i thashë se në depot tona ushtarake kemi si rezervë të paprekëshme (me synim për ju) kundërgaze, paketa individuale kundërkimike, corape e doreza mbrojtëse.

Në një mbrëmje të shkurtit 1994, kur isha kthyer përsëri në Ministrinë e Mbrojtjes në Tiranë si drejtues i Armkontrollit, Gjeneral Adem Copani më tha me porosi të Presidentit Sali Berisha jeni i lutur të takoheni për një kafe me dy personalitete të nderuara të Kosovës: Mark Krasniqi e Zekeria Cana. I thashë gjeneralit se janë të mirseardhur dhe se unë ndjehem shumë i nderuar ta pimë kafen në shtëpinë time. Nuk vonoi as një cerek ore dhe ata arritën. Duke u future në dhomën e pritjes i thashë duke qeshur Prof. Zekerias se biblikotekën personale akoma nuk e kam pastruar akoma nga “mbeturinat marksiste-leniniste”, prandaj po të paralalmëroj se ndoshta të merren mend që në një faqe e gjysëm të dhomës ka akoma shumë libra të kohës diktaturës. Prpfesori me shumë seriozitet ma këtheu:”librat janë pasuri shumë e madhe. Do të bësh krim intelektual në se i hedh në plehra. Edhe ato të Hitlerit e të Duces duhen ruajtur për efekt studimi”.

Në atë kohë ishim shumë të varfër dhe i prita intelektualët e nderuar me nga një gotë raki dhe pak sallatë, turshi, gjizë dhe nga dy qofte për person. Sot më vjen turp ta kujtoj, por kjo është e vërtetë se varfëria ishte e pranishme në cdo vatër shqipare të asaj që quhet londineze. Me profesorët e nderuar biseduam për gati pesë orë për problem të luftës, të mundësisë së zbritjes saj nga Bosnja në Dardani, rreziqet që bartëte për popullatën dhe cfarë mund të bënte Shqipëria në një situatë të tillë.

Me Kryetarin e Qeverisë Kosovës në mërgim Dr. Bujar Bukoshi , bisedova tek hotel Rogner dhe tek lokali i Ekrem Bardhës (përballë Muzeut Kombëtar në Tiranë) ditën e mbylljes veprimtarisë së rivarrimit të eshtrave të Faik Konicës.

Me Muhamet Shatrin, drejtues i fondmbledhjes Qeverisë Bukoshi me banim në Suedi, Pjetër Coli me banim në Gjermani, Gani Hoxha në Zvicër, Avdyl Ceka në Austri, e Skënder Zogaj (përgjegjës i zyrës Kosovës) u takuam në Tiranë në prillë 1994. Pas një vizite që bëmë së bashku tek familja e oficerit Fatmir Shehu dhe ushtarit Arsen Gjini të cilave ju dhuruan nga 5 mijë marka sejcilës famije në emër të qeverisë Kosovës sepse të dy këta ushtarakë (në vartësi të Ministrisë Brendëshme) u vranë nga një komando greke më 10 prill 1994. Pas vizitës u mblodhëm në shtëpinë time ku diskutuam për luftën e ardhëshme në Dardani.

Në prill 1997 në zyrën e Shefit Shtabit Përgjithshëm të Ushtrisë Shqiptare u takuam dhe biseduam për tri orë me Ministrin e Mbrojtjes Kosovës, Kolonel Ahmet Krasniqi. Ky takim ishte sekret dhe mbahej me porosi të Presidentit Sali Berisha në të cilën mori pjesë Gjeneral Adem Copani dhe unë. Në këtë takim Kolonel Krasniqit ju dorëzuan celsat e dy depove mbi tokësore e një depo tunel. Aty shkëmbyem shumë mendime të veprimtarisë luftarake të së ardhmes.

Pas largimit tim për në SHBA, përvec atyre që përmenden tek Batalioni Atllantiku, kam patur rastin të takoj si përfaqësues i Vatrës edhe ish Presidentët: Fatmir Sejdiu, Atifete Jahjaga e Hashim Thaci. Kryeministrat Ramush Haradinaj e Avdulla Hoti si dhe shumë ministra të mbrojtjes, jashtëm e diasporës, me të cilët kam shkëmbyer mendime për problem të sigurisë së Dardanisë.

Shkruan: Prend Ndoja, SHBA/

Kosovë, Mëmë-e-Dhe, unë me ty bisedoj haptas, drejt, thjesht e natyrshëm. Edhe fjalët e bukura poetike s’do t’i lejoj të hyjnë mes nesh. Fjalë shpirti dhe fashë plagësh nga këtu, përtej oqeanit, të kemi dërguar pa ndalë!

Brenda jehonës së gjamës tënde isha i molisur dhe unë, por kurrë nuk e kam larë borxhin ndaj teje. Kosovë, të flasim si Nënë e Bir. Nuk dua të më dëgjojë askush tjetër, sepse kemi shumë “artistë” skenash sot e nuk dua të na përbuzin si në skena teatrale. Ndoshta ata nga „lartësia” e tyre nuk duan ta kuptojnë thjeshtësinë dhe njëmendësinë tonë kur ne bisedojmë. Në gjamën e madhe për lindjen e lirisë, shumë nga bijtë dhe bijat tua e dhanë jetën. Ata, nga shkrepëtimat e pushkëve u shndërruan në Yje drite mbi vendin tonë.

Ata ishin të parët e kombit dhe të parët do të mbeten sa të ketë dritë mbi këtë Tokë. E di se në ditët e mëdha ke edhe mall të madh. Nuk është dobësi që nganjëherë fshehtaz, në ndonjë kënd, bashkë të mërzitem fort, sa dhembja ta prekë palcën gjersa të rrjedhë loti.

Një ditë jetë në liri për ata do të mjaftonte, vetëm dora e tyre ta përkundte një herë djepin e mbushur me rrezet e lirisë. Sot, shumë mirë të kuptoj… Ende ke dhembje nga plagët e pa mbyllura mirë, kur ndryshon moti, dhembjet të tundojnë edhe më shumë, plagët e reja, më të vjetrat të bëhen bashkë. Ne të dy e dimë se plagët, edhe nëse mbyllen, ato lënë pas vetes njolla e dhembje, por ashtu, si gjithmonë, mbahu e fortë, dhembjet mbaji të padukshme, qëndro me kokën lart, sepse armiku gjithmonë dëshiron të të shohë me dhembje, armiku gjithmonë e kërkon thembrën e Akilit në trupin tënd.

Kosovë, sot ëshë ditë urimesh. Ti e di se sa i lumtur jam që dole nga hallkat e robërisë. Tani të përqafoj dhe çmallem lirshëm me ty. Liria ishte një ëndërr që përcillej nga brezi në brez, sa fatlum jemi ne që e përjetuam një gëzim të tillë.

Kosovë, Mëmë-e-Dhe, një buqetë lulesh e ujis çdo mëngjes dhe për ty i freskoj çdo ditë. Jo, Ato nuk t´i solla sot, sepse shumë lule nga toka e jonë po i tretë Era.

Atëherë kur shtëpive të mbyllura do t’u hapen dyert e dritaret dhe të dëgjohen zhurma dhe të qeshura fëmijësh, atëherë nga thellësia e shpirtit do t‘i dhuroj Ty.

Edhe atëherë, prapë nuk do të rri duarkryq. Në oborrin e atyre shtëpive, çdo therrë dhe lulëkeqe do ta shkuli me rrënjë e do të mbjelli lulëkuqe. E di që stina e verës zakonisht është e thatë, ndodh që shiu nuk e lag tokën për shumë muaj, por, as ajo vapë nuk do të më brengos fare. Ujin do ta marr nga burimi i kthjellët si loti, nga ai burim, ku masa e madhe e popullsisë vendore e shuajnë etjen.

Ai burim është një damar shumë i vjetër më ujë të kristaltë që pikon si loti në muzgun e mbrëmjes, atëherë kur e shikon qartë se dita po perëndon.

Netëve të gjata të dimrit, kur tregojnë përralla pas darke, thuhet se, sipas legjendave, janë dëgjuar Zanat e Malit duke kuvenduar pranë burimit; Ai damar burimi nuk do të lërë kurrë pas vetes emër, as rrënjë; brez pas brezi cilësia e ujit do të mbetet, por emri i degëve të damarit të tij do të zhduket.

Përpos Zanave të Malit, askush tjetër, që nga ajo ditë nuk u mor me degët e atij burimi.

Shpeshherë ndodh që vendësit e fshehin fytyrën, që të mos duket se po e shuajnë etjen e tyre nga ai krua, i cili ka mbetur me pamje të vjetër apo natyrale,

Kosovë, Mëmë-e Dhe, besoj që ma kuptove edhe mua hallin tim dhe atëherë kur ta dimë atë që duhet ta dimë, me ndryshimin tonë do të ndryshojë edhe bota rreth nesh.

Atëherë, nga ai burim çdo ditë do ta mbushi nga një kovë djersë mërgimtarësh, që do të më mjaftojë t’i ujis lulet në oborret e shtëpive të zbrazura të mërgimtarëve.

Le të më qeshin vendësit, le të më quajnë si të duan… Mërgimtarët nuk dinë ndryshe, vetëm nga ai burim, nga ato kova të mbushura me djersë dinë ta gjallërojnë jetën dhe ta mbajnë ballin hapur para çdokuj. Ata janë të bindur se, vetëm nëse ujiten lulet me ujin e djersës, ato nuk vyshken kurrë.

Së bashku me urimin e Pavarësisë tënde, Kosovë, sot përmallshëm dëshiroj ta bëj edhe një urim tjetër: T’i uroj vetes dhe shumë të tjerëve si unë largimin nga mërgimi.

Por, si gjithmonë edhe tani, në krahët e shpresës le të fluturojnë ëndrrat e mërgimtarëve!

Dr. Lulzim Nika/

Diplomacia ndërkombëtare nuk u tregua e përgatitur qe ti përgjigjët me qëndrime dhe vendime të duhura konfliktit që përfshiu hapësirën e ish Jugosllavisë pas viteve të ’90. Qëndrimet e fillestare për ruajtjen e federatës jugosllave nga diplomacitë me ndikim ndërkombëtar duke përfshirë edhe SHBA-të, vetëm sa përshkallëzoi konfliktin e përgjakshëm. Në ndalimin e konfliktit të përgjakshëm në hapësirat e ish-Jugosllavisë, rol vendimtar kishin vendimet edhe përpjekjet e përbashkëta të diplomacisë ndërkombëtare që i përfaqësonte Grupi i Kontaktit.

Vendimi i diplomacisë ndërkombëtare, që shqiptarët të mos jenë pjesëmarrës, në Konferencën e Dejtonit, fuqizoj ndjenjën dhe projektet e nacionalizmit serb në një anë, ndërsa i dëshpëroi shqiptarët e Kosovës në anën tjetër. Në rrethana të tilla në Kosovë filloi përkrahja e veprimtarisë së armatosur të UÇK-së, e cila gjë zgjeroj konfliktin e përgjakshëm në tërë territorin e Kosovës. Diplomacia e disa vendeve perëndimore dhe SHBA-ve ishte e vendosura t’i përkrahte votimin e Rezolutave në Këshillin e Sigurimit, për dënimin e dhunës që ushtrohej në Kosovës gjatë verës së vitit 1998. Rezolutat për Kosovën ishin vendimtarë për të legjitimuar angazhimin ndërkombëtar në zgjidhjen e konfliktit në Kosovë dhe vendosjen e paqes në hapësirën ballkanike.

Vendosja e paqes ne Kosovë u bë e mundur vetëm atëherë kur u bë kombinimi i diplomacisë dhe i forcës ushtarake për të bindur regjimin e S. Millosheviqit që të tërhiqet nga Kosova.

Fjalët kyçe: Diplomaci, Britanike, Amerikane, Rezoluta, Kosova, Dejtoni

International engagement for Kosovo in the UN Security Council during 1998

Abstract

International diplomacy was not prepared to respond with appropriate attitudes and decisions to the conflict in the area of the former Yugoslavia after the 1990s. Initial attitudes to maintain the Yugoslav federation from diplomacy which were internationally influential, including the United States, it only escalated the bloody conflict. In stopping the bloody conflict in the areas of the former Yugoslavia, the crucial role was also the joint efforts of the international diplomacy represented by the Contact Group.

The decision of international diplomacy, so that the Albanians are not party at the Dayton Conference, strengthened the feeling and projects of Serbian nationalism on one hand, and discouraged Kosovo Albanians on the other hand. In such circumstances, the support of armed KLA activities began in Kosovo, which expanded the bloody conflict throughout the entire territory of Kosovo. The diplomacy of several Western and US countries was determined to support the voting of the Security Council Resolutions for condemning the violence that was conducted in Kosovo during the summer of 1998. Resolutions for Kosovo were crucial to legitimize international engagement in the solving of the conflict in Kosovo and the establishment of peace in the Balkans.

Establishing peace in Kosovo was made possible only when the combination of diplomacy and military forces was made in order to convince S. Milosevic’s regime to withdraw from Kosovo.

Key words: Diplomacy, British, American, Resolution, Kosovo, Dayton

Pas luftës se përgjakshme qe u zhvillua në Bosnjë, dhe Kroaci diplomacia ndërkombëtare fillojë që të kuptoi se me Millosheviqin është vështirë që të arrihet të ndonjë marrëveshje pa përdorimin e forcës . Viti 1997 ishte vit i ndryshimeve që ndodhën në skenën politike ndërkombëtare pas angazhimit në zhvillimin ekonomik në mandatin e parë presidenti Klinton, në mandatin e dytë të tij presidencial fillojë të jetë më i zëshëm dhe më i angazhuar në zhvillimet ndërkombëtare me theks të veçantë në Kosovë. Edhe në Evropë në skenën politike ndodhen ndryshime të rëndësishme politike sidomos në Britaninë e Madhe, kur qeveria e John Majorit, e cili e mbështeste politiken serbe në Ballkan, u zëvendësua me qeverisjen e laburistëve, të drejtuar nga kryeministër i ri Toni Bler, i cili u angazhua në pengimin e politikës luftarake të Serbisë në hapësirat e ish Jugosllavisë. Edhe Franca fillojë të ndryshoi qëndrim ndaj Serbisë, pas pamjeve që jepeshin nëpër televizione dhe media për vrasjet dhe masakrat e bëra nga militaret dhe paramilitaret serb, fillimisht në Bosnje, e më pas edhe në Kosovë. Qeveria serbe e njohur për mos respektim të marrëveshjeve që vetë i nënshkruante, e njëra prej tyre ishte marrëveshja për arsim kosovar, e cila marrëveshje ishte arritur nga Millosheviqi dhe Rugova me ndërmjetësimin e Shen Egjidios.Marrëveshja e Dejtonit dhe mos përfshirja e zgjidhjes së çështjes së Kosovës, filloi të rriste pakënaqësitë me rezistencën paqësore, që nuk po përkrahej nga diplomacitë ndërkombëtare për ti dhënë fund problemit të Kosovës. Dejtoni e ndryshojë tërësisht qëndrimin e shqiptarëve të Kosovës.Ata kuptuan se rezistenca paqësore nuk po merrej parasysh nga fuqitë e mëdha që ishin të përqendruara në ndaljen e konfliktit në Bosnje dhe Hercegovinë.” Në Dejton janë ftuar ata që kanë luftuar ishte përgjigjja që shefi i atëhershëm i misionit diplomatik amerikan në Beograd Robert Perin i kishte thënë Presidentit Rugova kur ishte pyetur pse Kosova nuk ishte ftuar në këto negociata. Dështimi i implementimit të Marrëveshjes për Arsim tregoi se regjimi i Millosheviqit vetëm po fitonte kohë para diplomacisë ndërkombëtare dhe se nuk do të lëshonte pe dhe marrëveshja mbeti pa u zbatuar. Në këto rrethana filloj që ti hapet rrugë mundësisë për rezistencës aktive paqësore që filluan studentët e Universitetit të Prishtinës, me organizimin e protestave paqësore dhe kërkesave për kthimin në objektet shkollore. Gjatë demonstratave paqësore të studentëve dhe profesorëve shqiptarë për kthimin në objektet shkollore policia serbe kishte përdorur dhunë brutale ndaj protestuesve. Në këtë kohë vetëm sapo rritej pakënaqësi andaj politikës paqësore të udhëhequr nga LDK-ja. Në këto rrethana veprimtaria e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës fillojë të rritet dhe të gjente përkrahje gjithnjë e më shumë nga popullata shqiptare. UÇK-ja u shqua për aksione të organizuara gjatë vitit 1997, e sidomos me masovizimin e saj në vitin 1998. Forcat serbe filluan vrasjet dhe maltretimet masive të shqiptarëve sidomos në ato vende ku ushtronte veprimtarinë UÇK-ja. Në fund të shkurtit dhe fillim të marsit 1998 forcat serbe vranë shumë civil shqiptarë në fshatrat (Likoshan dhe Qirez) në rajonin e Drenicës duke përfshirë pleq, gra-shtatzëna dhe fëmijë. Skenat nga vendi i ngjarjes dhe fotografitë e të vrarëve, ishin shumë të tmerrshme, dhe dëshmonin se forcat serbe kishin masakruar popullsinë civile pa dallim gjinie dhe moshe. Reagimet e diplomacisë ndërkombëtare ishin të ashpra ndaj politikës represive dhe dhunës së forcave serbe. Këto skena dhe zhvillime të papenguara në terren me gjithë brutalitetin e ushtrisë serbo – jugosllave tregonin edhe pafuqinë e bashkësisë ndërkombëtare për të shkuar përtej dënimeve deklarative të veprimeve të tyre. “Christmas Warning” e ish-Presidentit amerikan Bush i Vjetër (nga 24 dhjetori 1992)kishte mbetur vetëm si vërejte simbolike, pa efekt. Skenat e vrasjeve dhe masakrave bënë që në mars te vitit 1998, të thirrej edhe mbledhja e grupit të kontaktit. Sekretarja e shtetit e SHBA-ve kishte zhvilluar një vizitë para mbledhjes së Londrës dhe kishte kërkuar nga aleatët evropian që ti jepet një përgjigje e fuqishme qeverisë së Beogradit për ndërprerjen e dhunës në Kosovë. Më 7 mars 1998, në Romë, Madeleine Albright deklaron: “Ne nuk do të qëndrojmë dhe të shikojmë autoritetet serbe të bëjnë në Kosovë atë që bën në Bosnjë…”

Më 9 mars 1998 Shtetet e “Grupit të Kontaktit” (SHBA, Britania e Madhe, Franca, Gjermania, Italia dhe Rusia) takohen në Londër për të diskutuar për Kosovën. Për kundër dënimit të përdorimit të dhunës si mjetë i zgjidhjes se krizës në Kosovë nga vendimet e grupit te kontaktit. forcat serbe vazhduan ofensivën edhe gjatë gjithë verës dhe vjeshtës se vitit 1998, duke vrare edhe shumë civil shqiptarë të pa fajshëm. Kriza në Kosovë ishte temë diskutimi e takimit të presidentëve Clinton dhe Jelcin në Moskë me 1 e 2 shtator 1998, të cilët dolën me një deklaratë të përbashkët, se ” SHBA-të dhe Rusia duhet patjetër të punojnë se bashku për ti dhënë fund konfliktit ne Kosovë..’’ Vendimet e Grupit të Kontaktit të miratuara në takimin e 9 dhe 25 marsit 1998 i hapen rrugë miratimit të Rezolutës 1160/ 31.3.1998 nga Këshilli i Sigurimit. Rezoluta e miratuar dënonte vrasjet e civilëve shqiptarë nga forcat policore serbe, përdorimin përtej mase të dhunës ndaj demonstruesve shqiptarë në protesta paqësore. Rezoluta dënonte edhe aktivitetet e UÇK–së si dhe garantonte sovranitetin e Jugosllavisë, ndërsa për vendosjen e embargos së armëve nuk ishte pajtuar Rusia. Në takimin e 16 qershorit vitit 1998 në Moskë ndërmjet presidentëve Boris Jelcin e Slobodan Millosheviçit, ishte bisedua edhe për respektimin e Rezolutës 1160. Pas takimit dhanë një deklaratë të përbashkët më të cilën Milosheviqi u zotua se do të përmbushte kërkesat e Rezolutës së Këshillit të Sigurimit të OKB-së 1160…që diplomatet e akredituar në Beograd të lëvizin lirshëm në territorin e Kosovës. Forcat ushtarake serbe nuk e respektuan në terren kërkesat e Rezolutës ketë e raportonin organizatat ndërkombëtare që vepronin në atë kohë në Kosovë. Pas takimit ne Moskë me presidentit B. Jelci dhe S. Millosheviqit, Prishtinën e vizatojë diplomati Rus që u takua me Ibrahim Rugoven më qellim të informimit për takimin e Moskës në mes të dy presidentëve, që nuk dha ndonjë rezultat konkret në ndërprerjen e konfliktit për kundër premtimit për respektimin e Rezolutës 1160. Diplomatët e SHBA-së ishin aktive në gjetjen e një zgjidhje për çështjen e Kosovës dhe kishin shumë takime me përfaqësuesit qeveritar serb. Në një takim të tensionuar, përfaqësuesi i presidentit Clinton, Robert Gelbard takohet me Millosheviqin në Beograd dhe i kërkon që të përmbahet nga dhuna ndaj popullsisë së pa mbrojtur civile në Kosovë, dhe të përkrahtë zgjidhjën e problemeve në rrugë diplomatike që po bën përpjekje Grupi i Contaktit. Mbështetja për intervenim ndërkombëtar në Kosovë, në veçanti ligjshmëria për fushatën bombarduese të NATO-s vinte nga burime të ndryshme, e sidomos për të parandaluar një katastrofë humanitare. Që e legjitimonte kapitullin e shtatë të Kombeve të Bashkuara. Liderët botëror më të zëshëm në këtë drejtim ishin Presidenti i SHBA-së Bill Clinton dhe Kryeministri Britanik Tony Blair respektivisht e përshkruanin luftën si, “një sulm me tanke dhe artileri mbi një popullsi të pambrojtur liderët e të cilëve kishin pranuar paqen,” ose “lufta e parë për vlera” dhe “për të shmangur atë që mund të bëhej një katastrofë humanitare në Kosovë. Këshilltarët e presidentit amerikan kërkonin që kërcënimi ushtarak të bazohet në kapitullin e VII-të të Kartës së Kombeve të Bashkuara duke legjitimuar mbrojtjen humanitare të popullsisë civile që ishte pa kulm mbi kokë, e shpërngulur në brendësi të territorit të Kosovës që arrinte ofro 100 mijë njerëz në vjeshtën e vitit 1998. Pas ofensivës së verës dhe vjeshtës së vitit 1998 të forcave policore dhe ushtarake serbe, zhvendosja e popullsisë civile brenda Kosovës u rritë në mënyrë dramatike. Pas këtyre aksioneve të regjimit serb vijnë edhe reagimet e diplomacisë ndërkombëtare që kërkonin masa më të ashpra diplomatike duke i kombinuar edhe me kërcënimin ushtarak. Këshilltari për siguri kombëtare i presidentit amerikan Sandy Berger në raportin e përgatitur për presidentin B.Klinton kërkon që para dimrit të merren masa të ashpra për ndaljen e luftimeve nga forcat serbe, për të shmangur një katastrofë humanitare të civilëve të shpërngulur brenda territorit të Kosovës dhe duke kërkuar edhe nga shqiptarët që të mos provokojnë

Në vazhdën e zhvillimeve të situatës në Kosovë një vend të veçantë zë edhe deklarata e Zotëri Robert S. Gelbard, Përfaqësuesi Special i Presidentit dhe Sekretarit të Shtetit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, më 10 Mars, dhanë në Zyrën Amerikane në Prishtinë, ku mes tjerash deklaroj se është i pikëlluar me zhvillimet e fundit (vrasjen e të paktën 80 personave, duke përfshirë gratë, fëmijët dhe shumë civilë të pafajshëm). “Mesazhi më i rëndësishëm që mund të ndaj me ju sot është, se përdorimi i dhunës nga çdo element i shoqërisë do të shkaktojë vetëm dhunë të mëtejshme, por nuk do të prodhojë një zgjidhje të qëndrueshme dhe pozitive për problemin e Kosovës”. Ai u shpreh se forcat qeveritare të Serbisë përdorën forcën brutale, joproporcionale dhe dërrmuese në kryerjen e këtyre operacioneve në një mënyrë krejtësisht jashtë sundimit të ligjit, ndërsa Grupi i Kontaktit këmbënguli që Beogradi të lëvizte menjëherë për të shmangur dhe zvogëluar tensionet. Ai potencoj se Grupi i Kontaktit tregoi seriozitetin për të siguruar që Presidenti Millosheviç të kuptojë se ka ardhur koha për një zgjidhje politike. Shtetet e Bashkuara mbeten të përgatitur dhe të vendosur për të marrë pjesë në lehtësimin e kësaj zgjidhjeje.

Përfaqësuesi Special i Presidentit dhe Sekretarit të Shtetit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës ua rikujtoj përgjegjësitë që i ka qeveria e Serbisë. Ai deklaroj se: “Qeveritë kanë përgjegjësi të veçanta: qeveria ka përgjegjësinë për të zgjidhur konfliktet politike nëpërmjet mjeteve paqësore dhe politike dhe për të adresuar veprimet e dhunshme në një mënyrë të përgjegjshme dhe proporcionale, në përputhje me sundimin e ligjit dhe standardet ndërkombëtare. Kjo qeveri që është autoritetet i Beogradit – ka shkelur sundimin e ligjit, ka injoruar detyrimet e saj për të mbrojtur të drejtat e të gjithë qytetarëve, injoruar detyrimet ndërkombëtare për të ofruar organizata humanitare, si ICRC dhe UNHCR qasje të pakufizuar për të siguruar ndihma humanitare të nevojshme. E vetmja përgjigje që kjo qeveri duket të dijë se si t’i qaset debatit politik të vjetër dhjetëvjeçar në Kosovë është dhuna dhe represioni”.

Ai me këtë rast e lavdëroj lidershipin shqiptarë të Kosovës duke thënë se udhëheqja e shqiptarëve të Kosovës i është përmbajtur parimeve kundër dhunës dhe dialogut të pakushtëzuar. Ky është mesazhi i vetëm që do të bashkojë në mënyrë efektive popullin e Kosovës dhe është e vetmja rrugë që do të sigurojë mbështetje të vazhdueshme ndërkombëtare. Në fund i bëri thirrje Ibrahim Rugovës, LDK-së dhe udhëheqjes së studentëve që të qëndrojnë në kursin, paqësor. Gjatë kësaj kohe qëllimi i administratës amerikane vazhdonte të ishte kthimi i autonomisë që Kosova gëzonte me kushtetutën e vitit 1974, ndërsa arsyeja kryesore për këtë ishte frika se stabiliteti në Maqedoni dhe Shqipëri mund të prishej dhe se politika paqësore e udhëhequr nga I. Rugova, dobësohej nga veprimet e UÇK- së.

Politika e Britanisë së Madhe nën drejtimin e Toni Blerit karshi problemit të Kosovës është e njohur sidomos pas bisedës telefonike 20-minutëshe në mes Presidentit Clinton dhe kryeministri britanik Tony Blair, ku është diskutuar për krizën në Kosovë. Tanimë është i njohur fakti se këta dy burrështetas kanë biseduar për shqetësimin e tyre rreth eskalimit të situatës në Kosovë, e cila mund të sjellë një lufte të dytë në Ballkan dhe për një propozim të cilin e kishte kryeministri Blair. Propozimi i kryeministrit Blair ishte se Britania e Madhe do të kërkoj një rezolutë të re nga Këshilli i Sigurimit të OKB-a që do të autorizonte përdorimin e forcës ushtarake nëse është e nevojshme për të qetësuar krizën në Kosovë. Kryeministrit britanik Blair ishte një nga ata që favorizonin edhe hyrjen e trupave tokësore, jo vetëm luftën nga ajri.

Një hap tjetër tejet me rëndësi për Kosovën i kryeministri Blair ishte intervista e tij dhënë BBC-së dhe fjalimi i tij në Dhomën e Përfaqësuesve. Në këtë fjalim nder të tjera ai deklaroj: “Ne duhet të veprojmë: për të shpëtuar mijëra burra të pafajshëm, gra dhe fëmijë nga katastrofa humanitare, nga vdekja, barbarizmit dhe spastrimit etnik nga një diktaturë brutale; për të ruajtur stabilitetin e rajonit të Ballkanit, ku ne e dimë se kaosi mund të gllabërojë të gjithë Evropën”.

Situata humanitare u bë dramatike në Kosovë pas ofensivës së forcave serbe gjatë verës së vitit 1998, lufta u përshkallëzua dhe në vjeshtën e vitit 1998 numri i të zhvendosurve dhe refugjatëve i tejkalonte 300 mijë. Sekretari i OKB-ës Kofi Annan deklaroi: ”Në javët e fundit, bashkësia ndërkombëtare ka qenë dëshmitare e mizorive tronditëse në Kosovë…Këto janë zbuluar falë raportimit nga KDOM-idhe burime tjera të besueshme”. Më 23 shtator 1998 Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara miratoi një rezolutë me numër 1199, kur sërish Kina kishte abstenuar. Rezoluta bazohet në kapitullin e VII-të të Kartës së Kombeve të Bashkuara, në të cilin, përveç të tjerash, parashihej edhe kërkesa për ndërprerjen e menjëhershme të luftimeve. Një rol të veçantë zë edhe Sekretari i Jashtëm britanik Robin Kuk, i cili më 23 nëntor në një konferencë për shtyp flet për situatën në Kosovë, e me theks të veçantë për refugjatët që ishin pa strehë dhe ushqim të mjaftueshëm brenda territorit të Kosovës. Sekretari i Jashtëm Kuk parashikonte se në qoftë se nuk ndalen luftimet situata shkonte drejtë një katastrofe humanitare, të paparashikueshme. Për këtë arsye veprimet e diplomacisë britanike ishin shumë aktive në institucionet ndërkombëtare duke përfshirë edhe rolin kyç të Britanikëve në miratimin e rezolutës së Kombeve të Bashkuara për Kosovën. Ai, gjithashtu, ka luajtur një rol të veçantë në bisedimet të cilat janë zhvilluar në Kështjellën e Rambujesë.

Në mesin e shumë deklarimeve të Sekretarit Kuk vlen të theksohet fjalimi i tij në Dhomën e Përfaqësuesve, ku flet për masakrën në Reçak. Ai tregon sesi gjeneral Drewienkiewicz e ka njoftuar se trupat që ai i kishte pa në fshat ishin qëlluar kryesisht në kokë ose qafë, pra ishin ekzekutuar, ishin të të gjitha moshave, duke përfshirë burra të thinjur të vjetër dhe se asnjë nga trupat nuk kishte pasur të veshur uniformën. Ai këtë madje e quan “Krim Lufte” duke shtuar se Evropa edhe një herë do të përballet me një krizë të mundshme humanitare si rezultat i represionit serb brenda Kosovës.

Ndërsa, pas intervenimit të NATO-s në Kosovë ndër të tjera Kuk përmend se, “Në Kosovë, Evropa ka qenë dëshmitare e persekutimit të një populli të tërë që nuk është parë që nga ditët e Hitlerit apo Stalinit. Ne kemi vepruar për shkak se koha e deportimit në masë dhe spastrim etnik i takon Evropës së kaluar dhe se ne nuk do të lejojmë të kthehet ajo kohë”. Qëndrimi i diplomacisë britanike ndikoi edhe tek diplomacitë e tjera ndërkombëtare që të tregojnë vendosmëri për çlirimin e Kosovës nga pushtuesi serb.

Diplomacia Britanike ishte e angazhuar me zhvillimet në Kosovë, duke i përcjellë me vëmendje të veçantë dhe kishte marrë edhe iniciativa konkrete që të kontribuojë në zgjedhjen e konfliktit në Kosovë.

Në mbledhjen e marsit të vitit 1998, pas ofensivës serbe në Prekazin historik, me urgjencë u mbajt takimi i Grupit të Kontaktit në Londër. Roli i diplomacisë britanike në këtë takim ishte shumë i rëndësishëm në vendimet e forta kundër qeveris jugosllave për përdorimin e forcës kundër popullsisë shqiptare të pambrojtur. Sekretarja amerikane e shtetit kishte thënë në Paris para takimit se “Ka kaluar koha e dënimeve morale të politikës së Beogradit dhe pres nga aleatët që të kemi qëndrim të fuqishëm dhe të qartë për Qeverinë Jugosllave”.

Përfundim

Diplomacia Evropianë dhe ajo Amerikane ishin me të zëshmet në përpjekjet e tyre që shpërbërja e Jugosllavisë të ndodhë paqësisht dhe pa gjakderdhje. Këtë e dëshmojnë edhe përpjekjet diplomatike të dy qeverive në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara në hartimin dhe kërkesën për miratim nga anëtarët, që proceset të shkonin duke respektuar të drejtën ndërkombëtare, për ndërhyrje të përbashkët në raste të krizave politike në rajonet e ndryshme të Botës. Këtë rrugë këto dy diplomaci e ndoqën edhe në rastin e Kosovës që për çdo veprim kërkuan që të kenë miratimin e Këshillit të Sigurimit, edhe pse hasën në pengesa nga anëtarët e përhershëm siç ishin Rusia dhe Kina. Miratimi i dy rezolutave për Kosovën ishte e rëndësishme në ndaljen e luftimeve dhe të rrezikut të një katastrofë humanitare që mund të ndodh në Kosovë në prag të dimrit të vitit 1998. Për kundër përpjekjeve diplomatike të zgjidhjes së problemit të Kosovës, nuk u arrit qëllimi, pa kombinimin e forcës dhe të diplomacisë. Marrëveshjet të respektueshme në mes të popujve të federatës jugosllave patën sukses vetëm atëherë kur ndërhyrja diplomatike në veti kishte edhe përdorimin e forcës. Vetëm me ndërhyrjen humanitare ushtarake të paktit NATO në Kosovë u vendos paqja dhe siguria, edhe në gjithë rajonin e Ballkanit. Përkundër ofensivës diplomatike britanike dhe amerikane që mos të eskaloj konflikti në hapësirat e Jugosllavisë dhe vendoset paqja për mes Rezolutave të Këshillit të Sigurimit kjo nuk u arrit, si në rastin e Kosovës që konflikti i përgjakshëm u ndalë fal vendosmërisë së NATO-s që ti sulmojë caqet ushtarake serbe për 78 ditë, që të arrihet marrëveshja e Kumanovës, e cila u nënshkrua me 12 qershor 1999, në mes të përfaqësueseve serb dhe atyre të NATO-s, Serbia pranonte vendosjen e trupave të NATO-s në Kosovë, dhe tërheqjen e forcave serbe nga Kosova.

Astrit Lulushi/

Çdo flamur ka një histori, por pak janë aq të dashur sa ai i Alaskës. Një nga vendet e rralla për të pasur një flamur përpara se të ishte shtet, Alaska ose Last Frontier mbajti një konkurs për të hartuar flamurin e tij territorial në 1926 dhe një 13-vjeçar fitoi. Konkursi ishte i hapur vetëm për fëmijët e Alaskës nga klasa e shtatë deri në të 12-tën.

Benny Benson jetonte në një jetimore në Seward, Alaska, kur doli me dizajnin fitues, i cili përfshinte një përshkrim që e shkroi vetë: “Fusha blu është për qiellin e Alaskës. Ylli i Veriut është për të ardhmen e shtetit të Alaskës. Dhe konstelacioni me 7 yje të tjerë është për Ariun e Madh – që simbolizon forcën.” Dizajni i tij shfaqte gjithashtu numrin “1867” në përkujtim të vitit që Shtetet e Bashkuara blenë Alaskën nga Rusia, megjithëse këto numra nuk u përfshinë në flamurin përfundimtar.

Përveç që u përshëndet si një hero lokal, Benson fitoi një orë dore me dizajnin e tij dhe një bursë prej 1000 dollarësh. Ai përfundimisht i përdori ato para për të ndjekur shkollën e inxhinierisë Hemphill Diesel pasi u transferua në Seattle në vitin 1936. Ai ishte 45 vjeç kur Alaska u bë shtet në 1959, duke përmbushur përshkrimin shpresëdhënës të dizajnit të tij. Alaska e mbajti këtë flamur në vend që të miratonte një të ri, dhe vepra e Bensonit jeton sot.

Alaska është shteti me sipërfaqe më të madhe i ShBA-së, dhe enklave me e madhe në botë.

Emri “Alaska” u prezantua në periudhën koloniale ruse kur përdorej për t’iu referuar Gadishullit të Alaskës. Rrjedh nga një idiomë e gjuhës eskimeze, alaxsxaq, që do të thotë “kontinent” ose “objekt drejt të cilit drejtohen valët e detit”.

Prof. Sylë Ukshini/

Miqtë e Kosovës i japin të drejtë ekzekutivit të vendit, por si për çdo vendim tjetër, kërkojnë prolongimin e vendimeve për dinarin serb dhe për strukturat paralele. Në anën tjetër, kundërshtarët e Kosovës kalkulojnë në gabimet e mundshme të Qeverisë së Kosovës. Por, po ashtu, situata duket edhe më komplekse për faktin se përkundër angazhimit të shtuar të diplomatëve perëndimorë në Prishtinë, nuk ka qartësi të plotë se si ata e kanë dizajnuar procesin politik në veri. Në vend të presionit të njëkohshëm, bashkësia ndërkombëtar ka nevojë për të dëgjuar rritjen e zhgënjimit te kosovarët në lidhje me presionin mbi formimin e Asociacionit dhe të Dhomave të Specializuara në Hagë. Dy projektet njëetnike në Kosovë të sponsorizuara nga ndërkombëtarët që e kanë goditur fort Propozimin e Athisaarit vetëm për të akomoduar dhe qetësuar Serbinë

Nëse Brukseli akoma ka qëndrim të vagullt për agresionin ushtarak serb në Banjskë, për çështjen e dinarit dhe vendimin e autoriteteve kosovare për mbylljen e zyrave të strukturave paralele serbe në Kosovë; qëndrimi është shumë i qartë: vendimet duhet të prolongohen, pasi Beogradi bën zhurmë viktimizuese! Ky zell i Brukselit është shoqëruar edhe me deklarata dhe komente të shumta të diplomatëve të shumtë në Prishtinë edhe përmes rrjeteve sociale. Ku qëndron motivi është vështirë të thuhet, por një gjë është e sigurt, kemi të bëjmë me një qëndrim me standarde të dyfishta, qoftë i motivuar nga ndryshimi i paradigmave të dialogut të Brukselit, rrethanave të reja gjeopolitike apo paragjykimeve kulturore dhe fetare.

Një qëndrim i tillë i BE-së duket i paimagjinueshëm në 16-vjetorin e Pavarësisë së Kosovës! Kërkesat e tilla, për ruajtjen e mbetjeve të regjimit të Milosheviqit, për rivendosjen e dinarit serb si valutë zyrtare, për ruajtjen e tabelave me targa të Serbisë, pasaporta serbe, letërnjoftime serbe etj., mos u befasoni kur këta të kërkojnë edhe më shumë… po të mos ishte rreziku i luftës.

Me këto qëndrime që cenojnë shtetësinë e Kosovës a mund BE-ja të jetë ndërmjetës i paanshëm. Ky qëndrim i BE-së është simfonia e fundit mortore e dialogut më absurd të iniciuar me një rezolutë të OKB-së të sponsorizuar nga BE-ja dhe Serbia në ashtator të vitit 2010. Pra, në momentin kur GJND-ja e vulosi ligjshmërinë juridike ndërkombëtare të Pavarësisë së Kosovës, BE-ja në vend se të kërkonte njohjen nga 5 shtetet anëtare, mori përsipër një dialog ku Kosovën e trajton si çështje trafiku e herë si çështje shëndetësore apo mjedisore.

BE-ja ka marrë një qëndrim të anshëm, ajo mbështet hapur strukturat paralele të Serbisë, të cilat janë mbetje të regjimit të Slobodan Milosheviqit!

Për më tepër, këto struktura mirëmbajnë funksionimin në praktikë të strategjisë së Milosheviqit për ruajtjen e komunikimit të drejtpërdrejtë të serbëve të Kosovës me Beogradin. Në të njëjtën kohë të minohet çdo lojalitet ndaj institucioneve të Kosovës dhe që serbët lokalë të instrumentalizohen kundër shqiptarëve. Ngjashëm si Milosheviqi, edhe bashkëpunëtorët e tij të dikurshëm, tashmë të konvertuar si demokratë, vlerësojnë se “mbrojtja” e serbëve të Kosovës bëhet duke i konfrontuar me shqiptarët dhe institucionet e Kosovës.

Pra, strukturat paralele të shtetit serb, për të cilat paska vajtuar zëdhënësi i BE-së, janë instrument për pengimin e integrimit të serbëve kosovarë dhe barrierë kryesore e bashkëpunimit të serbëve lokalë me institucionet shtetërore të Kosovës.

Në këtë kontekst duhet parë edhe funksionimin e strukturave paralele dhe terroriste serbe në Kosovës, si dhe aksionin e tyre terrorist në Banjskë në shtatorin e kaluar. Dhe këtë linjë politike dhe këtë formë të organizimit paralel duhet kërkuar tek regjimi i Milosheviqit i cili i instrumentalizoi serbët e Kosovës si “kolonë e pestë” kundër shqiptarëve. Ish-anëtarja e Ekipit Kërkimor për Çështje të Udhëheqjes në Tribunalin Penal Ndërkombëtar për Ish-Jugosllavinë (TPNJ), Nevenka Tromp, duke u mbështetur në procesverbalet e dëshmive në procesin kundër Milosheviqit lidhur me akuzën për krime kundër njerëzimit në Kosovë, konfirmon se popullata serbe dhe ajo malazeze në Kosovë ishin armatosur qysh në vitin 1997. Ky fakt s’e konfirmon se ndërmarrja kriminale e Beogradit në Kosovë kishte për synim që në fushatën e spastrimit etnik në Kosovë të përfshinte edhe popullatën civile vendore serbe dhe malazeze.

Sipas Tromp-it, dëshmia në TPNJ e gjeneralit serb në pension Bozhidar Deliq, i cili ishte paraqitur si dëshmitar në emër të Milosheviqit, dhe pretendimet e tij në temën e tij të doktoratës, të shkruar më 1997, konfirmonin se Beogradi qysh në vitin 1997 u kishte dhënë serbëve dhe malazezve të Kosovës “armë të lehta këmbësorie”.

Pavarësisht këtyre fakteve, Perëndimi vazhdon përpjekjet për fshehjen e krimeve serbe në Kosovë dhe ndjek caqet për krijimin e një lloj simetrie artificiale në mes krimit shtetëror serb në Kosovë dhe krimeve të mundshme eventuale të shqiptarëve. Vetë mënyra e krijimit të Gjykatës Speciale, e motivuar nga një raport dubioz i ish-senatorit zviceran Dick Marty, shpërfaq synimin për simetri të krimit, ose, nëse nuk është kjo, atëherë kemi të bëjmë me një mendjelehtësi të Perëndimin si në rastin e mosleximit të saktë të politikës së Putinit. Prandaj, nëse sot ka një mosbesim total ndaj deklaratave të Perëndimit lidhur me çështjen e Asociacionit, faji nuk është vetëm i kosovarëve, por edhe i vetë Perëndimit, i cili besimin e kosovarëve e ka konsumuar në mënyrë më brutale. Ka kohë që në qarqet e djathta ekstreme në Evropë ka zënë vend racizmi antishqiptar, në libra, filma dhe narracione urbane.

Edhe sikur të kishte diçka të vërtetë në akuzat e Dick Martyt, nuk kishte arsye të binim në panik. Natyrisht, siç pohon edhe Kadare, mënyra se si u bë publike raporti i Dick Martyt kishte ngjyra raciste dhe u ngjante rrëfenjave me vampirë e me vrasje rituale, tepër të përshtatshme për psikozë raciste, siç kishin bërë racistët gjermanë kundër hebrenjve. Është disi e habitshme, më 2023, përkimi i akuzës së njëjtë ruse për trafikim organesh nga Ukraina. Por, Ukraina, e cila ka përvojë më të gjatë kundër shpifjeve të tilla, diti të mbrohej. Kosova dhe Shqipëria qëndruan duarkryq dhe të hutuara. Shqiptarët u kapën në befasi. Por, në fund erdhi Gjykata Speciale, e cila, pos që devijoi nga ajo për çfarë ishte formuar, minoi besimin që kishin shqiptarët te ndërkombëtarët. Sot, nga të gjithë pa përjashtim, madje edhe nga ata që e votuan, pranohet se Kosova u mashtrua, ndërsa besueshmëria te ndërkombëtare ra përtokë.

Nëse në vitin 2013 akoma kishte kondicion politik për të shkuar më tej me kompromise në dialogun e Brukselit, devijimi i BE-së nga një marrëveshje përfundimtare, gjithëpërfshirëse dhe ligjërisht të detyrueshme për normalizimin e marrëdhënieve mes Republikës së Kosovës dhe Serbisë dhe bashkë me të edhe fillimi i proceseve gjyqësore në Gjykatën Speciale në Hagë, në të cilat askund nuk bëhet fjalë për “gjetjet” e Dick Martyt, e kanë vrarë për vdekje entuziazmin për çfarëdo mundësie për themelimin e Asociacionit dhe kompromise të tjera në Bruksel. Derisa Serbia është e interesuar të bisedojë pa limit, shoqëria kosovare e ndien një lloj lodhjeje nga dialogu i tejzgjatur dhe herë-herë i pakuptimtë, që në disa raste është shndërruar në një lloj kazantriqe, ku mund të përpunohen çështje nga më të ndryshme, të trafikut, ambientit, të infrastrukturës e të tjera. Ndërkohë, që strukturat paralele të financuara nga Beogradin e bëjnë ligjin në enklavat e banuara me serbë.

Për më tepër, funksionimi i strukturave paralele të Serbisë brenda Kosovës është po ashtu në kundërshtim me detyrimet e marrëveshjeve të Brukselit të ndërmjetësuara nga BE-ja. Madje, 11 vjet më parë BE-ja kishte premtuar se shtatori i vitit 2013 duhej të shënonte fundin e funksionimit të strukturave paralele serbe në Kosovë. Kështu thuhej edhe në Marrëveshjen e 19 prillit të vitit 2013. Marrëveshja e Brukselit thotë se anëtarët e strukturave paralele të sigurisë në veri duhet të integrohen në institucionet e barasvlershme të Kosovë. Është, po ashtu, fakt i njohur se strukturat paralele serbe, të financuara drejtpërdrejt nga Beogradi, kanë qenë burim tensioni në Kosovë dhe organizatore të ngritjes së barrikadave në veri të Kosovës. Prandaj pala kosovare vazhdimisht kishte mbrojtur pozicionin se formimi i Asociacionit të komunave serbe do të mund të diskutohet vetëm pas shuarjes së strukturave paralele.

Pra, Serbia ka dështuar të përmbushë detyrimet e Brukselit për shuarjen e strukturave të saj në Kosovë. Ajo ende vazhdon që t’i financojë dhe përkrahë strukturat paralele, në vend se të respektojë Marrëveshjen e Brukselit. Siç është raportuar, Serbia vazhdon që të ndajë rreth 500 milionë euro në vit për strukturat e saj paralele në Kosovë.

Në vend se BE-ja t’i bëjë presion Serbisë që ajo ta heqë Kosovën nga Kushtetuta e saj dhe gjithashtu t’i shuajë të gjitha strukturat paralele, për të treguar qëndrueshmëri në angazhimin e saj për dialogun e Brukselit dhe për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën, siç parashihet në Kapitullin e 35 të negociatave për anëtarësim në BE, ajo shpreh kundërshti ndaj veprimeve të ligjshme të autoriteteve të Kosovës.

Beogradi si duket e ka kuptuar pozitën e vështirë të Kosovës, prandaj përmes vetëviktimizimit është hedhur në aksion për të provokuar ndonjë reagim të vrullshëm të Kosovës. Shqiptarët duhet të operojnë me kujdes të madh dhe ta kenë parasysh këtë moment vendimtar në të cilin ndodhet Kosova.

Në momentin kur po ballafaqohemi me nacionalizmin agresiv serb dhe përpjekjet ndërkombëtare për të krijuar një simetri të krimeve të njohura në Kosovë së fundshekullin e kaluar. Veprimet e Kosovës duhet të jenë më mirë të paketuara diplomatikisht dhe medialisht.

Të paktën një gjë është e mirë, më në fund, ranë maskat, pasi BE-ja edhe zyrtarisht e bëri të qartë se ka qenë në dijeni dhe ka toleruar në vazhdimësi që paratë e saj të destinuara për Beogradin të shkojnë më pas edhe për strukturat paralele serbe, të cilat si dje edhe sot minojnë funksionalitetin e brendshëm të shtetit të Kosovës. Zëdhënësi i BE-së sot doli krejt hapur dhe pa turp në mbrojtje të strukturave ilegale të Serbisë brenda territorit të Republikës së Kosovës.

Në anën tjetër, Beogradi vazhdon aksionin agresiv për pengimin e konsolidimit ndërkombëtar të Kosovës. Në këtë kuptim, strukturat paralele serbe janë në funksion të doktrinës serbomadhe (bota serbe), e cila nuk është dënuar asnjëherë dhe vazhdojnë të funksionojnë sipas strategjisë së vjetër serbe të vetviktimizimit!

Por është tepër e çuditshme, derisa ambasadorët e vendeve perëndimore në Kosovë dhe BE-ja tregohen të kujdesshëm për të reaguar për çdo rast qoftë edhe krejt minor, homologët e tyre heshtin dhe vetëm heshtin kur popullsia shqiptare e Luginës së Preshevës reduktohet për çdo ditë si rrjedhojë e çaktivizimit të adresave të shqiptarëve (spastrimit të heshtur).

Kjo politikë serbe është pjesë e strategjisë së Serbisë, të cilën disa organizata për të drejtat e njeriut e kanë cilësuar “spastrim etnik administrativ”.

Sipas një raporti të hartuar nga një studiuese shqiptare në Gjermani (F.F) 6000 shqiptarëve u janë çaktivizuar adresat e tyre në rajonin e Luginës, duke i bërë ata pa shtetësi dhe të paaftë për të blerë ose shitur prona, për të pasur akses në arsim ose kujdes shëndetësor, për të votuar ose për të ushtruar të drejta të tjera themelore. Pse ky qëndrim me standarde të dyfishta? A është kjo pafuqi e BE-së apo ajo qëllimisht po shndërrohet në një protektor të strukturave paralele të Serbisë në Kosovë, të cilat për 25 vjet me radhë kanë qenë burim i trazirave dhe tensioneve në Kosovë.

Dhe askush më shumë se këto struktura, të nxitura dhe të financuara nga Serbia dhe Rusia, nuk e kanë luftuar suksesin e Perëndimit në Kosovë. Prandaj pala kosovare duhet që në shpejtësinë e duhur të paketojë politikisht dhe medialisht veprimet e saj në mënyrë që të shmangen veprimet që do të nxisnin tensione në raportet e Kosovës me partnerët perëndimorë. Gjithashtu, ekzekutivi i vendit duhet të operojë me kujdes të madh pasi çdo përshkallëzim i situatës në Kosovë do të ishte një dhuratë politike për Beogradin.

Andaj, situata momentale në vend duke shumë e koklavitur, çdo gjë duket sikur po lëviz nëpër tehe të shpatës. Miqtë e Kosovës i japin të drejtë ekzekutivit të vendit, por, si për çdo vendim tjetër, kërkojnë prolongimin e vendimeve për dinarin serb dhe për strukturat paralele. Në anën tjetër, kundërshtarët e Kosovës kalkulojnë në gabimet e mundshme të Qeverisë së Kosovës. Por, po ashtu situata duket edhe më komplekse për faktin se përkundër angazhimit të shtuar të diplomatëve perëndimorë në Prishtinë, nuk ka qartësi të plotë si ata e kanë dizajnuar procesin politik në veri. Në vend të presionit të njëkohshëm, bashkësia ndërkombëtare ka nevojë për të dëgjuar rritjen e zhgënjimit te kosovarët në lidhje me presionin mbi formimin e Asociacionit dhe të Dhomave të Specializuara në Hagë. Dy projektet njëetnike në Kosovë të sponsorizuara nga ndërkombëtarët e kanë goditur fort Propozimin e Athisaarit vetëm për të akomoduar dhe qetësuar Serbinë. Me apo pa të drejtë është krijuan bindja se në dialogun e Brukselit kompromise janë kërkuar vetëm nga Kosova, e cila edhe ashtu, siç kishte thënë Albert Rohan, bashkëhartues i Planit të Ahtisaarit, të gjitha kompromiset i kishte bërë në vitin 2007, kur ajo pranoi Planin Ahtisaari, i cili nuk mund të jetë çdoherë pikënisje për kompromise të tjera e të reja.

Ndërsa Perëndimi në përvjetorin e parë të Marrëveshjes së Ohrit duhet ta kuptojë më në fund se normalizimi i marrëdhënieve Kosovë-Serbi nuk mund të arrihet vetëm me simbolika, por as me qasjen se gjithçka duhet prolonguar në Kosovë për aq koha sa nuk pajtohet Beogradi.

Botuar te “www.koha.net“.