Nga STEFANO MONTEFIORI/

“Po arrijmë në çështjen themelore:deri në ç’pikë, ne perëndimorët, antarë të Bashkimit Evropian dhe të Aleancës atllantike mund të shkojmë, duke pranuar atë që po ndodh në Ukrainë?” Manuel Valls, 59 vjeç, ish kryeministër i Francës, në qeveri kur siriani Bashar al-Assad, me mbështetjen e Putinit,  përdorte armët kimike mbi bashkatdhetarët e tij e kur vetë Putini mësynte dhe bashkëngjiste Krimenë, thotë se “tashmë nuk mund të tërhiqemi mbrapsht, nuk mund të shtiremi se lufta n’Ukrainë nuk po ndryshon botën”.

            Çfarëmendon për fjalën e Zelenskit në Parlamentin farncez? E për kritikat e tij ndërmarrjeve franceze si Renault që ende nuk e kanë lënë Rusinë?

            “Presidenti ukrainas ka të drejtë të kërkojë ndihma e sanksione gjithënjë e më t’ashpra, t’i ankohet Vëndeve evropiane që mblidhen nesër për të shtyrë ndërmarrjet që të bëjnë zgjedhjet që janë të detyruara. Por në sfond është një çështje më e gjërë, për të cilën të gjithë jemi thirrur t’a përballojmë”.

            Pra, çfarë duhet bërë , mbas sanksioneve kundër Rusisë dhe ndihmave Ukrainës, nëse bisedimet nuk do të kishin sukses?

            “Është ashtu, duhet të përgatitemi për të gjitha rastësitë. Mund të pranojmëshkatërrimin e plotë të Ukrainës? Të Mariupolit, të Odesës, të Kievit? Mund të pranojmë përdorimin e armëve kimike, mbasi Rusia ka përdorur tashmëraketat ipersonike?”

            Deri tani Perëndimi nuk ka ndërhyrë drejtpërsëdrejti për të respektuar rregullat e frikësimit bërthamor, për të mos shkaktuar një luftë bërthamore.

            “Sigurisht, arsyeja ështëpërsosmërisht e kuptueshme nga pikëpamja juridike e politike, Ukraina nuk bën pjesë në NATO. Është e drejtë t’i jepen të gjitha mundësitë deri në fund, me shpresë që masakrat të ndalohen. Por në qoftë se kjo nuk ndodh? Çfarë do të bëjmë nëse shkatërrimi vazhdon? Është rrezik që disfata e jonë morale të jetë e tmerrshme”.

            Çfarëkëshilloni të bëhet?

            “Tani për tani kufizohem me ngritjen e çështjes, rreziqet për mua janë shumë të qarta. Por çështja tashmëështë kjo. Gjëndja e tashme, a është e lejueshme për kohë të mesme e të largëta, nga një pikpamje morale dhe strategjike? Besoj se përgjegjësit e BE, NATO-s e të G7, në këto ditë janë duke pyetur pikërisht këtë”.

            Nga Polonia  për shëmbull vjen ideja e forcave ndërmjetëse në tokën ukrainase për të siguruar korridoret njerëzore.

            “Sigurisht, vijat e rrahjes së mendimeve janë duke lëvizur, prandaj them se po i afrohemi një çasti, në të cilin duhet të marrim vendime të vështira. Duam t’a shmangim luftën, kjo është e sigurtë dhe shumë e drejtë. Megjithatë lufta është e ne duhet të përgatitemi për t’a fituar. Nuk jemi më në gjëndjen klasike, doktrina e Mbrojtjes është ndryshuar në pak ditë. Thellimi i sanksioneve, lidhjet e ndërmarrjeve me Rusinë, furnizimi me gaz e vajguri janë çështje themelore që kemi trajtuar deri tani. Por kemi arritur në çastin në të cilin duhet t’i përgjigjemi pyetjes themelore”.

            Presidenti amerikan Biden menjëherë ka sqaruar se nuk do të kishte dërguar trupa n’Ukrainë, e ka përsëriritur shumë herë dhe haptas ka përjashtuar çdo ndërhyrje të drejtpërdrejtë. A mos ka qënë shumë i kujdesshëm n’atë drejtim? A nuk do të kishte qënë më mirë  t’a linte Putinin në pasiguri, në vënd që t’i hapte rrugën e lirë, pa i vënë Rusisë asnjë vijë të kuqe për të mos e kapërcyer?

            “Sa i përket vijës së kuqe, ne kemi një të shkuar të rëndë. Më 2013 i kishim vënë Basharit vijën e kuqe në përdorimin e armëve kimike në Siri. Atëherë Bideni ishte zëvendës i Obamës. Megjithatë Bashari i përdori armët kimike mbi popullsinë e tij dhe Rafalet tonë u ngritën për t’i dhënë përgjigjen e lajmëruar. Objektivat ishin zgjedhur së bashku me aleatët tanë amerikanë. Isha në qeveri, Franca ishte e vendosur. Qe Obama ai që u tërhoq mbrapsht, ne u detyruam të thërrasim gjuajtësit e t’i kthenim në bazat e tyre. Ajo shenjë dobësie e Amerikës u shfrytëzua menjëherë nga Vladimir Putini në Siri e ndonjë muaj më vonë në Krime. Putini e dinte se i kishte duart e lira, e dinte se Shtetet e Bashkuara nuk do të kishin ndërhyrë”.

            A është e ndryshme gjëndja tani?

            “Më duket se gjërat janë ndryshuar, veçanërisht për ne evropianët. Nuk mund tëtërhiqemi mbrapsht përballë një beteje qëështë ajo e qytetërimit, e jo prej sot por prej fjalimit të mbajtur në Konferencën e Mynihut më 2007, kur Putini shpalosi teorinë e tij mbi demokracitë perëndimore të dobta e të zotëruara nga ideologjia Lgbt. Fjalimet e tij janë plot dhunëe, tashmë e dijmë, duhen marrë fjalë për fjalë. Duhet të përgatisim opinionet tona publike”.

            Çfarë duhet të presim?

            “Çasti i kthesës mund t’arrijë në ditët e ardhme. Të shohim si do të shkojnë këta takime të nivelit të lartë ndërkombëtarë. Të shohim nëse përpjekjet diplomatike do t’arrijnë ndalimin e luftës, siç shpresojmë të gjithë. Nëse lufta vazhdon, kundër dëshirës sonë, duhet të jemi gati”.

            Çfarë mendoni për ata që në Perëndim martohen me tezat e Kremlinit?

            “Në të vërtetë shumica e evropianëve po tregon një hov të jashtzakonshëm në dobi të Ukrainës. Pastaj janë ata që vetëquhen paçifistë, sigurisht. Më kujtojnë një fjali të presidentit Francois Mitterrand të shqiptuar para Buntestagut më 1983: “Edhe unjam kundër raketave. Por vë re se paçifistët janë në Perëndim dhe raketat janë në Lindje”.

            “Corriere della Sera”, 24 mars 2022    Përktheu Eugjen Merlika

Akademik Prof Dr Hakif Bajrami/

FAKTI SE HASAN PRISHTINA ËSHTË PASURI KOMBËTARE SI NJË KRUA QË NUK SHTERRË KURRË. Madje ky liberator dhe deputet e burrshteti, deklaroi hapur: “Nuk ka para as që më shtet, as që më blen. Edhe sikur të më ofrohet ari i tërë botës, luftën e drejtë për të kauzën e kombit tim, nuk do ta ndali”. Dhe krimin serbian, gjatë dy shekujve, nuk pati fuqi që ta ndalë. E ndali dhe siguroi fitore vetëm lufta e UÇK-ës dhe bombardimet sistematike të NATO-s mbi ushtrinë dhe policinë kriminale serbiane.

Studimi botohet në shenjë respekti  për Rrezolutën e KS OKB nr. 1160 më 31 mars 1998 ku për herë të parë  në historinë e OKB-ës, çështja shqiptare shqyrtohet me seriozitet në një rezolutë për Kosovën. Idenë për Rrezolutën e KS OKB nr. 1160 më 31 mars 1998 e dha Madlin OLLBRAJT. Mbështetja e Rezolutës peshon në Kaptinën VII të kartës së OKB-ës, e ku me nenin (nenet:39-52) 43 parashihet bombardimi i agresorit serbian.

Pasuria më e madhe për civilizimin është një kuadër (M. F), që krijon atdhetari të pastër dhe të dlirë, se sa ta posedoish tërë Evropën. Lidhur me këtë, pasuria një ditë do të shterret vetvetiu. Kurse atedhetaria e dlirë mbetet një krua kombëtar dhe civilizues, mbetet shembull i politikanit pakorruptuar dhe të mirfillët. I tilli ishte dhe mbeti pra Hasan Prishtina, që me  karakterin atdhetar, pa urrejtje duhet ta shndërojmë në shkollë dhe obligim të politikbërësve tanë. Dhe, pse ta mshefim, Univderziteti i Prishtinës (1970) që u nominua në Hasan Prishtina, pas çlirimit, ishte dhe do të mbetet kala që nuk ka fuqi politike dhe shtetërore për ta okupuar as nga jashtë e as nga brenda. Po, isha si student kur u hap (1969) tema se si të quhet Univerziteti më i ri në vend.  Nga vedni ku ishte i ulur Prof Dr Skender Riza, do të lindë propozimi që të quhet Univerziteti Hasan Prishtina. Ajo fjali shpërtheu si bombë e kurdisur me sahat nga shovinsitët sllavë, në anën tjetër. Po, do të folë bindshëm prof Dr Skender Riza, dhe po pajtohem si historian që tani për tani mjafton të quhet: Univerziteti i Prishtinës, dhe ashtu mbeti, për t` i prirë kombit në të gjitha betejat me devizën: Ja vdekje, ja liri.

Hasan Prishtina njihet si personaliteti më kryengritës kundër çdo okupatori të viseve shqiptare në gjysmën e parë të shekullit njëzetë. Lidhur me këtë Hasan Prishtina shton: “ Nata e gjatë aziatike pesëqind vjet po kalon. Perandoria e kalbur po shuhet. Fuqitë e mëdha evropiane po bëjnë plane të fshehta , kurse fqinjët po i mprehin thikat për të na i ngulur në shpinë. Populli ynë gjendet në një situatë fatale. Nga seicila anë na kanoset rreziku. Duhet të jemi të zgjuar dhe të kujdeshëm. Duhet të bëhemi zot të tokave tona stërgjyshore. T` i mbrojmë ashtu siç i kmei mbrojtur përgjithëmonë, me gjak. Këtë mund ta bëjmë vetëm nëse jemi të bashkuar, si një grusht. Prandaj, luftën dhe kundërshtimin ndaj coptimit të vendit tim do ta ndaloj vetëm kur të çlirohet dhe të bashkohet kombi im”.

Dhe shton Hsan Prishtina: “Kur mbante mbledhje Parlamenti turk, atje haptas i njoftova: nëse nuk plotësohen kërkesat tona, do të shpërthejë rrevolucioni. Dhe, ndër të parët që do ta kapë armën, do të jem unë. Si shenjë se ka filluar kryengritja do të jetë: “kur t` i mbathi opingat, do të dal në DRENICË. Për këtë nevojë kombëtare, i shita të gjitha depot e mia në Shkup, sepse na duheshin paaratë dhe erdha këtu. Sot, në kullën e këtij trimi besnik (Ahmet Delisë në Prekaz-Hb) po e ngremë flamurin e lirisë, atë të SKENDERBEUT dhe i shpallim luftë Turqisë”.   

E para se të filloi kryengritja në KULINË të Llapit, Hasan Prihstina e diktoi këtë BETIM: “ Betohemi dhe japim besën e burrit se do të japim çfardo viktimë dhe, nëse duhet, me duart tona, fëmijët tanë do të bëjmë kurban. Dhe i bindur se politika mizore turke vazhdon të zbatohet në trojet Shqiptare, sot e ngrehi flamurin e kryengritjës kundër pushtetit të Turqisë”.

Kryengritësi Hasan Prishtina do të u drejtohet kreshnikëve: “Kur nuk ke miq, atëherë mbështetu në kokën tënde, që do të thot të bëish vet luftë, duke mos llogaritur në ndihmën e askujt, vetëm në adetetet dhe zakonet tua, vetëm në doket dhe traditën tënde, vetëm në armët tua. Për këtë me kohë kemi biseduar me burrat e Kosovës dhe të vilajeteve tjera. Unë i mbatha OPINGAT dhe u nisa për Kosovë. Në Trevën e Drenicës ku kam lind (Palac) i madh e i vogël fle me pushkë nën kokë, kurse në punë shkon me pushkë në krah. Besen e kryengritjës e bëmë valë valë nepër treva të Dardanisë plakë. Por së pari në Drenicë, të gjithë ishin të gatshëm dhe kjo erë e lirisë si flladi i verës i përfhsiu viset përrreth dhe shumë shpejtë e preku çdo zemër atëdhetare”.

Armatimi i kreshnikëve të lirisë

“Disa po thonë se duhet të blejmë armë nga serbianët. Po, këtë çështje duhet tholluar mirë e për pe, sepse ata do të na i ndalin armët në kulmin e luftës, për faktin se janë armiqët tanë të vjetër, që na kanë shfarosë në Sanxhakun e Nishit, i cili kurrë nuk ka qenë trevë e tyre etnike. Madje, atje e kemi pasë popullsinë më refuzuese (kryengritëse) shqiptare një kohë të gjatë. Për dy shekuj shqiptarët e Sanxhakut Nishishit ishin në krye të luftës për Shqipëri. Atje, një kohë të shkurtër ishte si guvernator i ndrituri Mitah PASHA. Por, Stambolli duke e vrejtur rreshtimin e tij që në Perandori të sundoi ligji dhe mbi të gjitha pengesat  e solli Kushtetutën, për një kohë të shkurtë (1876) ai do të syrgjynoset dhe likudioihet si dijnë e bëjnë osamnlinjët. Humbi Mithati pa gjurmë dhe pa nishan. E vërteta as turkut nuk i besojmë edhe kur shkon në xhami. Por as serbianit nuk i besojmë edhe kur shkonë në kishë, sepse të dy palët rrejnë si një orkester  e ushtruar mirë në një ‘filharmoni politike”.

Tash jemi para  një detyre krejtë tjetër, që na  imponohet, sepse i kemi aktër armiqë të përbetuar: serbiani në veri, bullgari në lindje, malazezi në veriperendim e greku në jug. Mbi të gjithë,  evropiani që rrinë me gërshërë në dorë për të na coptuar edhe mëtej, është garancion i të katër armiqëve, në çdo kohë”.

E sollëm alfabetin dhe hapëm shkolla më 1908. Disa fëmijë të Kosovës ia dergova Liuvgjit (Luigj Gurakuqit) në shkollën e mësuesië në Elbasan. Kundër shkollimit tonë doli hapur kabineti i Halim Pashës, madje duke konkluduar se populli më i rrezikshëm për Pernadorinë janë shqiptarët. E ne jemi mëse 3 milionë që tani pas pesqindë vjet robnie, pas vitit 1912, kur Evropa nuk na e pranoi luftën dhe çlirimin e Kosovës, ndodhemi para një rreziku të rinjë. Kjo për faktin se Mbretëria SKS jo vetëm që është më e egeër, por ka filluar me Turqinë pazare të reja për të na shfarosë nga faqja e dhaut. E  mendoi se shkollimi jonë është shumë i vonuar (Turku e themeli Akademinë më 1961, kurse ne rropatemi ende për shkolla fillore dhe për mësues  për fëmijët tanë. E pasha gjakun ilir, nuk ka jetë dhe fat për ne, pa u ÇLIRUA nga të huajt dhe pa u bashkuar me territoret shqiptare, në shkollën tonë të dlirë dhe që na takon” (1927).

Ne i publikuam 14 pikat por nuk fituam asgjë prej tyre sepse na u vërsulen të gjithë më 1912

Pas 14 pikave që  ia parashtrove pushtuesit, me kusht që Shqipëria të bëhet, shkova në pikën më të nxehtë shqiptaro serbe në Perpellac,  në trevat kryengritëse të Kosovës siç është Krahina e Llapit. Atje e prosita kreshnikërinë që mos t` i besojnë asnjë premtimi serbian. Ishte fjala për një pamflet që ua dërgonte Bozhidar Janku në Perpellaci shqiptarëve me titull: “Tona fiseve në Shqipni or vllazni”. Ky pamflet panagjerik, u tregua më vonë se ishte një tradhti e radhës nga ana e serbianëve, krejtë me qëllim për të hy pa një therrë në këmbë në trevat shqiptare. Në atë proklamatë Bozhidar Janku 12 herë thirret në Zotin, se “po vim te ju me kuvetin e mallnisë për t` ju çliruar…”. Por çka ndodhi, së pari oficeri serbian e hudhi xhylën e topit në minare të xhamisë në Dumnicë. Ajo  hudhje u bë për ta frigësuar popullin, dhe të ndodhë Toplica 1877. Në vijim, i njejti pushtet do të dejgë me zjarrë e top mbi 182 katunde të Kosovës martire. Po sot (1928), Gjendja e rëndë dhe dëshpruese e shqiptarëve, të cilët jetojnë në Jugosllavi , na detyron që serish t` i drejtohemi Lidhjës së Kombeve me lutje që të marrin masa për ndihmë për  një popull të terrorizuar. Faktet mbi të cilat bazohet thirrja ime tashmë janë të njohura, por sërish në mënyrë të imtësuar do t` ia citojë Lidhjës së Kombeve: 1 Rreth një milion shqiptarë që jetojnë në Kosovë dhe Maqedoni  nuk kanë shkollë në gjuhën  e tyre amtare, e as që u lejohet të hapin shkolla me mjetet e tyre private; 2. Qeveria e Mbretërisë Jugosllave i përdorë të gjitha mjetet e mundëshme për shkatrrimin e shqiptarëve në Kosovë dhe Maqedoni.  Është i njohur fakti se mizoritë që u bëhen shqiptarëve  janë me urdhër nga pushteti  kulmor serbian; 3. Prona po u konfiskohet bujqëve shqiptarë e pastaj ajo pronë u falet kolonistëve sllavë, krejtë me qëllim që trojet shqiptare të sllavizohen. Pra isha dhe jam armik i politikës jugosllave ndaj shqiptarëve sespe jamë i bindur me argumente se ajo politikë është anti njerëzore në përgjithësi dhe antishqiptare në veçanti. Prandaj, kjo padrejtësi do të ndreqet vetëm atëherë kur Jugosllavia të pranojë ndreqjen e kufijëve. Dhe, derisa Jugosllavai në mënyrë paqsore nuk pranon ndreqjen e kufijëve, shqiptarët nuk do të pushojnë kurrë për të synuar që me mjete jopaqsore t` i ndreqin, dhe ajo do të ndodhë”.

Rrëzimi i Qeverisë Demokratike në Tiranë (dhjetor 1924-hb), tregoi se Jugosllavia ka qëllime ta pushtojë edhe Shqipërinë Bregdetare,prandaj nuk duhet harruar se më 1923 KMKK pati filluar bisedimet me jugosllavët. Por, ato bisedime ishin fillim e mbarim me ngjyra hilegjinjësh jugosllav. E kjo për faktin se krhina e Kosovës dhe pjesa lindore e Maqedonisë ishin dhe janë me popullsi shumicë apsolute shqiptare, dhe duhet t` i takojnë Shqipërisë njësuar.

Rruga jeme do të jetë lufta, shkolla jeme do të mbetet paça    

“Mua në luftën për Shqipëri nuk mundet të më largojë as ari i gjithë kësaj bote, as mallkimet e të gjithë armiqëve. Dhe për të mbetur konskuent në luftën për Shqipëri, Komiteti i Kosovës pati përpliuar një protesët me shkrim dhe e pati dërguar Shteteve të Bashkuara të Amerikës në tri pika: 1. Shkodra me rrethina të fitojë formë të njetë politike si shtetit shqiptar; 2. Italisë t` i kontestohet okupimi i Krahinës Vlorës; 3. Ushtria serbiane t` i lirojë kufijtë e vëndosur më Konferencën e Londrës më 1913. Lidhur me këtë, KMKK kurrë nuk ka pushuar së luftiari që e drejta e popullit Kosovës duhet të pranohet për t` u bashkuar me Shqipërinë. Dhe jo vetëm kaq, po Serbia t` i ndalë menjëherë vrasjet, diegiet dhe plaçkitjet e pronës shqiptare; madje duhet të ndalet shpërngulja e shqiptarëve me dhunë në Turqi; të lejohet hapja e shkollave  shqipe dhe gjuha shqipe të jetë zyrtare. Sidomos të ndalet burgosja dhe INTERNIMI në kampe i familjeve të luftetarëve  që janë nepër çeta kryengritëse. Nëse këto kushte garantohen, asnjë kryengritës nuk guxon t` i sulmojë “shkiet” , aty ku jetojnë përpos atyre që me armë e luftojnë qetën shqiptare. Asnjë kryengritës nuk guxon t` ia vejë zjarrin kishave apo të plaçkitë pasurinë e huej; asnjë kryengritës nuk guxon të dëmtojë trupin e vdekur të armikut as t` ia marrë veshjen, as atyre që janë plagosur apo të kapur rob. Veprimet e çetës kryengritëse shqiptare do të janë kundër ushtrisë, xhandarmerisë dhe komitës së pushtetit. Pra në mesin e shqiptarëve, çdo tradhtar që i sherben okupatorit  nuk guxon të vritet pa gjyq. Kurse tradhtari pa armë në dorë do të nxirret para gjyqit të kryengritjës, dhe do të denohet mbi bazën e dokumenteve , deklaratave të shkruara  dhe jo me hamendje. Asnjë shqiptar i vrarë nuk guxon të varroset pa ardhur një komision i huaj. Ndërsa, krimet e armikut do të evidentohen dhe për ato krime do të informohet Evropa dhe Amerika.

Ne do të luftojmë, por nëse nuk  e presim lirinë, ata që vijnë pas nesh, do të duhet t` i gjejnë shenjat tona të drejta në luftën  tonë të drejtë”,konkludon Hasan Prishtina.

Dhe vijon: “Unë Hasan Prishtina, pasi që kapitulloi osmanlia, u rreshtova në të njejtin drejtim që së pari shqiptarët të ndihen se janë të okupuar. Se ajo Shqipëri që e lejua në Londër, ishte afër gjysma e trojeve që duhej të ishin. Sidomos, serbiani, malazezi dhe greku po krekosesihin mbi plagët tona. I pari me mizori që shqiptarët të shpërngulen sepse i kishte mbetë embël Tolica më 1877; i dyti (malazezi) me konvertim mizor që nuk kishte shembull të tillë në glob dhe greku në jug të vednit që po planifikonte shfarosje totale, edhe me shpërngulje edhe me konvertim sistematik të shqiptarëve në Çamëri”.

Pas Luftës Parë Botërore, Mbretëria SKS i hapi tri kampe të përqëndrimit për familjet kryengritëse shqiptare. Asnjë institucion, me përjashtim të Kryqit Kuq, nuk u interesua për fatin e atyre të mjerëve, ku kishte gra, fëmi, pleq e plaka. Ja i tillë është fati i kombit tim, të cilin diplomacia e Evropës e ka qitë në pazar, me një çmim që në Kontinentin e Vjetër, mos të ketë musliman. Dhe po,  lajmërohet koha e kryqzatave”.

Si ta nxierrim sot profilin e politikanit të aksiomës Hasan Prishtina

Unë mendoi se Qeveria Albin Kurti duhet të luftojë për kuadro të ditur, të guximshëm dhe të dlirë nga çdo nepotizëm dhe korrupsion; që janë të shkolluar dhe kanë seriozitet dhe energji në punë, që i japin llogari ligjit dhe liderit pushtetit në çdo detyrë. Ky lider ka ngjallur reagime gjelozie në shumë mese politike dhe intelektuale. Por,  Albini nuk duhet të mirret shumë me këto “shkolla” të odave, sepse në një mënyrë pushteti u ka ra krye dhe, reagimet ju dihen për konsum odash e kafenesh, të cilat shkojnë deri në Parlament.

 Tani për tani kuadër me kredibilitet që po e drejton Kuvendin e Republikës Kosovës është Glauk Konjufca. Por, edhe ky kuadër është kah luftohet nga çdo anë e opozitës, thua se i kemi 200 vjet shtetësi. Asnjë mbledhje nuk fillon e as nuk mbaron pa prapaskena. Kjo që po defilon para popullit, Parlamenti i ngjanë nga një herë një CIRKU, ku renditën fjalë dhe grumbullohen mungesa pa asnjë bazë.E Parlamenti është truri i Qeverisë, shkruante Hasan Prishtina më 1928. Dhe, me që Parlamenti shqiptar nuk ishte, Hasani shton se: sot, më 1927, cirku i demokracisë po ekzagjerohet në Parlamentin shqiptar në dy forma: në formën e fisit dhe në formën e mjedisit, “qytetar”. E sot më 2022 Hasani do të konkludonte i qetë, pa tonin kryengritës: “Deputetë, i ndihmoni popullit, shtetit dhe vetëveti, madje edhe demokracisë”. E demokracia ka lejuar që zgjedhjet e shpallura: “Janë të sukseshme nëse në votime dalin mbi 40% e elektoratit. Pra, këtu fillon mangësia, por tutje metastazon, dhe deputeti u përgjigjet interesave të kalnit të partisë e jo 60 përqindëshit që nuk ekanë votuar. E mosdalëja në vitime është bërë modë. Madje për disa është edhe “krenari” sepse këta janë mësuar të thonë: “Tjeterkush e ka në dorë fatin tonë”. Ore të mjerë, katercipërisht nuk është ashtu. Sepse, fatin tëndë askush nuk ta zgjidhë më mirë se TI. Po, këta deputetë, në anën tjetër, kanë dëshira të tilla që sa më pak të dali elktorati në zgjedhje dhe kjo amulli e mosreformimit të sietemit zgjedhor të zgjatë pa kufi. Nëse dje i ka imponuar UNMIK-u, EULX-i kushtet dhe formën e zgjedhjës, kush i pengon sot Parlamentiti  ta nisë reformimin e sistemit zgjedhor, dhe krejtë me qëllim që të dihet se kush kend e përfaqson në komunë. Pra, JO, tërë Republika e Kosovës një listë zgjedhore, ku kombinatorika e numrave është e servuar vetëm për ata që numrat i shkruajnë në dorë, ose i përseritin disa herë, kur u afrohën kutive të votimit. E kujtë i përgjigjen të zgjedhurit e popullit, varet nga mëshira e liderit për shumë çka. E shtrohet pyetja: i përgjgjen deputetët, sovranit, partisë, apo liderit partika. Do të thoja se në përqindjen më të masdhe deri me sot, përgjegjësin deputët e deponojnë te kryetari i partisë dhe vet krijojnë kult, sepse nëse po këta nuk zgjidhen sersh, prap të njjetit shajnë e “pshtyjnë” si në beton  të rrugës.

Si përfundim. Këto ditë isha i ftuar në një komunë të Kosovës në një manifestim. Aty, në bisedën jozyrtare e shtrova këtë pyetje: A ju ka vizituar gjatë këtij viti ndonjë deputet i Parlamentit Kosovës? Mora përgjegje se ata nuk dijnë se kush i përfaqson, sepse e tërë Kosova është një njësi zgjedhore. Mora përgjegje se shumë deputetë më shpesh kanë shkuar “në udhtime zyrtare jashtë Kosovës”, se sa që të paktën në parlament kanë shtruar ndonjë brengë qyetetare.

Po Qeveria Kurti, si vlerësohet, pyeta? Më thanë se Kosova kurrë nuk ka pasë Kryeministër më të ditur, dhe më të përkushtuar. Por, ministrat dhe zavendësministrat i ka “përfshi inflacioni”. E unë i papushtetëshimi kur pyeta, u obligova moralisht që ta japi mendimin: Si qytetrar dhe zgjedhës jam plotësisht se Komunat duhet të përfaqsohen me deputetë të vendit, e jo si thatë Ju, se: “të gjithë deputetët të jetojnë në Prishtinë dhe nuk qajnë hallin e kasabës, prej kah vijnë”. Dhe shtova se ka deputet shumë serioz dhe të përkushtuar që nuk jetojnë në Prishtinë, por rrethanat politike për Republikën e Kosovës, janë shumë të koklavitura, sepse armiqët janë të egër dhe ngatrrestarë. Është shumë vështirë të bëish shtet, por është shumë më vështirë ta ndertoish shtetin, sepse nevoitet dituri dhe përvojë diplomatike. Shkurt, elektoari është tejet i politizuar, por në momentet vendi mtare nuk është i vëndosur se kah duhet rreshtuar. E këtë realitet e treguan zgjedhjet e fundit komunale në tërë Republikën e Kosovës.Pra, shumë angazhime duhet filluar qysh sot, dhe shumë zdhidhje duhet kryhën që të dilet para elektoratit me ball hapur. Tani për tani, të gjitha partive në Kosova u kujdestaron një “tunel” ku nuk dihet se si do të kalohet. Unë popullit i besoi! 

PS: Ambasadori i Ukrainës në Beograd më 30 mars 2022 deklaroi hapur se: “Nuk e pranojmë Republikën e Kosovës, sepse me Serbinë, agjenturë e Rusinë në Ballkan, jemi në mardhënje miqësore”. Po, nuk jam politikan, por dikur moti kam doktoruar  në filozofi të histirisë dhe parti politike. E do të ju them publikisht, politikanë dhe diplomatë të Ukrainës: Thefshi qafën në mes  veti. Pilotët tuej na i kanë vrarë djemt dhe fëmijët civilë nepër Maqedoni, mercenarët tuej nepër Kosovë kanë vrarë dhe dhunuar, bartë kufoma dhe mizori të papara,  me urdhëra të Beogradit. I dijmë të gjitha. Por, prap ne refuxhatëve të juej u bëjmë strehim, sepse jemi në një front me miqët tanë të respektuar Anglo Amerikan. Por mbi të gjitha ne SHQIPTARËT  jemi popull i GJERGJ KASTRIOTIT- SKENDERBEUT, ADEM DEMAÇIT dhe NËNË TEREZËS. 

Më 31 mars 2022 Prishtinë

Shkruan: 

Endrit Binakaj (i mbijetuar i Masakrës së Belegut dhe autor i dy librave për masakrën)

Lëndina në mes të fshatit mbetet e zbrazët, është vendi ku janë mbledhur e ekzektuar nga forcat serbe 46 civilë shqiptarë jo vetëm banorë të Belegut por edhe të fshatrave përreth që lufta i kishte degdisur atë ditë marsi. Buzë rrugës shtrihet si heroinë përmendorja e martirve, të skalitur e kryelartë qëndrojnë emrat e të rënëve, ndonëse shumica janë të zhdukur, ende të pagjetur nuk dihet asgjë për fatin e tyre.

Varret e pakta me eshtra brenda tyre sikur bëjnë thirrje për shokët e rënë, sikur thërrasin se ku janë? Varre që presin një grusht eshtra tash e 23 vjet. Më shumë se aq, nënat, motrat, fëmijet presin me ankth më shumë se dy dekada për një lajm për më të dashurit e tyre. Presin për atë grusht eshtra që së paku ta kenë një vend për t’i ‘takuar’ së për t’i qajtur e vajtuar ata nuk e meritojnë ngase janë martirë e dëshmorë të kësaj lirie që ne sot e gëzojmë dhe e jetojmë çdo ditë.

Ankthi për familjarët tashmë është bërë pjesë e jetës së tyre tash e 23 vjet. Pyetjen e çdoditshme e kanë: deri kur do presim? 

Pritja e sfidon durimin e nënave që çdo filllim pranvere së bashku me rrezet e ngrohta të diellit presin kumtin për djemtë e tyre. Presin që së paku bijtë e tyre të kthehen në arkivol. Eshtrat e tyre pushojnë të qetë përjetësisht vetëm në tokën që u linden, u rritën, aty ku ranë heroikisht.

Sa herë që vjen pranvera, sa herë që vjen marsi në kujtesën time natyrshëm më rifreskohen pamjet e masakrës së Belegut. Në mendjen time më shfaqen si në ekran pamjet e asaj ngjarje të tmerrshme, makabre e çnjerëzore të forcave paramilitare serbe mbi popullatën shqiptare civile, të pambrojtur e nën mëshirën e fatit. Memoria i një fëmije 9 vjeçar kap e regjistron çdo skenë, ashtu i padjallëzuar përcjellë çdo imtësi. Si të mos e kujtoj, nuk guxoj ta harroj 29 marsin e vitit 1999 e sidomos agun e asaj ditë kur kishte filluar tmerri i vërtetë. Me qindra forca policore, ushtarake, njësi paramilitare kishin zbarkuar në Beleg. I tërë fshati ishte pushtuar nga kjo makinëri vrastare. Rrethimi i hekurt sapo kishte filluar, njësitet paramilitare po hynin shtëpi për shtëpi duke djegur, vrarë e maltretuar civilë shqiptarë.

Muzgun e saj natë marsi, po e shndriste flaka e shtëpive të djegura, skaji rrugës së fshatit kafshë të ngordhura.

Në mes të fshatit ishin grumbulluar të gjithë banorët e Belegut e fshatrave tjera që ishin ato çaste në Beleg. Burra, gra e fëmijë të gjunjëzuar e mbi tyta automatikësh mbi krye tashmë po i priste ekzekutimi. Belegu atëbotë, pra në vitin 1999 po i ngjante kampeve naziste të përqëndrimit, një Aushvic i ri po bëhej në zemër të Ballkanit, në fillimshekullin e XXI-të.

Kosova po merrte flakë në të katër anët e saj, regjimi i Millosheviçit kishte intensifikuar dhunën e terrorin mbi shqiptarët, masakrat ishin bërë të zakonshme e gjithë kjo vinte si rezultat i humbjes në terren nga forcat e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe nga ajri tashmë qysh nga 24 marsi 1999 Aleanca e NATO-s filloj bombardimin e caqeve serbe. Hakmarrja ikanake e kasapit të Ballkanit ishte mbi popullatën civile.

Fatin ogurzi të përjetonte një nga skenat më të tmerrshme të luftës së fundit në Kosovë e kishte edhe fshati im i lindjes. Më datë 29 dhe 30 mars 1999, Belegu u pushtua nga njësitet paramilitare serbe që vranë në prag të shtëpisë para familjarëve: Nezir e Naim Vishajn si dhe mësuesin nga Irzniqi Daut Aliçkajn, më pastaj popullatën civile i mblodhën në një shtëpi në qendër të fshatit duke i maltretuar e kërcënuar se do të vriteshin tash a tash. Në mëngjesin e 30 marsit 1999 forcat serbe, duke i rrahur e keqtrajtuar gra, fëmijë e pleq i kishin deportuar me forcë drejt Shqipërisë, ndërsa burrat e mbase disa ende pa mbushur të tetëmbëdhjetat i ndalën aty për t’i pushkatuar më vonë të gjithë.

Edhe pse janë bërë përpjekje të vazhdueshme qoftë nga familjarët e të zhdukurve apo nga institucionet për gjetjen e të zhdukurve, por prapë se prapë shumica dërmuese e të rënëve në masakër, mbesin ende të zhdukur, tani e 23 vjet nga momenti i masakrës.

Ndonëse dihen emrat e krimineleve që vranë e masakruan banorët e fshatit Beleg, ende nuk ka ndonjë veprim konkret nga autoritetet serbe apo ato ndërkombëtare për dënimin autorëve të krimit në masakrën e Belegut.

Sipas dëshmive të shumta, dhënë nga dëshmitarët edhe Prokurorisë së Tribunalit të Hagës, në masakrën e Belegut që është një nga masakrat më të tmerrshme, mori pjesë policia, ushtria e rregullt dhe paramilitarët serbë, me të gjitha pajisjet ushtarako-policore, tanke, blinda, praga, kamionë, pizgauerë.

Ata që e mbijetuan këtë masakër, në dëshmitë e tyre dhënë Tribunalit të Hagës, ICG-së, KMDLNJ-së etj., kanë dhënë emrat e atyre që kanë marrë pjesë në masakër në Beleg, të atyre që i kanë njohur si: Vukmir (Mitar) Mirçiq, kryeshef i MUP-it të Deçanit, Zoran (Millorad) Nikiç (1957) nga Dashninoci, komandant i stacionit policor të MUP-it në Deçan, Zoran (Momçilo) Gjurishiq (1966) nga Prapaqani, me herët polic komunikacioni në Deçan, Danillo (Momqillo) Gjurishiq (1965) nga Prapaqani, Sllavko Llaban nga Prapaqani, Daniell Stomatoviç, elektricist nga Prejlepi, Dejani që ka punuar të pasaportat, Jova Zeçeviq, Ratka Zeçeviq e Lubo (Jovan) Zeçeviq (1961) nga Drenoci (më herët shofer në shtëpinë e shëndetit në Deçan), polici Pero (Jovan) Zeçeviq (1967) nga Drenoci, Dushan Zeçoviq, Dragan Siniq, Dushan Knezheviq, kriminel lufte në Bosnjë e Hercegovinë dhe në Kroaci, djemtë e Mushk Jakupit- Muharrem e Isuf Ibraj nga fshati Osek Hylë i Gjakovës etj.

Polici Zoran Gjurishiq, në hyrje të shtëpisë së Naim Vishajt në Beleg e kishte vrarë nga afërsia mësuesin Daut (Murat) Aliçkaj (1949), pak më tutje e kishin ekzekutuar edhe Naim Vishaj dhe Nezir Vishajn.

Më 30 mars 1999, tërë banorët jo vetëm të Belegut po edhe të fshatrave tjera ishin detyruar me dhunë të shpërngulën për në Shqipëri, ndërsa 46 burrat në mesin e tyre kishte edhe adoleshent në moshë të njomë si Faton Vishaj e Hasan Mazrekaj, u ekzekutuan më pas dhe që nga ajo ditë nuk dihet asgjë për fatin e shumicës prej tyre. 

Sot edhe pas 23 viteve ndonëse dihen autorët e krimit nuk është dënuar asnjë nga kriminelet që kryen aktin makabër të masakrës së Belegut.

Kosova si palë negociuese me Serbinë në asnjë mënyrë nuk duhet të bëj kompromis me fatin e të zhdukurve, si i mbijetuar i masakrës dhe familjar i të rënëve për liri nuk do mbesim të qetë përderisa në Serbi janë eshtrat e mbi 1600 personave në nivel Kosove, e në masakrën e Belegut vetëm 12 nga 46 të ekzekutuarit janë të identifikuar ndërsa 34 nga ta mbesin ende të zhdukur.

Drejtësia duhet ta thotë fjalën e vet, faktori ndërkombëtar duhet t’i bëj presion dhe kushtëzim Serbisë që kriminelet të dalin para drejtësisë dhe të marrin dënimin e merituar.

Krimet e luftës nuk vjetërsohen asnjëherë pavarësisht distancës kohore.

Personalisht e ndjej obligim moral e kombëtar të punoi pareshtur në ndriçimin dhe zbardhjen e fatit të secilit të vrarë në luftën e fundit në Kosovë, me theks të veçantë për masakrën e Belegut si i mbijetuar i saj.

Varret pa epitafe tashmë i kemi të zbrazëta që 23 vjet, familjarët kërkojnë një vend ku të prehen më të dashurit e tyre, një grusht eshtra si shenjë e pavdekësisë dhe përjetësisë.

Lavdi e përjetshme për të rënët në Masakrën e Belegut!

29 mars 2022

Të rënët në Masakrën e Belegut:

Në masakrën e Belegut janë vrarë 46 civilë shqiptarë. Deri më tani, kur kanë kaluar 23 vjet nga momenti i këtij akti barbar i kryer nga forcat paramilitare serbe, janë të identifikuar këta persona:

• Shaqë (Curr) BINAKAJ
• Hysni (Curr) BINAKAJ
• Nezir (Ibish)VISHAJ
• Naim (Daut) VISHAJ
• Daut (Murat) ALIÇKAJ
• Gëzim (Selmon) VISHAJ
• Jetmir (Arif) MAZREKAJ
• Qazim (Osë) HULAJ
• Sadri (Adem) ZUKAJ
• Shefqet (Curr) BELEGU
• Shaban (Haxhi) KADRIAJ
• Ali (Haxhi) KADRIAJ

Ndërsa, shumica e të rënëve në këtë masakër ende nuk janë gjetur. Dhe, ende nuk dihet se KU JANË:

• Zymer (Miftar) BINAKAJ
• Brahim (Adem) ZUKAJ)
• Hamid (Dervish) ZUKAJ
• Rexhep (Lum) NEZIRAJ
• Faton (Hasan) VISHAJ
• Fatmir (Halil) VISHAJ
• Ramë (Shaban) KILAJ
• Sadri (Hajdar) VISHAJ
• Mujë (Isuf) VISHAJ
• Malë (Isuf) VISHAJ
• Zenel (Ukë) VISHAJ
• Hazir (Himë) ZUKAJ
• Shaban (Ramë) NITAJ
• Nekë (Halil) BINAKAJ
• Hajdar (Hamëz) MAZREKAJ
• Ali (Avdyl) MAZREKAJ
• Bashkim (Lush) HADERGJONAJ
• Afrim (Lush) HADERGJONAJ
• Xhevdet (Bajram) HADERGJONAJ
• Muhamet (Bajram) HADERGJONAJ
• Mehmet (Halil) TOLAJ
• Xhevat (Ukë) TOLAJ
• Misin (Hajdin) TOLAJ
• Arif (Haxhi) MAZREKAJ
• Isa (Tahir) TOLAJ
• Sahit (Bekë) MAZREKAJ
• Hasan (Sahit) MAZREKAJ
• Sundim (Sahit) MAZREKAJ
• Naim (Hysen) TOLAJ
• Ragip (Osmon) MORINA
• Beqir (Idriz) DERVISHAJ
• Tafë (Bekë) DINAJ
• Smajl (Ramë) UKËHAXHAJ
• Haxhi (Shaban) KADRIAJ

AT GJON SHLLAKU O.F.M.

(1907 – 1946) 

Pergatiti Fritz RADOVANI:

“Kallxonte nji zonjë, e cila aso kohe bante punën si përkthyese në shërbim personal të sekretarit të Partisë Enver Hoxhës, në marrëdhanjet diplomatike me ambasadën e Jugosllavisë në Tiranë, si njiditë me nji bashkëfjalim ndërmjet ambasatorit titist e Enverit, ky i fundit shend e verë i paska pasë kumtue përfaqësuesit të Beogradit gati-gati si tue u krenue:      “E mbytëm Patër Anton Harapin e, me té kemi plagosë për vdekje Klerin Katolik!”. Simbas rrëfimit të grues, ambasatori diplomat i vjetër pan-serbian, i paska pasë përgjegjë: “Po, po! Po keni ende gjallë Patër Gjon Shllakun, i cili peshon shumë”, duhet – vazhdoi ai “ si mbas porosisë që kam prej qeverisë seme, të zhdukni Shllakun dhe të shkatrroni kulm e temel çerdhen e Klerit Katolik në Shkodër, me në krye Françeskanët!” (At Daniel Gjeçaj “Martirizimi i Kishës Katolike Shqiptare” fq. 36.). At Gjon Shllaku O.F.M. asht kenë një Françeskan i përgatitun në disa fusha. Kishte kohë që e kishte thanë At Gjon Shllaku O.F.M., këte aksiomë të Tij: “Tjetër kund njerëzit e idealit nëse i mbysin për së gjalli, i nderojnë për së vdekuni. Ndër né, ata mbyten dy herë, edhe harrohën!”. Fatkeqësisht, një thanje që sot,  asht ma aktuale se asnjëherë! At Gjon Shllaku asht le në Shkodër më 27.07.1907. Vazhdoi shkollen nder Françeskanët e Shkodres ku ra në sy per mprehtësi. Studimet universitare i bani në Lovanio të Hollandës si dhe në Paris. Asht shugurue Meshtar më 15.03.1931. Ka dhanë mësim si Profesor në filozofi, gjuhë frënge, ekonomi politike në Liceun Illyricum të Fretënve në Shkoder. Zotnoi disa gjuhë. 

Ishte fillimi i vitit 1945, kur në Shkoder vinte Sejfulla Maleshova, gjoja me themelue “Parti Demokristjane”, dhe nepermjet rinisë shkodrane u takue edhe me At Gjonin, i cili e vuni në dijeni se: “Provinçiali I Françeskanve At Mati Prennushi, ua ka ndalue rreptësisht Fretenve me u marrë me politikë, dhe se, në rast të kundert do ti ndalonte thanjen e Meshes.” Vendimi i Tij ishte i padiskutueshem nga të gjithë Françeskanët e Shqipnisë. 

Shpesh, flitej se asht mendue për një Parti Demokristjane.  

Shpesh, bisedohej se, “ka kenë formue” kjo parti në Shqipni.

Kishte nga ata që e thonin të sigurt ekzistencën e kësaj partie; por nga shumë burime që për mue kanë kenë burime të sigurta e të sakta edhe pse ishin burime gojore, si bie fjala Prof. Gaspër Ugashi, Mark Gjon Shllaku, At Meshkalla, Don Mark Hasi, At Gegë Luma, At Dioniz Maka, Prof. Nush Radovani, Don Nikoll Mazrreku, At Gardini, Monsinjor Mikel Koliqi, etj., me të cilët, kur unë kam bisedue për këtë çështje, e thonin pa ma të voglin dyshim, “se kjo parti nuk ka ekzistue kurrë në Shqipni,“ por, asht kenë një shpikje e komunistëve për me shkatrrue klerin katolik, inteligjencën dhe rininë entuziaste për ndryshime politike demokratike. 

Asnjë organizatë antikomuniste prej vitit 1943 nuk ka pasë në emnin e saj një sigël demokristjane. Asnjë përson nuk merr përsipër një detyrë nga kjo parti. Ende sot nuk gjindet një dokument ku shkruhet një pikë e statutit të kësaj partie. Arkivat sot kanë edhe detaje të programit të „Besëlidhjes së Veriut“, që u formue në vitin 1943, si dhe perfundimin e saj.

Kjo përputhet edhe me thanjet e At Gjolajt, në librin „Çinarët“. Ky libër u ba shkak që në vitin 1998 me u bisedue kjo temë edhe njëherë me z. Nino Kurti. Ai kishte lexue librin dhe ishte i kënaqun që At Gjolaj, kishte shkrue një fakt që njihej edhe prej z. Nino, tue fillue nga loja e Sejfullah Malëshovës e deri tek laboratorët e Sigurimit të Shtetit, në lidhje me këtë parti fantazëm e çpikun  e gjithmonë e pakenun, që hangri sa koka njerëzish të pafajshëm.

I nderuemi z. Nino Kurti tregon se në muejn maji të vitit 1945, kishte shkue në shtëpinë e Mark Gjon Shllakut (Gjon Mark Pyka i Rusit), mbasi ishin shumë shokë. Aty kishte gjetë Mark Lulashin dhe Paulin Kel Palin, që sapo kishin shkundë mandin e po hanin në oborr. Ka shkue pak ma vonë edhe njëfarë Mark Palit nga Laçi, që Nino kishte kohë që nuk e kishte takue. I fundit ka mërrijtë Pjetër Berisha edhe ky krejt rastësisht. Asht bisedue për zgjedhjet që do të zhvilloheshin në dhjetor të 1945.

Asht  bisedue idea e ardhun nga Tirana prej Mark Palit dhe dyshimi që kishin të gjithë këta përsona se, mos kjo ide asht lojë e Sigurimit. Ndoshta, dy-tre nga këta përsona ndonjëherë kishin bisedue për këtë parti, por të gjithë sëbashku nuk e kishin bisedue kurrë. Sigurisht paraqiste rrezik.

Atëditë, i kujtohej mirë z. Ninos, se ishte kenë i pari Pjetër Berisha që ka hapë bisedën për këtë parti. Si parime për të gjithë nuk kishte asgja të panjoftuna, kuptohet pa hy ndër detaje. 

Debati aty kishte fillue tek mënyra se si do të reagojë pjesa e kulturueme Myslimane dhe a do të mërrijë ajo pjesë e pergatitun e myslimanëve me ba për vedi shumicën tjetër. Njëkohësisht edhe a do të pranojnë ata me u drejtue kjo parti nga përsona që përfaqësojnë pakicën e popullsisë?

Problemi i dytë ishte kenë lidhja me klerin për me pa a pranohet prej tyne si parim. Këtë e ka marrë përsipër Paulin Kel Pali e Mark Shllaku, per me e bisedue me At Gjon Shllakun. Kur asht ba fjalë se kush mund të ishte kryetari, Mark Lulashi ka propozue emnin e Andro Petroviq, i cili nuk ishte aty dhe as nuk dinte gja për këtë bisedë. Të gjithë ishin dakord për Andron mbasi njihej si njeri i aftë, i prëgatitun mirë si intelektual dhe shumë besnik. Mbas pak ditësh Mark Shllaku kishte njoftue Ninon se, At Gjon Shllaku nuk ishte dakord që të formohet një parti e tillë, mbasi largimi i Delegatit Apostolik të Vatikanit Imzot Leone Nigris nga Shqipnia, prej qeverisë së Tiranës, më 5 maji 1945, asht tregues shumë i keq për problemet e katolikëve në Shqipni. At Gjoni u kishte tregue se një çështje si kjo as nuk mund të bisedohet as me Provinçialin At Mati Prennushi, e as me Imzot Thaçin, mbasi asnjeni nuk janë dakord. Mendimin e tyne sigurisht, ai e dinte nga takimi me Sejfullah Maleshovën, ku, At Gjoni asht kenë prezent. At Gjoni kishte shtue se propozimi i Tiranës asht vetem lojë e komunistëve prandej, si përfundim “kleri nuk përzihet në çështje partishë politike mbasi mund t’a pësojë si At Lekë Luli prej zogistave”.

Nino Kurti dinte se asht ba edhe një përpjekje tjetër prej Prof. Gjelosh Lulashit me At Çiprian Nikën, Guardian i Françeskanëve, por edhe kjo pa asnjë rezultat. At Çipriani, përveç shkaqeve të paraqituna nga At Gjoni, kishte shtue se ishte njoftue që edhe shkollat fetare shpejt po mbyllen. 

Gjendja sa vjen e randohet mbasi kishte sinjalizime se ka xhakoj të përzimë me Sigurimin. Ai madje, kishte porositë Prof. Gjelosh Lulashin, që mos të përzihen asnjë në këtë çështje mbasi si po shifej, edhe anglo-amerikanët Shqipninë e kanë lanë në dorë të jugosllavëve dhe, “nuk dijmë si do të bahet halli i jonë”. Nino, shtonte, se nuk ishte kenë dakord që në fillim që kjo parti të formohej në lidhje me klerin katolik. 

Kur Mark Shllaku i ka tregue se po formohet një organizatë pa pjesmarrjen e klerit dhe asht Mark Çuni që do t’a  drejtojë, Nino ishte kenë dakord dhe i kënaqun për tè. Me Ninon janë kenë të gjithë papërjashtim shka ishin deri atëherë për formimin e Partisë Demokristjane. 

Kjo ishte edhe arësyeja që as nuk asht bisedue ma për atë parti që mbeti vetëm një IDE. Mbas tyne nuk asht mendue ma as si ide. Ai e kishte njohë ma parë Mark Çunin si djalë shumë inteligjent, trim, i vendosun dhe besnik. Ai e formoi Organizatën “Bashkimi Shqiptar” e dha edhe jetën për tè. Anëtarët e asaj organizatë edhe sot e kanë për nderë që kanë ba pjesë në té dhe janë drejtue nga atdhetari i flaktë Mark Çuni.

Nino e lente ide edhe për faktin se përsonat që janë kenë në shtëpi të Mark Shllakut, madje, edhe Andro Petroviq që nuk ishte fare aty, të gjithë janë arrestue vetëm për organizatën “Bashkimi Shqiptar” dhe as që, asht tregue prej ndonjenit se asht mendue për parti demokristjane, as gjatë torturave, as gjatë proçesit gjyqësor, madje, as kur ishin ndër kampe e burgje. Ata nuk e kanë zanë në gojë atë ide se mund të ridënoheshin mbas njëzet vjetësh. Ata vetëm kanë porositë njeni tjetrin që mos me zanë me gojë emnin e Andro Petroviq, mbasi mund të baheshin shkak për zhdukjen si dhe pushkatimin e tij kurdoherë nga komunistët.

Nino Kurti e përfundoi bisedën e tij me këto fjalë: “Hipotezat, provokimet e bame në hetuesi, në gjyqe etj., janë kenë vetëm trillime dhe shpifje, mbasi vetëm po të dihej idea, asnjeni nuk do të shpëtonte me kokë. Kjo ide asht kërkue për 50 vjetë rresht nga Sigurimi i shtetit, por asnjëherë nuk asht ra në gjurmët e vërteta të sajë, mbasi kryesore kemi pasë besën. 

Unë jam edhe sot për një Parti Demokristjane të vërtetë, mbasi ajo do të ndikonte shumë për hymjen në Evropë, po ku, me e gjetë sot një kopjo të Andro Petroviq, apo të Mark Çunit, per me e drejtue këtë parti?”.

Mbas asaj bisedë per fatin e keq unë nuk u pashë ma me Ninon, mbasi edhe Ai vdiq ndër ato ditë krejt papritmas në Tiranë.

Ka pasë edhe një variant tjetër që flitej sikur Mark Pali i Laçit të Kurbinit, kur ka ardhë në Shkodër tek shtëpia e Mark Shllakut në Rus, asht kenë i dërguem për “Partinë Demokristjane” nga Imzot Vinçenc Prennushi. Edhe ky variant nuk qëndron mbasi as nuk asht folë në atë shtëpi për Imzot Prennushin. Njëkohësisht, si mujte Imzot Prennushi me dërgue Mark Palin për një detyrë kaq të rëndësishme, krejt në kundërshtim me Argjipeshkvin Metropolitan të Shkodrës, Imzot Gaspër Thaçin, apo me kushrinin e vet, Provinçialin e Françeskanëve At Mati Prennushin?

At Pjeter Meshkalla thonte: “Asnjëherë Shqipnia nuk asht kenë e pergatitun për një parti demokristjane, mbasi kleri nuk duhet me u përzi ndër parti politike, ndërsa brezi i inteligjencës ishte ende në formim. Partia nuk bahet me aq pak njerëz të pergatitun sa kishte ajo kohë. Duheshin edhe pak vite, por komunizmi kje një shkatrrim për të gjitha fushat, sëpse, as që mund të bahej ma fjalë për qeverisje demokratike e aq ma pak Europjane.

Shkollat marksiste-leniniste kanë me e pengue demokracinë e qeverisjen demokratike edhe mbas përmbysjes së komunizmit. Shkaqet dihen!” 

Dihet sakt: Gjatë asaj kohe të shkurtë, per me evitue takimet me Sejfullahin, dy here At Matia e dergoi At Gjonin, zëvendës-famullitar në Theth dhe, prej datës 14 korrik deri më 27 nëntor 1945, në Nikaj, tue zëvendësue Atë Dioniz Makaj, nder të parët fretën të arrestuem nga Sigurimi i shtetit në Shkodër. 

Po i njajti fat më 23.01.1946, e ndjekë edhe At Gjon Shllakun ndërsa, jepte mësim në klasë. E arrestojnë dhe fillon hetimet.

At Gjon Shllaku O.F.M. deklaroi para gjyqit:

Jam kenë dhe jam kundër çdo lloj diktature. Për këtë jam kenë i keq edhe me italjanët, mbasi ardhjen e tyne e kam quejtë pushtim. Për këtë edhe Sejfullah Malëshova më ka kërkue me formue nji parti Demokristjane por nuk më kanë lejue eprorët, për mos me u përzi Kleri Katolik në politikë.

Me datën 28. 01. 1946, i kam thanë edhe z. Prokurorit se, Kisha, lejon pjesëmarrjen në politikë të anëtarëve të saj, mjaft që politika të përdorët për të miren e shoqnisë dhe të popullit.

Unë nuk kam ba pjesë në këtë organizatë dhe as nuk kam sjellë njeri në këtë organizatë mbasi po e përsëris, nuk më asht lejue me u përzi në politikë. Arsyeja kryesore asht se drejtimin e shtetit e morën komunistët ateista.

Kur asht inaugurue Shtëpia e Kulturës në Shkodër, unë kam shprehë bindjen teme, se asht e para herë që Shqipnia çlirohet me gjakun e bijve të vet. Indipendenca e Shqipnisë sot nuk asht nji dhanti, por asht fryt i përpjekjeve të popullit Shqiptar. 

Për organizatën “Bashkimi Shqiptar” e kam marrë vesh kur asht arrestue At Fausti dhe At Dajani. Ma përpara nuk kam dijtë kurrgja.

***

Me datën 08. 02. 1946, kur po fillonte seanca e mbas drekes, porsa del para trupit gjykues z. Myfit Q. Bushati, ish student i gjimnazit të Jezuitve, i arrestuem edhe ky si anëtar i kësaj organizatë, ndërpritet seanca nga ndërhymja e prokurorit Aranit Çela, i cili i drejtohet kryetarit të trupit gjykues me këto fjalë: “Me qenë se avokat Muzafer Pipa, implikohet në këtë proçes, se ka pasë dijeni dhe se ka kënduar trakte të këtyre organizatave apo ka qenë pjestar, kërkoj që të përjashtohet si përfaqsues mbrojtjëje i të pandehurit Patër Gjon Shllaku me shokë”.

Av. Muzafer Pipa tha: Në lidhje me kërkimin e z Prokuror, unë nuk kam ndonjë kundërshtim por, në këtë rast unë nuk përfaqsoj Myfit Q. Bushatin.

Kryetari i trupit gjykues lexon vëndimin:

Lexoni me kujdes mënyren me të cilen u shtjellue ngjarja nga Aranit Çela, i cili nxjerrë fëtyren e vertetë të tij!

“Vëndim: Me qenë se Muzafer Pipa, mbi egzistencën e organizatës së ashtuquajtur Demokristjane, ka patur dijeni dhe i atribohet faji që pretendohet që organizator është Patër Gjon Shllaku, në anë tjetër, që të pandehurit që ky përfaqson kanë qenë pjestarë të organizatës “Bashkimi Shqiptar”, që do të bashkohej me Demokristjanën, sipas parimit juridik, nuk duhet të përfaqsojë, për derisa i atribohet faji i dijenisë ose i pjesëmarrjes, prandaj, Trupi Gjykues, konform kërkesës z. Prokuror, Vëndosë përjashtimin e tij si përfaqësues Mbrojtjëje i të pandehurve: Patër Gjon Shllaku, Rrok Martini, Çesk Gjeluci, Ndoc Rrok Jaku dhe emron avokat Ranko Çerankoviq.”

Avokat Muzafer Pipa doli nga salla e gjyqit. (Dosja nr. 1068).

Nuk shkoi gjatë dhe Aranit Çela e mbajti fjalën që i pat thanë tue hy në bar “Impero” të Fushës së Çelës: “Hë, Muzafer Pipa, e kemi ruajtur një gjysëm leku edhe për ty!”.(Dëshmi gojore e Prof. Gaspër Ugashit).

Populli i Shkodrës ruen në kujtesën e tij përjetë veprën heroike të Prof. Kol Prelës, Deputet i Kuvendit Popullor në zgjedhjet e 2 dhjetorit, i cili si burrat paraqet para gjyqit:

DEKLARATË:

Unë i nënshkruemi Kol Prela, profesor në Liceun e Shtetit Shkodër, dhe Përfaqsues i Dekretuem në Asamblenë Kushtetuese, përsa i përket të pandehurit Patër Gjon Shllaku, Françeskan nga Shkodra, deklaroj sa ma poshtë vijon:

Pader Gjon Shllakun e kam njoftë për herë të parë në verën e vjetit 1940 kur u ktheva prej Italijet, mbasi mbarova studimet universitare. Qyshë në takimet e para që kam pasë me té kam muejtë me konstatue, se ai ishte nji element anti-italian dhe anti-fashist. 

Kudo qi kishte rastin dhe mundësinë demaskonte dhe disaprovonte ardhjen e Italisë këtu dhe, vëprimet të cilat Italia me trathtarët bante vazhdimisht këtu, në dam të tonë. 

Në rast konkret dij se, ai propagandonte kundër njollosjes së Flamurit tonë Kombëtar me fashjot e Liktorit e, kundër artikullit denigrues për Popullin Shqiptar që P. Fulv Cordignano pat botue në revistën “Albania”. Madje, në këtë rasën e fundit nuk u kondenue vetëm me disaprovue por edhe punoi për përpilimin e broshurës: “Cordignano në gjyq përpara botës”, tue gjetë gadi të gjithë bibliografinë, tue përkthye të gjithë copat e autorve gjerman që nëvojiteshin për atë përgjegje. Nuk e vuni emnin në fund mbasi broshura delte n’emnin e grupit të profesorëve të Liceut të Shtetit të Shkodrës e me vue emnin edhe ky, do të dukej se profesorët e nji instituti Shqiptar mos të ishin në gjendje me shkrue nji artikull pa kërkue ndihmën edhe jashta rrethit të tyne. 

Këtë, mund t’a dishmojnë edhe Prof. Mark Ndoja e Prof. Simon Deda, të cilët në këtë kohë janë kenë në kontakt vazhdimisht me të pandehurin. 

Këtë qëndrim anifashist ka vazhdue t’a mbajë gjatë gjithë kohës që kam kenë në kontakt me té, d.m.th., deri në qershor 1943, datë në të cilën jam ilegalizue, mbas së cilës, nuk kam pasë ma rasë me ra në përpjekje me té derisa asht shlirue Shqipnia.

Mbas shlirimit dihet prej të gjithve se Pader Gjoni, ka dhanë kontribut në lamën që ishte ma i pregaditun d.m.th. në atë të kulturës. 

Ka ba  konferencën për inaugurimin e Shtëpisë së Kulturës në Shkodër, në të cilën ka thanë ndër tjera edhe këto fjalë:

“Asht e para herë që Shqipnia shlirohet me gjakun e bijve të vet.

Indipendenca e Shqipnisë sot nuk asht nji dhanti, por asht fryt i përpjekjeve të Popullit Shqiptar”.

Përmbajtjen e kësaj deklarate, jam gadi me e vërtetue edhe para Gjyqit të Popullit, po mos të jemi i xanun në shkollë me mësime.

V.F.L.P.                                                           Deklaruesi: Prof. Kol Prela d.v.

 Shkoder, 14. 02. 1946.

Ndersa At Gegë Luma deklaron në gjyq në vitin 1968: “Shqipnia ka dy krahina të ndame, Veriu dhe Jugu, ka tre besime të ndame, myslimanë, orthodoks dhe ma pak se të gjithë katolikë. Sikur të kishte edhe dy parti, një në pushtet dhe një opozitë, popullsia do të ndahej në shtatë pjesë, që asht vështirë me u kuptue njena me tjetrën vetëm dy pjesë të sajat, jo ma shtatë. Atëherë, ku mbetë vend për Parti Demokristjane?”.

At Gjon Shllaku OFM u dënua me vdekje me pushkatim me 22.02.1946. Asht pushkatue në Shkodër, në orën 5 të mëngjesit, më 04.03.1946, së bashku me At Danjel Dajanin S.J., At Giovanni Fausti-n S.J., Seminaristin Mark Çuni, të rinjtë Qerim Sadiku, Gjelosh Lulashi e të tjerë.

Patër Gjon Shllaku tha: “Lamtumirë mi thoni shokve Françeskanë dhe të gjithë të njoftunve. Rrnoftë Krishti Mbret dhe Rrnoftë Shqipnija!”

Kështu mbylli jeten dijetari i madh At Gjon Shllaku.

At Gjon Shllaku O.F.M. nder shkrimet e veta me vlerë ka lanë një thesar të çmueshem nga ana historike dhe filozofike, tue mos nenvleftsue asnjëherë pikpamjet e Tij Fetare dhe gjuhsore. Ajo që e veçon Ate asht mospajtimi i Tij per asnjë arsy me pikpamjet komuniste të kohës dhe të shtetit Shqiptar.

Ishte viti 1938 kur At Gjoni ishte drejtor i Revistës “Hylli I Dritës”.

Aty botoi shkrimin “Shka asht komunizmi”, në të cilin analizoi doktrinën komuniste dhe njëherit tue e njohë mirë vuni në dukje të metat e saj. 

Ky studim i mirëfilltë rreth marksizmit mbetë gjithnjë i kohës dhe aktual. Bie në sy sesi në ketë shkrim, Át Gjon Shllaku pohon se komunizmi u nis si shkencë, nga themeluesit e parë, por përfundoi si diktaturë, nën drejtimin fanatik të njerëzve të etun për pushtet që, për ta shue këtë etje të tyne, nuk hezituene që të flijojnë tue vra me miljona njerëz të pafajshëm të Globit. 

Shkrim aktual dhe shumë i vlefshëm, ky shkrim për historinë e filozofisë.

Kushdokjoftë ai Shqiptar që sot do të lexojë mendimet rreth organizimit shoqnor, shkrimet filozofike, hulumtimet historike të Át Gjon Shllaku, ai do të vrejë menjëherë se ndër ata, do të spikasin tri fjalë me vlerë të madhe: “Shqiptari – Frati – Shqipnia”, dishka shumë origjinale dhe me vlerë per të gjitha kohët e historisë së Shqipnisë. 

E ajo që ka vlerë asht se historia e Shqipnisë asht dishmitare e këtij trinomi të pandashëm, unjisues për idealet kulturore, shpirtnore dhe atdhetare.

Át Gjon Shllaku vazhdon edhe sot e na mëson se, idealet shpirtnore dhe atdhetare janë shumë të çmueshme, të njisueme me jetën e atij, që i jeton dhe i provon nder rrethanat e jetës së vet. 

Mësimet e At Gjon Shllakut sot na kujtojnë gjithnjë sesi: Atdheu ndërtohet gjithmonë mbi themelet e botës Shpirtnore. 

Në shkrimet e Tij At Gjoni, pohon pahezitue asnjë moment të jetës së Tij:
“Veç nji kulturë shpirtnore e hapët âsht e zoja të lindë nji atdhedashtní, me të cillen të çmohen, të ruhen e të lavrohen karakteristikat e ndjesítë kombtare, e mund të na shtyj me bâ flije të panumurta per të miren e Atdheut”. E sidomos At Gjoni (na mëson), kurr të mos bijmë në kurthën “ku aventurjerat e të çmendunit i bijnë lodrës e na duertrokasim marrít e tyne.” 

Kjo kujtesë sot na tregon saktësisht sesa i perkushtuem ishte tirani Ever per zbatimin e porosive të diktatorit Tito, per zhdukjen Klerit tonë Katolik. Ky krim i dha vrasësit Ever dekoraten “Hero i Popujve të Jugosllavisë”, që ai e ka edhe sot të varun në fyt, mbasi nuk ka kush ia prekë me dorë, sepse tash ne, po presim dekoratat tjera që do të na “dhurojnë Ballkani i hapur”!

Por, mos harroni se tradhëtia e Atdheut paguhet edhe nga sternipat tuej!!

“Mallkimi i Popullit Shqiptar”, per të cilin lutet Nanë Tereza, njëditë jo larg do të marrin me vete të gjithë ata, që me perkushtim i sherbejnë sot atij!

Vlerat e paçmueshme të At Gjon Shllakut, edhe pse lehen në heshtje, ato janë vertetë të doemosdoshme po, edhe të perjetëshme per jeten e Atdheun.

Sa shumë nevojë ka Shqipnia sot, per Figura si At Gjon Shllaku O.F.M., që asht gjithmonë një Zamak i freskët i Flamurit të Kastriotit – Skenderbeut ! 

Melbourne, 26 Mars 2022.

Gezim Zilja

Natën e 28 marsit të vitit 1997, anija e quajtur Kateri i Radës i mbushur kryesisht me gra e fëmijë u nis nga Porti i Vlorës për në bregun italian. Nga 105 fatkeqë në barkun e saj, të gjallë mbërritën një e pesta. Ishte një kohë kur shqiptarët nga padija dhe babëzia për të fituar para, pa punuar, ua besuan kursimet e tyre firmave të drejtuara nga sharlatanë e mafiozë. Kur ato ranë, njerëzit dolën në protesta, duke bërë fajtore qeverinë, pa e drejtuar asnjëherë gishtin nga vetja. Por ajo që do t’i çmendte njerëzit, që do të merrnin në dorë urat e zjarrit dhe do t’i hidhte në luftë kundër njëri-tjetrit ishte politika. Pas kësaj revolte revolucionare, që s’ishte gjë tjetër veçse ‘’marrëzia e një populli të paditur’’, asgjë nuk ndryshoi në politikën shqiptare, asnjë mësim nuk u nxor shoqëria civile. 

Pesëmbëdhjetë vjet më vonë, i quajturi ‘’Kateri i Radës’’, i braktisur në një nga anekset  e portit të Brindizit në tokë, u ekspozua, në bregun, ku nuk u sos dot “i gjallë”, në Otranto, një qytezë në brigjet e Adriatikut. Relikja e nxjerrë nga tetëqind metra thellësi u shndërrua në  monument, në një vepër arti nga artisti grek Costas Varotsos, i cili ditën e inaugurimit u shpreh midis të tjerash:  “ …Mundësinë për të transformuar tragjedinë në një vepër arti e pashë si një mundësi të madhe. Ka një shprehje shumë të përhapur në vendin tim që vjen nga antikiteti: “ Nuk mund të ekzistojë e mira nëse nuk është dhe e keqja. Nga e keqja vjen e mira…”. Po atë ditë më 29.01.2012, kryebashkiaku i Otrantos, Luciano Carridi, do të shprehej: “ …Historia ndonjëherë shkruan faqe shumë të trishtuara edhe Kanali ynë ka asistuar tragjedi të dhimbshme të cilat vështirë t’i harrosh. Por ne nuk duam të harrojmë, përkundrazi. Duam t’i kujtojmë ato momente. Mendoj se është e drejtë të ruajmë kujtesën.”

 Artisti grek edhe kryebashkiaku italian u shprehën se çfarë i frymëzoi për të ngritur atë anije të vogël patrulluese në vepër arti: për të mos harruar, për të pranuar fajin, për të ecur para, duke mësuar nga e kaluara. Kam shkruar disa artikuj atëherë, kur u nxorr anija, pse ky “monument,” duhet të vendosej në portin e Vlorës e jo në atë të Otrantos, por kotekot. Për mua është e qartë sjellja e pushtetarëve dje dhe sot: Ekspozimi në një nga sheshet (edhe sot mund të bëhet) i asaj anijeje të vogël do tu sillte ndërmend shqiptarëve jo vetëm tragjedinë por edhe shkaktarët e saj. Sot një pjesë e sheshit të Portit të Vlorës është shndërruar në një karikaturë betoni, ku edhe me busull Shtëpiza e Pavarësisë vështirë të gjendet. Ai shesh-port ka histori që nga Ismail Qemali, Fan Noli, internimi i vlonjatëve në Sazan më 1920, jetën e vështirë të peshkatarëve veçanërisht çamë, notarët e papërsëritshëm të viteve ‘60-’70, arratisjet e vrasjet e bujshme në vitet 1990-1991 deri te tragjedia e Otrantos më 1997. Qëllimisht gjithçka që është ndërtuar aty të kujton vitin zero, sikur më parë ka qenë shkretëtirë. Vetëm devetë mungojnë se edhe piramida kanë ndërtuar mendjet e sëmura. Sheshi para Portit duhej të ishte vënë në funksion të Shëpisë Muze të Pavarësisë dhe të historisë së Skelës. Ajo që është ndërtuar aty është një njollë e zezë, një turp për ata që e projektuan dhe e ndërtuan, duke menduar të përjetësojnë veten dhe jo historinë. Nuk jemi rastësisht më të vonuarit e Europës. Ne harrojmë, falsikojmë, madje nëpërkëmbim historinë tonë, nuk shikojmë rrugën nga kemi ardhur, largohemi nga e keqja dhe nuk e dënojmë atë; nuk kthehemi asnjëherë nga vetja, nuk lodhemi së urryeri ‘’atë tjetrin’’ si shkaktar të të këqijave që na pllakosin, prandaj do vazhdojmë të vuajmë, të mbetemi të varfër e të përçarë. Djetëra e dhjetëra emisione e biseda televizive janë zhvilluar nga analistët e politikanët pas vitit ’97. Është folur edhe për tragjedinë e mësipërme nga këndvështrime të ndryshme por as edhe një emision i vetëm nuk u bë për sjelljen e “Katerit” në Shqipëri. 

 “Kateri i Radës” është një shpirt, (jo vetëm një grumbull metalesh), një simbol i qindra mjeteve lundruese, që u përdorën nga shqiptarët, kur zbuluan Tokën e Premtuar, është një pjesëz e dhimbshme e historisë së trishtë shqiptare të fundshekullit të kaluar. Ky shpirt endet e endet varrezave të Vlorës, detit Adriatik, e gjithë Shqipërisë pa gjetur prehje e ngushëllim. Nëse katein nuk e biem dot në Vlorë, le të shkojmë, kur të mundemi në Otranto e ta shikojmë monumentin. Ata që e shkaktuan ose kishin gisht në tragjedinë për tu lutur e qetësuar ndërgjegjen, të tjerët për të njohur historinë e gjyshërve dhe baballarëve. Krahas festave të shumta, që edhe kur nuk janë të tilla i shpik parlamenti, le ta caktojmë 28 marsin, si Ditën e Madhe të Kujtesës e Pendesës, që ngjarje të tila të mos përsëriten më.