Dr. Afrim Shabani/

Në kohën kur bota rrotullohet nën hijen e gjuhës angleze, gjuhë që sundon teknologjinë, tregtinë dhe mendjet e shekullit tonë, një zë i thellë dhe i heshtur ngrihet nga malet tona, nga lugjet e Shkëlzenit dhe valët e Drinit: është gjuha shqipe.

E lashtë sa vetë shpirti i këtij populli, shqipja nuk kërkon të dominojë; ajo përbën një qëndresë. Fjalët tona, të ruajtura në gojëdhëna dhe këngë kreshnikësh, nuk kanë dëshiruar të bëhen globalisht të njohura, por kanë ndërtuar kulla të mendimit të thellë dhe të thjeshtësisë madhështore. Shqipja nuk është e fuqishme si anglishtja, por është sublime.

Pyesim veten shpesh: Si mbijetoi shqipja, kjo gjuhë e vogël në numër, kur shumë të tjera u shuan në hidhësinë e kohërave? Përgjigjja qëndron te mençuria shqiptare. Një pleqëri që s’e ke gjetur në akademitë e mëdha, por në sofrat e malësorëve, ku një fjali bartte një botë. Kur një i moshuar shqiptar thoshte: “Fjala është më e rëndë se shpata”, ai nuk mburrej, por ruante një kod etik, një traditë që sfidonte shekujt.

Gjuha angleze mund të jetë anija kozmike që udhëheq globalizimin, por shqipja është rrënja, mali që qëndron pa u tundur nga stuhitë. Anglishtja mund të fluturojë, por shqipja qëndron e përjetshme, si vetë toka që e mban.

Faleminderit atyre që ruajtën këtë thesar. Faleminderit gjyshërve tanë, që në heshtje, me punën e tyre, me urtësinë e tyre, e mbajtën të gjallë gjuhën dhe identitetin tonë. Ata nuk ndërtuan perandori, por na lanë diçka më të madhe: një fjalë që nuk shuhet dhe një shpirt që nuk dorëzohet.

Kush e kupton fuqinë e kësaj gjuhe dhe mençurinë e këtij populli, nuk ka nevojë për miliona fjalë të tjera. Ai e kupton që, mes perandorive të mëdha dhe fuqive globale, shqiptarët ruajnë krenarinë e tyre, jo si një iluzion i madhështisë, por si një të vërtetë të pashlyeshme.

Shqipja është e vogël në numër, por e madhe në shpirt. Dhe për këtë, unë përulem para saj.

Shpendi Topollaj/

(Rreth librit “Polemika” të Uran Butkës)

Sa herë mundohemi të zbulojmë se çfarë nuk shkoi si duhet gjatë këtyre viteve të tranzicionit tonë, pra të kalimit nga diktatura e egër komuniste në demokraci, krahas plot arsyetimeve shpesh subjektive, dua të besoj se në një pikë jemi në një mendje: na mungon kultura, pse jo edhe kurajua për ta shprehur lirshëm mendimin tonë për zhvillimet politike dhe sidomos për të debatuar me tolerancë, pa hipokrizi dhe me respekt për gjykimin e tjetrit. Pra, ne ende jemi larg të kuptuarit të asaj që personazhi i Balzakut Etien Lusto te romani i tij “Iluzionet e humbura” i drejtohet Lysienit: “Polemika i dashur, është piedestali i njerëzve të shquar”. Natyrisht që këtu ndikojnë karakteret, temperamentet, mentalitetet, simpatitë e përkatësitë partiake dhe sidomos interesat e njerëzve në përgjithësi dhe të historianëve, politikanëve dhe opinionistëve në veçanti. Fakti që edhe pas më shumë se tetëdhjetë vjetëve, vijojnë me të njëjtat pasione e mllefe, sherrnajat komunistë e ballistë, plot të pa qëna apo trajtime tendencioze, ndikuar nga falsifikimet e historiografisë së kohës që lamë pas, çka ende e mban të përçarë popullin tonë, i jep plotësisht të drejtë At Gjergj Fishtës që thosh se “Porsa nisim nji punë të re, / Të part` qe prishim jemi ne”. Dhe për të mos e lënë këtë punë që të prishet më tej, nuk ka rrugë tjetër përveç nxjerrjes së të vërtetave në dritën e diellit, mbështetur në dëshmi autentike dhe sidomos me dokumente të pakundërshtueshme. Kuptohet që në Shqipëri nuk kanë munguar ata burra e gra, pra intelektualë që e kanë pasur të palëkundur përgjegjësinë atdhetare për të mos i fshehur bindjet e tyre të formësuara pas daljes nga pluhuri i arkivave dhe që nuk i janë larguar edhe ballafaqimit me këdo që nën arsyetimin se ka të drejtë të mendoj ndryshe, ngatërrojnë e çorodisin lexuesit apo dëgjuesit. Dhe njëri nga këta, ndofta nga më të shquarit është kolonjari i papërkulur, bir i njërës nga familjet më atdhetare, zoti Uran Butka, sikurse duket qartazi edhe te libri i tij i botuar tash së fundi “Polemika”. Jo se nuk i kemi ditur shumë gjëra apo nuk kemi abstraguar rreth tyre, por historia nuk shkruhet për të glorifikuar apo kënaqur interest e ndonjë force politike fituese apo të ndokujt që etja për lavdi e bën të besojë se meriton të ulet me perënditë në sofrën e Olimpit, pasi ajo sikurse thosh Victor Hugo “…është jehona e të shkuarës në të ardhmen” dhe si e tillë duhet të mbështetet vetëm mbi të vërteta. Por të vërtetat duke qenë për rreth pesëdhjet vjet të kyçura në hekura, nuk i kanë shërbyer historisë, veçse e kanë ngatërruar më tepër atë. Prandaj sot në demokraci, kur kështjella e arkivave i ka portat e hapura, dhe prej saj kanë dalë, ashtu kokëforta sikurse janë, dokumentet e gjithçkaje ka ngjarë, është jo vetëm e gabuar, por edhe shumë e dëmshme të vazhdosh të mbrosh falsifikimet e bëra. Fatkeqsisht, të tillët, jo vetëm nuk kanë burrërinë të shfaqin pendesë, por, paradoksalisht u është vënë detyra për ta rishkruar atë histori. Pikërisht me këta, polemizon Uran Butka në artikujt e tij, të përmbledhur te ky libër që duhet të jetë njëkohësisht edhe shembulli sesi duhen parë dhe trajtuar qëndrimet e veprimet politike në Shqipëri që kanë të bëjnë me doktrinat, Kombin, luftën nacional – çlirimtare, varësinë nga të huajt, lirinë, demokracinë, sovranitetin, diktaturën dhe luftën për pushtet prej nga derivoi si lufta civile, ashtu dhe ajo e klasave. Ai ndalet në polemikat e tij, te disa momente të rëndësishme, si Mukja, Konferenca e Pezës, Kongresi i Përmetit, Lufta për çlirimin e Tiranës, etj. dhe nxjerr sheshit këmbënguljen e disa historianëve për t`i mbetur besnik përrallave të historiografisë komuniste. Tash së fundi më ka rastisur të lexoj dhe të shkruaj për librat e Gjet Tarazhit, Luan Dodes dhe profesorit Kosovar, 87 vjeçarit Ymer Berbati, të cilët me dokumente dhe dëshmi autentike, merren me të shkuarën dhe e ndriçojnë atë mësë miri. Duke lexuar librin e zotit Butka, menjëherë vëren një përputhje absolute mes tyre, mbi rolin e jugosllavëve si në krijimin, ashtu edhe në drejtimin e Partisë Komuniste Shqiptare, gjë që e zeza mbi të bardhë, pranohet nga vetë udhëheqësit komunistë, deri tek Enver Hoxha. Po ashtu, me dokumente zbardhet terrori dhe krimet e bëra dhe të pranuara prej tyre në momente “sinqeriteti” komunist, deri urdhërimet për shpalljen e luftës ndaj Organizatës së Ballit Kombëtar, apo dekorimin me ndonjë plumb kresë për shokët që Hoxha i quante rivalë ose që kërkonin bashkimin me Kosovën, si fjala vjen Mustafa Gjinishi me shokë. Jap vetëm një shembull për ilustrim mes shumë të tillave: E. Hoxha i shkruan Liri Gegës (pushkatuar dhe ajo me të shoqin kur qe shtatzënë): “I thashë Fadilit ta vrasë (Zai Fundon), pa marrë parasysh asnjë rrethanë”. U interpretua si internacionalizëm shkuarja e dy Brigadave partizane për të nënshtruar me vrasje, raprezalje, djegje e plaçkitje lëvizjen nacionaliste në Kosovë, ku vriste shqiptari – shqiptarin. Mbahej sehir kur në Jugosllavinë e Rankoviçit, zbatohej teoria famëkeqe e Ilia Garashaninit “Naçertanje”, pra “Rekrutimi”, “Mbi zhdukjen e arnautëve” të vitit 1844 apo ajo që e torri më tej Vasa Çubrilloviçi. Për më tepër Enveri urdhëronte Brigadat e Divizionit të I – rë: “Të asgjësohen pa mëshirë nacionalistët dhe reaksionarët shqiptarë brenda dhe jashtë kujfijve pa treguar as më të voglën tolerancë”. E fshehën ose heshtën për masakrën e Tivarit, ku u pushkatuan gati 4000 djem nënash shqiptare pa asnjë faj dhe që mbetet një njollë e madhe turpi. U mohua fakti që Enveri i lutej Titos që Shqipëria të bëhej republikë e shtatë e Jugosllavisë. Maskohej se gjoja po shtonin vigjilencën ndaj synimeve të UDB – së, kur burgosnin ata burra që arratiseshin dhe vinin në atdheun amë. Dhe sa shqiptarë u dënuan me dhe pa gjyq, se fundja edhe kur formalisht gjyqi bëhej, gjithçka jo vetëm ishte paravendosur, por edhe na kujton atë historinë e Risheljesë që i tha gjyqtarit mizor Labordmo: “Më jepni dy rreshta të shkruara nga një njeri të cilin do e bëjnë të pafajshëm, kurse unë do të gjej argumente për ta dënuar me vdekje”. Dhe a nuk ngjau kështu me dy poetët e talentuar Genc Leka dhe Vilson Blloshmi që u pushkatuan për poezitë e tyre? Ndaj Urani nuk harron të theksojë rolin negativ që luajtën dhe ekspertët për fundosjen e këtyre njerëzve, sikurse qe dhe rasti i gjyqit të Astrit Delvinës i cili thosh “Asgjë nuk dua, veçse të jetoj një ditë i lirë”. Dorëshkrimi i tij “Humnera e Plutonit” bazuar në sofizmat e pandershme të ekspertëve Mici dhe Moja që deklaronin se nuk kishte asnjë hero pozitiv, ishte i mjaftueshëm për ta akuzuar atë si ultrareaksionar që paskej dashur të përmbysë pushtetin popullor. Në shkrimet e tij Uran Butka jep fakte rrëqethëse të disa prej atyre që më pas u bënë udhëheqës të Shqipërisë si Koçi Xoxe, Mehmet Shehu, Kadri Hazbiu të cilët bashkë me Komandantin u shndërruan në xhelatë deri të fëmijëve të mbyllur në kampet e Përqendrimit, si ai i Tepelenës dhe jo vetëm. Por nga ana tjetër, ai di të bëhet apologjet i intelektualëve që regjimi nuk i duronte që nga Ismail Kadareja e deri te shkodrania Marie Shllaku që e shkuan në plumb se e donte Kosovën të bashkuar, të pushkatuarit e bombës në ambasadën sovjetike, ku nuk ngurruan t`i merrnin jetën edhe shkencëtares së mençur Sabiha Kasimati me shokë, Musine Kokalarin që e çoi jetën në vetminë dinjitoze, baba Kamber Prishtën, Pjetër Arbnorin, Uran Kostrecin e plot të tjerë, pa përmendur se çfarë ka bërë ai për t`i dhënë vendin që i takon në Panteonin e Nderit një intelektuali dhe politikani atdhetar të përmasave të parrokshme si Mit`hat Frashëri që i shkruante nga Gjeneva mikes tonë të madhe Edith Durham se “Ne jemi të bindur se edhe hija e një protektorati italian do të jetë fatale për të ardhmen e Shqipërisë dhe zotërimi i Vlorës është i barazvlefshëm me skllavërimin e vendit” . Uran Butka në polemikat e tij nuk fyen askënd, duke ecur kështu në gjurmët e polemikave të viteve tridhjetë dhe tregohet aq objektiv sa nuk mohon as vendin që zë lufta nacional – çlirimtare, as heroizmin e partizanëve, dhe as krimet e disa pseudonacionalistëve si Xhaferr Deva, Halil Alia, Xhelal Staravecka etj. Edhe brenda partisë së tij apo si përfaqsues i popullit në Kuvendin e Shqipërisë, Urani shfaq karakterin e tij të pacënuar, më pëlqen të them sërish: prej kolonjari. Ai kur mendon tjetërsoj, nuk ngurron të deklarohet kundër mendimeve të imponuara qoftë edhe nga kryetari, edhe pse e di që nuk do të kandidohet përsëri si deputet i atij Kuvendi. Për të vlen ajo sentenca që ai ka nxjerrë si mësim nga Konferenca e Mukjes se “Mirëkuptimi është akti i parë i çlirimit të një Kombi”. Dhe ky mirëkuptim në kushtet e demokracisë tonë të brishtë, vjen kur e shkuara shkruhet siç ka ngjarë, pasi mbetet gjithmonë aktuale ajo thënia e bashkëautorit të Enciklopedisë franceze, Denis Diderot se “Të vërtetën njeriu e do më fort atëherë kur çdo gjë është e rreme”.

Gjon F. Ivezaj/

Në pamundësi për të qënë i pranishëm sa herë ndërmerren organizime e manifestime sensibilizuese për të mbajtur të gjallë unitetin vllaznor të kthyer në një obligim patriotik nga komuniteti shqiptar në Amerikë, kam detyrimin moral të punoj në distancë, pasi puna në vëndet kapitaliste është e programuar me orare dhe rregulla që nuk të favorizojnë për të tilla raste, sidomos këtu në New York, ku ftesat që marr nga organizatorët janë më të shumta. I tillë ishte rasti i përkujtimores së Dom Zef Oroshit mirditorit të shquar i cili për gjatë gjithë jetës së tij dha një kontribut të jashtëzakonshëm patriotik. I krahasuar me një “flakadan të ndezun” me atdhetari, Dom Zef Oroshi ndriçoi mëndjet dhe zemrat e shqiptarëve kudo në botë, të cilin edhe pse kam patur fatin ta njoh personalisht nuk arrita të jemë pjesë e kësaj përkujtimoreje.
Takimi me Dom Zefin ishte krejt i rastësishëm por që holli farën e mendimit tek unë.

Të punosh për Atdhe nuk mjafton veç dashnia më pati thanë Dom Zefi gjatë asaj bisede të përzemërt me të. Puna me pënë, humanizmi dhe mendimi i mirë janë po aq të çmuara sa dhe të mbrojturit me armë me kenë nevoja, ndaj vazhdo pa nda me shkrua e me botua se fjala e shkrume vlen sa një thesar me arë për Kombin dhe nipat e tu neser. Kjo bisedë më ka obliguar të shkruaj vazhdimisht, përfshi këtu edhe për të Madhin Dom Zef Oroshi emri i të cilit sot e gjejmë të gdhëndur me gërma të arta në altarin e flamurit shqiptar. Dom Zef Oroshi është vlersuar nga qarqet akademike e patriotike si “Njeriu i Ndritur” që gjithë jeten tij e vuri nē shërbim të kombit pasi edhe sot, 33 vite pas vdekjes vepra e tij mbetet një pishtar vlerash nga e cila marrim shembull e frymëzohemi të gjithë. Krenaria e të qënit i denjtë për çështje që peshojnë në të mirë të kombit ka qënë jo thjeshtë një ambicje personale e tij por një ideal i shenjtë sa vetë besimi për të cilin ishte betuar para Zotit, altarit dhe etërve të kishës. Kontributi i lartë i Dom Zef Oroshi, për çështjen kombëtare mori vëmëndjen e gjithë asaj elite intelektualësh me të cilët pati kontakte të afërta pune të cilët vinin nga Shqipëria, nga Kosova, Maqedonia, nga Evropa, Australia apo Shtetet e Bashkuara të Amerikës, shumë prej tyre emigrant të ikur gjatë rregjimit të egër komunist. Këto kontakte dhe lidhje të afërta pune bënë që Dom Zef Oroshi, shumë shpejt të kthehet në një nga personalitet më të shquara të diasporës shqiptare në Europë e ShBA nëpërmjet të cilit u ngriten edhe mekanizma të veçanta pune ndërlidhëse që merreshin me nevojat e posaçme të çështjes Kombëtare – Shqiptare në Amerikë e më gjërë. Kontributi i tij për çështjen shqiptare nuk mund t’i shpëtonte as vëmëndjes së autoriteteve amerikane të asaj kohe nga e cila gjeti mbështetje të vazhdueshme aq sa ti hapen të gjitha dyert e institucioneve shtetërore. Frytet e punës dhe madhënjeve të mira u vlersuan edhe nga Presidenti Amerikan, ROLAND REAGAN i cili e nderoi Dom ZEF OROSHIN, me çmimin më të lart të shtetit amerikan: “Medaljen e Lirisë”, duke e pritur disa herë zyrtarisht në Shtëpinë e Bardhë.

Me të drejtë Frano Shkreli pati thënë për Dom Zefin: “i frymëzuar nga mësuesit e tij, Fishta e Mjeda Dom Zefi është kthyer në vijuesin e denjë të traditave të mira Kombëtare, të gërshetuara me kulturën e shëndoshë perëndimore-amerikane”. Po kaq i lartë ka qënë edhe humanizmi i Dom Zef Oroshit i cili asokohe ecte në gjurmët e Nënë Terezes, të cilën të cilën pati ftuar dhe pritur në një takim me komunitetin shqiptaro-amerikan në Nju-Jork diku në vitet e 70-dhjeta, disa vite para se Nënë Terezës ti jepej çmimi Nobel për paqen dhe të bëhej e njohur në gjithë botën. (Sipas arkivave vizita e parë e regjistruar e Nënë Terezës në kishën shqiptare në New York është në vitin 1972). Aq e madhe ishte influenca e Dom Zef Oroshit sa ta ftojë Nënë Terezen në mënyrë zyrtare në komunitetin shqiptaro-amerikan në Nju-Jork ku për nder të saj organizoi edhe një meshë madhështore në të cilën morën pjesë mijëra shqiptarë nga të gjithë anët e Amerikës dhe Kanadasë!

Ky veprim prej atdhetari të flaktë nga Dom Zef Oroshi ishte dhe mbeti si një akt patriotik, sepse atë ditë shqiptarët, patën rastin, nderin dhe kënaqësinë e veçantë të njihen për së afërmi me Nënë Terezën. Sa herë bie në kujtesë kjo meshë thuhet se ka mbetur si një ndër kujtimet më të shkëlqyera për të gjithë shqiptaro – amerikanët falë asaj jehone të madhe që gëzonte kjo nënë shtat vogël por me zemër të madhe prej shqiptareje nga e cila krenoheshin të gjithë për humanizmin e pashoq dhe fuqinë e besimit të saj në fe. Veç Nënë Terezës Dom Zef Oroshi me misionin e devocionit si përfaqsues i Kishës Katolike Shqiptare në Amerikë e njëkohsisht si themeluesi i kishës së parë katolike shqiptare në SHBA (New York) udhëtoi deri në Romë i ftuar në një takim zyrtar nga Papati në Vatikan. Në takimin që pati me Papa Palin e VI Dom Zef Oroshi i dhuroi Papës edhe Ungjillin në gjuhën shqipe, të përkthyer nga vetë Dom Zefi.

Po kush ishte Dom Zef Oroshi?

Dom Zef Oroshi i pagëzuar me emrin Zef Çoku, lindi me 23 nëntor 1912 në një familje fisnike në Orosh të Mirditës fare pranë Derës së Gjomarkajve ku ruheshin me fanatizëm zakonet dhe traditat e lashta të mirditorëve. Mësimet e para i mori në vendlindje, në shkollën shqipe të hapur aso kohe nga Abati i Mirditës. Në vitin 1927 Dom Zefi vazhdoi studimet në Seminarin e njohur të Jezuitëve në Shkodër. Nën kujdesin e veçantë të mësuesit të tij udhëheqës Dom Ndre Mjedja. I etur për fe dhe dije të thella bashkëkohore, si dhe kulturë të pasur Perëndimore, në vitin 1936 Dom Zefi filloi studimet e larta të teologjisë dhe filozofisë në Romë të Italisë, ku njeri nga mësuesit e tij, të atëhershë ishte At’Gjergj Fishta të cilin e adhuronte pa masë pasi kishte deshmuar botërisht origjinën e tij nga Mirdita duke thënë se: “Trojet e të parve në Mirditë,,as si kam shit’-as Falë” dëshmi të cilën Dom Zef Oroshi e ka botuar në “Shejzat” e Ernest Koliqit.

Ndërkohë pushtimi i Shqipërisë nga Italia Fashiste me 7 prill 1939
e veshi Dom Zefin me një mdhef të madh aq sa të lubonte në Romë kunder ketij pushtimi, duke mbajtur me vete flamurin nacional të Gjergj Kastriotit për të treguar se Italia po pushtonte vendin e Gjergj Kastriotit i cili mbrojti kufijtë e Italisë, që turqit mos të zbarkonin nga Shqipria! Megjithatë Ai vijon studimet e larta të filozofisë e të teologjisë pranë Universitetit Papnor ‘Urbaniana’ të “Propaganda Fides” ku arriti të zotëronte disa gjuhë të huaja, si: latinishten, italishten, greqishten e vjetër dhe të re, gjermanisht dhe anglishten me shkrim e gojë.

Me 23 mars 1940 Dom Zef Oroshi shugurohet si meshtar dhe kthehet në Shqipëri, ku emërohet të shërbejë si sekretar i Abatit të Mirditës me Mons. Frano Gjinit , po kështu shërbente si meshtar në bashkësinë Kishtare në Ungrej. Ardhja në pushtet e Enver Hoxhes nuk mund ti linte dorë të lirë as këtij meshtari zemër luan të etur “Për fe e Atdhe”. Në vitin 1951, ndërsa po kremtonte Meshën Shenjte në Kishën e Ungrejt të Lezhës do të ndodhte edhe përplasja e parë. Njerëzit famëkeq të regjimit komunist me Toger Babën në krye, hyjnë në Kishë për të arrestuar Dom Zefin por me ndihmën e besimtarëve të kësaj famullie arriti të dalë nga dera e pasme e Kishës për tu arratisur në mal.

Arrati që zgjati tetë muaj përgjatë gjithë atij dimri të egër që ishin të zakonshëm aso kohe.Pak kohë para se të vendoste largohej përfundimisht, në një fshehtësi të plotë në pyllin e Molungut në fashatin Berzane duke rrezikuar kështu edhe jetën Dom Zef Oroshi kremtoi Meshën e Mundimeve të Jezu Krishtit, të Dielën e Larit, dhe njëkohsisht “meshën e dritës”, për 14 luftëtarët e lirisë të vrarë nga regjimi, me zë cilin kishin vendosur të luftonin deri në pikën e fundit të gjakut kundër vendosjes së regjimit komunist e ateist në Shqipëri. Frika e madhe për të mos fajsuar besimtarët dhe të afërmit për bashkëpuntor, i rrezikuar me jetë dhe i kërkuar kudo nga forcat e sigurimit komunist detyrohet të thyej kufinjt e Shqipërisë e të arratiset jasht Atdheut. Natën e fundit përpara se të largohet “Meshtari Guximtar” pagëzoi me dorën e tij edhe të porsalindurin e fundit në Atdheun e tij të ndaluar përgjithmonë nga regjimi komunist për pjesën e mbetur të jetës së tij tokësore. Pasi detyrohet të largohet nga vendlindja me shumë vështirsi ndjek rrugën nga Mirdita për në Mitrovicën e Kosovës, duke u plagosur trup e në gushë gjatë perplasjeve me forcat e regjimit.

Menjëherë sapo kalon në Jugosllavi, Dom Zef Oroshi regjistrohet si arratisur dhe kërkon strehim politik. Gjatë qëndrimit të tij në Jugosllavi Dom Zefi regjistrohet dhe vazhdon studimet në Beograd nga nëpërmjet kishës më pas kalon në Itali ku mbaroi doktoratën në teologji e histori, duke studiuar nga afër veprimtarinë e Kishave katolike në Irlande gjatë shekullit 12-të. Gjatë qëndrimit të tij në Romë ku ushtron edhe detyrën e meshtarit Dom Zef Oroshi punoi edhe në zyrat e emigracionin ku ndihmoi shumë shqiptar që largoheshin nga vendlindja për të shpëtuar nga persekutimi i regjimit komunist. Falë njohjeve të shumta Dom Zefi dha një ndihmë të pa shlyer për këta emigranta shqiptar në këto kohë të vështira ku shumë prej tyre u pajisen me dokumente dhe leje qëndrimi për ato shtete ku dëshironin të shkonin, sipas rregulloreve e ligjeve të kohës, në Shtetet demokratike evropjane.
Largimi i tij nga Italia drejt SHBA -së në vitin 1962 ishte një sfidë më vete pasi integrimi nuk ishte dhe aq i lehtë, sidomos për ambicjet e tij si një atdhetar ku jetën e vet e kishte vënë në shërbim të kombit. Pa humbur kohë Dom Zef Oroshi nisi punën për afrimin dhe bashkimin e komunitetit shqiptar në SHBA e posaçërisht në New York, duke krijuar së pari Lidhjen Katolike Shqiptare në Amerikë. Pas shtatë vitesh pune të pandalshme arriti që Natën e Shenjtë të Krishtlindjes së vitit 1969 me kremtimin e Meshës së Shenjtë të përuronte Kishën e parë katolike shqiptare në Amerikë, të njohur botërisht si “Kisha e Zonjës së Shkodrës” në New York. Me këtë akt duhet të besojmë vërtetë se Dom Zef Oroshi luftoi shumë për mbrojtjen dhe organizimin e bashkësisë shqiptare të diasporës, pa dallim e pa përjashtim. Dom Zef Oroshi me besimin e pa lëkundur “për fe e atdhe” ka patur marrëdhënie vëllazërore edhe me Kishën ortodokse shqiptare të themeluar nga peshkopi shqiptar Fan Noli si dhe me bashkësinë islame shqiptare të diasporës amerikane dhe me të gjithë ata që vepronin për të mirën e kombit shqiptar e për Atdhe. Kjo ka ba që shumë autor pa dallim feje e krahine të shkruajn për Dom Zef Oroshin, jetëshkrime dhe libram monografik të cilët e ngrejnë shumë lart figurën e Tij.

Veç këtyre Dom Zef Oroshi ishte pjesë e Këshillit Drejtues të Organizatës Panshqiptare “VATRA” të Amerikës. Ai shkruante dhe botonte shkrime në shtypin shqiptar të diasporës në të cilat mbronte dhe kultivonte vlerat shqiptare, në demokracinë më të madhe të botës, në shoqërinë e lirë siç ishte e është ajo amerikane. Në fushën atdhetare e kulturore dom Zef Oroshi bashkëpunoi shumë me shkrimtarin prof. Ernest Koliqin, prof. Karl Gurakuqin, At’ Danjel Gjeçaj, At Zef Valentinin, Dom Prek Ndrevashën e shumë personalitete tjera. Për më tepër mbi figurën e madhe të prelatit shqiptar Prof. Karl Gurakuqi në revistën e mirënjohur “Shejzat” (le pleiadi) Xi, 1967, 1 4, f.31 vlerëson: DOM ZEF OROSHI: Nji arkitekt e sculptor shqiptar i Rilindjes në Dalmaci ” Andrea di Nicolo Alessi da Durazzo”. (Shejzat, Vjeti II i botimit (1958), faqe 34,39). Në nënshkrimet e tij shohim shpesh se Dom Zefi përdor referenca nga artikujt shkencorë sidomos në revistat “Shejzat”, gazetën “Dielli”, duke përdorur madje edhe pseudonimet Theologu, Zodiaku etj.
Më 15-mars të vitit 1989 Dom Zef Oroshi ndërroi jetë në spitalin Albert Einstein të New York – ut duke marrë me vete gjithë brengat e tij për atdheun dhe krenarinë e të qënit shqiptar, e lënë pas një kontribut që mban emrin e pavdekshëm të Dom Zef Oroshi. Të nesërmen, një ditë pas vdekjes dhe pikërisht me 16 mars 1989 gazeta “The Nju York Times” botoi një shkrim të detajuar për vdekjen e këtij meshtari shqiptar, duke vënë në dukje veprimtarinë e tij fetare dhe kombëtare si nënshtetas me virtyte larta sociale për shtetin dhe popullin shqiptar dhe atë Amerikan. Që prej asaj kohe komuniteti shqiptar në ShBA e veçanërisht, ai i përkatësisë fetare katolike, e përkujtojë gjithnjë me nderim këtë meshtar, dijetar e atdhetar shqiptar, që tërë jetën e tij e jetoi duke punuar e vepruar për të mirën e çështjes së Atdheut. I përjetshëm qoftë kujtimi i tij!

Artan Nati/

Ndodheshim në shtëpi në ditën e krishtlindjeve dhe djali im më bëri pyetjen e frikshme:” Nëse Shën Nikola, ose plaku i vitit të ri siç e quanim ne në kohën e komunizmit ishte i vërtetë?” “Epo, në një kohë,” fillova unë, “ishte një njeri me emrin Shën Nikolau dhe ai ishte një person i mrekullueshëm. Kur ai vdiq, njerëzit vendosën të vazhdonin magjinë e tij të të qenit i sjellshëm dhe bujar dhe kështu tradita vazhdon.Më tej vazhdova të tregoj se nuk është Babadimri ai që i vendos dhuratat nën pemë.” Papritur, nuk isha i sigurt nëse kjo histori për Shën Nikollën ishte e saktë. Askush nuk e kishte bërë bisedën e Babadimrit me mua, sepse kur unë u rrita, Babadimri nuk erdhi në shtëpinë tonë. Ne u rritëm në komunizëm dhe kur njerëzit e vdekshëm, siç u bënë komunistët në Shqipëre, marrin ose u jepen artibute hyjnore, atëhere nuk ka më dashuri, por vetëm urrejtje.

Krishtlindja është një kohë magjike e vitit kur ne mblidhemi së bashku me të dashurit tanë për të festuar traditat tona familjare. Këto tradita krijojnë një ndjenjë gëzimi dhe bujari që mbush zemrat dhe shtëpitë tona, duke na kujtuar pasurinë e vërtetë që zotërojmë në marrëdhëniet tona. Qoftë pjekja e ëmbëlsirave me gjyshen, vendosja e pemës me babin ose këndimi i këngëve me të gjithë familjen, traditat tona të dashura të Krishtlindjeve janë një shprehje e fuqishme dashurie. Nëpërmjet këtyre traditave, ne krijojmë kujtime të qëndrueshme dhe forcojmë lidhjet e familjeve tona, duke përjetuar një ndjenjë të bollëkut që zotërimet materiale nuk mund ta ofrojnë kurrë. Bujaria që përshkon sezonin e festave është gjithashtu një pjesë jetike e traditave tona. Pavarësisht nëse bëhet fjalë për dhurimin e lodrave për fëmijët në nevojë ose vullnetarizmin për të ndihmuar të varfërit, ndihma për komunitetin tonë dhe për ata me më pak fat është një aspekt themelor i Krishtlindjeve. Bujaria është një shprehje e bukur e dashurisë që mbajmë në zemrat tona dhe na afron me kuptimin e vërtetë të frymës së festës. Gjatë sezonit të festave, individë nga kultura dhe tradita të ndryshme mblidhen për të festuar. Megjithëse Krishtlindja është e lidhur kryesisht me zakonet e krishtera, është bërë një kohë kur njerëz me prejardhje të ndryshme marrin pjesë në frymën e gëzimit dhe vullnetit të mirë. Në Islam, festimi i Krishtlindjeve nuk është një praktikë fetare pasi është e lidhur me besimin e krishterë. Ne mund të debatojmë për dallimet fetare dhe origjinën e Krishtlindjeve gjatë gjithë ditës. Megjithatë, muslimanët në Shqipëri kanë kaluar vite duke respektuar ata që festojnë Krishtlindjet dhe gjejnë gëzim duke e bërë këtë. Kanë pranuar gjithashtu ftesa për festimin e Krishtlindjeve nga miqtë e krishterë dhe kënaqen duke parë shumë filma për Krishtlindje.

 Shumë njerëz mund të mos e dinë, por muslimanët besojnë se Jezusi (“Isa” në arabisht) është një profet i Zotit dhe përmendet në Kuran. Përsëri, ne të gjithë mund të debatojmë për Jezu Krishtin. Por myslimanët e respektojnë Profetin Isa dhe mrekullitë e tij. Fakti se Profeti Isa është Jezus Krishti dhe respektohet nga ne, tregon se më shumë fakte na bashkojnë. Pra, pse nuk mund të jemi të gjithë të bashkuar nga dashuria në Krishtlindje?

Islami i mëson njerëzit se ata duhet të respektohen pavarësisht dallimeve të tyre. Kurani mëson se të gjithë duhet të respektojnë dinjitetin e njëri-tjetrit, pavarësisht nga raca, besimi, përkatësia etnike, gjinia ose statusi shoqëror. Meqenëse të gjithë njerëzit janë krijuar nga Zoti i Plotfuqishëm, krijuesi i gjithçkaje, ne duhet ta trajtojmë njëri-tjetrin me nderin, respektin dhe mirësinë më të madhe.

Gjithashtu është e ditur për të krishterët dhe muslimanët se fetë tona janë fe abrahamike që kanë ardhur nga judaizmi. Fetë tona kanë shumë ngjashmëri në mësimet e tyre, duke theksuar paqen, dashurinë dhe respektin. Ashtu si Krishterimi, Islami është një fe multikulturore dhe multietnike. Për të kapërcyer hendekun midis komuniteteve të krishtera dhe myslimane, ne kemi nevojë për integrim dhe pjesëmarrje.

Pavarësisht nëse besojmë se Zoti dërgoi djalin e tij të vdiste për mëkatet e njerëzimit, se lindja e Krishtit është histori e mirëfilltë, ose se Maria ishte vërtet shtatzanë nga Fryma e Shenjtë, apo engjëjt që u shfaqen barinjve, ne të gjithëve na bashkon dashuria për jetën dhe respekti njerëzor i predikuar në besimet tona.

Për shkak se nuk kishte njohuri për datën e lindjes së Jezu Krishtit, duhej zgjedhur një ditë për të festuar lindjen e Tij. Kishat Ortodokse Lindore dhe Kishat e Ritit Lindor brenda Kishës Katolike Romake zgjodhën 6 janarin. Dita u quajt Epifania, që do të thotë “shfaqje” (d.m.th. dita e shfaqjes së Jezusit). Kisha Perëndimore, me qendër në Romë, zgjodhi 25 dhjetorin. 

Përtej pasurive materiale, pasuria e vërtetë qëndron në thellësinë e marrëdhënieve tona dhe në mirënjohjen që ndiejmë për bekimet në jetën tonë. Krishtlindja është një kohë kur na kujtohet bollëku që mund të gjendet në aspektet jomateriale të jetës sonë. Pavarësisht nëse ne kalojmë kohë me njerëzit e dashur, ose dhurojmë dhe festojmë me komunitetet tona, apo thjesht marrim një moment për të reflektuar mbi gjithçka për të cilën duhet të jemi mirënjohës, sezoni i festave është një kujtesë e fuqishme e pasurisë së vërtetë që zotërojmë.

Nëpërmjet fuqisë transformuese të mirënjohjes, ne mund ta zhvendosim fokusin tonë nga ajo që na mungon në atë që kemi dhe të gjejmë kënaqësi dhe gëzim në momentin aktual. Duke kultivuar një frymë të bollëkut dhe mirënjohjes, ne mund të ushqejmë marrëdhëniet që na sjellin pasuri të vërtetë dhe krijojnë një ndjenjë kuptimi dhe qëllimi në jetën tonë.

Gjatë këtij sezoni festash, le të reflektojmë mbi kuptimin e vërtetë të pasurisë dhe bollëkut dhe të gjejmë gëzim në bekimet e paprekshme që na rrethojnë. Ndërsa falënderojmë për gjithçka që kemi, le të kërkojmë gjithashtu të ndajmë bekimet tona me të tjerët dhe të përhapim frymën e festës së bujarisë dhe dashurisë.

Marsel Fregjaj/

Në qilimbin e ekzistencës, i ndërthurur me fije triumfi dhe vështirësie, të paktë janë ata që rezonojnë me simfoninë eterike të urtësisë së përjetshme. Parashqevi Simaku, një emër që jehon në kohë, është tani në prag të transcendencës shpirtërore, në mos edhe përtej saj.

Nuk mund ta dimë akoma, ndoshta asnjëherë plotësisht. Por, mund të jetë një surprizë e përmasave kolosale, një mega dhuratë morale, artistike, filozofike, kulturore dhe e shumë dimensioneve të tjera, e cila po fillon të shpaloset këtë fundvit të 2024.

Parashqevia, si Aquila chrysaetos, shqiponja e artë, e cila ngrihet nga flakët e sprovave të saj, me shpirtin e pathyeshëm dhe vendosmërinë e pakrahasueshme, mishëron esencën e Feniksit, një simbol i rikrijimit të përhershëm dhe forcës së paepur.

Udhëtimi i Parashqevise nuk është thjesht një histori mbijetese, por një metamorfozë e thellë. Dhe pikërisht tani po vjen diçka e re, e jashtëzakonshme, historike për kombin shqiptar dhe për gruan shqiptare në veçanti.

Ka filluar një shpërthim drite, një ridefinim historik i konceptit të dinjitetit.

Në ngjitjen e saj, ajo evokon urtësinë e lashtë.

Hiri nga i cili ajo po del nuk është mbetje e humbjes, por relika të shenjta të transformimit.

Dimensionet e saj janë farkëtuar tashmë në kazanin e përvojës së thellë dhe vështirësive reale; për ta thënë ndryshe, janë të brumosura me forcën e vetë kozmosit.

Në këtë akt të shenjtë të rilindjes, Parashqevia përfaqëson harmoninë e përjetshme të krijimit dhe shkatërrimit, një cikël që ka formësuar vetë universin. Shkëlqimi i këtyre përmasave, nuk është më i saj, por i dritës mbi errësirën, ku ajo me aktin e saj prek shenjtërimin ndërsa çdo kush kthehet në dëshmitar.

Parashqevi Simaku është një mishërim i gjallë i së vërtetës së përjetshme: se në zemër të çdo sfide qëndron fara e madhështisë së pakrahasueshme.

Askush nuk e ka idenë më të vogël se çfarë po vjen, por ka shenja që do të jetë epokale në funksion të përparimit të shoqërisë shqiptare dhe jo vetëm.

Ndër të tjera, me një impakt social të paprecedent.

Si model i një trajte të pavdekshme.

Kur shpirti njerzor tejkalon materialen, dhe perceptohet si shenjtëri, edhe pse gjuhet me gurë madje edhe torturohet e kryqëzohet, nuk i bën atij asgjë, veçse barbaria e primitiviteti mbulon veten me turp.

A do të kemi ne paqen shpirtërore individuale për të mos u ndjer xheloz dhe kobzinj me divën tonë madhështore?