Dr. Paulin Marku/

Nexhip Draga rrjedh nga familja e Dragajve, një prej familjeve më të njohur në Mitrovicë dhe me kontribut të çmuar patriotik e politik për çështjen kombëtare shqiptare. Profili politik, atdhetar e kulturore i Nexhip Dragës dëshmohen nëpërmjet kontributit politik, financiar e luftarak për çështjen atdhetare shqiptare. Ai mbajti poste drejtuese si kajmekam i Pejës, deputet, organizator i ngjarjeve të rëndësishme atdhetare por edhe si një politikan i matur e përfaqësues i shqiptareve në parlamentin e Stambollit. Zgjedhja e deputetit shqiptar në vitin 1908, ishte zë i forte për të shprehur pikëpamjet politike, atdhetare kulturore në shërbim të çështjes kombëtare shqiptare. Gjatë fushatës politike dhe në qëndrimet parlamentare krerët shqiptar ishin të ndare midis atyre që besonin në propagandën politike xhonturke që iu premtuan shqiptarëve: do të zbatonin me korrektësi ligjet e kushtetuta perandorake; do të trajtonit me prioritet problemet emergjente të tyre; largimi i zyrtarëve të korruptuar, respektimi i privilegjeve të vjetra, reduktimi i taksave, sigurinë që do të lejoheshin të mbanin armët e tyre dhe do të çeleshin shkolla shqipe. Pati edhe prej atyre që nuk mbështetën fushatën elektorale të Turqve të Rinj dhe qëndruan në opozite me qeverinë.

QËNDRIMI I DEPUTETIT SHQIPTAR NEXHIP DRAGA

Nga krahinat shqiptare, u zgjodhën shumë deputet shqiptarë, ku vetëm një pjesë e tyre si Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Nexhip Draga, Shahin Kolonja etj., përfaqësonin forcat patriotike shqiptare, të cilët shfaqen hapur kundërshtitë ndaj politikës xhonturke dhe u rreshtuan në krahun e opozitës parlamentare.

Nexhip Draga ishte një prej përfaqësuesve politik shqiptar që qëndroi përkrah opozitës dhe u rreshtua në mbrojtje të çështjes dhe interesave kombëtare shqiptare. Ai mbështeti grupin e deputeteve shqiptar duke u përballur me debate të forta parlamentare kundër qeverise dhe Portës. Ajo që forcoi lidhjet e deputetëve shqiptar ishte nisma e qeverise për çështjen shqiptare. Nexhip Draga iu bashkua mbështetësve të linjën opozitare, së bashku me deputetët shqiptar, Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Shahin Kolonja, etj, kundërshtuan reformat e politikës xhonturke dhe vepruan në parlament si grup kombëtar në mbrojtje të interesave të bashkëkombësve. Po ashtu, grupimi opozitar shqiptar në parlament shprehu hapur qëndrimin e tyre dhe mbajti qëndrim kur u diskutua çështja e alfabetit dhe zgjedhja e përdorimit të germave (arabe apo latine) për gjuhën shqipe.  Kjo çështje pati debate të ashpra midis shqiptarëve dhe Portës së Lartë. Por ndryshe nga sa pretendonte grupi i deputetëve turq që nisma e tyre do të mbështetej nga shqiptarët, rezultoi ndryshe. Futja e alfabetit me germa arabe, jo vetëm që nuk u mbështet nga shumica e shqiptarëve por kjo nismë u kundërshtua nga opozita parlamentare shqiptare dhe hasi rezistencë dhe u kundërshtua nga shqiptarët katolikë, të cilët u mbështetën nga shqiptarët myslimanë dhe ortodoksë duke mbajtur një qëndrim të përbashkët pa dallim feje e krahine për zgjedhjen e alfabetit me germa latine në shërbim të interesave kombëtare shqiptare. Nexhip Draga, së bashku me drejtues politik shqiptar kundërshtuan futjen e alfabetit arab në trojet shqiptare dhe argumentonin se kjo ishte një e padrejte ndaj shqiptarëve. Ata iu kërkonin autoriteteve që mos të ndërhyjnë por të lejnë shqiptaret të lirë që të vendosin vetë për përdorimin e alfabetit. Shqiptarët akuzonin qeverinë se po ju mohonte të drejtat e tyre.

NEXHIP DRAGA DHE PËRPJEKJET PËR GJUHEN SHQIPE  

Qëndrimi i shqiptarëve për çështjen e alfabetit u shfaq qartë gjithandej dhe iniciativa e intelektualëve shqiptarë që u mblodhën në “Kongresin e Alfabetit” në nëntor të vitit 1908, në Manastir, ku morën pjesë përfaqësues nga qendra e klube kombëtare, shoqëritë letrare dhe nga redaksitë e gazetave shqipe ishte një vendim i rëndësishëm për të ardhmen e kombit shqiptar. Nga pjesëmarrësit në Kongres u përzgjodhën 32 delegatë, të cilët formuan komisionin që do të caktonte alfabetin e përbashkët për gjuhën shqipe. Rezultatet e votimeve për komisionin e hartimit të alfabetit ishin: Kryetar i komisionit At. Gjergj Fishta, nënkryetar Mit’hat Frashëri, sekretar Luigj Gurakuqi, Dom Nikoll Kaçorri, Dom Ndre Mjeda, Lef Nosi, Dhimitër Buda, Shahin Kolonja, Sotir Peci, Bajo Topulli, Nyzhet Vrioni, Akile Eftimi Leonidha Naçi etj.

Vendosja e alfabetit me germa latine shkaktoi pakënaqësi tek xhonturqit pasi prisnin që nisma e tyre do të mbështetej nga shqiptarët.

Përpjekjet e vazhdueshme të shqiptarëve për futjen e gjuhës shqipe nëpër shkolla mbështetej nga shqiptarët. Klubi i Shkupit u përpjek për futjen e gjuhës shqipe në shkollat shtetërore turke, madje në vitin 1908, pati tentativa për shndërrimin e tyre në shkolla shqipe, ku klubi i Shkupit, veçanërisht, Nexhip Draga u angazhua në këtë proces, edhe si një nga drejtuesit e tij. Nëpër disa shkolla të ndryshme fillore në Kosove si në Pakashticë, në Dumicë, në Dumosh etj., me iniciativën e mësuesve dhe klerikëve atdhetare u bënë përçapje për të futur mësimin e gjuhës shqipe dhe për t’u mësuar fëmijëve shkrim e këndim në gjuhën shqipe. Hapja e shkollës më 1 dhjetor 1909 në Elbasan “Shkolla Normale (pedagogjike)” pati 160 nxënës. Ata vinin në Elbasan nga të gjitha krahina e Shqipërisë. Gjatë vitit shkollor 1909-1910 rreth 50 nxënës, kishin ardhur nga Kosova, Rrafshi i Dukagjinit, e Dibra. Ata ishin dërguar nga klubet shqiptare, me kujdesin e veçantë dhe përkushtim të atdhetarëve shqiptarë si: Hasan Prishtina, Nexhip Draga, Bajram Curri. etj. Në këtë periudhë të rëndësishme të arsimimit të gjuhës shqipe, klubi arsimor i Shkupit pati përpjekje të vazhdueshme për hapjen e shkollave shqipe në vilajetin e Kosovës, në Moravë, në Gjilan, etj., për të mësuar fëmijët e atyre zonave dhe të fshatrave përreth.

Po ashtu, gjate kësaj periudhe pati fushatë për ngritjen e shkollave shqipe, në Prizren, në Gjakovë, në Pejë dhe në Vuçiterna.

Në janar 1910 klubi i Shkupit ngriti një shkollë private shqipe po në këtë qytet, ndërsa një muaj më pas, në shkurt u hap një shkolle shqipe në Mitrovicë. Në këtë veprimtari patriotike klubi i Shkupit, me një prej drejtuesve më aktiv, Nexhip Draga, i cili luajti rol pozitiv për përhapjen e shkollave dhe gjuhës shqipe.  

Kjo veprimtari atdhetare për të vepruar të lire me mësimin në gjuhën shqipe dhe përzgjedhjen e alfabetit, pati kundërshti nga autoritete qeverisëse. Në shkurt të vitit 1910 valiu i Kosovës urdhëroi mbylljen e të gjitha shkollave shqipe në këtë vilajet dhe të hiqej mësimi i gjuhës shqipe nga shkollat shtetërorë turke. Ministri i Arsimit deklaroi në fillim të vitit 1910 se “Qeveria turke do të qëndrojë neutrale në punët e alfabetit, por në shkollat shtetërore do të vërë në zbatim alfabetin arab”. Ky urdhër u kundërshtua nga Hasan Prishtina, Nexhip Draga e atdhetar të tjerë shqiptar që protestuan kundër këtyre veprimeve dhe i kërkuan Stambollit largimin e valiut nga Kosova. Disa prej deputetëve atdhetar shqiptar si, Ismail Qemali Hasan Prishtina, Nexhip Draga, Shahin Kolonja, etj., të zemëruar nga veprimet e qeverise i dërguan kryeministrit letër proteste dhe i kërkonin që të respektohen të drejtat e legjitime të shqiptareve, të lihen të lire për përdorimin e alfabetit që dëshirojnë dhe i kërkonin që qeveria të mos të ndërhyhet në çështjen e përdorimit të alfabetit.

NEXHIP DRAGA

Çështja shqiptare ndiqej me interes nga politika e Stambollit. Brenda parlamentit pati teza dhe kundër teza midis deputeteve shqiptar dhe atyre pro veprimeve qeveritare. Përfaqësuesit shqiptar në parlament mbronin kauzën e bashkëkombësve dhe kundërshtuan tezat e sjella nga përkrahësit e nismës qeveritare, të cilët shpreheshin pro për shtypjen e çdo lëvizjeje kundër qeverisë apo të kryengritjeve kundër autoriteteve turke. Gazeta “Dielli” 29 prill 1910 Boston botonte për ngjarjet në Shqipëri me titull “Kuptimi i vërtetë i kryengritjes në Gegëri” ku pohonte se përkrahës të nismës parlamentare ishin: Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Nexhip Draga, Myfit beu, Fuat Pasha etj., të cilët mbrojtën me guxim e me fakte çështjen shqiptare. Grupi i deputetëve shqiptar mbrojtën luftën në Kosovë kundër qeverisë xhonturke dhe për ketë arsye në parlament u bë një diskutim i madh më 12 prill 1910 që iu kërkonin qeverisë, zbatimin e të drejtave kushtetuese në Shqipëri. Sipas gazetës “Dielli” debatet ishin të ashpra dhe aty u bisedua gjer e gjatë çështja e kryengritjes në Shqipëri. Deputetet e Shkupit me në krye Hasan Prishtinën dhe Nexhip Dragën ishin kritik ndaj veprimeve dhe qortuan sjelljen e qeverisë.  

Këto ngjarje u njekën me interes nga intelektual shqiptar jashtë parlamentit të cilet ishin të shqetësuar për gjendjen në vendlindje. Luigj Gurakuqi shprehte vlerësime të larta në shkrimin e botuar në gazetën “Dielli” e “Flamuri” më 10 qershor 1910, në lidhje me dërgimin e qeverisë për shtypjen e lëvizjes në Kosovë dhe qëndrimin e deputetëve shqiptarë në parlament. Ai vlerësonte qëndrimin e  tyre dhe pohonte se, “deputetët shqiptar Hasan Prishtina dhe Nexhip Draga, të cilët janë më të zotët se asnjë tjetër të gjykojë mbi këtë punë, atë ditë që u fol në parlament ua hodhën të gjithë fajin nëpunësve të Qeverisë”.    

Kryengritjet shqiptare ishin objekt bisede në seancat parlamentare dhe ato u shoqëruan edhe me debate të forta midis deputeteve shqiptare dhe përfaqësuesve të qeverisë xhonturke. Veprimtaria politike dhe situata e vështirë në tokat shqiptare ndiqej me interes nga shtypi i kohës.  Gazetat pranë qeverisë mbështesnin politikat xhonturke, ndërsa shtypi patriotik shqiptar mbështeste veprimtarinë e drejtuesve shqiptar. Gazeta “Liri e Shqipërisë” mbështeste atdhetarët shqiptarë dhe qëndrimet e saj publike shqetësuan xhonturqit. Gazeta i bënte thirrje popullit që të mos mbështesin politiken e as kandidatët e “Turqve të Rinj” në zgjedhjet e vitit 1912. Ajo ftonte shqiptarët të mbështesnin kandidatet atdhetar shqiptar, si: Ismail Qemalin, Hasan Prishtinën, Nexhip Dragen, Ibrahim Temo, Haki Mborjen, etj,.  

Viti 1912 cilësohet si një prej momenteve delikate për fatet e popullit shqiptar dhe të ardhmen e tokave shqiptare. Për shkak të dobësimi perandorak dhe aspiratat e vazhdueshme të fqinjëve ballkanik për t’u zgjeruar në dem të tokave shqiptare. Krerët shqiptar ishin në kërkim të armëve, të hollave, si dhe të organizimit të popullatës për t’u vunë në lëvizje për fatet e të ardhmes së Shqipërisë dhe tokave shqiptare.

Nexhip Draga shfrytëzoi njohjet e tij me diplomatet e huaj për të kërkuar ndihmë. Konsulli italian në Sarajeve shprehej se Nexhip Draga nga Mitrovica ka marrëdhënie të mira me Austro-Hungarinë. Citoj dokumentin e nisur nga diplomati italian nga Sarajeva, Augusto Stranieri dërguar për në Romë, më 18 maj 1912 njoftonte “gjatë kohës së qëndrimit tim në Shkup njëra prej familjeve me influencë të Mitrovicës, ajo e Dragajve nuk e fshihte simpatinë e saj për Austrinë dhe mbante raporte të vazhdueshme me konsullatën austro-hungareze. Tani udhëheqësi i kësaj familje, Nexhip Bej Draga, i rizgjedhur në zgjedhjet e fundit politike osmane bashkë me deputetin Hasan Beu është frymëzues, siç thuhet i trazirave aktuale shqiptare, një prej udhëheqësve më të zjarrtë të partisë opozitare”. Në përfundim të dokumentit pohohet se Nexhip Draga, si të gjithë udhëheqësit e opozitës, janë në kulmin e zemërimit për të gjitha shtypjet e bëra nga komuniteti “Bashkim e Përparim”. [1]

Nexhip Draga vijonte udhëtimin e tij për të siguruar ndihma për të përballuar luftimet, si dhe për të kërkuar mbështetje diplomatike. “Revolucionarët e vilajetit të Kosovës (mes tyre të mirënjohurit Nexhip bej Draga e Hasan bej Prishtina) për të kërkuar ndihmë pranë Fuqive të Mëdha, janë ndaluar për 5 ditë tek kryeministri malazez në Cetinë.[2] Pas këtij takimi që nuk jepen detaje se fare u diskutuan, krerët shqiptarë u rikthyen në atdhe dhe u vunë në krye shërbim të kryengritjes së vitit 1912, e cila shpërtheu në Kosove.[3]

Nexhip Draga gjendej përkrah drejtuesve shqiptar. Këtë e pohonte edhe diplomati italian nga Sofja ku pohonte se “një burim i sigurte më njoftojnë se një ish deputet i Prishtinës Hasan Beu dhe kushëriri i tij Zejnullah Beu të cilët deri më tani kishin organizuar çetat nga larg, janë bashkuar me to. Ish deputeti Nexhip Draga, i njohur dhe shumë i pasur dhe i mirënjohuri Isa Boletini kanë lënë Mitrovicën dhe janë larguar në drejtim të papërcaktuar, por thuhet se janë bashkuar me kryengritësit”. Po ashtu diplomati italian nga Athina pohonte se edhe konsujt helen raportojnë mbi ngulmimin e kryengritjes shqiptare dhe konfirmojnë që ish deputetët Basri Beu, Hasan Prishtina e Nexhip Draga, bashkë me të tjerë krerë me influencë, janë bashkuar me rebelët duke i dhënë kështu një karakter politik lëvizjes[4].

Gjatë kryengritjes së vitit 1912 në Kosovë, Nexhip Draga gjendet aktiv në lëvizjen patriotike shqiptare. Në njoftimin e ministrit Fuqiplotë italian në Sofje për Ministrinë e Jashtme mbi dërgimin e një memorandumi tek Veziri i Madh dhe valiu i Kosovës të firmosur nga krerët shqiptarë gegë dhe toskë ku thuhet se: “Konfirmohet se edhe ish deputeti Nexhip Draga dhe Isa Boletini janë bashkuar me çetat e armatosura dhe ndodhen aktualisht në krahinën e Hasit (Gjakovë). Kërkohet gjithashtu që edhe ish deputeti Ismail Qemali të bashkohet me rebelët. Raportohet se i është paraqitur valiut të Kosovës dhe njëkohësisht edhe Vezirit të Madh një memorandum i firmosur nga krerët shqiptarë toskë dhe gegë duke kërkuar:

– Emërimin e një guvernatori të përgjithshëm shqiptar për të gjithë Shqipërinë dhe caktimin e kufijve shqiptarë;

– Zëvendësimin e funksionarëve osmanë me funksionarë shqiptarë;

– Buxhet të veçantë për Shqipërinë;

– Përdorimi i gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare[5].

Në korrik 1912, Hasan Prishtina në bashkëpunim me Nexhip Dragën, e krerë të tjerë shqiptarë i dërgojnë qeverisë në Stamboll një peticion për të ardhmen e Shqipërisë. Po ashtu, Nexhip Draga ka kontribut të çmuar atdhetar për çështjen kombëtar shqiptare, por në ditën e Pavarësisë nuk është pjesëmarrës në Vlore më 28 nëntor 1912 sepse në prag të shpallje së Pavarësisë së Shqipërisë, së bashku me Hasan Prishtinën dhe disa atdhetar të tjerë shqiptar ishin ndaluar nga qeveria e Beogradit. Nexhip Draga ka kontribut të madh si drejtues në ngjarje të rëndësishme të të ardhmes së Shqipërisë, si në sferën politike, pjesëmarrës në kryengritje, si dhe në veprimtari arsimore e kulturore.

---

[1] AMAE në AIH, Fondi: Serie Politica “P” (viti 1912), Pacco 674, img 7967, 7968

[2]AMAE në AIH, Fondi: Serie Politica “P” (viti 1912), Pacco 672, img P1000964

[3] AMAE në AIH, Fondi: Serie Politica “P” (viti 1912), Pacco 674, img 8074

[4] AMAE në AIH, Fondi: Serie Politica “P” (viti 1912), Pacco 674, img 7478

[5] AMAE në AIH, Fondi: Serie Politica “P” (viti 1912),Pacco 674, img 7752-7753

Hasan Metuku/

Jemi të bashkuar për të kremtuar një ditë të shenjtë, një ditë të bekuar, ditën e Flamurit, ditën e pavarësisë tonë kombëtare, 28 Nentorin!

Flamuri ynë madhështor, me shqiponjën dy krenore simbolizon me shumë se çdo simbol kombëtar, kodin gjenetiko-historik, kulturor, trazhgimor të kombit shqiptar. Flamuri që na ka bashkuar sot, na sjell kujtimin e sakrificave të paraardhësve tanë trima, bujar dhe fisnik që sakrifikuan gjakun dhe jetën e tyre që ne sot, të kemi identitetin tonë kombëtar-shqiptar, dhe krenarinë kombëtare.

Në rrugëtimin e gjatë të kombit tonë, në momente kyçe të shpërbërjes si komb nga armiqtë tanë përmes pushtimeve, na janë gjetur miq të mëdhenj si Shtetet e Bashkuara të Amerikës, që kanë mbrojtur të drejtën e kombeve të vogla si ai i yni.

Me gjithë sakrificat, luftërat, mijëra jetë të rëna për liri dhe identitet kombetar nuk do të mjaftonin që ne sot të ekzistonim si komb pa ndihmen e Austro-Hungarisë dhe Shteteve të Bashkuara. Ndaj duhet të jemi përjetë mirënjohës ndaj tyre.

Në festën e Pavarësisë, le të përulemi me nderimin më të thellë ndaj të gjithë heronjve, dëshmorëve të lirisë dhe veprës së tyre në shekuj.

Ndonëse larg vendit tonë fizikisht, ne sot kemi me vete në shpirtin tonë, në qenien tone, në shtëpitë tona dhe ne veprimtarinë tonë, traditën tonë shqiptare, ne kemi me vete adhurimin për shqiponjën, flamurin dhe familjen!

Secili prej nesh, ka nderin për të përfaqësuar, e detyrim për ta lartësuar, flamurin dhe traditen tonë kombëtare.

Flamuri ynë është flamur i paqes, framur i drejtë, sepse shqiptarët nuk kanë sulmuar kurrë kombe të tjera, por kanë bërë vetëm luftra çlirimtare.

Nder përjetë, birit të Kastrioteve, Princit të Emathias dhe Krujës, Gjergj Kastriotit, Skenderbeut i cili në vitin 1444, në Kuvendin e Lezhës, bashkoi Princat Arberor nën një flamur, nën flamurin që ngriti dhe Ismail Bej Vlora, me 28 Nëntor 1912, 111 vjet më parë.

Lavdi përjetë dhe Faik Konicës, i cili sipas burimeve historike e rizbuloi dhe publikoi Flamurin e Skenderbeut.

Ne si matjanë kishim përfaqësuesin si trevë në firmosjen e Deklaratës së Pavarësisë, Ahmet Zogun, i cili si ministër i brendshëm dhe përfaqësues në Kongresin e Lushnjës më 1920, dhe me vonë si President e Mbret, hodhi themelet e konsolidoi Pavarësinë e Shqipërisë.

Mati është treva që ka luftuar liri dhe ka prodhuar për qindra vjet barutin, dhe pinjollët e këtyre familjeve janë këtu me ne sot në këtë sallë, mirenjohje ndaj tyre sot e gjithmonë.

Prandaj si matjanë, si shqiptarë, kemi të drejtë të ndjehemi krenarë, për kontributin në rrugëtimin shekullor të flamurit kombetar në procesin e pamvarësimit dhe në konsolidimin e shtetit shqiptar.

Gjuha Shqipe, Flamuri Kuq e Zi, dhe Besa Shqiptare, janë tre shtyllat dalluese të Kombit tonë.

Prandaj motra e vellezer, dhe pse larg, ne duhet ta ruajmë gjuhën shqipe, ta nderojmë e ta lartesojmë Flamurin tonë, dhe të mos ta harrojmë Besën Shqiptare!

Shqipëria sot është anëtare e NATOS, krah për krah SHBA-s dhe vendeve demokratike, Kosova është e lirë dhe sovrane, me gjithë vështirësitë, shqiptarët në Mal të Zi dhe Maqedoni kanë më shumë të drejta dhe pjesë shtetformuese. Ndërsa shqiptarët në Luginën e Preshevës vuajnë dhe persekutohen akoma nga shteti Serb për flamurin Kuq e Zi. Çështja Çame mbetet ende e pazgjidhur në kalendat Greke.

Por rreziku më i madh për trojet tona mbetet shpopullimi dhe emigrimi, të cilat vijnë nga keqqeverisja, dhe këto çështje kërkojnë zgjidhje.

Dhe pse ne Amerike, dhe me shume fat, prap ëndrrat per atdheun nuk na lënë rehat.

Të dashur vëllezër e motra, me lejoni ta mbyll fjalën time me kushtrimin:

“Se zoti vete e tha me gojë,

Se kombet shuhen përmbi dhe

Por Shqipëria do të rrojë

Për të, për të luftojmë ne!”

Lavdi përjetë atyre që dhanë jetën për liri dhe Pamvarësi!

Rrofte Shqipëria!

Rroftë Mati dhe Matjanet!

Rrofte Kombi Shqiptar

Bekuar qoftë Flamuri ynë Kuq e Zi!

Summiti i III i Diasporës Tirana mikpret shqiptarët nga mbarë bota, dhe në “Ditën Arbëreshe” e cila do të mbahet më 22 Nëntor 2023 studjuesve, kërkuesit shkencorë, aktivistë të botës arbëreshe iu annullohet pjesëmarrja masive!

Me pak fjalë.

Në programin e Summitit të tretë kushtuar “Ditës së arbëreshëve”, një masë e gjerë e arbëreshësh ishte mobilizuar për pjesmarrjen e tyre, thirrja e të cilëve iu ishte bërë kohë më parë nga Qëndra e Studimeve dhe e Publikimeve në Tiranë, i vetmi istitucion i arbëreshëve në Shqipëri.

Në Summitin e mëparshëm të organizuar në 2022 nga Qëndra e Studimeve dhe Publikimeve, pjesmarrja e arbëreshëve ishte masive (kriteri bazë që duhet të mbahej në atë Summit). Falë atij takimi lindën edhe raporte që u zyrtarizuan midis Qëndrës e Studimeve dhe e Publikimeve me drejtoreshë Z, Diana Kastrati dhe organikave të komunave vendore në disa ngulimet arbërshe. Pas atij summiti filloi diçka të lëviste në botën arbéreshe dhe u krijuan ura, e mbi të gjitha kjo lëvizje nuk i la arbëreshët“invisibile”! (A e dini iu që deri në vitin 2018 arbëreshi i San Costandino Albanese as që e dinte që egzistone arbëreshi në Contessa Entellina?! Kjo s’ka nevojë për koment për të kuptuar se në çafare situate ishte bota arbëreshe !!!)

Pak ditë më parë çuditërisht lajmi për pjesëmarrjen masive të botës intelektuale arbëreshe u anullua. Shumë prej atyre arbërshëve kishin prerë biletat e udhëtimit drejt Shqipërisë dhe kjo situatë e krijuar nuk ishte për faji të Qëndrës, por për shkak të vendimarrjes së një organi tjetër, flitet për Akademinë e Shkencave në Tiranë.

Lind pyetja; Nëse Samiti do të kishte si qëllim që t’iu shërbejë arbëreshëve si pikëtakimi për t’i dhënë vëmendjen që meriton në vlera dhe pasuri, atëherë, pse iu annulla pjesëmarrja masive pikërisht këtyre arbëreshëve, aq më keq dukë ditur që bota arbëreshe po shkon në fill te perit për problematikat që ka?!!

Ky veprim ngelet jo vetëm një akt shumë i turpshëm por mbi të gjitha e bënë më sakate sa ç’është botën arbëreshe si dhe rrit përçarjen! Lindin një sërë pytje:

Si mund të lësh jasht këtij Summit kërkues, autor tekstesh, studiues, hulumtues shumë nga ata individë që kanë dhënë vërtetë një kontributë kolosal mbi botën arbëreshe aq sa shpesh ia tejkalon edhe asaj istitucionale!

Si mund të flasësh për dhe mbi gjuhën e tyre e të lësh jashtë Summitit sportellet linguistike,të botës arbëreshe?!

Si mund të lësh jashtë summiti shumë associazione, organizata, shoqëri që janë zemra, pulsi i jetës arbërore, të cilët mbledhin në gjirin e tyre botën reale arbëreshe?!

Si mund të lëshë jashtë këtij summiti, publicistë, historianë, gazetare, poetë, shkrimtarë, intelektualë, të ndershëm të botës arbëreshe?!

Si mund të lëshë jashtë këtij summiti grupet artistike arbërshe, të cilët ruajnë folklorin, mbajnë gjallë etnografinë, gjuhën nëpërmjet rapasodive?!

Si mund të lini jashtë botës arbëreshe arkitekt,(me sa di unë asnjëherë nuk ka patur ndonjë projekt universitar mbi arkitekturën arbëreshe)!

Si mund të lini jasht përfaqësues të bibliotekave të cilët janë monumente të botës arbëreshe!

Si mund të lini jashtë arbëreshë qytetarë të thjeshtë por aktivist të dalluar të cilët mbështesin çështjen e ruajttjes së identitetit duke ditur vështirësit që hasin çdo ditë këta arbërshë në asimilim ashtu edhe për shkak të politikave gjeopolitike të shpopullimit?

.

Lind pyetja :

Cfarë mund të diskutohet në këtë Summit kur mungon lënda e parë ”Arbëreshi” ?

Ndoshta në këtë Summit do të vazhdojnë e të rrefejnë se cilën gjuhë standarte do zgjedhin midis Arbërishtes, e cila kërkohet me insistim nga pjesa dërrmuese e arbërshëve, dhe gjuhës standart shqipe?(bathë bathë po një kokërr! Siç e shohim bota akademike ka ngelur akoma tek alfa!)

Ndoshta atë ditë do të na japin ndonjë farë lajmi të mirë se kanë përpiluar tekst të morfologjisë, sintaksës, fonetikës, fjalor të përgjithshëm mbi varjantin e arbërishtes, për të cilën bota akademike nuk ka arritur të bëjë asgjë nga këto deri më sot!

Bota arbëreshe sot për sot është një çështje delikate, problematike, ku duhet folur pa dorashka, pa zbukuruar e pompozuar fjalët, pa frikë, se bota arbëreshe nuk është një botë e limituar. Ajo nuk eklipsohet në një grusht akademikësh,(që në fund të fundit janë rrogëtarë dhe automatikisht investojnë mbi karrjerën e tyre)! Fati i Arbëreshëve nuk duhet të jetë në fatin e një grup personash e në kthetrat e akademizmit, sepse Arbëria nuk është monopol i askujt dhe se Arbëria është i Arbëreshëve!!!

Bashkohem me atë pjesën e indinjuar arbërshe ku: Mjaft abuzuat me botën arbëreshe! Mjaft u tallët me këtë popull! Keni më tepër se 30 vjet e braktisët, e “tradhëtuat”, dhe më e keqja është së po i hiqni edhe të drejtën për tu ndjerë arbëresh.

Mos harroni se Arbërshi nuk është as naif as pasiv! Arbërshi në “ring”kur është gjetur për tokë është edhe përpëlitur, por kur dëgjon arbitrin që numëron 7, 8, edhe pse i dërrmuar i përgjakur, ngrihet dalëngadalë në këmbë dhe kur ai arrin tek numri nëntë,mobilizon forcat e shpirtit dhe godet, sespe bota e Arbëreshëve është bota e një populli, që akoma beson, që ende shpreson, dhe lufton për të ruajtur identitetin e të parëve të tyre. Le të kujtojmë përsësri se janë nipërit e; De Radës, Serembes, Santorit, Torrellit, por edhe e shkencëtarëve si Giura, Baffa, e qindra të tjerë, emrat e të cilëve u rradhitën në analet e historisë botërore e mbajtën lart emrin arbërorë në rruzull!

Konkluzion: Fatkeqësia qëndron se edhe atëhere kur të jepet mundësia për ringjalljen e Arbëreshëve, si në rastin e Summitit të tretë, ”Dialli vesh Prada”, dhe ushtron trysni duke mbytur këtë krijesë sa antike por edhe aq foshnje!

Është për të dëshiruar fakti se në Akademinë e Shekncave në Tiranë ka plot profesorë që nuk dinë asgjë mbi botën arbëreshe! Ka plot politikan injorantë ndaj botës arbëreshe! Me sa duket në qarqe e larta paska nga ata që kanë mungesë sensibilitet të atdhedashurisë dhe të patriotizmit, sepse si primarrje ndoshta për ta janë lavdia dhe interesat vetjake!

Shpresojmë që ajo “dorëz”që komandon në këtë Summit të reduktuar të kujtohet për çështjen më urgjente të botës arbëreshe, ku gjuhën e saj UNESCO e ka shapallur si gjuhë në rrezik zhdukje.

Summit të trajtojë si pikëtakimi me vlerë dhe projekte në fushën e kulturës arbëreshe midis dy vendeve Shqipërisë dhe Italisë. Bota shqiptare akoma nuk njeh kulturën arbëreshe, gamën e saj, ku në të përfshihen figura të ndritura që kanë dhënë kontributë në shkencë, në arkitekturë, në histori, në art por që është për të ardhur keq se nuk promovohen!

Bota akademike pa pjesmarrjen masive të studiuesve, kërkuesve, autorëve arbëresh, që punojnë me mish e me shpirt mund të themi pa frikë se ka dështuar, ashtu siç kanë dështuar deri më sot në konferencat, pleniumet, kongreset që nuk kanë shërbyer për asgjë as popullit dhe as botës arbëreshe! Do bënte mirë që akademikët të dilni nga “furriqet” e tyre e ulin flatrat e delirit e madhështisë, të përfshihen në popull. (Imperatorët e Romës dhe pse gjakatarë, askush nuk u bë mbret nëse nuk hyri në zemrën e popullit)

Punime të mbara Summiti i tretë, por mbi të gjitha të dashur arbëresh Mirë se të vini në Shqipëri. Ju vëllezër arbëresh, pavarësishtë Akademisë dhe akademillarëve që iu mohuan pjesëmarrjen, pavarësisht këtij deluzioni mos harroni se ne shqiptarët me gjak shqiptari iu duam, iu admirojmë dhe jeni pa dushim vëllezërit më të mirë e fisnik të tanët!

Rrofshi dhe qofshi të përjetshëm gjaku ynë i shprishur, sepse nuk ka Arbëri pa arbëreshë.

Nëse një ditë arbëreshët do zhduken ,

humbasim një popull dhe jo një etni

kjo s’duhet të ndodh kurrë!

Ornela Radovicka Qëndra mbi gjuhën dhe kulturën arbërshe themeluar nga A. Bellusci 1980.

Please join the Albanian American community in celebrating the 111th Anniversary of Albanian Independence with NYC Mayor Eric Adams, NYC Council Speaker Adrienne E. Adams, and Councilmembers on 11/27 & 11/28.

11/27 Flag-Raising Ceremony – Wall Street Charging Bull

with NYC Mayor Eric Adams

Date: November 27, 2023

Time: Arrive at 2 P.M., program starts at 2:30 P.M. SHARP

Location: 25 Broadway, New York, NY, 10004

(FREE: OPEN TO THE PUBLIC)

11/28 City Hall Celebration

with NYC Council Speaker Adrienne E. Adams, CM Holden, CM Borelli, CM Carr, CM Feliz, & CM Velazquez

Date: November 28, 2023

Time: Arrive at 5 P.M., event starts at 5:30 P.M SHARP

Location: 1 City Hall, New York, NY, 10007

(FREE: MUST RSVP)

RSVP at https://council.nyc.gov/events/rsvp/?event=ALB2023 or call 212-482-4121.

I look forward to celebrating with you all.

Respectfully,

Mark Gjonaj

(347) 398-6161

“If you want to go fast, go alone.

If you want to go far, go together.”