Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

TRAZIRA GJEOPOLITIKE ME TRYSNI BËRTHAMORE

by

Asllan Bushati/

Nga fundi i Luftës Dytë Botrore (LBD) e deri në rënien e Bashkimit Sovjetik (BS), ekuilibri gjeostrategjik botror është mbajtur nga dy superfuqi SHBA- BS. Nga viti 1990 e deri më sot, ekuilibrat mbahen vetëm nga SHBA. Por vitet e fundit Kina ka rritur pretendimet e shtuar trysninë, për tu bërë superfuqi e re përballë SHBA-së në fushën ekonomike, diplomatike, shkencore, madje edhe atë ushtarake. Ajo synon që deri në fillimin e viteve tridhjetë të jetë baraspeshë botërore përballë SHBA-së. Në këtë dualitet, Rusia e pa vehten të përjashtuar e të poshtruar, ose të paktën e mënjanuar e jashtë garës për superfuqi e së ardhmes së afërt. E xhelozuar nga kjo situatë ajo filloi të deklarojë se jam fuqia më e madhe bërthamor (sasiore) në botë dhe gjeostrategjia e së ardhmes nuk mund të bëhet pa Rusinë. Kjo frymë e nxiti atë të fillonte sulmin ushtarak kundër Ukrahinës me objekt fillestar për ti ”thyer hundët” SHBA-së e NATO-s dhe ta pushtonte atë me një sulm rrufe tre- katër ditëshe e të vendoste një qeveri pro ruse. Por i kishte bërë llogaritë gabim se Ukrahina e perendimi kishin nxjerrë mësime nga pushtimi rus i Krimesë (në 2014) dhe ushtria ukrahinase ja “theu hundët Rusisë” me fuqinë e zjarrit, qëndresën, vullnetin e hekurt dhe ndihmën e perendimit. Tashmë aventura ushtarake ruse, pas trembëdhjetë muajsh, ka bërë që energjitë e saja ushtarake, ekonomike dhe politike të shterojnë deri në kolaps. Ajo ka bërë manovra e prova të shumanëshme që mundësisht të dalë sa më pak e turpëruar nga kjo luftë, të cilën vetë e filloi dhe vetë e katranosi. Në këto kushte Putini fillimisht inicioi doktrinën e re se: “armët e cdo lloji janë prodhuar për tu përdorur në luftë dhe ato duhet të provohen”. Nënteksti i kësaj doktrine ishte se u ka ardhur radha edhe armëve bërthamore (AB). Pas kësaj Rusia deklaroi daljen e njëanëshme nga traktati i AB-ve me SHBA-në për këto armë. Hapi i radhës ishte vendimi për të dislokuar AB-të e kalibrit të vogël në Bjellorusi deri në korrik 2023, gjoja të detyruar nga fakti se britanikët do ti japin Ukrahinësë predha me uranium të varfëruar (ndotës radioaktiv por jo municion bërthamor).Po ashtu pas vizitës së Kryeministrit Japonez në Ukrahinë, Putini filloi lëvrimin e teorisë se një nazizëm i ri si ai i viteve 1930-të po duket në horizont. Me këtë drejtoi gishtin nga NATO-ja, Japonia dhe organizmi i ri ushtarak AUKUS i paqësorit lindor ku paraprakisht bëjnë pjesë Australia, UK-ja dhe SHBA-ja. Dhe si kundër përgjigje dyplanëshe Putini filloi testimin e raketave taktike e aeroplanëve bartës të AB-ve në ngushticën e Beringut dhe detin e Japonisë. Madje me këto lloje raketsh hapi zjarr në një distancë 100 kilometra larg brigjeve të saj. Vec sa më lart me këto tipe raletash bëri prova edhe në Detin e Zi e Detin Balltik. Ditët e fundit Putini hodhi për konsum gjysëm doktrinën se:” një fuqi bërthamore nuk mund të humbasi luftën”. Kjo ishte manovër dy kuptimëshme që synonte nga njera anë të friksonte ukrahinasit që po përgatiten ndoshta për kundër ofensivë, por edhe për NATO-n duke i thënë se jam këtu edhe me AB-të gati për veprim. Në këtë luftë nervash, deklaratash potitiko- diplomatike e veprimtarishë luftarake në Ukrahinë edhe Franca tha se “edhe ne jemi fuqi bërthamore e të gatëshëm si edhe Rusia”. Kjo deklaratë u bë me qëllim për të nënvizuar se Franca është antare e Këshillit Sigurimit të OKB-së, forcë bërthamore dhe me pozitë të rëndësishme në NATO e BE. Në këtë frymë Kina deklaroi se:”nuk duhet të shkojmë drejt armëve e doktrinës shkurajuese se në këto kushte provokohet një luftë bërthamore botrore”.Sipas rusve, me qenë se besohet se amerikanët kanë vendosur AB-të e kalibrit vogël në Turqi, të cilat janë në kufijt tanë, edhe ne në të ardhmen mund ti vendosim AB-të në brigjet e Detit Balltik (në Kaleningrad). Kjo situatë disekuilibri gjeopolitik, po formëson idenë se jemi shumë afër përdorimit të municineve bërthamore të kalibrit të vogël në konfliktet ushtarake. Për këto lloje armësh, po flitet sikur nuk janë ndonjë ndryshim i madh midis tyre dhe municioneve të zakonëshme me fuqi të madhe shpërthyese. Këtë lloji gënjeshtre po e gjeneron në radhë të parë Rusia e zënë në kurthin e luftës në Ukrahinë të provokuar pa asnjë arsye prej saj. Por lufta bërthamore me kalibrat e vegjël, do të cojë medoemos tek ato të kalibrit të madh dhe nga taktike në ato operative e strategjike. Këtë cmenduri bërthamore, askush nuk mund ta fitojë, dhe fundi i këtij qytetërimi do të jetë i pashmangëshëm. Si rezultat i luftës në Ukrahinë, këtij disekuilibri gjeopolitik dhe trysnisë së përdorimit të AB-ve, cmimet dhe kostoja e jetesës në vendet perendimore (por edhe kudo në botë), janë bërë të pa përballueshme për një masë të madhe njerzish. Sindikatat, liberalët, e disa parti politike kanë filluar të protestojnë për shtrenjtësinë e jetesës duke shtruar pyetjen a do të gjendet zgjidhje për luftën në Ukrahinë apo të ja këthejmë shpinën? Pra ka filluar sosja e durimit dhe shterrimi i energjive . Kjo lëvizje e vogël në dukje, por e nëndheshme dhe ndoshta e mbështetur edhe nga struktura subversive ruse, mund të pjellë tërmete politike. Rusia pikërisht këtë do të dëshironte që të dilte nga lufta me ndonjë trofe. Në të kundërt hitlerizmi i ri putinian për ego e kokfortësi, mund ta fusi botën në vorbullën e kasaphanës bërthamore. Kështu na lypset vigjilencë, maturi, por dhe përgatitje për kundërveprim të shpejtë ushtarak. Fakti që municionet e kalibrit të vogël bërthamor po afrohen, tregon se tentohet të zbutet koeficienti i shkatërrimit të tyre para se të dërgohen në objektivat e paraparë.

Bektashizmi në Shqipëri dhe roli i tij në përhapjen e shkollave shqipe

by

Shkruan: Hamid Alaj 

Roli i bektashizmit dhe i klerikëve intelektuat bektashinj ka qenë i çmuar në lëvizjen kombëtare shqiptare për liri dhe pavarësi. Shumë nga klerikët e këtij sekti i hapen dyert e teqeve të tyre duke u bërë strehë për patriotët shqiptarë që luftuan kundër sundimit osman por edhe kundër pushtuesve fqinjë. Jo vetëm që dhanë këtë llojë kontributi për lëvizjen kombëtare shqiptare, por intelektualët dhe baballarët bektashian dhanë edhe në fushën e arsimit, ku spikatë puna e tyre e shkëlqyer dhe e pa lodhur. Kështu, puna e tyre u bë “zenit” në fushën e nacionalizmit shqiptarë dhe në fushën e arsimit. Edhe përkundër vënies së “gishtit” të Sulltan Abdul Hamidit, teqeve dhe intelektualëve bektashian, ata nuk e ndalen veprimtarin e tyre patriotike dhe arsimore të popullit të vet. Kështu, kush më shumë e kush më pak nga intelektualët bektashian, morën rolin (me vendime të prera) për përhapjen dhe mësimin e gjuhës shqipe. Padyshim se në këtë fushë një kontribut të çmuar dhanë baballarët bektashian, ku njëri ndër to spikatë “Dervish Meleq Tahir Staravecka, i cili i kaloi tridhjetë vite duke udhëtuar nëpër Shqipëri, nga fshati në fshat, nga Ulqini në Prevezë, për të shpërndarë libra për zgjimin kombëtarë të Shqipërisë. Të gjitha teqet u shdërruan në shkolla shqipe.5“

           Sekti bektashijan në Shqipëri por edhe në trevat tjera shqipfolëse u jepte mundësi klerit (dervishëve) të tyre që të vazhdojnë me propagandën e tyre për të luajtur një rol kyç për pavarësin e shtetit të tyre. Një punë të lavdërueshme baballarët bektashianë bënë edhe në fushën e arsimit. Njëkohësisht në këtë aspekt ato nuk lanë pas dore edhe përhapjen e shkollave dhe të mësuarit e gjuhës shqipe. Mirëpo, Perandoria turke e pa rrezik që shqiptarët të lejoheshin të lexonin e shkruanin gjuhën shqipe, prandaj e ndaloi hapjen e shkolla dhe shtypjen e librave shqip si dhe importimin e tyre nga jashtë dhe shtypjen e tyre brenda Perandorisë turke. Mirëpo, bektashinjtë dhe klerikët e tyre rrezikuan në këtë aspek duke sjellur libra në gjuhën shqipe dhe duke i shpërndarë tek nxënësit e etur për shkrim-lexim të gjuhës së tyre. At rrezikuan aq shumë sa po të ziheshin dënoheshin me burgim nga autoritetet osmane. Dhe kështu, përkundër rrezikut që u kanosoej lëvizja edukuese filloi të zhvillohej dhe të përhapej ngadalë.

           Një rol vendimtarë në këtë aspekt kanë luajtut vëllezërit Frashëri, Samiu, Abdyli dhe Naimi edhe pse nuk ishin bektashijan , por vinin nga trungu bektashian. E dinin mirë se në atë kohë gjuha shqipe nuk kishte alfabet dhe të parët që u përpoqën të formonin alfabetin e gjuhës shqipe pikërisht ishin këta vëllezër, duke e ditur se krijimi i alfabetit shqip dhe kultivimi i gjuhës amtare shqipe do të sillte mjete të shkathëta për të menjanuar dominimin e Perandorisë turke. Këtë detyrë pikërisht, për të formuluar alfabetin e gjuhës shqipe dhe për të hartuar libra shqip e mori si detyrë Naimi.

           Duke ndjekur shumë bektashinj dhe klerikë të këtij sekt dhe të tarikatëve të tij, filluan të merren me ativetetet e lëvizjes kombëtare shqiptare dhe njëkohësisht me përhapjen e shkollave shqipe. Kështu, shumë teqe me udhëheqësit e tyre (dervishë) u bënë çerdhe e mësimit të gjuhës shqipe dhe ato vetë shkolla në vete. Bie fjala teqja e Hajdërie në Gjirokastër ishte vërtet një shkollë në vete. Kur qeveria turke e mësyu këtë teqe, aty gjetën libra shqip i morën dhe i dogjën të gjitha kurse dërvishët e asaj teqeje i dëbuan në Janinë.

           Përkrahës të denjë të klerikëve bektashian në përhapjen e shkollave dhe arsimit shqip padyshim se janë edhe figura të shquara nacionaliste, si bie fjala: Rexhep Mati, Shahinj Kolonja, Ismail Qemali, Fadil Pashë Toptani, Bajo Topulli etj., që ishin mbështetës të denjë të të tyre ku njëkohësisht në raste të shfaqjes së rrezikut nga Perandoria turke ato gjenin strehim dhe në teqet bektashiana, si në atë të Melçanit, Frashërit, Elbasanit, Koshtanit, Prtishtës dhe Përmetit. 

           “Kur në vitin 1902, Sulltan Abdul Hamidi urdhëroi mbylljen e  të gjitha shkollave dhe ndaloi botimin e librave shqip,pas revolucionit të xhonturqëve ato u hapën përsëri për një kohë të shkurtë, dhe u mbyllën përsëri në tetor 1910. Duke e parë këtë veprim të sulltanit turk, teqet bektashiane, ku dervishët kishin vetëm një shkollim elementar, shumë shpejt u shdërruan në rrjet të shkollave të fshehta dhe shërbyen si sistem për të shpërnda libra të drejshqiptimit, gazeta e libra shqip.6” ky rrejt i ngritur nga kleri bektshinj shqiptarë ishte mbështetur edhe nga jasht, sidomos nga teqeja e Karjos (Egjipt) ku një dervish me origjinë shqiptare i quajtur Baba Meleq Shëmbëdhenji ishte dërguar nga aty për në Shqipëri me misionin që kishte ngarkuar vetes për shpërndarjen e librave shqip. 

           Kleri bektashian (dervishët dhe baballarët) ishin shumë të kënaqur kur mësonin dhe ishin në dijeni se fëmijët që ndiqnin shkrim-lexim në teqet bektashiane. Kur ishin në dijeni se fëmijët kishin mësuar alfabetin dhe dinin të lexonin shqip librat që u vinin nga Manastiri ndiheshin shumë krenarë, që mundi i tyre nuk u kishte shkuar bosh me hapjen e teqeve si shkolla në vete. 

           Në vazhdim të këij shkrimi do të paraqesim shkurtimisht edhe teqet bektashiane shqiptare që luajtën një rol vendimtar në përhapjes e shkollave dhe arsimit në gjuhën shqipe. Duke nisur nga Teqeja e Baba Jusufit, në Bllacë të Qarkut të Dibrës, e themeluar në vitin 1893, ishte një teqe, apo thënë ndryshe një qendër e fshehtë e mësimit të gjuhës shqipe në rajonin e Dibrës. Teqeja në Backë në Qarkun e Skraparit e themeluar në vitin 1889 nga Baba Hamiti i Melçanit por e udhëhequr nga shumë baballarë (6) deri në vitin 1923, ndryshe e njohur si Teqeja e Baba Fetahut ishte shumë e njohur për përhapjen e të shkruarit e të lexuarit të gjuhës shqipe sepse ishte vetë ai që i mësonte njerëzit si të lexonion e si të shkruanin në gjuhën amatare. Teqeja e Bulqizës në Qarkun e Bulqizës u themelua në shekullin nëntëmbëdhjetë nga Fejzi Bulqiza i cili ishte shkolluar në Anadoll dhe ktheu në Shqipëri në vitin 1827 dhe udhëhoqi këtë teqe. Ai menjëherë si u bë baba i kësaj teqeje mori iniciativen për të hapur shkolla në rajonet përreth dhe ashtu veproi. Ai me admirit ua mësonte shkrim- lexim njerëzve që e rrethonin dhe kështu teqeja ku ai shërbente u bë një shkollë në vete. Teqeja e Frashërit në Qarkun e Permetit ishte një ndër teqet më të mëdhaja dhe më të rëndësishme në Shqipëri e cila luajti një rol shumë me rëndësi në lëvizjen nacionaliste në fund shekullin nëntëmbëdhjetë. Ajo u themelua nga  poeti mistik, Baba Tahir Nasibi i Frashërit i cili kaloi një kohë të gjatë në Lindjen e Mesme dhe pas kthimit të tij në vendlindje në vitin 1825 themeloi këtë teqe. Kjo teqe më vonë shëberbeu si qendër për shpërndarjen e paligjshme të librave shqip dhe për përhapjen e ndjenjave nacionaliste sidomos në udhëheqjen e Baba Alushit. Mihal Grameno në vitin 1907 për këtë teqe thotë: “Frashëri ishte vend i shenjtë për Shqipërinë për shkak se ishte Frashëri nga ku emisarët dhe predikuesit e gjuhës shqipe u nisën për  të ndriçuar popullin e vet”7. Kjo teqe ka qenë vërtetë një çerdhe e patriotëve shqiptarë, për shkak se aty ishte shkolla e madhe e kombit shqiptar.

           Teqeja Hajdërie, Qarku i Gjirokastes u themelua nga vetë Baba Hajdari por njihet edhe si teqeja e Stufit apo si teqeja e Baba Sulejmanit. Edhe kjo teqe luajti një rol shumë të rëndësishëm për përhapjen e shkollave dhe gjuhës shqipe. Nën udhëheqjen e Baba Sulejmanit, në vitin 1904, në deekadën e fundit të sundimit osman, teqeja ishte denoncuar si strehë për librat shqip dhe si qendër e mësimit të gjuhës shqipe, dhe kështu Ai ishte nga trupat osmane dhe e kishin dërguar në burgun e Janinës për të vuajtur dënimin. Teqe tjera që luajtën një rol shumë të madh në përhapjen e shkollave dhe arsimit shqip padyshim se është edhe teqeja në Matohasanaj, Qarku i Tepelenës e udhëhequr nga Baba Salihu. Ai ishte nxitës i madh i shkollimit në gjuhës shqipe të popullatës për rreth. Kjo teqe gjatë Lidhjes së Prizrenit (1878) ishte përdorur si shkollë e fshehtë për mësimin e gjuhës shqipe. 

           Në përhapjen e shkollave dhe mësimit në gjuhës shqipe, padyshim se spikatë edhe puna e palodhur e Baba Jasharit, që arriti të hapë shkollë shqipe në Martanesh në vitin 1909, që për hirë të vërtetës shkolla të tilla nuk gjendeshin në atë kohë në Tiranë, Durrës, Shkodër e mos të themi në vende e qytete tjera shqiptare. Ka edhe të tjera teqe dhe të tjerë klerikë bektashian që këtu nuk i kemi ceku në këtë punim por shkurtimisht jemi thelluar vetëm në disa sa për ta plotësuar rolin e tyre në përhapjen e shkollave dhe arsimit shqipe gjatë periudhës së tyre. 

           Pas viti 1908-1909, populli shqiptarë përfitoi nga shpallja e kushtetutës turke e shpallur nga xhonturqit, ku shumë nga intelektualës shqiptarë filluan të mësonin popullin si të shkruanin dhe të lexonin në gjuhën shqipe. Me këtë rast edhe teqet bektashiane ishin të lira dhe ishin të transformuara pak a shumë në shkolla të mësimit në gjuhën shqipe. Ato luajtën një rol të madh edhe në “çështjen e alfabetit” pra zgjedhja e alfabetit me të cilën duhej të shkruhej gjuha shqipe. Zgjedhje themelore natyrisht ishte mes alfabetit arab që frymëzohej nga brendia e Perandorisë Osmane dhe alfabetit latin . me këtë rast Kongresi i Manastirit (14-18 Nëntor 1908) vendosi në favor të alfabetit latin.  Edhe pse bektashinjtë ishin pjesë e bashkësisë muslimane, të cilët edhe më herët kishin kontribuar në përparimin dhe përhapjen e gjuhës dhe letërsisë shqipe me alfabet arab, ato prapë se prapë nga ana e bektashinjëve nacionalistë morën anën e mbështetësve të alfabetit latin.  

“Strategjia e Mbrojtjes dhe Zhvillimit të interesave Kombëtare”!

by

Gjeneral ®  Piro Ahmetaj

Pa asnjë mëdyshje, agresioni ushtarak i Rusisë – Putiniste kundër terësisë teritoriale të një vendi sovran (Ukrainës),mbetet gjithashtu një kërcënim, sfidë dhe këmbanë e fortë alarmipër sistemin dhe instrumentatglobale të sigurisë. Përveçluftës në Ukrainë, mësimet e nxjerra ngaoperacionet dhe angazhimet e gjata të NATO-s në Irak, Afganistani, Kosovë, Bosnje Hercegovinë, etj si dhe pesha ekërcënimeve kibernetike, etj po/dotë shërbejnë si domosdoshmëri kritike për të transformuar dhe modenizuar jo vetëminstitutionet e sigurise globale (UN/NATO)por edheato kombëtare të çdo vendi. Nga ana tjetër duhet ta ripërsërisim se për30 vendet e NATO-s, tërësia teritoriale mbetet përgjegjësi kolektive (Artikulli 5). Kjo është thelbësore, por kurrësesi një dhuratë e përjetshme pasi sejcili nga 30 vendet kanëobligimin të zhvillojnë  kapacitete që i pëkasin për përmbushjen e misionit të përballjes së Aleancës me rreziqet konvecionale, ose sulmetushtarake. Prandaj çdo vend i NATO-s,por jo vetëm ato, po zhvillojnë Strategji(që harmonizon objektivat, mënyrat dhe mjetet/buxhetet)si dhe po modernizon aftesitë operacionaletë fokusuaranë mbrojtjen dhe zhvillimin e interesave Kombëtare. 

Si parim, rishikimi perodik i Strategjisë“imponohet”nga dinamika e ambjentit te sigurisë, nga pesha erreziqeve si dhe respektivisht impaktit të tyrendaj interesave kombetare. Po ashtu, përtej emërtimit, rishikimi ciklik i Strategjive Nacionale mbetet sidomosdoshmëri kritikejo vetēm për të modernizuar instrumentat dhe kapacitetet e sigurisë kombëtarepor edhe për tëreflektuar ndryshimet e konceptit strategjik të NATO-ssi dhe përmbushur detyrimet në kuadër të NATO, EU, UN, etj. Përtej modestisë tepëruar, në kapacitetin e ekspertit me experiencë në reformat e Sigurisë Kombëtare, Rajonale & NATO-ssi dhenë pëgatitjene dokumentave strategjik (SSK, SU, RSM-2013,PAZH, etj)po paraqes një vlerësim me gjetje, parime si dhe10rekomandime strategjikepër domosdoshmërine ehartimit të Strategjisë së Mbrojtjes dhe Zhvillimit të Interesave Kombëtare (SM&ZhIK) të Republikës së Shqipërisë:

  1. Vullnet, përpjekje dhe masa gjithëpërfshirësejo vetëm në rrafshin e vendimarrjes Politike, por nëtë gjitha hallkat, Institucionet, Agjensitë Shtetërore si dhe fazat e përgatitjes së draftit të Strategjisë. Përmë qartë, grupi i punës nuk do duhet kurrësesi të përbëhet nga vetëm “burokrat të emëruar”, por nga personalitete të mirënjohur, shtetarë të përgjegjshëm, patriot mëndjehapur si dhe me eksperiencëtë spikatur në fushën e mendimit strategjik dhe reformave të sigurisë kombëtare.
  2. Gjithëpërfshirje dhe konsensus sa me i gjerë. Shpresoj që 32 vjettë kemimesuar se një Strategji pa konsensus apo e prodhuar nëfrymë konfliktuale, mbetet një dokument i padobishëm, pra një dokument inventar, që dublikon “pa kurrfarë lidhje” programin e qeverisë së radhës.

Është po ashtu fakt se në shumë se 3 dekada të përpjekjeve të RSh për ndërtimin e Shtetit demokratik, të bazuar në parimin “check and balance”, një nga vlerat e gjithë-pranuara që do duhet të “gjunjëzohej/t” klasa politike mbeten çështjet e Interesave Kombëtare. Në shtesë, kjo qasje do të demostronte edhe pjekuri dhe përgjegjshmëri të klasës politike dhe po ashtu do sherbejë si një mesazh i fort pozitiv për parnerët strategjik, SHBA, NATO, BE etj.

  • Vizion strategjik, për të peshuardhe balancuar skenaret e kërcenimeve të mundshme meinteresatkombëtare. Prandaj nëpërgatitjen e SM&ZhIK, duhet angazhuar personalitete me ekspertizë  dhe integritet të spikatur në fushen e politikës, ekonomisë, diplomacisë, inteligjencës, informacionit/IT, gjeneralë;emergjencat civile, policia e shtetit, akademia e shkencave, etj.  
  • Konsultim me aktorët e shoqërisë civile, qëndrat e studimeve strategjike, akademikë të mirënjohur dhe grupet e interesit është jo vetëm një “kërkesë në modë”, por para së gjithash një detyrim dhe prove e përgjegjshmërisë shtetërore,me qëlim për ti dhënë dokumentit të Strategjisë dimension dhegaranci aplikative. Nuk është shpikje, p.sh në NATO dhe vendet perëndimore, për zhvillimin e dokumenteve strategjikë angazhojnëpersonalitete ose“grup të urtësh” si dhe ekspertë me peshë strategjike dhe jo vetëm grupe pune nga “burokracia/zyrtarë të emeruar”! 
  • Kohezionitmbarëkombëtar. Organizimi i konferencave shkencore apo dëgjesave publike për strategjinë, duke hapur edhe një website të posaçëm, ku çdo qytetar i interesuar shpreh mendimet e veta. Me tej, produkti doduhet të konsultohet me Kolegjin e NATO-s,  “Qendrën Marshall”, NDU/USA, etj për të marrë edhe “çertifikatën” e institucioneve elitare nëfushën e mendimit gjeostrategjik.  

E parë nga sa sipërpërmendur, çdo produkt (Strategji) burokratike, pra që do i mungonte gjithëperfshirja, konsensusi dhe konsultimi do “mbetej në klasë si dokument inventar” dhe kështu do ti shkonte shprehja Amerikane “breathing new life into dead reckoning”, ose e përkthyer, “i/e vdekur pa e lindur ende” !? 

  • Mirëpeshimirreziqeve dhe së mjedisit të sigurisë. Ukraina na tregoi qartë, se jetojmë në një realitet, ku nuk janë zhdukur përgjithmonë rreziqetkonvencionale, ose sulmet ushtarake ndaj integritetit territorial. Ndërsa po ashtu Krimea, Kosova, Bosnja, etj na kanë treguar, se kërcënimet po sofistikohen nëpërmjet përdorimit të formave të reja si referendumet e mbështetura nga jashtë, fondamentalizmit fetar, destabilitetit financiar, krimit të organizuar, axhendës së politikanëve të korruptuar, qeverisjet e dështuara, etj.  
  • Anëtaresimi në BE, tëriKonfirmohet jovetëm si  mision dhe opsion i vetēmpor edhesi njëprojekt që i bashkon mbarëshqiptarët, rreth vlerave perëndimore, të drejten e jetës, fjalës, pronës dhe tregut tëlirë. Ose ethënë më mirë nga një mëndje atërore, si Profesor Sami Repishti: “integrimi në  bashkesinë e vlerave Euroatlantike  (BE me 450 milion banorë) mbetet shprehje e aspiratës dhe Fat i bardhë i të ardhmes së  Shqiperisë dhe Kosovës“!
  • Moderizimi i kapaciteteveoperacionale përpërballjenmeemergjencat/fatëkeqësit natyrore, industriale dhe njerëzore. Ndërsa mbetet ende të përmirësohen mekanizmat e kontrollit civil demokratik të strukturave/agjensive përgjegjëse, për të mos lënë hapësira të devijimit nga misioni Kushtetues, si dhe për mëtepër, për të shmangur shpërdorimit nga klientet e pushtetit të burimeve të mbrojtjes kombëtare.
  • Objektivat strategjikedo duhet të shoqërohen me njëPlan/Matricë veprimi me aktivitete, përgjegjësi shtetërore të matshme si dhe mbështetje me financa adekuate.

Thënë këtë, do duhet paraprakisht tëngrihejAgjensia eSigurise Kombetare (ASK), e cila do tëshërbejë për t’jusiguruar në kohë reale, Autoriteteve të larta shtetërore, pikturën dhe peshën  e kërcënimeve ndaj interesave Kombetare, si dhe do të luajë një rol thelbësor në formulimin e dokumentave baze te Sigurisë Kombëtare,  përgatitjen e paketës ligjore, monitorimin e realizimit të objektivave sipas matricës së detyrimeve ndërinstitucionale, etj !

  1. Përmbushjen e detyrimeve dhe përmirësimini kredibilitetit të RSh në NATOdhe parnerët Strategjik (USA). Ndërkohë, 14 vjet pas anëtarësimit, Shqiptarët e kanë tejkaluar perceptimin e NATO-s si “bank alienësh”që garanton falas paprekshmërinë teritoriale të 30 vendeve anëtare! Thënëkëtë, RSh iduhet tëarrijëBuxhetin e Mbrojtjes në 2% të GDP-së, qëpër vitin tjetër, 2024.

Në shtesë,  do t’i riKëshilloja publikisht aktorët politik dhe faktorët institucional nltë Tiranës dhe Prishtinës që për interesat jetike kombëtare: “të përulen në gjunjë para përgjegjësive shtetërore, duke projektuar dhe zyrtarizuar një qasjetëdrejtë dhe të mënçur(Dyshtete sovranenjë komb i vetëm)qëpërfshin sovranitetin por fokusohet nëmbrojtjen dhe zhvillimin e interesave mbarëkombëtare. E ritheksoj se kjo “qasje e fortë por e vonuar” nuk kërcënon asnjë vend, përkundrazi do të kontribuojë si balancë dhe garanci shtesë për paqen afatgjatë dhe axhhenden Euroatlantike të rajonit. Për të tejkaluar edhe një “kujdes diplomatik”, sjellim shembullin e vendeve skandinave (Norvegji, Suedi, Finlandë); Balltike (Lituani, Letoni, Estoni);të Vishegradit,qasjen zyrtare tëTurqisë dhe Greqisë në raport me Qipron, rastin USA me Islandën, etj.  

Me këtër rast, ri-konfirmoj, se: “mbetem sa I përkushtuar aq edhe i përulur për të kontribuar me experiencë dhe eskpertizë strategjike nëpërgatitjen e Strategjisë së Mbrojtjes dhe Zhvillimit të Interesave Kombëtare në Rajon, Mesdhe dhe më gjerë” ! 

Urime muaji i shenjte i Ramadazanit për ju dhe të dashurit tuaj

by

Imam Shuajb Gerguri

Qendra Islame Shqiptare e Detroitit, MI

“O ju që besuat, agjërimi ju është bërë obligim për ju ashtu siç u ishte urdhëruar atyre që erdhën më parë, kështu që të bëheni të devotshëm.” [Kur’an 2:183]Dëshiroj që në emrin tim dhe në emër të Qendrës Islame Shqiptare të Detroitit t’ju uroj të gjithëve një muaj të bekuar.Kjo është një kohë për t’u rilidhur me Krijuesin tonë përmes agjërimit dhe lutjeve të natës. Agjëruesi ka dy raste gëzimi sipas Profetit (a.s), rasti i parë është kur besimtari e prish agjërimin dhe rasti i dytë është kur agjëruesi takohet me Zotin e tij. Ndërsa durojmë orë të gjata të abstenimit nga ajo që përndryshe është e lejueshme, kjo tregon besimin dhe vendosmërinë tonë në zbatimin e urdhërave të Krijuesit tonë. Allahu është gjithmonë me durimtarët.Ramazani është muaji i Kur’anit. Qoftë Kur’ani udhërrëfyesi ynë gjatë gjithë jetës tonë e sidomos gjatë këtij muaji të bekuar. Le ta bëjmë Kur’anian shoqëruesin tonë në orët e para të mëngjesit para vaktit të agimit. Edhe dy rekate para fillimit të sabahut do të na ndihmojnë të rinojmë shpirtin tonë dhe të durojmë orët e gjata të agjërimit. Natyrisht, njeriu mund të falë sa të dëshiroj.Ndërsa agjërojmë, le të kujtojmë njerëzit në nëvojë, të varfërit, jetimët dhe ata që janë me më pak fat. Jepni nga pasuria juaj për kënaqësinë e Allahut, sepse shpërblimi i dhënies në Ramazan ka vlerë shumë të madhe. Kujtoni të afërmit tuaj në nevojë, ata janë më të merituarit për ndihmen tuaj.Një ndër mirësitë e agjërimit është edhe ajo që lutja e agjëruesit është e pranuar nga i Madhi Zot. Prandaj lutuni për mirësitë e kësaj dhe botës tjetër, lutuni për të afërmit tuaj që kan kaluar në botën tjetër, për ata që dhanë jetën për lirinë e atdheut. Lutuni për një të ardhme të ndritur të atdheut ku do të mbretëroj paqja, lumturia dhe dashuria mes njëri tjetrit. Lusim Allahun (SwT) që të na bëjë të fortë në udhëzimin e Tij. Le ta nisim këtë udhëtim shpirtëror me qëllimet më të pastra, adhurim vetëm për kënaqësinë e Allahut (SwT). Gëzuar Ramazanin për ju dhe familjet tuaja. Imam Shuajb GerguriQendra Islame Shqiptare e Detroitit, MI

Edhe shqiptarët duhet ta kenë Kërlezhën e tyre për të nxitur demokratizimin e shoqërisë serbe

by

Për Kosovën është favor i madh një Serbi demokratike, ku nesër Presidenti i saj, i cili ratësisht mund të quhet Nikolla Sandulloviq, do të hidhte pa hezituar spirancën e paqes për të shkarkuar më lehtë anijen e madhe të paragjykmeve e animoziteteve serbe ndaj shqiptarëve dhe të tjerëve në Ballkan.

Shkruan Mehmet PRISHTINA

Tani kur para pak ditësh në Kosovë, qëndroi lideri i Parisë Republikane të Serbisë, z. Nikolla Sandulloviq, i cili në Prekaz u përkul para viktimtave të terrorit serb dhe kërkoi falje për të gjtha mizoritë që Beogradi ka bërë mbi shqiptarët, m’u kujtua shkrimtari i famshëm kroat Mirosllav Kërlezha dhe sidomos eseja e tij me titull “Mbi të vetmit flamuj të kohës sonë”, kushtuar Kosta Novakoviqit (1886-1939), një publicist dhe politikan socialdemokrat, anëtar i dalluar i Partisë Socialdemokrate Serbe, e cila vepronte si opozitë në Mbretërinë Serbe. Novakoviqi kishte vuajtur disa vite burg për shkak se iu kishte kundërvënë planeve serbmëdha të zgjerimit të Serbisë në territoret e Shqipërisë e të Maqedonisë.Teksa ilustronte mizoritë serbe mbi shqiptarët, ndaj të cilave kundrvihej socialdemokrati Novakoviq, Kërlezha në esenë e tij, ndër të tjera, shkruante: “U ngrit ushtria dhe i vrau me topa dyqind qytetarë të vet, për t’i treguar rajës shqiptare ad oculos, çka do të thotë e Drejta e Shpatës. Për këto masakrime masive politike kolporterët brohorisnin publikisht në mes të qytetit: “Lufta e përgjakshme në jug”, “Dyqind të vdekur”, “Shumë me rëndësi”, “Botim i jashtëzakonshëm”, “Ballkan”, “Pravda”, “Vreme”, “Cicvaricev Dnevnik”, “Shumë me rëndësi”… Ndodhi që prapë menjëherë, në mënyrë të jashtëzakonisht të qartë, e ndejva çka do të thoshte të jeshë një nga dyqind Mustafa Abazët ose Adem Beqirët njëzet e pesë vjeçarë dhe çka do të thoshte të bjerësh i pushkatuar një ditë me diell, si qytetar lojal nga mitralozi i shtetit tend…”Ngjashëm si Kosta Novakoviqi, Dimitrije Tucoviqi e Svetozar Markoviqi dikur, edhe Nikolla Sandulloviqi sot, po mundohet t’i ndihmoj popullit të tij që të lirohet nga psikoza kolektive në të cilën e ka katandisur regjimi autokratik i Aleksandar Vuçiqit. Sandulloviqi po iu flet serbëve të tij me gjuhën e qartë të logjikës humane, duke ua bërë të qartë se shqiptarët nuk janë armiq të tyre.Kushdo që mundohet të futet në lëkurën e Sandulloviqit, e ka vështirë të përballojë temperaturën përvëluese që vjen nga kapaku i nxehtë i tenxheres populiste brenda së cilës vlon propaganda zyrtare serbe mbi “shqiptarët e këqinj”. Do të jetë vështirë edhe për ata serbë që mendojnë si Sandulloviqi, por që e kanë të pamundur të ngrenë kapakun e tenxheres dhe të shohin përtej, sepse Vuçiqi për çdo ditë shkarkon mijëra kamion me gurë paragjykues para syve të tyre, si municion për propagandën e tij trushpërlarëse.Shqiptarët dhe serbët duhet të jetojnë pranë njeri tjetrit, pa qenë nevoja të duhen me patjetër. Por ata duhet të respektohen, sepse për t’u dashur dy njerëz që kanë qenë viktimë e antagonizmave dhe paragjykimeve afatgjata, duhet të kalojë një kohë. Njësoj si brigjet e Savës që herë pas herë sjellin inerte të forta dhe copa trungjesh të kalbura, edhe në ndërgjegjet e njerëzve vijnë zërat e brendshëm në formë të thirrjeve të atyre që kërkojnë drejtësi. Nikolla Sandulloviqi ka kohë që është shndërruar në një zë të fuqishëm të ndërgjegjes kolektive serbe, sepse një popull mund të lirohet nga robëruesit e jashtëm, por liria e plotë e tij vjen vetëm atëherë kur çlirohet nga demonët e brendshëm.Fatkeqësisht, populli serb aktualisht vuan nga makthi i demonëve të vet, që ende ushqehen me iluzionin e të qenit “popull hyjnor”. Pafuqia për t’u liruar nga këta demonë, popullin serb e bën jo imun ndaj diktaturave që prodhojnë politikanë me ndërgjegje të munguar njerëzore. Pamjaftueshmëria e ndërgjegjes politike serbe ka qenë për një kohë të gjatë fushë manovrimi i aleancave kishtare-akademike-shtetërore kundër lirisë dhe pavarësisë së shqiptarëve.Shqiptarët duan që të bashkëjetojnë me serbët dhe të bashkëpunojnë me ta, si dy popuj normal që marrin dhe japin ato që njëri i ka e tjetri s’i ka. Serbët kanë sipërfaqe më të madhe të tokës së bukës, kurse shqiptarët e kanë më të gjatë vijën bregdetare. Pas njëqind vjetëve ndoshta hasmëritë e tanishme do të ruhen vetëm si lëndë arkivore për t’i mësuar shtigjet nga nuk duhet të kalohet, por mund të ndodhë që këto resurse që i kanë sot shqiptarët dhe serbët, nesë të jenë asete të përbashkëta zhvillimore, në një Europë të liruar nga paragjykimet mesjetare ndaj njëri tjetrit. Ngjashëm si francezët dhe gjermanët, apo si suedezët dhe norvegjezët e danezët, edhe shqiptarët e serbët nuk mund të jenë përjashtim i pajtimeve të mëdha historike.Por, a janë shqiptarët dhe serbët sot të gatshëm të pajtohen dhe të varrosin një herë e përgjithmonë sëpatat e hasmërive?Një përgjigje më të freskët ditëve të fundit na e ka dhënë politikani mendjehapur Nikolla Sanduloviq, i cili ftoi politikën serbe që të pranojë gabimet ndaj shqiptarëve, kurse shqiptarëve u kërkoi që të mos heqin dorë nga besimi se një ditë edhe në shoqërinë serbe do të triumfojë zëri i arsyes dhe mirëkuptimit fqinjësor.Nëse para 100 viteve një socialdemokrat si Kosta Novakoviqi vuante burg për shkak se kundërshtonte hapur politikaat koloniale serbe ndaj popujve të tjerë, sot duhet të del një Kërlezhë shqiptar dhe të mbështesë hapur e pa ekuivoke Nikolla Sandulloviqin për pikëpamjet e kristalta humane e vizionare të tij mbi marrëdhëniet shqiptaro-serbe. Shoqëria serbe nuk mund të demokratizohet pa ndihmën edhe të intelektualëve, publicistëve, akademikve e profesorëve shqiptarë, ngjashëm siç ndikoi në vitet tetëdhjetë shtypi kroat e slloven me autorët e shumtë të tyre në diskursin publik të Kosovës, për t’i shikuar gjërat në një perspektivë më optimiste. Kjo edhe për faktin se demokratizimi i Serbisë, nënkupton çlirimin e ventillave për të nxjerrë jashtë energjitë negative që mbajnë të mbërthyer shoqërinë serbe nga demonët e shovenizmit. Demokratizimi i Serbisë nënkupton edhe çmontimin e të gjitha minave në rajon që ende i mbajnë në ankth marrëdhëniet mes njerëzve me etni, e religjone të ndryshme.Për Kosovën është favor i madh një Serbi demokratike, ku nesër Presidenti i saj, i cili ratësisht mund të quhet Nikolla Sandulloviq, do të hidhte pa hezituar spirancën e paqes në brigjet e mirëkuptimit shqiptaro-serb për të shkarkuar më lehtë anijen e madhe të paragjykimeve e animoziteteve serbe ndaj shqiptarëve dhe të tjerëve në Ballkan. Prishtinë, 17 mars 2023(Autori është zv.Kryetar i Parisë Republikane të Kosovës)