Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

Gjuhën Shqipe unë doja që ta shihja të gjallë e për shumë vite të tjera, të dokumentuar në arkivat historikë të Universitetit tonë, si një gjuhë që këmbëngul në një komb të qëndresës”.  B.P.

Ngjarja e cila ka ngelur thellë në mëndjen time si një fëmijë pesë vjeç ishte pjesëmarrja ime në rivarrimin e gjyshit tim nga mami dhe 15 anëtarëve të familjes së tij, Mirena (1999). Ata u morën me dhunë nga shtëpitë e tyre, eshtrat e tyre u gjetën në një varrezë massive ne Serbi…

Zonjusha Ballina Prishtina është inisiatore e mësimit të Gjuhës Shqipe duke e futur në programin e Universitetit të Pennsilvanisë si lëndë mësimore.  Si një studente e këtij universiteti ndër më të mirët në Amerikë, ajo arriti të realizojë ëndrrën e saj pas shumë përpjekjesh dhe të na bëj krenar të gjithëve.

Ju ftoj të lexoni bisedën më poshtë:

Zonjusha Ballina Prishtina që më emocionon pamasë me emrin dhe mbiemrin tënd aq të bukur dhe domethënës na tregoni ju lutem përpjekjet tuaja, mundimet dhe realizimin e kësaj ëndrre me sukses për të gjithë shqiptarët në Amerikë dhe më gjerë?

Faleminderit për mundësinë që më dhatë, është kënaqësi dhe privilegj të jap këtë intervistë për gazetën Dielli dhe Illyria. Identitetin e njeriut e njohim nga emri e mbiemri i tij. Kjo ishte motoja e babit tim që ma vuri këtë emër. Uroj që të jetë një frymëzim për prindërit e rinj që t’i pagëzojnë me emra shqip e domethënës fëmijët e tyre, që ta ruajmë identitetin kombëtar ndër breza e shekuj…   

Fillimisht, UPenn si universitet obligon çdo student të marrë një gjuhë të huaj. Në qoftë se studentët tani kanë njohuri në një gjuhë të huaj, ata mund të testohen dhe t’i ikin këtij obligimi. Unë vendosa të mos testohem për gjuhën shqipe, dhe zgjodha gjuhën frënge si gjuhë të huaj. Kur pashë listën e ofruar nga universiteti, ishte një listë e gjërë që përfshinte gjuhë të folura nga miliona njerëzish, sikurse gjuha frënge, italiane, spanjolle, kineze, apo edhe ruse, mirëpo kishte edhe gjuhë që janë më pak të folura ndërkombëtarisht, sikurse gjuha greke, çeke, apo edhe ajo turke. Mendova dhe thash me vete, nëse ofrohen gjithë këto gjuhë të huaja, pse mos të figurojë në këtë listë gjuha jonë shqipe, që posedon një trung të vetëm në hartën e gjuhëve të botës, që nuk përmban asnjë lidhje me ndonjë gjuhë tjetër, e që daton si gjuhë e lashtë dhe iu vu ballë okupimeve mijë-vjeçare. Në ato momente kujtova një thënje të mamit tim që shumë shpeshë ma thotë, “If you don’t ask, the answer is always no,” dhe vendosa të pyes se cilat ishin mundësitë. 

Unë kur kontaktova administratën me idenë që gjuha shqipe të jetë e përfshirë në listën e gjuhëve të ofrurara përgjatë vitit të rregullt akademik, ata pyetën nëse unë po mendoja për një klasë fillestare apo të lartë, dhe une iu përgjigja të dyja. Në fillim kishte hezitim nga ana e administratës se a do kishte mjaft studentë të interesuar në mënyrë që të krijohet një klasë me numër të konsiderueshëm studentësh. Ata më thanë që duhet të bëja një peticion me nënshkrimet e studentëve që pranonin të kenë interesim në këtë lëndë. Pasi shpërndava peticionin te grupi i shqiptarëve në Penn, e shpërndava peticionin edhe nëpër universitet. Kur mblodha mjaft nënshkrime, iu ktheva administratës me provë që ka me të vërtetë interesim në këtë gjuhë. Pas një procesi të gjatë burokratik dhe me disa këmbëngulje gjatë procesit, më lajmëruan që klasa fillestare e gjuhës shqipe do ofrohet për herë të parë gjatë semestrit pranveror të vitit 2024. Më në fund, listës së gjuhëve të huaja që mësohen në UPenn, iu shtua edhe gjuha shqipe. I uroj të ketë një rrugëtim të gjatë e frytdhënës.  

Pati skeptikë në administratën e UPenn-it për mosrealizimin e futjes së Gjuhës Shqipe në programin akademik?

Nuk është se kishte skeptikë, por kërkoheshin kritere të cilat duhet të plotësoheshin. 

Si u mirëprit nga studentët shqiptarë në qoftese ka, por dhe nga të huajt?

Penn Albanian Society, apo Shoqata e Studentëve Shqiptarë në Penn është një klub i themeluar në UPenn të cilin unë e udhëhoqa si presidente gjatë vitit akademik 2020-2021. Klubi e mirëpriti lajmin me shumë entuziazëm, ku mora shumë mesazhe dashamirëse, si nga studentët e tanishëm shqiptar, ashtu edhe nga ata të diplomuar duke shprehur mirënjohje të thellë dhe se me padurim presin të fillojnë këtë nismë kuptimplotë. Ndërsa studentët e huaj, me të cilët kisha kontakt, ata përgjatë viteve e kishin kuptuar sa vlenë gjuha shqipe për mua dhe sa shumë doja ta shihja si lëndë të ofruar në UPenn. Ata e mirëpritem duke më shprehur një “Well done” të fuqishëm dhe më dërguan mesazhe mbështetëse për realizimin e kësaj ëndërre. 

Cila është fëmijëria juaj dhe historia e familjes tuaj?

Unë kam lindur në Amerikë nga prindër të mbijetuar të luftës, të cilët u dëbuan me dhunë nga shtëpia e tyre në Prishtinë, dhe përfunduan refugjat në Bronx të New York-ut (1999). Si shumë refugjatë të tjerë, ata erdhen me rrobat që i kishin në trup dhe një trastë me gjëra elementare. Aty qëndruan për një vit, dhe pastaj kaluan në Hackensack, New Jersey, ku edhe linda unë (2001) dhe u rrita deri në moshën 5 vjeçe. Mirëpo, kur forcat e NATO-s e çliruan Kosovën, prindërit e mi ishin vetëm fizikisht në Amerikë, por me mëndje e me shpirt ishin në Kosovë. Qëndrimi në mërgim iu dukej sikur nënvlerësim i secilës jetë që u flijua për të na dhuruar një Kosovë të lirë. Kështu që në vitin 2006, pasi u natyralizuan me shtetësinë Amerikane vendosën të kthehen për të punuar për ushtrinë Amerikane në Camp Bondsteel në Kosovë. 

Unë u rrita në Kosovën e lirë, në trojet e të parëve tanë, në vendin martir të shqiponjave, duke folur gjuhën e nënës. Vijova mësimin fillor në shkollën “Ismail Qemali” dhe e mbarova me merita të larta ku edhe u zgjodha kryetare e rinisë së shkollës gjatë vitit shkollor 2015-2016. 

Pastaj, shkollimin e mesëm e vazhdova në “American School of Kosova” ku iu nënshtrova testeve dhe dola me pikët maksimale dhe fitova bursë të plotë. Gjatë shkollimit të mesëm u zgjodha kryetare e Model United Nations (MUN), ku përfaqësova shkollën në disa konferenca jashtë vendit: RCIMUN në Robert College, Stamboll (2017); BERMUN në John F. Kennedy School, Berlin (2017); PORGMUN në Anglo-American University, Pragë (2018); dhe WESTMUN në University of Westminster, Londër (2018). 

Gjatë vitit shkollor 2017-2018 u pranova në Harvard Summer School. Shkuarja në Harvard ishte një përvojë që më rriti dhe më krijoi një vizion ndryshe për moshën që kisha. Më ndihmoi të krijoj njohuri të reja për sistemin Amerikan të shkollimit universitar. 

Dhe fare në fund u përzgjodha që të jem Salutatorian për të mbajtur fjalimin përshëndetës në ceremoninë e diplomimit të Class of 2019 në American School of Kosova.   

Qershia mbi tortë ishte pranimi në University of Pennsylvania, universitet elitar që bënë pjesë në Ivy League, e që grupon 8 universitetet më prestigjioze në Amerikë. Aty njoha profesorë dhe studentë që punonin fortë dhe mbartnin vlera e cilësi, ku arrita të zhvilloj potencialin tim dhe të avansoj në fushën time.  

Pas gjithë këtij rrugëtimi, u detyrohem prindërve të mi, për fëmijërinë që kisha pavarësisht përvojave të tyre të rënda, për dashurinë e pa kusht që më falën, që ishin busullë orientimi për mua dhe burim inkurajimi për çdo hap që unë hodha. Falë tyre jam këtu ku jam. 

Ngjarja e cila ka ngelur thellë në mëndjen time si një fëmijë pesë vjeç ishte pjesëmarrja ime në rivarrimin e gjyshit tim nga mami dhe 15 anëtarëve të familjes së tij, Mirena (1999). Ata u morën me dhunë nga shtëpitë e tyre, iu dogjën shtëpitë, u masakruan dhe trupat e tyre i dërguan në Serbi për t’i fshehur gjurmët e krimit. Pas 8 vitesh, eshtrat e tyre u gjetën në një varrezë masive në Serbi ku përmes kryqit të kuq ndërkombëtar, trupat e tyre u riatdhesuan dhe u rivarrosen për t’u prehur në paqë në Kosovën e lirë. Liria që e gëzojme sot gjitmonë do të mbizotërojë mbi dhimbjen por duke pritur që drejtësia të triumfoj e të ndëshkohen vrasësit. 

Ata janë të paharruar në kujtesën tonë e të popullit, gjithmonë duke pritur që drejtësia të triumfoj dhe t’i ndëshkojë vrasësit. 

Ju jeni diplomuar në Maj të këtij viti në këtë universitet, cilat janë disa nga arritjet tuaja akademike dhe planet tuaja për të ardhmen?

Unë u diplomova nga UPenn në Maj të vitit 2023 me merita të larta Magna Cum Laude, në dy drejtime (double major): politikë internacionale dhe histori diplomatike. Gjithashtu kreva minor në kinema dhe media, si dhe u çertifikova për studimet e gjuhës frënge. Gjatë studimeve në UPenn jam ndjerë shumë e mirëpritur dhe e lirë për t’i ndjekur ambiciet e mia. 

Ka shumë çaste kur jam ndjerë krenare gjatë kohës sime në UPenn. Fillimisht, unë isha presidente e shoqatës së shqiptarëve në UPenn, (2020-2021) ku organizova një konferencë tre-ditore që vuri në theks shqiptarë të arritur në fushat e inxhinierisë, politikës, dhe biznesit. Studentët kishin rastin të merrnin njohuri nga këta të ftuar dhe t’i shfrytëzonin këshillat e tyre. 

Në fillim të vitit të tretë të studimeve (2021), unë u përzgjodha nga universiteti që të jem pjesë e programit Penn in Washington në Penn Biden Center, Washington DC. Aty ndiqja 4 klasa nga ky program dhe paralelisht bëja praktikën në Senatin Amerikan në Komitetin e Punëve të Jashtme për një semestër të plotë. Praktika që kreva në Senatin Amerikan sot e kësaj dite mbetet një ndër eksperiencat më të mira të jetës sime, ku e pashë demokracinë në veprim dhe dhashë kontributin tim për legjislaturën Amerikane. Isha prezente në shumë takime që kishin për objektiv Europën dhe shumë shpesh Shqipërine dhe Kosovën. Në të njejtën kohë, kur përfundova programin u përzgjodha nga dejtuesja e programit, Prof. Dr. Deirdre Martinez, të asistoj mësimin e programit gjatë gjysëmvjetorëve të ardhshëm (2021-2023). Të gjitha këto përvoja më ngritën shumë akademikisht. 

Sa i përket anës hulumtuese, dy punimet hulumtuese që dua t’i përmend janë: 1) Punimi hulumtues për punën e Presidentit Bill Clinton në Kosovë (2022), për të cilën do të flas më vonë; dhe 2) Punimi hulumtues për shqiptarët të cilët luftuan në luftën civile të Spanjës, dhe influenca që kishin ata në politikën e Shqipërisë (2022). Kjo e dyta u bë nën Prof. Dr. Antonio Feros dhe u zgjodh punimi më i mirë i vitit në departmentin e historisë europiane ku fitova çmimin Jack Reece prize. 

Gjithashtu dua ta përmend një moment tjetër, ku unë isha organizatore e marshit për Ukrainën. Ky qe një moment solidarizimi ku të gjithë studentët marshuam në përkrahje të lirisë dhe demokracisë, pavarësisht prejardhjes. Ky marsh u vlerësua shumë nga universiteti si një organizim mbresëlënës. 

Sa i përket planeve për të ardhmen, synoj që të përfundoj edhe studimet master në Amerikë në të ardhmen e afërt. 

Ju keni përfunduar me sukses praktikën në Departamentin e Shtetit këtë verë dhe keni marre pjesë në seminarin e politikës se jashtme nën Sekretarin Blinken. Ju shkruani ne F/B se duke ecur nëpër korridoret e Departamentit të Shtetit keni ndjerë praninë e Sekretares së ndjerë zonjes Albright.  Cilat janë disa nga momentet tuaja më të bukura për këtë përvojë të mrekullueshme?

Mund të them që çdo ditë pune e imja nën Sekretarin Blinken ka qenë rikujtim i punës së mahnitshme ndërkombëtare që bënë Amerika për botën dhe shqiptarët. Unë punova në departmentin legjislativ ku kisha për detyrë koordinimin e punës ndërmjet anës legjislative dhe ekzekutive të qeverisë. Përndryshe, ishte një eksperiencë fantastike ku unë mësova shumë dhe pashë se ku kanë buruar vendimet më të mëdha për çlirimin e Kosovës. Një nga momentet më të bukura ishte pjesëmarrja në seancat e nominimeve të ambasadorëve amerikan, ku isha në mesin e senatorëve të komitetit të punëve të jashtme, si dhe takimi me shumë zyrtarë që vizitonin Departmentin e Shtetit. 

Ju vizituat Bibliotekën Presidenciale Bill Clinton në Little Rock, Arkansas, përpos mirënjohjes së pakufishme për Presidentin Clinton cili ishte tjetër qëllimi i vizitës suaj?

Gjatë studimeve të mia në UPenn, unë mora një klase të cilën e ligjëronte Prof. Dr. Dwight Eisenhower, nipi i ish-Presidentit Eisenhower. Kjo lëndë fokusohej në historinë e komunikimeve të presidentëve amerikan. Klasa për qëllim e kishte që secili student të zgjedhë një president amerikan për të e hulumtuar një pjesë specifike të karrierës së tij, duke udhëtuar për në bibliotekat presidenciale të tyre. Kështu që UPenn më dergoi mua në Little Rock, Arkansas në biblioteken presidenciale të Presidentit Clinton për të hulumtuar komunikimin dhe lidhjen e Presidentit Clinton me Kosovën. Aty kisha çasje në burimet primare dhe korrespondencën që Presidenti Clinton kishte kryer prapa skenave për Kosovën. Ishte kënaqesi e madhe të shihja që një pjesë e dukshme e muzeut të Presidentit Clinton shfaqte punën e tij në Kosovë, si dhe çlirimin e Kosovës. 

Pas studimeve akademike keni menduar të ktheheni një ditë në Kosovë, Mëmëdhe?

Qëllimi im është që gjithmonë të kontriboj për demokracinë në botë. Nuk e kryqëzoj idenë që të kthehem në Kosovë, nëse paraqitet mundësia. Për momentin jam njëqind-përqind e fokusuar në studimet e mia akademike.  

Shume faleminderit e dashur Ballina, balli i vajzave dhe në emër të bordit të Shkollave Shqipe “Alba Life” Ambasador i Kombit në New York dhe në Online jeni e mirëpritur të vizitoni këto mjedise dhe të bëheni frymëzim për qindra të rinj që vazhdojnë këto shkolla.

Nëntor, 2023

New York

Promovim i dy librave në nderim të Heroit Kombëtar Gjergj Kastriotit.

Me ftesë të Guvernatores së Iowa-s, Presidentja Osmani nisi vizitën zyrtare në Iowa të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Presidentja Osmani dhe Zotëriu i Parë z.Prindon Sadriu u pritën me pritje ceremoniale nga Guvernatorja e Iowa-s, Kim Reynolds dhe Zotëriu i Parë z.Kevin Reynold. Presidentja e falënderoi Guvernatoren për pritjen dhe për vizitën bërë Kosovës, në muajin qershor të këtij viti.

Gjatë takimit, Presidentja Osmani theksoi se Kosova nuk ka aleate e mike më të mirë se Shtetet e Bashkuara të Amerikës, me të cilën sipas saj ndajnë vlerat e njëjta të demokracisë, të drejtave të njeriut dhe bashkëpunimit ndërkombëtarë.

Sipas Presidentes Osmani, nënshkrimi kohë më parë i Programit të Partneritetit Shtetëror të Iowa-s, përbën një element thelbësor të marrëdhënieve strategjike me Shtetet e Bashkuara.

“Ky program luan një rol jetik në zhvillimin tonë të vazhdueshëm ushtarak dhe përpjekjet për ngritjen e kapaciteteve, në përputhje me objektivat dhe aspiratat tona të sigurisë kombëtare për anëtarësim në NATO”, ka theksuar Presidentja Osmani.

Më tej, Presidentja Osmani shtroi nevojën e ndihmës substanciale ekonomike dhe programet e zhvillimit të iniciuara nga Shtetet e Bashkuara për ta mbështetur rritjen dhe stabilitetin ekonomik të Kosovës.

Në takim me guvernatoren Reynolds u diskutua për shkëmbime të mëtejshme studentore, bursa dhe bashkëpunime akademike ndërmjet universiteteve të Kosovës dhe Iowa-s, duke përfshirë shkëmbimin në fakultete, projekteve të përbashkëta kërkimore dhe iniciativave për ngritjen e kapaciteteve në arsim.

U diskutua për mundësinë e shkëmbimit të njohurive, transferimin e teknologjisë bujqësore dhe bashkëpunimin në praktikat e qëndrueshme bujqësore, ku në kuadër të këtij bashkëpunimi do të përmirësohen edhe më tej lidhjet ekonomike me shtetin e Iowas. Me qëllim që të përforcohet ky bashkëpunim, pjesë e delegacionit të Presidentes është edhe Ministri i bujqësisë Faton Peci.

Presidentja Osmani ndër të tjera, e njoftoi Guvernatoren lidhur me zhvillimet e fundit në Kosovë, pas aktit të agresionit që Serbia kreu në Republikën e Kosovës më 24 shtator.

Sipas Presidentes Osmani, Kosova do të vazhdojë bashkëpunimin me aleatë, ndërkohë që autorët e sulmit terrorist dhe aktit të agresionit ndaj Republikës së Kosovës të kryer më 24 shtator duhet të vihen para përgjegjësisë.

EDUARD E. ZENELAJ RINGRITI KUJTESËN E MASAKRËS NË TEQEN E RABIJES

Nga: Tajar DOMI

Tashmë dihet se historia shqiptare e kontributeve më të mëdha ndaj vendit, vecanërisht që nga rilindasit e pas tyre, përfaqësohet nga emra e figura kombëtare të larguar e të shkolluar jashtë tij. E lista e tyre është e pa mbarimtë. Kjo, për arësye të ndryshme, por më kryesorja është se largësia nga vendlindja e mungesa e saj në cdo hap në vendin e ri, të rrit dashurinë e nostalgjinë  për të, duke u shoqeëruar më deshirën e zjarrtë për ta parë  Atdheun, vendin tënd të lindjes e njerëzit e atjeshem të një gjaku, të jenë sa më mirë e të lumtur, mundësisht të përparojnë aq sa të mund të udhëheqin jo vetëm veten por edhe të tjerët.

Për hir të së vërtetës koha e sotme shohim që po jetohet e po udhëhiqet gjithnjë e më pak nga idealistët e patriotët. Sot kjo shtresë megjithëse jo e shumtë në numër e kësaj shoqërie, ulen e ngrihen, bien e zgjohen me llogarinë e fitimeve të të ardhurave të tyre të shumta nëpër banka, duke mos treguar asnjë pikë interesi për të tjerët përfshi edhe për vëllazerinë e tyre dhe jo më për vendlindjen . Kjo pjesë lëshon vetëm  “ gurë pas “, por nga ana tjetër me statuset “ patriotike “ të tyre në FB, në mediat e sotme të shumta, pretendojnë se këto mendime apo orientime janë të vlefshme e meritojnë të zbatohen sa hap e mbyll sytë. Shpesh këto lloj sugjerimesh kanë të bëjnë me plane fitim prurëse të mëdhaja financiare, duke rrëshqitur deri në tradhëti apo marrëveshje jo të drejta për kombin.

Krahas këtyre njerëzve, në Diasporë jeton pjesa tjetër e saj më e shumtë në numër, që ka më pak  pasuri por të fituar ndoshta më me shumë mund se të parët, ndërsa  zemra e tyre, tik-taku i saj dhe mendja, janë gjithnjë atje, në vendin e lindjes të cilin e kanë lenë për një jetë më të mirë diku tjetër.

Për bashkatdhetar të tillë këtu në Filadelfia, kemi shkruar e evidentuar vlerat e kontributet  e tyre në komunitet, ndërsa në këtë shkrim do të prezantojmë një tjetër emër i cili për pak vite në Amerikë, e ka bërë të lexueshem e të respektuar veten e tij . 

Eduardi ka lindur në fshatin Rabije të Tepelenës më 10 shkurt 1967, por shpejt pas kësaj familja e tij u cvendos në Patos të Fierit, ku ai u rrit mbaroi edhe arsimin e mesëm në Teknikumin e Naftës. Përfundoi në vazhdim shkollën ushtarake dy vjecare të Zall – Herrit në Tiranë, ndërsa pas viteve ’90 – të kreu Universitetin “ Eqerem Cabej “ – dega Administrim Publik, në Gjirokastër.

Si shumica e brezit të tij , jeta e Eduardit dhe e familjes do të ishte në emigracion , për rreth 15 vite në Greqi e që nga 2015– ta  cvendoset në Amerikë për të qenë edhe afër vëllait të tij i ardhur vite më parë këtu në Filadelfia. Sic tregon ai, në Greqi kemi punuar fort duke harxhuar kohën e duke konsumuar moshën tonë në gjithanshmërinë e saj , për të tjerët.  Por Edi kujton dhe nuk i harron kurrë vitet 1998 – 1999  kur në Athinë e qytetet e tjera të Greqisë shqiptarët organizonin protestat në mbështetje të shqiptarëve të Kosovës e kundër genocidit serb të Miloshevicit. Në këto tubime nuk mungonte edhe kontributi i bashkatdhetarit Eduard Zeneli.

Kështu , atdhetar i zjarrtë , kontribues në komunitet e dashamirës i bashkimit , u prezantua ai që në takimet e para  në Filadelfia . Dëshiron që shqiptarët të jenë bashkë , falë kësaj mundësie që na krijon edhe shoqata atdhetare-kulturore “ Bijte e Shqipes “ këtu , me jetën e saj aktive e me shkollën ” Gjuha Jonë “  ku shumë nga fëmijtë tanë mësojnë gjuhën e bukur shqipe. Prandaj i shpërndan mendimet e vlerësimet e tij në biseda me grupe bashkatdhetarësh , duke theksuar se në Greqi nuk e kemi pasur në asnjë kohë një Qendër të tillë bashkuese të shqiptarëve.

Shpejt pasi u vendos në Filadelfia , Eduardi , u angazhua ne bisnesin e pasurive të paluajtshme , ndërsa së bashku me zonjën e tij Monika , administrojnë një shërbim për Home Care duke u ardhur në ndihmë edhe moshave të treta të bashkombësve të tyre.

U anëtarësua në shoqatën “ Bijte e Shqipes “ dhe u angazhua në shtimin e radhëve të saj me anëtar të rinj. Nga rrethi i tij shoqëror e miqësor kryesisht të rinj në moshë ,  shumë shpejt do ti kalonin 30 vetat që iu bashkuan numërit të madh të anëtarëve të kësaj shoqate. Në zgjedhjet e reja të këshillit të ri drejtues që u zhvilluan në prillin që kaloi , Eduardi së bashku me 5-6 emra të rinj nga komuniteti , intelektual e bisnesmen , u zgjodhën anëtar të këtij këshilli , duke i dhënë një hov të ri punës të kësaj strukture drejtuese të shoqatës .

Pra plot zell e dëshirë angazhimi i Edit për të bashkuar shqiptarët në “ Bijte e Shqipes” , duke iu bashkuar qëllimit e misionit të përbashkët që të trashëgojmë shumëçka nga historia , gjuha e kultura jone.

KOKA PAS , DREJT VENDLINDJES

Një atdhetari të tillë , vendlindja i rri varur si një torbë me kujtime por edhe duke e vëzhguar me shpirt e zemër se ku mund të jap sadopak kontribut . Gjatë kësaj kohe ai hodhi shikimin tek Obelisku qe i kushtohet masakrës në Teqen e Rabijes , në fshatin e tij të lindjes.

Në një bisedë me të pak kohë para se të nisej për në Shqipëri këtë verë , Edi më tregon disa foto nga celulari i tij , të një obelisku thuajse të shkatërruar e varrezat e të rënëve të rrafshuara . Nuk ka rrugë për të shkuar atje , dhe ai vend duket “ i vdekur për së gjalli “  bashkë me historinë e tij – thotë ai , pa e fshehur merakun e madh për këtë . Kam biseduar me kryetarin e ri të bashkisë Memaliaj dhe unë do të bëj financimin e kësaj historie , rehabilitimin e Obeliskut e të varrezave . Bashkia do të bëjë dicka për të hapur rrugën dhe së bashku tu japim sa më shumë jetë gjërave në atë vend . Ndihesh shumë keq , vazhdon Edi bisedën , kur shikon fshatin tënd të lindjes , dikur me mbi 200 shtëpi e rreth 1.500 banorë me një jetë të gumëzhimëshme , me rrugë , shkolla e kopshte, shërbim shëndetësor etj , të jetë kthyer në një vend pa jetë , ku edhe ata 100 frymë që jetojnë  janë në një skamje të skajshme. Kështu mund të jenë shumë nga fshatrat periferik në Shqiperi , por secili qan të tijin  dhe secili duhet të ktheje kokën andej nga vjen.

Keshtu gjithë vrull e deshirë , niset për të realizuar atë cfarë mendonte . Korriku 2023 e gjen në vendlindje. Organizohet puna dhe brenda 2-3 javësh , gjithcka ishte ndryshe : Obelisku i ngritur në përkujtim të të rënëve në masakrën e vitit 1943 në  Rabije dukej madhështor tani pas restaurimit , ndërsa pllakat e varrezave ku ishte shënuar emri i cdo të rëni dukeshin sikur kishin jetë. Në traditën e përkujtimit të kësaj historie , edhe këtë vit qe ishte 80 vjetori i saj , ky përkujtim do të zhvillohej por më i zgjeruar e më me shumë krenari .  Ishte bashkëfshatari i tyre , vëllai e miku , shqiptaro-amerikani Eduard Zenelaj që u solli emocione të shumta . Mbi 200 pjesëmarrës u mblodhën aty kokë lartë e të gëzuar , për ta falenderuar Edin e tyre, duke përkujtuar për të mos e harruar historinë e tmerrshme   të ndodhur në atë vend 80 vite më parë . Kishin ardhur në këtë veprimtari bashkëfshatar nga fshatrat e zonës së Buzit e nga Mallakastra , pjesëtar të familjeve të dëshmorëve , drejtues të pushtetit vendor e shoqatave  si kryetari i Bashkise Memaliaj z. Albert Malaj , kryetari i Bashkise Tepelene z. Termet Peci , prefekti i Fierit z. Lefter Shehaj , kryegjyshi boteror bektashian z. Haxhi – Dedej Edmond Ibrahimi , përfaqësuesi i shoqates “Deshmoret e Atdheut” z. Gjergji Velaj etj. Ishte aty edhe nipi i Ismail Qemalit , z. Qamil Vlora që ishte ftuar për të marrë pjesë , i cili i bën surprizën Edit me një takim të vecantë në Kaninë të Vlores , ku përvec pritjes me shumë pjesëmarrës , i dhuron për shoqaten “Bijte e Shqipes” një flamur  kombëtar me histori të vecantë , në respekt të punës e përkushtimit të antarëve të saj për Atdheun.

PAK RRESHTA PER MASAKREN NË TEQEN E RABIJES

Ishte një vend ku predikohej bektashizmi , një teqe që kishte marrë emër dhe  frekuentohej gjërësisht nga banorët e zonës . Ajo kishte disa dervishë dhe drejtohej nga kryedervishi Baba Abaz Memushi ( Rabija ) . Në vitet e luftes për clirimin e vendit gjatë pushtimit fashist e nazist të Shqiperisë ( 1939-1944) ajo ishte shëndruar në një qendër aktive të propogandës e pjesëmarrjes në këtë luftë clirimtare. Si pasojë e kësaj lidhje me luftën , pushtuesit italiane  ndërmorën me dt 23 Korrik 1943 sulmin ndaj këtij objekti fetar duke kryer një nga masakrat me të mëdhaja në zonë si pasojë e të cilës , mbeten të vrarë 5 dervishë dhe 26 persona të tjerë . Ata ( pushtuesit ) dogjën e plackitën fshatin Rabije , duke lënë pas edhe viktima të tjera gjatë këtij operacioni fashist.

Përvec informacionit që më dha Edi rreth kesaj historie të përgjakshme , lexova për të edhe në disa artikuj , libra e biseda në mediat e ndryshme .

Kur mësova se Baba Abazi nuk pranoi të ndahej nga të tjerët në momentin e pushkatimit , mu kujtua edhe një masakër e tillë në fshatin tim të lindjes Ceren teë Dibres , 110 vite më parë , ku serbët dogjën e bastisën shtëpitë dhe morën prej tyre të gjithë burrat të cilët i pushkatuan së bashku në vendin që sot quhet    “ Varret e Shehitëve “. Para se ti vrisnin , njëri prej tyre ( Ismail Hafuzi ) iu lut serbit katil që të lironin nipin ( djalin e vellait ) meqenëse ishte djalë i vetem dhe të sillte aty në vend të tij ,njërin nga djemtë , por breshëria e armës i hodhi në tokë të gjithë.

Pra , armiqtë e pushtuesit e këtij vendi , kanë qenë mizor e të njëjtë në sjelljen barbare ndaj shqiptarëve në cdo kohë e në cdo cep të trojeve tona. Ndërsa shqiptaret nuk i janë trembur kurrë vdekjes , kur ajo ka ardhur për mbrojtjen e atdheut , por aty kanë shprehur edhe njëherë krenarinë shqiptare dhe dashurinë , ndihmën e humanizmin për njëri tjetrin .

Lidhja e klerikeve te Rabijes me formacionet e luftes per clirimin e vendit e shëndrroi , këtë vend të shenjtë në një vatër atdhetare në një  qendër mobilizuese të shumë banorëve të zonës që luftuan kundër bishës fashiste.

Sigurisht për meritat e tij , emri i Baba Abazit , u përjetësua në formacionin e rëndësishëm luftarak që u quajt “Batalioni Baba Abazi” për të cilin historia do të shkruante me bëmat e tij.

“TUNDE O MALIQ RABIJA, KENDOJNE DJEMTE NGA LABERIA”

Këto janë vargjet e këngës qe i janë thurur një emri e figure te rëndësishme të këtij fshati e të gjithë zonës së Buzit , gjyshit të mikut tonë Eduardit , të pa harruarit MALIQ ZENEL ZENELI . Shumë  emocione u përjetuan me datën 10 gusht 2023 në Donie të Kalivacit , në festimin e 80 vjetorit të krijimit të  Batalionit “ Baba Abazi “, dhe në përkujtimin e shumë atdhetarëve që kontribuan në mbrojtjen e Atdheut një pjesë prej të cilëve ranë heroikisht në këtë luftë.

Maliq Zeneli ishte një ndër organizatorët e krahinës së Buzit në tre luftërat , por në luftën e Vlorës të 1920 -ës ishte komandant i luftëtareve të kësaj krahinë , ndërsa në vitet e pushtimit fashist  1939 – 1944  ishte Komandant Vendi ku dha një kontribut të rëndësishëm atdhetar. Familja e tij i përkiste një shtresë jo të varfër të asaj kohe , por kishte një ekonomi të mirë , që përbënte një faktor jo të vogël për tërheqjen e banorëve në lëvizjen për clirim. Maliqi lindi në Rabije në  vitin 1986 dhe vdiq në qytetin e Patosit më 2 Maj 1882 , duke lënë pas veprën e tij të lavdërueshme , dy herë i dekoruar nga Presidiumi i Kuvendit Popullor , me datën 22 Mars 1950 me “ Medaljen e Kujtimit “ dhe me datën 31 Gusht 1970 me Medaljen “ Për veprimtari patriotike “.  Ndërsa këtë vit ( 23 korrik 2023 ) , Bashkia e Memaliajt e shpalli Maliq Zenelin “ Qytetar Nderi “ të saj.

Jeta e tij , u jep trashëgimtareve të kësaj familje , midis tyre edhe Eduardit , krenarinë e ligjshme dhe detyrimin për ta vazhduar kontributin për vendin e lindjes . Eshte kjo trashëgimi e këtij trungu , që e bën pra bashkatdhetarin tonë në Filadelfia të jetë një emër i vlerësuar nga komuniteti , pasi tek ai janë formuar  e demonstruar cilësi e aftësi , me një motivim atdhetar e bashkues , por edhe human e krenar , që së bashku më shumë të tjerë mundohen ti japin jetë një “Shqipërie të vogël “ në Filadelfia, dhe pa harruar asnjehere nga kemi ardhur.

Të lumtë Eduard Zeneli.

*Autori është ish Kryetar i Shoqatës Bijtë e Shqipes – Filadelfia

Filadelfia , 20 Tetor 2023

SHKOLLA SHQIPE “ARBËRIA”, GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR I SHQIPTARËVE NË LUKSEMBURG

Benarda Agolli Thanasi mësuese në shkollën shqipe “Arbëria” në Luksemburg, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, Neë York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Luksemburg, nëpërmjet mësimit të gjuhës, kulturës shqipe dhe historisë kombëtare. Me mësuesen Benarda Agolli Thanasi bisedoi Editori i “Diellit” Sokol Paja.

HISTORIKU I SHKOLLËS SHQIPE “ARBËRIA” NË LUKSEMBURG

Diku në vitin 2016 është hapur shkolla EAGLE nga shoqata Iliri asbl. Shkolla funksionoi deri në vitin 2017 dhe pastaj në mungesë të fondeve, nxënësve, dhe pjestarëve shoqata Iliri asbl i dorëzoi organizimin  prindërve të fëmijeve të mbetur në shkollë në atë kohë. Pas këtij momenti vetë prindërit themeluan shoqatën “Arbëria” dhe e emëruan Shkolla “Arbëria”, me betimin që shkolla të mbahet dhe të vazhdojë me mësimin plotësues. Shkolla Arbëria që nga fillimi i saj deri më sot ka ofruar dhe ofron mësimin dhe librat falas. Shkolla është themeluar në fillimet e saj nga z.Faton Agolli, z.Patriot Behrami dhe z.Izet Shkupolli. Sot shoqata përbëhet nga z.Faton Agolli, z.Izet Shkupolli, znj.Rudina Zhara Gruda. Shoqata“Arbëria” dhe Shkolla “Arbëria”, nuk është financuar  nga shteti apo ndonjë organizatë tjetër. Ne si shkollë kemi nga shteti Luksemburgez dhe Ministria e Arsimit vetëm klasat e ofruara pa pagesë. Dhe nga dy ambasadat respektivisht asaj të Shqiperisë dhe Kosovës, pajisjen me libra dhe fletore pune. Po ashtu nga të dyja ambasadat kemi disa rroba, veshje kombëtare. Në këtë vit shkollor janë rregjistruar 30 fëmijë të  moshave  4-14 vjeç. Mësimin e zhvillojmë ditën e shtunë 2 orë të ndara në dy klasa bashkë me kolegen time Besjana Gerco.

KURRIKULA E MËSIMIT PLOTËSUES TË GJUHËS SHQIPE DHE TË KULTURËS SHQIPTARE NË DIASPORË

Ne si shkollë përdorim kurrikulën e mësimit plotësues të gjuhës shqipe dhe të kulturës shqiptare në diasporė. Kurrikula shtjellohet përmes pesë tematikave, të cilat konceptohen në mënyrë të integruare komplementare njëra me tjetrën:

ldentiteti im,

Shqiptarët në hapësirë dhe në kohë,

Kultura dhe shoqëria,

Një botë për të gjithë,

Mësimi, puna, loja e koha e lirë

Qëllimet e kësaj kurrikule janë: zhvillimi dhe ruajtja e identitetit kombětar pëmes mësimit të gjuhës, kulturës së prejardhjes, si dhe njohja me trashëgiminë dhe thesarin kulturor, natyror dhe historik kombëtar: Bashkëpunimi me prindërit e kominitetit ka qënë dhe ngelet për tu vlerësuar.Vitin e kaluar kur festuam festën e 28 -29 Nëntorit prindërit kanë qëne një mbështetje shumë e madhe. Grupe prindërish bashkë me fëmijët e tyre  prezantuan para komunitetit traditat, kulturën , kulinarinë e krahinës apo qytetit nga ata vijnë.Gjithashtu dhe këtë vit jemi duke punur përsëri sëbashku për të fëstuar pavarsinë edhe më bukur se një vit më parë. Thirrja ime është që të gjithë sëbashku, ne si staf mësimor dhe prindërit pavaresisht vështirësive të ndryshme, kohës së limituar, ne duhet të vazhdojmë pa u dekurajuar të kultivojmë, identitetin, kulturën, traditat tona.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË LUKSEMBURG

“Pra Mallkue njai  bir Shqyptari,

Qi këtë gjuhë të Perëndis,

Trashigim, që na la i Pari,

Trashigim s’ia lën ai fmis,

 Edhe atij iu thaftë, po,goja,

Që e përbuzë këtë gjuhë hyjnore

Qi n’gjuhë t’huej, kur s’asht nevoja,

 flet e t’vetën e len mbas dore..!!                          (Gjergj Fishta)

I mbaj mend shumë mirë këto vargje kur i kam mësuar ne fëmijrinë time. Janë vargje  që shkrimtari i madh Gjergj Fishta ka mundur ta shprehë shqetësimin për gjuhën tonë. Këto vargje vlejnë dhe sot më shumë se kurrë. Mësimi i një gjuhe është thelbësor dhe i rëndësishëm në ruajtjen e identitetit kombëtar. Gjuha shërben si një pasqyrë e kulturës, historisë dhe traditave, duke përmbledhur në një, thelbin unik të kombit tonë. Kur ne i mësojmë gjuhën e vendlindjes së tyre , ata lidhen me rrënjët dhe nxisin ndjenjën e përkatësisë dhe krenarinë trashëgimisë së tyre. Kjo ruajtje gjuhësore siguron që  pasuria e një kombi dhe identiteti i tij të mbetet i paprekur, duke promovuar kulturën, diversitetin, komunikimin dhe të kuptuarit të vlerave të përbashkëta, te cilat lidhin popullin tonë së bashku ndër breza.

LUKSEMBURGU ËSHTË NJË SHEMBULL I PRANIMIT DHE BASHKËPUNIMIT MIDIS KULTURAVE TË HUAJA

Për ata që nuk e njohin, Luksemburgu është një shembull i pranimit  dhe bashkpunimit midis kulturave të huaja. Ndoshta përshkak të vendodhjes gjeografike e cila e mundëson të jetë në zemër të Europës, Luksemburgu është i rrethuar me kultura të ndryshme në cdo cep të tij. Përdorimi i shumë gjuhëve në Luxemburg, me Luxemburgishten, Frengjishten,Gjermanishten, Anglishten dhe prezenca e 170 kombësive reflekton se sa e hapur është shoqeria kundrejt gjuheve të huaja dhe këtë e kemi ndjerë e jetuar vetë ne, jo vetëm nga komuniteti por edhe nga instucionet qeveritare. Kemi të paguar nga shteti Luksemburges dhe ministria e Arsimit të dyja klasat per të zhvilluar mësimin falas çdo të shtunë.

MËSIMDHËNIE PËRMES TEKNOLOGJISË, VËSHTIRËSITË NË MËSIMDHËNIE ME FËMIJËT ME DISA GJUHËSI

Ne jemi të pajisur me dy salla ku zhvillojmë mësimin e gjuhës Shqipe. Sallat janë pjesë e një prej shkollave ndër më të mirat në Luksemburg. Janë të pajisura me teknologji bashkëkohore të cilat na ndihmojnë  të ndërthurim njohuritë teorike me video, filma, këngë për ta bërë mësimin sa më interaktiv dhe të kuptueshëm për fëmijët. Por nuk mund të heshtim ndaj vështirësive që fëmijët hasin gjatë zhvillimit të mësimit të Gjuhes Shqipe. Luksemburgu ështe një shtet i vogël, shumë i bukur por ka tre gjuhë zyrtare Luksemburgisht, Frëngjisht dhe Gjermanisht, në shkolla fëmijet mësojnë dhe Anglisht. Një fëmijë i ndodhur përballe gjithë këtyre gjuhëvë ne shkollë e ka shumë të vështirë të përvëtësojë gjuhen e nënës pavarësisht këmbnguljes së prrindërvë në shtëpi apo orëve të mësimit që zhvillohen në shkollë çdo të shtunë. Këto përpjekje nga prindërit dhe nga ana e stafit të shkollës tonë nuk mjaftojnë dhe kjo shpeshherë na trishton.

KUSH ËSHTË MËSUESE BENARDA AGOLLI THANASI

Kam lindur dhe jam rritur në një fshat shumë të bukur në Cangonj të rrethit Devoll. Familja ime ështe nje familje e thjeshte, me dy prindër të mrekullueshëm, nje moter dhe nje vëlla. Një familje që ka rruajtur traditat, kulturën e atij vendi. Studimet e larta i kam kryer në Tiranë, në vitet 1998-2002 në Universitetin e Shkencave, ku jam diplomuar për mesuesi dega Fizikë. Për tre vjet kam punuar si mesuese e gjuhës shqipe për misionare te huaj që vinin në Shqipëri në ato kohë. Nga  viti 2005 deri në vitin 2018 kam punuar në Gjimnazin “Myslym Keta”. Jam shumë krenare për ato vite që kam punuar aty sepse kam njohur kolegë dhe fëmijë të mrekullueshëm, të cilët sot vazhdojnë kontribojnë për shoqërinë, vendin tonë apo në dhé të huaj. Në nëntor të vitit 2018 u zhvendosëm me familjen time, bashkëshortin Dhimitrin, vajzën Abigelën dhe djalin Aleksin në Luksemburg. Për dy vjet me duhej të integrohesha me gjuhët, kulturën e vendit. Ishtë shumë vështirë në fillim, më mungonte çdo gjë dhe ajri i Shqipërisë por shumë shpejt në Janar të vitit 2021 fillova të punoj si mësuesë në Shkollën Shqipe Arbëria këtu në Luksemburg. E falenderoj shumë Perëndinë sepse e quaj veten shumë të bëkuar më fëmijët, prindërit dhe çdo gjë tjetër që më ofron ky profesion.