Nga Rafael Floqi

https://www.foxnews.com/video/6367787034112

Angela Halili, një vajzë frymëzuese shqiptaro-amerikane, po lë gjurmë në hapësirën e podkastit kristian me platformën e saj Girls Gone Bible. E njohur për personalitetin e saj të afërt dhe qasjen e saj të lidhur me besimin, Halili po e përdor platformën e saj për të lidhur gratë nga të gjitha grupet e shoqërisë me biseda të rëndësishme që fokusohet në krishterim, rritje personale dhe jetën moderne. Bashkë-prezantuesit e podcast-it “Girls Gone Bible”, Angela Halili dhe Arielle Reitsma diskutuan se si e filluan podcast-in dhe udhëtimet e tyre personale fetare në “Fox & Friends Weekend”.

Rrënjët Shqiptare 

E lindur nga prindër shqiptarë, Angela Halili u rrit në një familje të ngushtë imigrante, ku besimi dhe trashëgimia kulturore ishin shtyllat e edukatës së saj. Pasuria e saj kulturore është një pjesë e rëndësishme e perspektivës që ajo ka ndaj jetës, ndërsa navigon kompleksitetet e balancimit të një identiteti të thellë kulturor me devotshmërinë ndaj Krishtit. Për Halilin, trashëgimia e saj është një pjesë integrale e mënyrës se si ajo e kupton botën, dhe ajo shpesh reflekton mbi mënyrën se si besimi dhe rrënjët shqiptare e kanë formësuar gruan që është sot.

Prindërit e saj i kanë përcjellë vlera të tilla si qëndrueshmëria, besimi dhe bashkësia. Këto vlera jo vetëm që e udhëhoqën atë gjatë arsimimit, por gjithashtu shërbejnë si bazë për podkastin Girls Gone Bible, ku ajo krijon një hapësirë për gratë për të diskutuar sesi besimi ndërthuret me jetët e tyre të përditshme. Në intervistë ajo u shpreh se:” Shumë njerëz nuk kanë një ‘pamje të saktë’ se kush është Zoti. “‘ Njerëz që nuk kanë shkuar kishë, por shikojnë se mund të na ndjekin ne. Ne kemi sot jetën e tona bashkë pasi erdhëm nga nje vend ku ishin vetëm. Ka qenë një nder dhe kaq special për ne të mirrnim pjesë në inagurimin e Presidentit Trump.” Unë kam ardhur një vjeç nga Shqipëria në Amerikë dhe jam shume e kënaqur që prindët të më shohin mua të lutem për presidentin Trump“.

Girls Gone Bible: Dy vajza jo prefekte për preksionin e Zotit.

Girls Gone Bible u krijua si një platformë ku gratë mund të angazhohen me besimin e tyre në një mënyrë të thjeshtë, të arritshme dhe autentike. Ky podkast bashkon një grup grash kristiane, përfshirë Halilin, të cilat trajtojnë gjithçka nga sfidat personale dhe dinamika marrëdhëniesh deri te çështje shoqërore, gjithmonë përmes një këndvështrimi kristian. Podkasti krijon një hapësirë për biseda të hapura dhe të sinqerta për gëzimet dhe sfidat e jetës besimtare, duke trajtuar gjithashtu kompleksitetet e kulturës moderne. 

Një nga qëllimet kryesore të Girls Gone Bible është të bëjë besimin kristian të arritshëm për gratë nga të gjitha shtresat e shoqërisë. Ato besojnë se besimi nuk ka pse të jetë i komplikuar ose të kufizohet vetëm në ndërtesa kishash—ai mund të jetojë çdo ditë, edhe në mes të shpërqendrimeve moderne dhe ndryshimeve kulturore.

Besimi dhe Ngjarjet Aktuale

Ndërkohë që podkasti është i lidhur thellë me udhëtimet personale të besimit, Halili dhe bashkëprezantueset e saj nuk hezitojnë të angazhohen me ngjarje aktuale. Ato shpesh diskutojnë se si parimet kristiane ndërthuren me botën që na rrethon, përfshirë çështje të tilla si politika, drejtësia sociale dhe tendencat kulturore. Halili, në veçanti, ka bërë paraqitje në media të ndryshme, përfshirë Fox News, për të diskutuar rolin e lutjes në jetën publike, si në ngjarjen e Inagurimit të Presidentit Trump, duke dëshmuar angazhimin e saj për të folur rreth çështjeve të besimit në sferën publike.

Lutja në Inagurimin e Trumpit

Një nga momentet më të rëndësishme në jetën publike të Angela Halilit ndodhi gjatë Inagurimit të Presidentit Donald Trump në vitin 2025, ku ajo dhe shoqja e saj Arielle Reitsma u ftuan të ishin pjesë e ekipit të lutjeve gjatë këtij eventi. Ky nuk ishte vetëm një akt ceremonial për dy gratë; ishte një deklaratë e guximshme e besimit të tyre kristian dhe angazhimit për lutjen në sferën publike. “Ata u treguan mjaft tolerantë me ne, tha Angela dhe na lanë të bënim ç’të donim”,tha ajo. 

Halili dhe Ari morën pjesë në një lutje të fuqishme gjatë inagurimit, duke u lutur për presidentin e sapozgjedhur Trump dhe për drejtimin e vendit. Ky moment tërhoqi vëmendjen e shumë njerëzve, pasi shërbeu si një simbol i ndikimit të besimit dhe lutjes mbi udhëheqjen kombëtare dhe qeverisjen. Për Halilin, kjo përvojë ishte një reflektim i besimit të saj se si lutja duhet të jetë e pranishme në momentet e kalimeve politike dhe ngjarjeve të rëndësishme kombëtare. Po ashtu, kjo përfshirje theksoi se si mund të kontribuojnë besimtarët nga grupe të ndryshme shoqërore dhe kulturore në bisedat publike mbi besimin, lutjen dhe udhëheqjen.

Ky akt i lutjes publike ishte gjithashtu i lidhur ngushtësisht me rrënjët shqiptare të Halilit. Si dikush që ka naviguar midis trashëgimisë kulturore dhe besimit, ajo e kuptoi rëndësinë e përfaqësimit të origjinës së saj, duke marrë pjesë në një moment kyç për kombet. Pjesëmarrja e saj në inagurim tregoi se si individë nga grupe të ndryshme mund të kenë një rol aktiv në bisedat publike mbi besimin, lutjen dhe udhëheqjen.

Forcimi i Grave përmes Besimit

Në thelb të Girls Gone Bible qëndron fuqizimi i gruas. Podkasti thekson rëndësinë e mbështetjes së njëra-tjetrës në udhëtimet shpirtërore. Qoftë duke ofruar këshilla për marrëdhëniet, duke ofruar inkurajim në momentet e vështira, apo duke festuar fitoret e besimit, Halili dhe bashkëprezantueset e saj kanë për qëllim të krijojnë një komunitet grash që mund të mbështeten te njëra-tjetra për forcë dhe frymëzim.

Trashëgimia shqiptare e Halilit gjithashtu kontribuon në perspektivën e saj të veçantë, pasi ajo shpesh trajton sfidat e mbajtjes së besimit dhe identitetit kulturor në një botë shumëkulturore. Për shumë nga dëgjuesit e saj—veçanërisht ata nga komunitetet imigrante ose diasporike—historiku i saj është një shembull i navigimit të balancës delikate midis besimit, kulturës dhe përmbushjes së qëllimeve personale.

Duke Shikuar Përpara: Një Ndikim në Rritje

Ndërsa Girls Gone Bible vazhdon të rritet në popullaritet, Angela Halili mbetet e angazhuar për të krijuar një hapësirë ku gratë mund të eksplorojnë besimin e tyre, të ndajnë përvojat dhe të angazhohen me ngjarje aktuale përmes një këndvështrimi kristian. Podkasti i saj është një dëshmi e fuqisë së bisedës, forcës së komunitetit dhe besimit të patundur që mund të na udhëheqë përmes kohëve më të vështira.

Pavarësisht nëse jeni dëgjues i hershëm apo i ri në komunitetin Girls Gone Bible, në Aple apo Spotify mesazhi i Halilit është i qartë: besimi, kultura dhe arritja personale mund dhe duhet të shkojnë së bashku. Aftësia e saj për të angazhuar si trashëgiminë shqiptare ashtu edhe besimin kristian e bën atë një zë të fuqishëm në botën e podkasteve kristiane në SHBA dhe një figurë frymëzuese për gratë kudo. Sw fundi ato do të fillojnë një turne në botë.

Shkup, 27 janar 2025 – Dita Ndërkombëtare Përkujtimore e Holokaustit sot u shënua në Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve në Shkup, me pjesëmarrjen e korit diplomatik dhe përfaqësuesve të tjerë të lartë shtetëror dhe sektorit civil. Ky manifestim u organizua në bashkëpunim me Ambasadën e Republikës së Shqipërisë në Shkup, e cila solli para publikut një ekspozitë me tematikën e shpëtimit të hebrenjve në Shqipëri, përgatitur nga Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave të Shqipërisë.

Me këtë rast, ambasadori shqiptar në Shkup, Denion Rexhep Meidani, tha se në këtë 80-vjetor të Holokaustit, ne përulemi para kujtimit të 6 milionë hebrenjve që humbën jetën – burra, gra dhe fëmijë – dhe kujtojmë se pas çdo shifre qëndronte një jetë, një familje dhe një botë e tërë e shkatërruar. Më tej, Meidani tha se ekspozita na fton të shohim të kaluarën me sytë hapur, të kuptojmë se si veprimet e vogla – të guximshme apo indiferente – mund të formësojnë fatin e brezave. “Dokumentet dhe historitë që shfaqen këtu janë dëshmi e fuqisë së shpirtit njerëzor për të zgjedhur të drejtën edhe atëherë kur bota humbet fillin”, u shpreh ambasadori Meidani.

Drejtori i Institutit, Skende Asani, tha se sot kur po e shënojmë Ditën Ndërkombëtare Përkujtimore të Holokaustit, ne si Institut po marrim për obligim që ta luftojmë rrezikun e harresës, sepse çdo e keqe që ndodhë në të kaluarën, mund të përsëritet sërish, nëse ajo nuk parandalohet me freskimin e kujtesës. “Shoqëria gjithmonë ka nevojë për guximin qytetar që do të shprehte mospjatimin me të keqen, por edhe solidaritetin me viktimat e situatave denigruese. Por, në anën tjetër, guximi qytetar ka edhe koston e vet, për arsye se jo të gjithë janë të lumtur kur ne shprehim haptazi një qëndrim që dënon esktremizmin e dhunshëm në çfarëdo trajte qoftë ai”, u shpreh Asani.

Më tej, zëvendëskryeministri Izet Mexhiti, duke përshëndetur këtë aktivitet, vuri në dukje rëndësinë e madhe të fjalës së dhënë shqiptare, besës, e cila ishte kulti mbi të cilin gjetën shpëtim shumë hebrenj duke kaluar nëpër trevat tona.

Aktiviteti u përshëndet edhe nga ambasadorja e Gjermanisë në Shkup, Petra Drexler, nga kryetarja e Komisionit parlamentar për Arsim dhe Shkencë, Ivanka Vasilevska, si dhe përgjegjësja e Departamentit për Edukimin dhe Hulumtimin mbi Holokaustin në ITShKSh, Maja Susha.

Më 27 janar 1945 forcat e armatosura sovjetike, Ushtria e Kuqe, çliruan kampin nazist të përqendrimit dhe të shfarosjes Aushvic-Birkenau, ndërsa në vitin 2005 Asambleja e Përgjithshme e OKB-së e shpalli 27 janarin Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit të Holokaustit.

Bashkim Koçi

Gazetar në Shqipëri/

Libri që ka si “personazh” kryesor dhe të vetëm, të bekuarën bujqësi, shkruar me pasion nga një misionar si Gjovalin Gjeloshi, të kthen prapa në vite dhe e vendosë bujqësinë tonë në dy kohë. Krahas nostalgjisë për këtë degë, nga më të rëndësishmet të ekonomisë, të ofron edhe problematikën e hallet pa fund të shëndetit pa shërim të plotë të saj. Edhe pse shkrimet problemore janë hedhur në letër dhe janë bërë publike në shtypin e kohës në periudha të ndryshme, e disa relativisht të largëta, çuditërisht janë aq të freskëta dhe aktuale sa lexuesi nuk do të mundë të jetë në gjendje të ndajë dot të shkuarën nga e tashmja. Shkrimet e autorit mund të jenë “të vjetër” nga vitet kur problemet janë evidentuar e trajtuar, por janë aq të freskët e aktuale, sa zor se gjen këshilla më të sakta për të shëruar e për ta bërë disi më të shëndetshme bujqësinë tonë të sëmurë.

Gjovalini duke u shfaqur edhe si specialist i nivelit të lartë, pra kompetent e i qartë për çka shkruan e këshillon, ka guxuar të rrok të gjitha problemet e hallemadhes bujqësi e madje të zbulojë e të rekomandojë nëpërmjet shembullit të më të mirëve, se ilaçi më i mirë që mund të bëjë efekt, është jo vetëm kujdesi e meraku për t’u qëndruar punëve në kokë, por edhe futja në përdorim e në masë të gjerë të teknologjive të përparuara. Gjovalini me pasion e merak bujku, nuk harron për të tërhequr vëmendjen e organeve të pushtetit vendor e qendror, si të periudhës komuniste edhe më shumë të asaj të demokracisë, që të mund të kthejnë ndonjëherë kokën për të dëgjuar ulërimat e dhimbjes të më të shumëvuajturës bujqësi.

Gjuha dhe fryma e shkrimeve është shpresëdhënëse dhe optimiste, por duke mos lënë mënjanë pozicionin kritik, të mbështetur nga faktet dhe dukuritë e konstatuara aty ku mbillet e korret, të cilat Gjovalini i ka qëmtuar me kujdesin dhe vëmendjen e gazetarit profesionist. Nuk mund të mos sjell në këto rradhë shkrime si shumë të goditura si “Kullotje me shkop” dhe jo “shkopin kullotave”, “Kujt i dhimbsen më shumë lisat: fshatarit apo rojtarit”, -”Të deleguar” që u ngatërrohen nëpër këmbë ”të zotëve të punës”, “Vërtetë, ia dhamë fshatit, ç’kishim për t’i dhënë”, “Në derra ra murtaja, në ministri raftë damllaja”, “Shirat përmbytës në qarkun e Lezhës ikën. Lanë mbrapa: llumin për fshatarët, turpin për qeveritarët”, “Toka që po u kalbet “mishi”, toka që po u dalin “brinjët”, e shumë të tjerë që ngrejnë dhe i japin vlera librit.

Gjovalinit i dhëmb, madje dhimbje që i shkon deri në kockë, trajtimi dhe kujdesi për tokën. Ai për këtë çështje e ka kapur “demin nga brirët” dhe as më shumë e as më pak, i ka sjellë në faqet e librit pa bërë asnjë zbukurim.

Tek shkrimet e trajtuara me profesionalizëm agronomi e gazetari si “Shqipëria, “delja e zezë…”, “Për “100 ha tokë”, apo “për çdo 100 ha tokë”?” apo “Kullimi bëhet në verë, ujitja në dimër”, “Të mbrosh tokën është si të mbrosh atdheun” etj, etj., lexuesi mbetet pa fjalë dhe mund të sjellë vlerësim maksimal për nervin me të cilin i sjell Gjovalin Gjeloshi.

Ajo çka të bën përshtypje në librin e Gjovalin Gjeloshit është përdorimi mjeshtëror i të gjithë zhanreve të publicistikës. Aty gjen shkrimin problemor, vëzhgimin, reportazhin, intervistën e madje edhe “Shënime Udhëtimi”. Kjo e fundit, qysh në kohën kur ai ishte student. Autori nuk e ka patur të vështirë, nëmos është ndjerë komod, të hedhë në letër me të gjitha ngjyrat e ylberit punën e fermerëve, gjithçka që ata sakrifikojnë për të kultivuar bimë të shëndetshme, për të prodhuar produkte bujqësore e blegtorale në standarde që kërkon tregu, madje edhe tregu evropian.

Dua të them se autori i këtij libri nuk ka lënë të mbetet “e harruar” ajo që e ka bërë të ndjehet “e fyer”, e lënë “prapa liste”, siç është fusha e propagandës. Në konceptin e autorit, propaganda nuk është një mjet që e ka përdorur vetëm sistemi komunist me tërë shtrembërimet që i veshim asaj. Për autorin, propaganda është komunikim që përdoret për të ndikuar ose për të bindur, ai mjet që çon përpara një axhendë të caktuar. Në këtë aspekt vlen të theksohet propagandimi i përvojës së përparuar në punët dhe shërbimet e bimëve të prodhimit bujqësor, si në bujqësinë e djeshme, ashtu edhe në të sotmen. Autori, përveç kritikave të gjithgjendëshme në tekst, ka sjellë edhe përvojën e përparuar në çdo rast.

Me guxim autori ka trajtuar jo vetëm çështje të bujqësisë, por edhe të fshatit në tërësi përpara vitit 1991: probleme të furnizimit të popullsisë me produkte bujqësore e blektorale, të cilësisë së gatimit të bukës e cila në fshat nuk e kishte vëmendjen e duhur, të urbanizimit të fshatit jo vetëm brenda vijave të verdha, të nivelit të jetesës. Dhe kryeshkrimi mendoj unë, për të filluar vënien e alarmit, se fshatari ynë po vuan nga mungesa e produkteve ushqimore, është shkrimi i botuar në faqen e parë të gazetës “Bashkimi”, më 1 korrik 1990, “Problemi është shtruar për zgjidhje. Të heshtim apo…”?, shkrim i cili hidhte idënë e zgjerimit të oborreve kooperativiste. Sipas dokumentacioneve të kohës, ky shkrim u bë shkak që Byroja Politike e Komitetit Qëndror të PPSH, 25 ditë më vonë daljes në dritë, të merrte vendimin për zgjerimin e oborreve. Po kështu , disa shkrime e intervista për pyjet, të mbeten në mendje.

Një vend të dukshëm zë bujqësia në tranzicion. Kjo fillon qysh me ndarjen e tokës sipas ligjit famkeq, ai i ndarjes së tokës për frymë pa shpërblim, abuzimet shtetërore që u bënë dhe vijojnë të bëhen në ndarjen e tokës bujqësore, te konceptet e reja që duhet të kemi për kooperativat bujqësore, pajisjen me mjete mekanike, kujdesi dhe ndihma e shtetit ndaj “bujkut të ri”, që tashmë quhet fermer, kujdesin e munguar ndaj ruajtjes së tokës bujqësore, ndaj rifutjes së tokave nën ujë apo deri edhe tek një term që fatkeqësisht është në vendin e duhur: “ribonifikimi” i tokave të Shqipërisë që shtrihen në zonën e lagësht fushore. Zëri është ngritur në qiell për këto probleme, është bërtitur e ulëritur, por memec-shurdhëria mbetet ende në grupin e sëmundjeve të pashërueshme. Janë disa shkrime që dëgjon melodinë e këtij problemi madhor.

Pena e Gjovalin Gjeloshit, që u kushtohet problemeve të bujqësisë, zë fill në gazetën e studentëve të Universitetit Bujqësor të Tiranës, “Studenti i Bujqësisë”, vijon me gazetën kombëtare të përditshme “Bashkimi”, gazetë në të cilën bëri emër prej gazetari problemor të këtij sektori si dhe në gazetën “Koha Jonë”. Për të mos e ndërprerë aktivitetin gazetarsek për këtë sektor edhe pas vitit 1990. Fillimisht në gazetën “Rilindja Demokratik”, “Shpresë”, gazetën “Dita”, “55” dhe “Tema”.

Duke mos u mjaftuar vetëm me sipërfaqet botuese që i rezervonin gazetat e mësipërme, ai vetë themeloi dhe drejtoi disa gazeta lokale, ku ndër më të arrirat mund të përmendim gazetën “Drini”, e cila për tre vjet me radhë, u bë tribunë e mendimit të specialistëve për problemet që shqetësonin bujqësinë tonë të vuajtur. Gjovalini me këmbëngulje të pazakontë bën apel në këtë gazetë, por edhe në organe të tjera, për të vënë në shërbim të bujqësisë shumë më shumë vend në ekranet televizive, e pjesën që i takon në faqet e revistave e të gazetave periodike e kombëtare.

Një kapitull i veçantë në këtë libër i kushtohet pikërisht gazetës Drini. Autori, si drejtor dhe kryeredaktor i kësaj gazete, ka sjellë për lexuesin, mendimet e autorëve të ndryshëm për këtë gazetë, vlerësimët që i janë bërë asaj nga specialistë të bujqësisë, medias dhe fushave të ndryshme të ekonomisë. Një vlerësim e meritueshëm për këtë gazetë, sepse u botua në një kohë kur shtypi bujqësor, siç thotë specialisti Illo Foto, ishte varur në litar, pra mungonte dhe vijon të mungojë përsëri.

Libri “Balta që (s)duam”, me autor Gjovalin Gjeloshin ka privilegjin të jetë disi i veçantë në llojin e vet. Siç edhe e përmendëm në fillim të këtyre rradhëve, ai ka marrë përsipër të sjellë me kujdes e përgjegjësi, problematikat e të shkuarës së bujqësisë tek e sotmja. Të gjithë ata që do të mundin ta kalojnë nëpër duar, besoj se do të mundin të dëgjojnë një zë të fuqishëm: Bëj më të mirën që mundesh! Atë që e mbjell tani, do ta korrësh më vonë.

Hazir MEHMETI/

“Harresa është kusht i domosdoshëm i kujtimit”.(Zhari).

Serbia kreu gjenocid të pa parë në Evropë ndaj shqiptarëve. Ky gjenocid duhet njohur nga institucionet relevante ndërkombëtare. Leo Freundlich në “Golgota shqiptare”, iu referohet fakteve, shkruan: “Historia e këtij kombi është një zinxhir i pakëputshëm luftërash të përgjakshme kundër shtypësve së dhunshëm. Por, këto tmerre të përgjakshme nuk ishin në gjendje ta shfarosin këtë racë të fuqishme”.

Shqiptarët u masakruan, torturuan, u dëbuan shekujve nga pushtuesit serb. Në kontekst të përcaktimit të një date dhe simbolin e saj për të përkujtuar këtë gjenocid barbarë po nxjerr nga libri “Pranverë e helmuar” disa fakte nga arkivat dhe shtypi botëror. Serbia ishte dhe mbeti shtet terrorist. Këto tmerre nga terrori shkatërrues ndaj kombit shqiptar, janë akoma të pa hulumtuara sa duhet.

Dokumentet më famëkeqe janë Memorandumet e Akademisë Serbe të mbështetura dhe frymëzuara nga Kisha Ortodokse Serbe. Këto memorandume fillojnë me memorandumin e vitit 1844 – të Ilija Garashanit. Sipas elaboratit shfarosës ndaj shqiptarëve të zyrtarit serb, Ilija Garashaninit, “Naçertania” ( 1844 ) ku ai shkruan: “Midis dy Luftërave Botërore qeveria e krajlit në emër të Reformës Agrare nacionalizoi 129.212. 94 hektar tokë në Kosovë. Gjatë kësaj kohe, në Kosovë janë vendosur 13.482 familje (serbe e malazeze) me rreth 67. 410 anëtarë në 594 vendbanime.( A J B. MAR,96 – 21 – 69, Regjistri i kolonive: datë 8. 4. 1940 ). Milan Obrenoviç, princi i Serbisë: “Merita më të mëdha ndaj shtetit dhe kombit serb do t’i ketë ai, i cili do të arrijë të zhdukë e të shpërngulë më shumë shqiptarë!“. “Në kushte të një dimri me borë që nuk mbahet mend, nxori nga shtëpitë rreth 300.000 shqiptarë të Toplicës, Kosanicës, Pustarekës etj., që banonin në 700 lokalitete, prej të cilave rreth 640 plotësisht shqiptare e më shumicë shqiptare islame nga fundi i shekullit XVI- fillimi i shekullit XVII. Rreth 350.000 shqiptarë kryesisht myslimanë i larguan nga trojet stërgjyshore ushtritë greke e malazeze. Burimet flasin për rreth 70.000 shqiptarë të therur, të vrarë e të pjekur në zjarrin e shtëpive në rreth 600 fshatra shqiptare të rrafshuara me zjarr vetëm më 1877 – 1978.

Në shekullin e kaluar, pas Luftës Ballkanike, kur Turqia humbi, popullsia shqiptare autoktone në Luginën e Moravës që nga Pllana e Madhe, Nisus (Nishi) e duke vazhduar deri në Gjevgjeli përjetoi masakrat e tmerrshme nga ushtria serbe. U rrafshuan për tokë fshatra e qytete shqiptare (752 vendbanime), u masakruan mizorisht mbi 150 mijë kurse u dëbuan mbi 300 mijë shqiptarë nga tokat e tyre. Këto masakra ishin me përmasa gjenocidi i paparë deri atëherë në Evropë.

Leo Freundlich. Pjesë nga ky gjenocid u shkrua nga Leo Freundlich në librin e tij “Albanien Golgatha” (1913), në shqip “Gjenocidi shqiptar. Është një dokument i cili u shkrua nga publicisti e politikani austriak me rrënjë hebre Leo Freundlich (1875-1953) i cili përshkruan metodat e spastrimit etnik nga pushtuesi serb për të larguar popullsinë shqiptare të Maqedonisë, Shqipërisë së Veriut dhe Kosovës Është një përmbledhje e lajmeve që ai mblodhi drejtpërdrejtë gjatë udhëtimit në krahina shqiptare gjatë pushtimit serb të viteve 1912-1913, duke shpjeguar në detaje dëbimet, dhunimet masakrat, torturat dhe abuzimet në shkallë të gjerë te popullsia shqiptare, vuajtjen nën sundimin serb nga ushtria dhe paraushtarakët çetnikë. Dokumenti u ri-përkthye nga Robert Elsie. Leo Freundlich më tutje në akuzën e tij shkruan: “Serbët në Shqipëri erdhën si vrasës e jo si çlirimtarë. Në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, kufijtë e Shqipërisë u vendosën të përcaktoheshin me nxitim sipas statistikave kombëtare ose statistikave të caktuara nga komisioni i cili do të formohet në vend aty për aty. Serbët kanë nxituar t’i ndryshojnë këto statistika me grykën e mitralozave dhe bajonetave. Ata kanë bërë mizori që janë të papërshkrueshme. Deri tani, qeveritë kanë heshtur. Por tani është e qartë se heshtja e mëtejshme është e barabartë me bashkëfajësi. Për serbët, armiku më i madh është e vërteta. Ajo e rrezikon ekzistencën e tyre”. Leo Freundlich është zëri më i fuqishëm i kohës në protestë kundër zhdukjes masive të shqiptarëve etnik në territoret e tyre etnike. Ai i cilëson fuqitë e mëdha të Evropës në bashkëfajësi të cilat nuk intervenojnë. Në shkrimet e tij protestuese argumentoi vrasjet e mbi 300 mijë shqiptarëve.

Prof. Dr. Olivera Milosavljeviq, Beograd: “Me politikën pushtuese të qeverisë serbe ndaj arbanasve, në kufirin perëndimor të Serbisë janë krijuar marrëdhënie të tilla që në të ardhmen e afërt vështirë se mund të pritet paqe dhe gjendje e qëndrueshme. Shtypi ynë, në një garë katastrofale për të ndihmuar një politikë të referuar dhe ekzekutuar në mënyrë të neveritshme, me muaj dhe vite ka përhapur mendime tendencioze për arbanasit.

Ky është edhe sot mjeti i vetëm me të cilin shtypi shovinist krijon te populli serb urrejtjen ndaj arnautëve “të egër”, duke fshehur, si nepërka këmbët e egërsirës, atë që populli serb ka bërë ndaj tyre. Ballkanicus dhe dr. Vlladan [Gjorgjeviçi] kanë shkruar nga një libër të plotë me dëshirë të qartë për ta ndrydhur këtë popull të mjerë arbanas dhe ta dëshmojnë paaftësinë e tij për një jetë të kulturuar dhe kombëtare, me qëllim që të dëshmojnë se ai popull si racë, nuk ka sens për jetë të kulturuar dhe të pavarur. Ata gjithë atë që në primitivizmin e atij populli ekziston, e paraqesin jo si shprehje të shkallës së historisë në të cilën ata gjenden dhe nëpër të cilat kanë kaluar edhe popujt e tjerë, por si shprehje të paaftësisë së tyre racore për zhvillim kulturor në përgjithësi”.

Jovan Trifunovski, “Në bazë të burimeve arkivore historike e të tjera në trevat e Sanxhakut të Nishit që nga Antika e deri në mes të shekullit XIX ekzistonte në kontinentet popullsia shqiptare”. Dr. Jovan Haxhivasilev, shkrimtar serb, duke shtjelluar politikën shfarosëse serbe ndaj elementit shqiptar, shkruan: “Dëbimi i shqiptarëve u bë me qëllim që Serbia të bëhej shtet i pastër nacional dhe, të krijohet mundësia që aksioni i mëtejmë të drejtohet kah Kosova. Stefan L. Popoviç: “Disa familje shqiptare iknin dhe tërhiqeshin luginës së Moravës Jugore nëpër të ftohtit e madh, nëpër grykën e Gërdelicës, deri te Vranja e Kumanova… Nikola Pashiçi, drejtues i Qeverisë së Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene dhe themeluesi i Partisë Radikale Serbe, deklaron: “Šiptara tuči, muči i ne daj mu da uči”- Shqiptarin rrihe, mundoje dhe mos e le të mësojë”. Ivan Gjuriç. Nisma e të Drejtave të Njeriut, Beograd, në Parlamentin e Serbisë: “Vetëm dhjetë kilometra ku tani jemi ulur, dhjetë kilometra nga qendra e Beogradit, në Batajnicë gjendet varri masiv në poligonin e njësive speciale kundër terrorizmit, me kufoma të më shumë se 700 shqiptarëve nga Kosova, prej të cilave 75 fëmijë, u varrosën në Batajnicë të kallura me një qëllim; të fshehin krimin. Nga zhvarrosja e kufomave nga tërë Kosova janë sjellë në Batajnicë të kallura e të groposura, me një qëllim; të fshihet krimi i policisë serbe dhe njësive paramilitare serbe. Shteti e me të edhe shoqëria e kanë vendosur që këtë ta injorojnë”. Deutsch-Gjermanisht “Nur zehn Kilometer von dem Platz, an dem wir sitzen, zehn Kilometer vom Zentrum Belgrads entfernt, in Batajnic, findet sich ein Massengrab im Poligon des Anti-Terror Kommandos, mit den Leichen von über 700 AlbanierInnen aus dem Kosovo, davon 75 Kinder, die in Batajnica verbrannt und begraben wurden, mit einem Ziel: Die Gräueltaten und die Verbrechen zu verdecken. Die Leichen wurden aus allen Ecken des Kosovo hierher transportiert, um die Verbrechen und Gräueltaten des serbischen Militärs und der Paramilitärs zu verdecken. Der Staat, und somit auch die Gesellschaft, haben sich entschlossen, dies zu ignorieren“. (Perkhim: Mag.Kreshnik Mehmeti)

Dr. Sabit Uka: “Dëbimi i shqiptarëve nga Sanxhaku i Nishit 1877 – 1878”, libri I. Prishtinë, 1994, fq. 220 – 21 etj.). Procesin e kolonizimit të trojeve shqiptare me elementin sllav, shpopullimin e etnitetit shqiptar, serbizimin gjatë periudhave më të fundit Beogradi e ka zbatuar në mënyrë të veçantë gjatë “Krizës Lindore” ( 1875 ).

Në Luginën e Nishit gjatë kësaj periudhe, u vranë e masakruan 35.000 shqiptarë. Në një lagje të Nishit të banuar me shqiptarë, u plaçkitën e dogjën 300 shtëpi. Qazim Meta: “Pushtuesit zbatuan gjenocid e etnocid me strategji të tokës së djegur për spastrimin etnik shqiptar të tokave të aneksuara me përkrahje morale, politike, diplomatike e ushtarake të Rusisë e të Evropës”. (Woice of Albanieans, autor: Dr. Jusuf Osmani: “Qeveria e kriminelit e kasapit të Ballkanit, Sllobodan Millosheviçit, dhe forcat terroriste të Republikës Federative të Jugosllavisë e të Serbisë vetëm gjatë viteve 1998-1999 vranë 8.099 civilë të pafajshëm shqiptarë. Sipas gjinive krimi ndahet kështu: 6.624 meshkuj dhe 1.475 femra. Të vrarë civilë e ushtarë të UÇK-së janë 11.738 persona, nga të cilit 10.014 meshkuj dhe 1.724 femra. Pushtuesi serb vrau dhe zhduku 1.323 fëmijë deri në moshën 16 vjeçare.

Në vitet 1944- 1946 shqiptarët u ndodhën mes dy zjarreve; atij fashist dhe atij çetniko-komunist serbo-jugosllav, i cili ishte më dinak dhe më shkatërrues për shqiptarët. Nga forcat serbo-sllave u arrestuan në fund të Luftës së Dytë Botërore mijëra të rinj shqiptarë dhe i deportuan të etur dhe uritur drejt Tivarit. Buzë detit, aty ku ishte Metropoli i Duhanit, brenda një dite u ekzekutuan mbi tre mijë të rinj shqiptarë të rrëmbyer me qëllim ekzekutimi. Ishte kjo pjesë e programit nga memorandumet famëkeqe serbe në vazhdimin e gjenocidit për zhdukjen e shqiptarëve. Këto masakra si pjesë e gjenocidit serb mbeten akoma të pa ndriçuara dhe askush nuk mori përgjegjësi, bile as që u diskutua ndonjëherë seriozisht. Në Kosovën e robëruar nuk e lejonte pushteti i cili ishte autor i këtij krimi, të zbardhej e vërteta, megjithatë, populli i ruante në shpirtin dhe kujtesën e tij dhe nuk i harroi kurrë. Ai i thurte këngë, tregime dhe përkujtime që nuk vdesin në krenarinë kombëtare. Në Shqipëri diktatura e ndërtuar mbi bazën ideologjike të serbo-sllavëve ishte bashkëfajtore dhe nuk kishte interes ideologjik dhe as fuqi morale. Në luftën e fundit kur shpërtheu egërsia serbe duke tentuar pastrimin etnik të Kosovës të ngjashëm me atë të shekullit nëntëmbëdhjetë e njëzetë kur nga viset shqiptare të Vranjes, Leskocit, Medvegjes, Bujanocit, Preshevës u dëbuan mbi 300 mijë shqiptarë dhe 150 mijë u masakruan. Kjo ndodhi para syve të botës, e njohur si Golgota Shqiptare të cilën e dokumentoi nga afër publicisti e diplomati austriak me rrënjë hebreje Leo Freundlich në veprën e tij “Albanischer Golgotha”. Për këtë vepër dhe aktivitetin e autorit akoma shqiptarët nuk nxorën dhe mësuan asgjë, as hartuan ndonjë dokument akuzë kundër Serbisë. Leo Freundlich e përgatiti dhe parashtroi para mediave të kancelarive të fuqishme botërore dhe gjykatave të asaj kohe si dokument akuzues për gjenocid ndaj një etnie.

Batajnica në Beograd ku grumbulloheshin e masakroheshin shqiptarët dje, u ri përsërit para syve të Evropës edhe në ditët e sotme. Shteti i Kosovës dhe Evropa demokratike duhet të zbardhin përfundimisht në emër të popullit të Kosovës gjenocidin serb ndaj shqiptarëve. Viktimat nuk pyesin për demokraci, ato akuzojnë dhe kërkojnë drejtësi. Varri masiv i 762 shqiptareve e shqiptarëve, prej të cilëve 74 fëmijë, në Batajnicë, akuzon dhe është argument i fuqishëm i cili vërteton gjenocidin serb, një nga faktet e shumta se Serbia duhet të denoncohet në gjyqet ndërkombëtare për gjenocid të vazhdueshëm ndaj shqiptarëve. Shtetet demokratike duhet ta njohin pa vonuar gjenocidin serb ndaj shqiptarëve të pafajshëm.

Shënimi përkujtues i vuajtjeve të tmerrshme që pësoi shekujve populli shqiptar, është detyrim kombëtar në mënyrë që historia të mos përsëritet.

Inesa Sulaj/

Mjeda poet – Figura e Ndre Mjedës është një nga figurat më tërheqëse në mbarë historinë e letërsisë shqipe. Mjeda ishte novator në poezinë shqipe. Ai solli polimetrinë, kombinimin e vargjeve teke me çifte, kombinimi i vargjeve 10 rrokshe me vargje 5 rrokshe.Mërgimi, malli dhe brenga për atdheun, si dhe e kaluara e lavdishme e tij, , si dhe e kaluara e lavdishme e atdheut jane temat të cilat mbizotëruan në poezinë e Mjedës . Edhe pse i ri ai ishte i gatshëm të shkruante poezi malli, edhe poezi atdhetare edhe poema historiko-mitologjike, falë talentit të shquar, por edhe përgatitjes së tij shumë të mirë gjuhësore e stilistike dhe përgatitjes intelektuale. Që në arsimimet e para në fshatrat e katundit është gjetur një vjershë e cila tregonte për talentin e Ndre Mjedës, një ndër hartimet letrare më origjinale të hershme të tij.
Në vjeshtë të vitit 1883 Ndre Mjeda shkruajti poezitë e para origjinale, përktheu e filloi të përshtaste nga poetë të huaj romantikë. Mjeda përzgjodhi për të shqipëruar poezitë europiane ndër më të njohurat e kohës, por këtë e bëri përmes personalitetit të tij artistik. Në 1884 ai filloi të përshtaste poezi si Fratricide e poetit Giusseppe Vllavrasi i Toskënisë, dhe Vaji i Dallëndyshes të cilën e përshtati nga Tomaseo Grossi.

Poezia Vllavrasi i Toskënisë u hartua në kushte të një depresioni të brëndshëm shpirtëror të Mjedës, natyra e poezisë ishte shqiptare, fabula shqiptare por edhe problemi ishte tipik shqiptar. Kjo poezi u bë popullore në Shqipëri dhe u përfshi ne Ahengun Shkodran duke u kënduar në dasma e koncerte. Gjithashtu me anë të kësaj poezie Mjeda frymëzoi piktorin Kol Idromeno për të krijuar një ndër veprat më interesante me titullin Gjakmarrja.

Pasi mësoi nga traditat e vlerat folklorike të popullit, nga gjuha e gjallë e tij Mjeda shkroi poezi të tilla si : Mikut tem Pal Morettit, Mall per atdhe,Vaji i Bylbylit, Gjuha shqipe. Që në moshën 20 vjecare hartoi poezine Vaji i Bylbylit e cila u bë një nga veprat më të shquara të kohës dhë të letërsisë sonë të traditës. Kjo poezi nuk do ishte vetëm një nismë e mbarë për fillimet e tij poetike por do të mbetej përcaktuese e rrugës që ai do të ndiqte deri në fund të këtij rrugëtimi në fushën e krijimtarisë letrare. Kjo poezi u bë antalogjike hyri në tekstet shkollore e u përkthye në shumë gjuhë të botës. Ndre Mjeda e ndjente gjuhën si element kryesor tregues të kombësisë. Njohës me rrënjë të gjuhëve të shumta, ai e vlerësoi gjuhën shqipe që tanave jau del, si një dritë pa hije .

Poezia Gjuha Shqipe , refleksion i vuajtjeve që kishte poeti për gjuhën e tij ,e cila ishte aq e bukur dhe e fisme por s’trajtohej e tillë nga rrethet studimore të kohës.. Në fund të vitit 1888 krijoi një tufë me poezi brilante si Malli për atdhe, Shtegtari, Po shkon me bujt te Zoja, Varri i Skonderbegut.3 Mjeda shkruante poezi kur kishte problem me veten,kur e mbulonte gjendja e pashpresë atëhere kur e kaplonte pesimizmi. Poezitë e tij largoheshin nga ngjyrimet politike dhe i përqaseshin trajtave letrare,të cilat synonin botën e brendshme të njeriut. Ndre Mjeda krijoi jo vetëm Juvenilian e mirënjohur por edhe poemat Lissus, Scodra e Liria dhe ato do të jenë jo vetëm një “histori e popullit“ por do të jenë dhe një histori e shpirtit të tij , dhe sidomos histori e filozofisë dhe e gjuhës së tij.
Ndërsa Mjeda hartonte poezinë Scodra ai luante me mitologjinë , duke krijuar figura që vetëm një ëndërrimtar mund t’i fantazonte. Poema Lirija është një nga kryeveprat e poezisë shqipe e cila është prova e parë e Mjedës për ti kthyer lirikat e tij në një stil klasik, një stil të përsosur, që ishte niveli më i lartë i të shprehurit poetik.

Në 1902 me rastin e përfshirjes së Mjedës në çështje e Iballës për hapjen e një shkolle të parë shqipe në Alpet e Veriut si dhe për ato të bashkimit të shqiptarëve në kryengritjen antiosmane, ai hartoi poezinë “Bashkoju”. Ideja themelore e poezisë përbëntë thirrjen spontane të brëndshme , por të përjetshme të Mjedës drejtuar popullit shqiptar për të qënë i bashkuar.
Më 20 nëntor 1908 pas përfundimit të Kongresit të Manastirit, Mjeda hartoi më një frymë tringellimin“Andrre”e cila u përkthye në anglisht, italisht, rusisht, rumanisht etj. Në të njëjtin ditë e cast ka hartuar dhe poeti tjetër i njohur, Gjergj Fishta, sonetin me titull “Tingllim”. Ishte një shpërthim poetik i mrekullueshëm i dy poetëve të mëdhenj në çastin solemn të shpalljes së vendimit të alfabetit, që në fakt ishte shpallja e pajtimit kombëtar. Mjeda shkruante poezi kur ishte i frymëzuar, kur donte të çlironte vetveten nga përjetime të tensionuara. Poezia për Mjedën ishtë mbi të gjitha “mënyra e jetës, e jetës integrale”.Poezia për Mjedën ishte një dhunti hyjnore, Mjeda e shihte poezinë si një produkt të natyrshëm të qënies dhe vetëdijes së tij.

Mjeda albanolog – Kontributi i Mjedës, përveç në fushën e poezisë është mjaft i vlefshëm dhe i vyer edhe në fushën e Albanologjisë. Që në moshë të re ,kur ai ishte student në seminaret jezuite, ai studio shkrimtarët e vjetër si Buzukun, Budin dhe Bogdanin si dhe alfabetet e tyre. Gjuha e të cilëve sipas Mjedës mund të shërbente për një afrim të mundshëm në mes të 2 kryedialekteve të shqipes,qoftë edhe pasurimin e gjuhës shqipe. Ai mblodhi thuajse gjithë gramatikat shqipe si dhe krijoi një biblotekë albanologjike rreth 80 libra, punë që se kishte bërë asnjë tjetër. Që në fillim të viteve 1886-1887 Mjeda filloi punët me alfabetin e gjuhës shqipe. Atij i bënte përshtypje se alfabeti i cili përdorej në librat shqip kishte karakter italianizant dhe nuk shprehte natyrën e tingujve të gjuhës shqipe. Që në fillimet puna e tij me alfabetin shqip u karakterizua nga një rigorozitet shkencor, ç’ka ishte në natyrën e Mjedës. Duke ruajtur parimin bazë, Mjeda mënjanoi shkronjat jolatine, si dhe u përpoq të minimizojë fenomenin e diagramave që vërehej ne Katekizmin e Kristoforidhit duke zëvendësuar më shkronja diakritike.

Gjatë studimeve në Krakow (1891-1892) ai u përfshi në rrethin e gjërë të studimeve albanologjike kryesisht studime historike,folklorike,gjuhësore e etnografike.Në 1891-1896 Mjeda hartoi një vepër të rëndësishme siç ishte Fjalori Etimologjik i Gjuhës Shqipe .Ndre Mjeda falë një formimi shkencor të plotë, pati largpamësinë që duke u mbështetur në konceptet filologjike më të përparuara të kohës, të përqafonte teorinë e prejardhjes ilire të popullit shqiptar e të gjuhës shqipe. Natyra dhe prejardhja e gjuhës shqipe përbënte një nga preokupimet kryesore të Mjedës. Që në 1892 Mjeda filloi të thurte plane për hartimin e një vepre gramatikore krahasuese të shqipes, sepse kjo lidhej me planet e tij për t’u kthyer në atdhe e për të ndërtuar një shkollë shqipe të mesme mbi baza shkencore, kjo u realizua vetëm në vitin 1900.
Në periudhën që ai studioi ne Krakow, ai pati letërkëmbim të dendur me albanologun austriak Gustav Meyer si dhe albanolog të tjerë të huaj. Angazhimi i Meyer do luante rol të dukshëm në mbrojtjen e planeve e guximshme të Mjedës për ortografinë e re të shqipes.

Ndre Mjeda së bashku me Meyer u përpoqën të zbulonin lidhjen mes gjuhës shqipe, ilirishtes dhe mesapishtes. Në vitin 1896-1897 Gustav Meyer së bashku me ndihmësin e tij Ndre Mjedën boton Studime Shqiptare V dhe VI. Studime Shqiptare VI u botua në 30 shtator 1897 në Vjenë dhe ishte e përbërë nga tekste shqiptare të ndara në dy pjesë , ku pjesa e parë ishte me tekste gegërisht të cilat ishin punë e Ndre Mjedës dhe pjesa e dytë me tekste toskërisht. Në 1898 Mjeda mori statusin e shkrimtarit dhe historianit zyrtar në Krakovë, Poloni.

Në vitin 1900 ai hartoi një gramatikë krahasuese të gjuhës shqipe, ku binte në sy prirja e Mjedës për të përdorur metoda krahasuese.7 Në kohën që Mjeda ishte duke hartuar gramatikën e krahasuar të gjuhës shqipe, ai zotëronte shumë mirë italisht, latinisht, greqisht e vjetër, frengjisht, spanjisht, portugalisht, polonisht, serbokroatisht dhe gjermanisht. Ai përpiqej të studionte pasurinë leksikore, fenomenet dialektologjike morfologjike, fonetike, si kanë ndryshuar me kohë dhe krahina të ndryshme.

Një ndër meritat më të shquara të tij, është se në kushtet e pushtimit Osman, themeloi dhe drejtoi shoqërine gjuhësore Agimi. Albanologu Mjeda ishte personi më aktiv i saj i cili punoi me këmbëngulje për alfabetin e gjuhës shqipe me shenja diakritike si dhe për hartimin e teksteve shkollore. Gjatë periudhës së veprimtarisë së shoqërisë (1901-1909) u hartuan rreth 30 tekste shkollore me alfabetin e shoqërisë Agimi.Tesktet shkollore Agimi patën një përdorim të gjërë dhe disa prej tyre u ribotuan katër herë duke u përdorur deri ne vitin 1930. Në vitin 1934 u botua Vrejtje mbi artikuj e premna pronës të gjuhës shqipe kjo vepër e rendit Mjedën ndër të parët studiues shqiptarë që ka trajtuar problemin e ndërlikuar të origjinës së përemrave pronor.

Mjeda ishte i pari albanolog shqiptar që mori pjesë Kongresin e XIII Ndërkombëtar të Orientalistëve ne Hamburg në 10 shtator 1902 . Tema që mbajti në këtë Kongres e cila u referua nga Mjeda në gjuhën latine ishte “Shqyrtimi i qellzoreve në dialekte të ndryshme të Shqipërisë”. 8Në këtë Kongres Mjeda u njoh dhe u përkrah nga shumë personalitete shkencore të kohës nga mbarë bota sic ishin, Holger Pedersen (filolog danez),Maurice Bloomfield (filolog amerikan) ,Karl Patsch (historian austriak) etj. Pas mbarimit të këtij kongresi ,Mjeda hartoi nje vepër kushtuar alfabetit shqip me titullin Promemoria ne cila është një analizë për punën e Mjedës për modifikimin dhe popullarizimin e alfabetit të tij me shenja diakritike. Alfabeti i hartuar prej Mjedës me disa ndryshime, kishte fituar miratimin e dijetarëve më të mëdhenj të Europës, pothuaj pjesës më të madhe të ipeshkvijve shqiptarë si dhe administratës austriake. Në 1904 pas zgjidhjes përfundimtare të problemit të alfabetit Mjeda hartoi Abetaren, Arithmetiken , Katekizmin, Këndime për shkolla të para të Shqypniesë, Numeratore për shkolla të para të Shqypniesë,Të mbledhunit e mbësimeve të krishtena për shkolla të para të Shqypniesë, Drejtues i drejtshkrimit, Histori e Shejtë. Këto libra u botuan në Vjenë dhe u ndanë në katër konsullata,Shkodër,Prizren,Shkup dhe Durrës. Abetarja Shqipe e Mjedës u përdor rreth tre dekada në shkollat shqipe,sidomos në veri dhe u shfrytëzua nga shume autorë hartues abetaresh. Abetarja e Mjedës është ndër të parat abetare shqipe që u transkriptua sipas alfabetit latin të Kongresit të Manastirit,nga vetë autori Ndre Mjeda në 1910. Veprimtaria e Mjedës në Kongresin e Manastirit përbën fazën më kulmore e më të shquar ,në mes të punës së tij shumëvjecare për alfabetin shqip. Mjeda sakrifikoi punën e tij 20 vjeçare për hir të interesit të kombit dhe pranoi alfabetin e Stambollit. Pas hartimit në mënyrë të sukseshme të librave për arsimin fillor, Mjeda në shkurt 1909 hartoi dy libra të tjerë, Historia dhe Gjeografia për shkollën qytetare të cilat në përmbajtjen e tyre historinë dhe gjeografinë e Shqipërisë.