Raimonda Moisiu/

“S’më mbetet tjetër përveçse të perifrazoj porositë e njerëzve më të mençur e më të ditur se unë, që botës shqiptare nuk i kanë munguar kurrë: Atmëmëdhtarì të pacak, përkushtim e besim në vlerat e veprimtarisë krijuese, ndershmëri, modesti dhe zell, palodhshmëri”.

Akademik Prof.Dr. Kopi Kyçyku

Kam ndjerë një trishtim të thellë dje, kur lexova për ndarjen nga jeta të Eruditit, Akademik Prof. Dr. Inxh. Kopi Kyçyku. Kam pasur fatin dhe privilegjin ta njihja Profesor Kopin, madje kam zhvilluar edhe një intervistë dhe kur vija në Shqipëri, kemi pirë edhe kafe tek “Europa Café”, në qendër të Tiranës. Akademik Prof. Dr. Kopi Kyçyku është një autor me një shumëllojshmëri zërash mahnitës plot jetë dhe energji, me visionin madh unik, historik, social dhe harmonik të jetës, i cili, qoftë edhe vetëm në përvojën e leximit duket i mjaftueshëm si lexim i përvojës. Akademik Prof. Dr. Kopi Kyçyku është një penë e njohur për monografitë historike ballkanike dhe më tej, deri në Azinë e largët, në dy gjuhë: shqip dhe rumanisht, sikundër:”Mustafa Qemal Ataturku; Me Ataturkun; Kryengritja e armatosur e Ilindenit (Maqedoni) e vitit 1903; Republika e Turqisë në vitet 1945-1985; Pater (Emil Konduraqi); Midis strehësh e trandjesh; Arumunët e Shqipërisë në kontekst ballkanik; Arumunët në optikën shqiptaro-rumune; Një vështrim në marrëdhëniet shqiptaro-rumune gjatë shekujve; Historia e Shqipërisë; Historia e Maqedonisë; Historia e Azerbajxhanit; Algjeria: e shkuara dhe e sotmja; Marrëdhëniet inter-etnike shqiptaro-italiane dhe dygjuhësia; Ataturkizmi dhe Turqia e Mijëvjetshit të Tretë; Hajdar Alijev – një Ataturk i kohës sonë; Hristo Botev – pena dhe pushka; etj; Përveç kësaj, ai radhitet ndër shkrimtarët e poetët që ka lëvruar disa zhanre, me:

-Dhjetra vëllime poetike dhe në prozë për fëmijë e të rritur; drama e komedi me një akt, skeçe, novela, pamflete dhe fejtone, reportazhe, përshkrime, artikuj kritikë, ese etj;

– Rreth tridhjetë vepra letrare dhe shkencore të përkthyera nga gjuhët e huaja në shqip dhe anasjelltas;

– Tekste universitare për gjuhët italiane, rumune dhe turke;

– Mbi treqind artikuj shkencorë dhe studime për gjuhësinë e krahasuar, për historinë ballkanike dhe botërore, për gjeokiminë etj, të botuara në organe të shtypit të specializuar në Shqipëri, Rumani e në vende të tjera.

– Mbi dyzet referate dhe kumtesa shkencore, të paraqitura në konferenca, simpoziume dhe kongrese kombëtare dhe ndërkombëtare, pa lënë mbas dore marrjen sistematike me publicistikë. Ka filluar të krijojë që në fëmijëri, me ambicjen e vërtetë për t’u bërë shkrimtar e poet dhe një pasardhës i denjë i dy kolosëve të letrave shqipe, bashkëqyetarëve të tij: Lasgush Poradeci e Mitrush Kuteli. Kontribues me një karrierë tashmë të gjatë krijuese, me ndikimin e mençur të mendimit artistik e filozofik në letërsinë shqipe e rumune, zotërues i shumë gjuhëve të huaja, veprat origjinale në disa zhanre, në shqip, por edhe dygjuhëshe, e kanë bërë të mirënjohur akademik prof. dr. Kopi Kyçykun jo vetëm në mjediset shqiptare, por edhe në ato ballkanike dhe eurojuglindore, madje në mbarë Evropën e në botë. Personazhet e veprave të tij letrare janë njerëz të thjeshtë, të mitur e të rritur, me magjinë e plotfuqishme plot jetë në të kaluarën e të tashmen, të cilët kanë lirinë, ëndrrat e përvojat jetësore përkatëse.

Ngushëllime Familjes Kycyku, Miqëve, kolegëve dhe komunitetit të letrave shqipe.

Lamtumirë, Akademik Prof. Dr. Inxh. Kopi Kycyku, autor i shumë vëllimeve me poezi, tregime, drama, pamflete, artikuj kritikë për letërsinë e artet, si dhe studimesh shkencore; përkthyes i mjaft veprash letrare, historike dhe gjeologjike nga disa gjuhë, në shqip, rumanisht dhe italisht.

Mirënjohje dhe nderim për mikun dhe kolegun tonë të cmuar, Akademik Prof. Dr. Inxh. Kopi Kycyku, hija e veprës së tij do të shquhet ndër breza si një vlerë kombëtare e historike.

Ti do tè mbetesh perhere një penë e njohur për monografitë historike ballkanike dhe më tej

Qofsh i paharruar! Të Ikurit si Ti mbeten Jetësisht të ardhur!

U prehsh në paqe Profesori ynë i mrekullueshëm!

Prehu i qetë në Liqenin e dritave dhe mes ëngjujve të Parajsës

Ëngjëjt të këndofshin në çdo agim!

Pranë familjes Kycyku

Përktheu Rafael Floqi nga Christopher Sands Canada Institute/

Më 6 janar 2025, kryeministri kanadez Justin Trudeau njoftoi synimin e tij për të dhënë dorëheqjen si kreu i Partisë Liberale sapo partia të jetë në gjendje të zgjedhë një udhëheqës të ri. Në sistemin parlamentar të Kanadasë, kryeministër bëhet lideri i partisë me numrin më të madh të vendeve në Dhomën e Komunave.

Trudeau gjithashtu ka kërkuar dhe ka marrë një zgjatje të Parlamentit deri më 24 mars. Vendimi për prorogim është marrë nga Guvernatori i Përgjithshëm Mary Simon, e cila është përfaqësuesja e mbretit Charles III, i cili është Mbret i Kanadasë si dhe i Mbretërisë së Bashkuar. Prorogacioni përfundon një seancë parlamentare, dhe ndërsa është shtyrë, nuk mblidhet asnjë komision parlamentar dhe i gjithë legjislacioni që është në proces do të duhet të rifutet. Por votat e mosbesimit mund të kthehen derisa Parlamenti të kthehet në seancë. Gjatë kësaj periudhe, Trudeau mbetet kryeministër me kompetenca të gjera, duke përfshirë aftësinë për të zbatuar çdo autoritet ligjor të dhënë më parë nga Parlamenti, kështu që shërbimet qeveritare dhe aftësia për të vepruar do të vazhdojnë. Ministrat aktualë të kabinetit dhe nëpunësit civilë vazhdojnë normalisht në punët e tyre.

Partia Liberale mund të zëvendësojë Trudeau para 24 marsit. Procesi drejtohet nga rregullat e partisë. Udhëheqësi i ardhshëm liberal do të shërbejë si kryeministër deri më 20 tetor 2025, datë fikse për zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme federale.

Kur Parlamenti të rikthehet, qeveria e re do të paraqesë një fjalim nga froni (duke vendosur axhendën e qeverisë, e nevojshme në fillimin e një sesioni të ri të Parlamentit) dhe do ta ndjekë këtë me një buxhet federal në prill. Liberalët kontrollojnë 153 nga 338 vendet në Dhomën e Komunave, një pluralitet por jo një shumicë. Trudeau po jep dorëheqjen nga vendi i tij, gjë që mund të reduktojë Liberalët në 152 vende. Kjo do të thotë se partitë opozitare mund të përdorin votat për Fjalimin e Fronit dhe buxhetin si mocione besimi dhe të detyrojnë zgjedhje.

Në të kaluarën, Trudeau ka arritur me një pakicë vendesh në Dhomën e Komunave, sepse partitë opozitare nuk ishin gati për zgjedhje, megjithatë qeveria aktuale, e zgjedhur në vitin 2021, është qeveria e pakicës më jetëgjatë në historinë kanadeze, që do të thotë se opozita, veçanërisht konservatorët e udhëhequr nga Pierre Poilievre, të mirëfinancuar dhe të gatshëm për zgjedhje. Kjo e bën situatën politike në Kanada veçanërisht të paqëndrueshme dhe koha e dorëheqjes së Trudeau do të krijojë vrull që Partia e tij Liberale ta zëvendësojë atë shpejt dhe që opozita të detyrojë zgjedhjet nëse mundet përpara tetorit.

Për të përmbledhur, në 12 muajt e ardhshëm, Trudeau do të zëvendësohet si lider i Partisë Liberale dhe si kryeministër? Zgjedhjet do të përcaktojnë renditjen e partive në Dhomën e Komunave? dhe kryeministër do të bëhet kryetari i partisë me më shumë mandate pas zgjedhjeve të 2025. Me potencialisht tre kryeministra në një vit, 2025 do të jetë një vit i paqëndrueshmërisë së pazakontë politike në Kanada.

Për Shtetet e Bashkuara, ka disa pyetje që shtron dorëheqja e Trudeau, ndër të cilat më të rëndësishmet janë:

Siguria Kombëtare: Justin Trudeau vizitoi me Presidentin e zgjedhur Trump në Mar-a-Lago më 30 nëntor dhe u zotua të rrisë sigurinë kufitare dhe përpjekjet për të ndaluar fentanyl dhe trafikimin e qenieve njerëzore në kufirin verior të SHBA-së për të shmangur një tarifë prej 25 përqind për eksportet kanadeze në Shtetet e Bashkuara. Në samitin e NATO-s në korrik 2024, Trudeau premtoi të rrisë shpenzimet kanadeze të mbrojtjes në 2 për qind të PBB-së deri në vitin 2032, por nuk shpalli një plan për të arritur këtë qëllim. A do t’i respektojë Kanadaja këto premtime nën një udhëheqës të ardhshëm?

Marrëdhëniet Ndërkombëtare: Kanadaja pret samitin e liderëve të Grupit të Shtatë në Alberta në qershor, për të cilin takimet ministrore kanë qenë në pritje të konfirmimit të Senatit të SHBA për anëtarët e kabinetit amerikan. Sa kohë do të dimë se kush do të përfaqësojë Kanadanë? Ndërkohë, Kanadaja ka punuar me Shtetet e Bashkuara për të mbështetur Ukrainën pas pushtimit rus dhe kryerjen e patrullave të lirisë së lundrimit me Marinën e SHBA në Detin e Kinës Jugore. A do t’i mbështesë kryeministri i ardhshëm këto misione? Dhe a do të jetë në gjendje qeveria e ardhshme kanadeze të përfshihet në Haiti dhe kriza të tjera të Amerikës Latine nga Kuba në Venezuelë?

Tregtia: Marrëveshja e Shteteve të Bashkuara të Meksikës së Kanadasë që zëvendësoi NAFTA-n është në pritje për rishikim dhe madje ndoshta negociata të reja deri në vitin 2026. Trudeau ndoqi Kryeministrin e Ontarios Doug Ford dhe Kryeministrin e Albertës Daniele Smith duke sugjeruar publikisht se meqenëse Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja janë të lidhura me tregtinë kineze dhe investimet dhe Meksika nuk është, mund të jetë më mirë të negociohet një marrëveshje e re tregtare midis Shteteve të Bashkuara dhe Kanadasë dhe të lihet Meksika jashtë. Dhe të tre qarqet po bashkëorganizojnë Kupën e Botës FIFA të futbollit në vitin 2026. Cili do të jetë qëndrimi i ardhshëm i qeverisë kanadeze për marrëveshjet e Amerikës së Veriut?

Energjia: Kanadaja është vendi më i madh i Shteteve të Bashkuara furnizuesi i energjisë së huaj, duke ofruar energji hidroelektrike dhe lëndë djegëse si nafta, gazi, hidrogjeni dhe uraniumi. Këto nuk do të ndikohen nga pasiguria politike kanadeze. Kjo pasiguri mund të ngadalësojë më tej përpjekjet e planifikuara për nxjerrjen e mineraleve kritike dhe tokave të rralla dhe të planifikojë për investime të mëdha në kapacitetin e përpunimit të mesëm. Për më tepër, një mosmarrëveshje mbi gazsjellësin Enbridge Line 5 nuk zgjidhet në vitin 2025.

Tregtia dixhitale: Taksa e shërbimit dixhital të qeverisë Trudeau prej 3 përqind të të ardhurave të krijuara nga përdoruesit kanadezë të platformave të huaja teknologjike hyri në fuqi më 28 qershor 2024 dhe zbatohet në mënyrë retroaktive në 2022. Firmat e teknologjisë amerikane janë të bashkuara në kundërshtim me këtë taksë dhe do të bëjnë presion. Administrata Trump do të hakmerret, por një tërheqje e negociuar nga Kanadaja mund të arrihet me pasardhësin e Trudeau.

Ndërsa kanadezët punojnë në këtë periudhë të tranzicionit politik, Shtetet e Bashkuara do të luajnë një rol të rëndësishëm sepse çështjet kryesore me të cilat përballet Kanadaja lidhen në mënyra të ndryshme me Shtetet e Bashkuara. Rreziku është që administrata e ardhshme të keqvlerësojë sfidat dhe mundësitë e angazhimit me qeverinë Trudeau.

Nëse Uashingtoni i afrohet Kanadasë pa kujdes gjatë këtij tranzicioni, liberalët që zgjedhin liderin e tyre të ardhshëm dhe kanadezët kur të shkojnë në zgjedhje më vonë këtë vit, do të kërkojnë një kryeministër dhe qeveri të aftë për të shtyrë prapa në mbrojtje të interesave kanadeze: një nacionalist, apo edhe anti. – Udhëheqësi amerikan. Një qasje e menduar nga Uashingtoni tani mund të përmirësojë shanset për angazhim konstruktiv mbi çështjet dypalëshe dhe globale nga Otava. Për shkak se shumica e kanadezëve i pëlqejnë dhe vlerësojnë Shtetet e Bashkuara si partnerë, qeveritë e tyre e bëjnë gjithashtu. Ky moment politik kanadez duhet të ketë një fund të lumtur për interesat e SHBA.

Nëse jo, Uashingtoni do të fajësojë veten.

Shkodër, Shqipëri dhe New York, SHBA – Një partneritet transformues është konsoliduar midis Universitetit Monroe (www.monroecollege.edu), me kampuse në New York City dhe Westchester County, dhe Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi” (www.unishk.edu.al) në Shkodër, Shqipëri. Ky Memorandum Mirëkuptimi (MOU), i lehtësuar nga Bota Consulting Group (www.botaconsultinggroup.com) në krye me CEO-në Lola Gazivoda, përfaqëson një hap vendimtar në avancimin e arsimit dhe shkëmbimit kulturor midis të dyja institucioneve dhe vendeve. Së bashku, po punojmë për zhvillimin e programeve, shkëmbimeve të studentëve dhe stafit akademik, si dhe iniciativave kulturore për të thelluar bashkëpunimin dhe krijuar lidhje domethënëse përtej kufijve.

Lidhja e komuniteteve përtej kufijve – Universiteti Monroe, një institucion i njohur i themeluar në vitin 1933, shërben një trupë studentore të larmishme prej mbi 7,000 studentësh në kampuset e tij në New York City dhe Westchester County. Me studentë që përfaqësojnë një gamë të gjerë kulturash dhe prejardhjesh etnike, Monroe është thellësisht i përkushtuar për krijimin e një komuniteti gjithëpërfshirës dhe angazhimin me fqinjët përreth përmes programeve dhe iniciativave që shtyejnë përpara ndikim pozitiv në shoqëri. I njohur për programet e tij inovative dhe angazhimin ndaj suksesit të studentëve, Universiteti Monroe është bërë një destinacion për shumë studentë shqiptaro-amerikanë që synojnë arsim të lartë. Ky MOU do të forcojë jo vetëm lidhjet e Universitetit Monroe me komunitetin shqiptaro-amerikan në New York, por gjithashtu do të thellojë lidhjet e tij jashtë vendit, duke krijuar një urë të vërtetë akademike dhe kulturore globale.

Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi,” i themeluar në vitin 1957, është një nga universitetet më të vjetra dhe prestigjioze të Shqipërisë. I vendosur në Shkodër, një qendër kulturore dhe akademike në veri të Shqipërisë, ai shërben rreth 5200 studentë çdo vit. Universiteti është thellësisht i përkushtuar për avancimin e mundësive arsimore dhe profesionale të studentëve të tij duke kultivuar një kulturë të rigorozitetit akademik, inovacionit dhe angazhimit global. Me stafin e tij të dedikuar, kërkimet bashkëkohore dhe fokusin në bashkëpunim ndërkombëtar, Universiteti i Shkodrës siguron që studentët e tij të jenë të përgatitur për të pasur sukses në një botë të ndërlidhur, duke ruajtur njëkohësiht lidhje të forta me trashëgiminë e pasur kulturore dhe historike të Shqipërisë.

Partneritet për të nxitur rritjen – Ky partneritet siguron një kuadër për:

Shkëmbimet e studentëve dhe stafit akademik për të pasuruar përvojat akademike dhe kulturore.

Projekte kërkimore të përbashkëta për të nxitur inovacionin.

Programe kulturore për të thelluar të kuptuarit dhe për të festuar trashëgiminë e përbashkët.

Konferenca dhe seminare për të angazhuar si komunitetet akademike ashtu edhe ato lokale.

“Ky partneritet përfaqëson një moment të rëndësishëm për të dy institucionet,” tha Dekani Gersom Lopez i Universitetit Monroe. “Është kënaqësi të fillosh këtë nismë për shkak të nivelit të lartë të studentëve që tashmë ndjekin studimet në Monroe si shqiptaro-amerikanë. Ata punojnë fort dhe studiojnë edhe më fort, dhe ne jemi shumë entuziastë për të parë çfarë do të arrijë ky partneritet.”

Prof.Dr. Tonin Gjuraj, Rektori i Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi,” deklaroi, “Si rektori i sapozgjedhur, jam jashtëzakonisht krenar për trupën tonë të jashtëzakonshme të studentëve dhe potencialin e tyre për të formësuar të ardhmen. Ky partneritet thekson vizionin tim për të pozicionuar Universitetin e Shkodrës në pararojë të bashkëpunimeve ndërkombëtare, duke krijuar mundësi të reja për studentët dhe stafin tonë për të inovuar, lidhur dhe udhëhequr në skenën globale.”

Mirënjohje për mbështetësit kryesorë:

Bota Consulting Group: E themeluar nga Lola Gazivoda, Bota Consulting Group është e specializuar në krijimin e partneriteteve strategjike dhe nxitjen e bashkëpunimit ndërkombëtar. Si lehtësuese e këtij partneriteti, Bota Consulting Group është thellësisht e angazhuar për të siguruar suksesin e programeve të tij dhe për të ofruar mbështetje të gjithanshme për studentët dhe stafin akademik. “Ky bashkëpunim është një testament për fuqinë e rrjetëzimit,” tha Lola Gazivoda. “Bëhet fjalë për krijimin e mundësive për të rinjtë shqiptarë dhe për t’u siguruar që studentët e Universitetit Monroe – si shqiptaro-amerikanë ashtu edhe popullsia e tij shumëkulturore – të mund të përjetojnë kulturën dhe ekselencën akademike të Shqipërisë. Duke lidhur talentin dhe institucionet globale, Bota Consulting Group synon të nxisë rezultate me ndikim, duke përfshirë përvoja të pasuruara akademike, shkëmbime kulturore dhe mundësi novatore që përfitohen nga të gjitha palët e interesuara. Jam krenare që Bota Consulting Group mundi të ndihmojë në realizimin e këtij vizioni dhe mezi pres të mbështesë nismat e ardhshme në kuadrin e këtij partneriteti.”

Këshilli i Biznesit të Westchester (BCW): Ky partneritet u bë gjithashtu i mundur nëpërmes mbështetjes së Këshillit të Biznesit të Westchester (BCW) dhe Presidentes së tij, Marsha Gordon, e cila prezantoi Universitetin Monroe me këtë mundësi të jashtëzakonshme. Përkushtimi i BCW për mbështetjen e komunitetit shqiptaro-amerikan lokal luajti një rol thelbësor në vendosjen e themeleve për këtë bashkëpunim

Kontakti:

Monroe University

Website: www.monroecollege.edu

Telefon: (914) 740-6407

Addresa: 434 Main Street, New Rochelle, NY 10801

Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”

Website: www.unishk.edu.al

Telefon: +355 (0)22 244800

Addresa: Rruga e Universitetit, Shkodër, Albania

Bota Consulting Group

Website: www.botaconsultinggroup.com

Email: info@botaconsultinggroup.com

Telefon: (914) 266-2213

“Zëri i Amerikës” – 29 dhjetor, 2024

• Kane Farabaugh

---

Ish-Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Jimmy Carter vdiq të dielën në moshën 100 vjeçare. Presidenti më jetëgjatë amerikan vdiq në shtëpinë e tij në qytetin e vogël Plains të Xhorxhias, ku ai dhe gruaja e tij, Rosalynn, e cila vdiq në moshën 96 vjeçare në nëntor 2023, kaluan pjesën më të madhe të jetët e tyre, njoftoi Qendra Carter.

“Themeluesi ynë, ish-presidenti i SHBA-së Jimmy Carter, ndërroi jetë këtë pasdite në Plains të Xhorxhias”, tha qendra në një postim në lidhje me vdekjen e tij në platformën e mediave sociale X. Në deklaratë thuhej se ai vdiq i qetë, i rrethuar nga familja e tij.

Pas një mandati në Shtëpinë e Bardhë, Presidenti i 39-të i Shteteve të Bashkuara, u angazhua për kauza të ndryshme nga shëndetësia tek demokracia globale dhe të tjera.

Kur Jimmy Carter bëri betimin më 20 janar të vitit 1977, ai premtoi një “qeverisje të mirë, ashtu si populli amerikan”.

Presidenti Jimmy Carter, Fjalimi inaugurues i vitit 1977

“Nuk mund të ketë detyrë më fisnike dhe më ambicioze për Amerikën, në këtë ditë të një fillimi të ri, sesa të ndihmojë formimin e një bote të drejtë dhe paqësore”, tha ai.

Një bote që ai vazhdoi t’i kontribuojë përtej mandatit të tij të vetëm në Shtëpinë e Bardhë, duke u bërë laureat i Çmimit Nobel për Paqe. Ai është themelues i qendrës Carter, një organizatë globale jofitimprurëse, misioni i së cilës është “përhapja e paqes dhe shpresës, si dhe luftimi i sëmundjeve”.

“Punën e Qendrës Carter e shoh si vazhdimësi të asaj që u mundova të bëja si president”, tha ai më 2007.

Zoti Carter lindi në Plains të Xhorxhias më 1924. Ai u diplomua nga Akademia e Marinës amerikane më 1946, duke shërbyer si oficer nëndetëseje para se të kthehej në Plains më 1953 për të drejtuar fermën e familjes pas vdekjes së babait të tij.

Ish-presidenti hyri në politikë gjatë lëvizjes për të drejtat civile të viteve 1960. Ai shërbeu dy mandate si ligjvënës në Xhorxhia para se të bëhej guvernator i shtetit më 1971.

“U them sinqerisht se koha për diskriminimin racor ka mbaruar”, tha ai në fjalimin gjatë inaugurimit të tij si guvernator i Xhorxhias më 1971.

Ai u bë nga një guvernator jo shumë i njohur i jugut më 1971, në kandidatin fitues të zgjedhjeve presidenciale më 1976, pasi mposhti me rezultat të ngushtë republikanin Gerald Ford.

Ndërmjetësimi i marrëveshjeve në “Camp David” më 1979 dhe traktati përfundimtar i paqes midis Egjiptit dhe Izraelit ishte kulmi i presidencës së tij.

“Gjatë 25 viteve të kaluara kanë ndodhur katër luftra midis arabëve dhe izraelitëve, me egjiptianët në krye, të mbështetur nga Bashkimi Sovjetik. Egjipti ishte vendi i vetëm që mund ta sfidonte Izraelin ushtarakisht”, tha zoti Carter në një deklaratë më 2009.

Zoti Carter negocioi edhe një traktat që i ktheu Panamasë kontrollin e Kanalit të Panamasë dhe vendosi lidhje të plota diplomatike me Republikën Popullore të Kinës.

Por, revolucioni islamik i vitit 1979 në Iran ndryshoi kursin e presidencës së tij.

Protestat e udhëhequra nga klerikët shiitë rrëzuan udhëheqësin iranian të mbështetur nga Shtetet e Bashkuara, i cili u largua nga vendi.

Më vonë militantët sulmuan ambasadën amerikane në Teheran, duke marrë peng 66 amerikanë. Në fund të nëntorit, 13 pengje u liruan.

Në prill të vitit 1980, ish-presidenti autorizoi një operacion ushtarak për të liruar pengjet tjera. Operacioni dështoi dhe tetë pjesëtarë të ushtrisë amerikane vdiqën.

Zoti Carter u përball edhe me sfida të brendshme. Inflacioni dhe shkalla e papunësisë dëmtuan ekonominë, çka ndikoi në humbjen e tij në zgjedhjet e vitit 1980 ndaj republikanit Ronald Reagan.

Më 20 janar të vitit 1981 – ditën e inaugurimit të Reaganit – Irani liroi gjithë pengjet amerikane.

Zoti Carter, i mposhtur dhe i dëshpëruar, u kthye në vendlindjen e tij për të planifikuar angazhimin e tij pas-presidencial.

“Po mendoja të bëja diçka të vogël, një zyrë pranë disa ndërtesave të bukura në Atlanta”, tha ai më 2007.

Rezultati ishte shumë më i madh.

Një organizatë jofitimprurëse e njohur botërisht, Qendra Carter ka monitoruar mbi 100 procese zgjedhore dhe ka ndërmjetësuar mosmarrëveshje duke filluar nga një bllokadë bërthamore me Korenë e Veriut më 1994 e deri tek një marrëveshje paqeje midis Ugandës dhe Sudanit.

Qendra angazhohet edhe për çështje shëndetësore duke luftuar sëmundjet në pjesët më të varfra të planetit. Çrrënjosja e sëmundjes parazitare ‘dracunculiasis’, e njohur si ‘Krimbi i Guinesë’, ishte qëllimi kryesor. Në vitin 2022 janë raportuar vetëm 13 raste në njerëz, numri më i ulët i të prekurve ndonjëherë me këtë sëmundje.

“Është vetëm një sëmundje në historinë e njerëzimit që është çrrënjosur. Ajo është lija, më shumë se tridhjetë vjet më parë. ‘Krimbi i Guinesë’ së shpejti do të jetë sëmundja e dytë në histori që do të fshihet nga faqja e dheut”, tha ai më 2009.

Angazhimi i zotit Carter për të ndihmuar njerëzimin e çoi atë në Oslo të Norvegjisë më 2002, ku pranoi Çmimin Nobel për Paqe.

“Çmimin Nobel për Paqe e fitova për shkak të punës së Qendrës Carter. Pra, do të isha plotësisht i kënaqur nëse trashëgimia ime do të jetë e bazuar mbi paqen dhe të drejtat e njeriut. Kush nuk e do këtë gjë?”, u shpreh zoti Carter më 2007.

Zoti Carter i mbijetoi kancerit të trurit më 2015 dhe kishte një jetë aktive deri në vitet e 90-a.

Por problemet shëndetësore dhe pandemia e koronavirusit më 2020 e mbylli atë në qytetin e tij të lindjes, ku kaloi vitet e fundit të jetës.

Në një nga paraqitjet e tij të fundit televizive, zoti Carter ndau me Zërin e Amerikës shpresat e tij për të ardhmen.

“Do të doja që në të ardhmen t’i shihja Shtetet e Bashkuara kampion në botë për paqen, të drejtat e njeriut dhe cilësinë e mjedisit dhe do të thosha duke i trajtuar të gjithë si të barabartë. Nëse mund ta bëjmë këtë, do të kishim një superfuqi të vërtetë në vendin, që unë e dua shumë”, tha ai më 2019.

Korrespondenti i Zërit të Amerikës Kane Farabaugh e ka intervistuar disa herë ish-Presidentin Jimmy Carter për çështje që nga mandati i tij në Shtëpinë e Bardhë deri te karriera e tij post-presidenciale në mbështetje të shëndetit dhe demokracisë globale. Pjesët kryesore të këtyre intervistave janë të përfshira në këtë raportim.

Nue Oroshi/

Është një ditë e madhe për mbarë shqiptarinë. Është ditë e madhe se po rikthehet firmëtari i Pavarsisë së Shqipërisë dhe Kryeminsitri i Shqipërisë Etnike Mustafa Merlika Kruja. Mustafa Merlika Kruja se bashku me Minsitrat dhe bashkëpuntorët e tij profesor Ernest Koliqin,Kapidan Mark Gjomarkajn, Xhevat Korçën, Engjëll Çobën, Maliq Bushatin, Kolë Bibë Mirakajn, at Anton Harapin, Mehdi Frashërin, Lef Nosin,Dom Zef Oroshin, Xhafër Devëën, Fiqiri Dinen,Rexhep Mitrovicën dhe shumë e shumë të tjerë ishin faqja diellore dhe orientimi perëndimor i politikës shqiptare.
Idenë për vendosjen e monumentit te Mustafa Krujës e dha atdhetari dhe intelektuali shqiptar që jeton në Amerikë Tomë Mrijaj, njeherit anëtar i kryesisë së Shoqatës “Trojet e Arbrit” dhe Koordinator për Amerikë dhe Australi. Ai e paraqiti këtë ide të Shoqata “Trojet e Arbrit” dhe kryesia e shoqates e aprovoj pa asnjë hezitim.Pas aprovimit i kryem edhe procedurat zyrtare ku falënderoj Bashkinë e Krujës për lejën e dhënë.Por një barrë shumë të madhe për këtë vepër e barti edhe Familja Merlika ku shfrytëzoj rastin të falënderoj Eugjen Merlikën nipin e Mustafa Krujës i cili sot e ka ditën më të lumtur të jetës se po e qon në vënd amanetin e gjyshit të tij. Por edhe mbarë familjen Merlika që u angazhua që ky projekt të kompletohët në të gjitha aspektët.
Është dashur të pritet plot 32 vite që në Shqipëri të filloj renia e mendesisë komuniste. Edhe pse në Shqipëri ka plot 32 vite që ka ra diktatura komuniste por që fatkeqësisht ende nuk ka ra e plotë edhe mendësia komuniste.Mendësia komuniste është edhe më e rrezikshme se diktatura komuniste në Shqipëri dhe trojet shqiptare. Kjo mendesi ra fillimisht në Lezhë kur në bronz u kthye atdhetari dhe prifti i cili kur u rrezikua Shqipëria, la petkun e priftit dhe kapi pushkën e doli iu bashkua lufëtarëve në malët e Shqipërisë dr.Monsinior Zef Oroshi.Kjo mendesi ra edhe në Peshkopi kur u kthye në bronz zv. Komandanti i Fuqive të armatosura kombtare Halil Alia.
Kjo mendësi ra edhe në Klinë kur u kthye heroi Ndue Përlleshi,në Pejë kur u kthye në bronz heroina Marie Shllaku.Kjo mendesi po bie edhe sot në Krujë se po rikthehet në bronz burri më i madh që dha Kruja në shekullin njëzet. Por fatkeqësia është se kjo mendesi vazhdon të mbetët ende në Shkodër dhe në shumë qytete të tjera të Shqipërisë.Edhe sot e asaj dite Shkodra djepi i kulturës dhe demokracisë shqiptare që dha heronj për të ardhur demokracia në Shqipëri ka mbetur me mendësi komuniste dhe nuk po bën ballë që këshilli bashkiak dhe Kryetari i Bashkisë aty të na jap lejën që ta vendosim monumentin e Komandantit të Përgjithshëm të fuqive të armatosuna shqiptare Kapidan Mark Gjon Markut, përkunder dy kërkesave që kemi bërë mbrenda tri vitesh. Kurse Prishtina veçëse ka dhënë shenja që të na jep lejën për monumentin e profesor Ymer Berishës. Shoqata “Trojet e Arbrit” në këto 20 vite ka mbajtur 35 sesione shkencore dhe akademi ka botuar 30 vepra enciklopedike për nacionalizmën shqiptare dhe ka vendosur katër monumente në këto katër vitet e fundit, duke punuar shumë 160 intelektualë shqiptarë nga të gjitha viset etnike shqiptare dhe mërgata atdhetare për të sjellur në vendin e duhur heronjët e Shqipërisë Etnike.
Të nderuar pjesëmarrës,
Unë sot këtu para jush do ta paraqes vetëm një dokument të arkivit të Vjenës që është një memorandum i nënshkruar nga Don Nikollë Kaçorri, Mustafa Asim Kruja, Rexhep Mitrovica, Fuad Toptani, Murad Toptani, Salih Gjuka dhe Bedri Pejani,dërguar Mbretit dhe Perandorit të Austro-Hungarisë Franz Jozefit më 12 Nëntor 1912. Njëri ndër miqtë më të mëdhënj të kësaj periudhe kohore është edhe Mbreti i Austro-Hungarisë Franz Jozefi i cili kishte ndihmuar dhe përkrahur pa ndërprerë themelimin e shtetit të ri shqiptarë.Vetëm gjashtëmbëdhjetë ditë para se të shpallej Pavarsia e Shqipërisë Imzot Nikollë Kaçorri kishte përpiluar një Memorandum për Perandorinë dhe Mbretin e Austro – Hungarisë Franz Jozefin e I. Memorandumi është i firmosur nga drejtuesit kryesorë të komitetit të përgjithshëm të kryengritës së Shqipërisë së Mesme, të kryesuar nga Nikollë Kaçorri Prift , Mustafa Asim Kruja , Rexhep Mitrovica , Fuad Toptani , Murat Toptani , Sali Gjuka dhe Bedri Pejani. Memorandumi i është dorëzuar Konsullit Austriak në Durrës, Rudnay i cili së bashku me memorandumin , dërgon në Ministrinë e Jashtme në Vjenë, personalisht për Ministrin e Jashtëm Leopold Grafen Berchtold me shënimin “shumë konfidenciale”, ashtu siç shkruan në fillim të këtij memorandum:
“Madhnisë të Tii Franz Josefit I
Përandorit e Mbretit të Austro – Magjarisë në Vienë
Shum të vështira e të rrezikshëme jan këto dit per ne Shqyptarët e per nanën t´on Shqypninë qi të kater shtetet e Ballkanve po rrâin me e perpi a me e coptue.
Na me sâ fuqi kena mundohena edhe Përendisë i lutena qi Mbretnia jon të muisi këta anmiq e të na prui prej sish. Por per fat të keq gjasat nuk po na duken fort të mira, e po shohim se shum vende të kater vilajeteve të Shqypnisë, Kosovë, Manastir, Shkodër e Janinë gjinden nden kambë të hueja. Për këtë shkak po marrim lejen m´u sjelle kah Madhnia Jote si Përandorit të nji Përandorisë të madhe, qi asht ma e afermia e jonë e ka piesë në Ballkan me Bosnie –Herzegovinë, e me Ju lutun qi në çeshtjet të Ballkanve të merret parasysh edhe Shqypnia në mënyrë qi kufitë e saj mos të përkiten e mos të shtyhen prej kerkuj e qi Shqypnia prej katër vilajetesh permendun sipri me tre milion e sâ Shqyptarë të bahet nji Mbretnië në vehte sikurse të tjerat shtete të Ballkanve, në daç perse Shqyptarët jan nji kambë ma i vjetri ner këta, me nji gjuhe e me zakone fare të veçanta, e gjaku i tyne nuk mundet me paitue kurrsesi me çdo gjak të kombeve qi janë rreth e rrotull; në daç perse nuk do t´ishte e drejtë humbja as voglimi i nji kombi Shqyptarë, i cilli nuk âsht aspak ma i poshtem se kombët e tjera të Ballkanve si per numer, ashtu permendë, si per vjeften morale, me të cillën, sado qi përnji kohe shekuish shum të gjatë kje rrahun në çdo krah e në çdo mënyrë prej shum e shum tallazeshë politike qindroi në kombësië të vet e në zakone të veta, por si nji shkambë i fort në mjedis detit; e kjarishtë e diftoin edhe theroritë e mëdhaja qi Shqyptarëtë hoçën perrain, gjytetërimin, e perparimin e Kombit të vet në këtë kohe të mrame të Tyrqëvet të Rie: në daç edhe perse na duket se nji Mbretnië Shqyptare mban peshën jo vetem të Ballkanve por edhe të gjith shteteve t´Europës, e sidomos në muitm´ubâa, mbas dishirit t´on, njimbretnië e pa anë (neutre), sikurse Belgji e Svizzera. Prej gjithkë tyne shkaqeve e arsynave na e pështesim të tanë shpresën t´one në ma të madhen mirsinë e Madhnisë Tande per të cillën na e gjith kombi Shqyptarë ka për të Jauditun per nderë per gjithmonë. Me shpresë të madhe qi të lutunat t´ona kam me e bërkâ zembrën e Madhnueshme të Madhnisë Tande kemi nderjen ma të madhen me vuë këtu duërt t´ona e m´u permendun. “Shqypnië, 12 Nanduër 1912
Te Detyrushmit Sherbëtorë te Madhnisë s´ate Firmat Nikollë Kaçorri Prift, Mustafa Asim Kruja, Rexhep Mitrovica, Fuad Toptani , Murad Toptani, Salih Gjuka dhe Bedri Pejani.
Rikthimi i Mustafa Krujës në bronz nuk është një rikthim i thjeshtë.Mustafa Kruja gjatë shtegtimit jetësor pati shumë përplasje, shumë veshtirësi por kurrë nuk ju nda kontributit për atdheun dhe studimeve të shumta që janë një faqe e artë e historisë dhe kulturës shqiptare.Ai ishte intelektuali që një pjesë të mirë të shkollimit e kreu nëpër univerisitetet e lindjes por gjithmonë mbeti perëndimor.Ishte politikani që Shqipërinë e mori ta qeverisë më 28,748 mijë kilometra katror dhe shëndrroj më mbi 74.000 mijë kilometra katror duke i bashkuar Kosovën,Maqedoninë shqiptare,Malin e Zi shqiptarë,Preshevën dhe Pazarin e Ri.E ku fatkeqësisht këto troje prapë komunistët shqiptarë ja falën Beogradit, madje jo vetëm me nënshkrime por edhe duke luftuar me pushkë kundër nacionalistëve shqiptarë në vitin 1945.Për këtë shqiptarët kanë vetëm një ditë të çlirimit 28 nëntor 1912 kurse 29 nëntori nuk duhët të festohët se është dita më e zezë e kombit shqiptar se pikërisht në këtë ditë u ndanë 70 përqind të territorit të trojeve shqiptare nga trungu amë.
Të gjithë ju pjesëmarrës që keni ardhur sot për ta nderuar firëmetarin e Pavarsisë dhe Kryeministrin e Shqipërisë Etnike ju falëndëroj dhe kjo dëshmon se rrënjët e nacionalizmës shqiptare janë shumë të thella dhe këto rrënjë nuk do të del askush që ti shkulë në trojet shqiptare ku i thuhët bukës- bukë e ujit- ujië. Rrnoftë vepra heroike e Mustafa Merlika Krujës!Rrnoftë Shqipëria Etnike.

(Fjalë e mbajtur më 24 nëntor 2024, në Krujë me rastin e zbulimit të Monumentit të Kryeministrit të Shqipërisë Etnike Mustafa Merlika Krujës nga Kryetari i Shoqates “Trojet e Arbrit “Nue Oroshi).