Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

ME MIQTE E MI NE ROME, SHPEND SALLAKU DHE GEZIM HAJDARI

by

Janë disa fotografi me miqtë e mi të mirë, Shpend Sallaku dhe Gëzim Hajdari, që më sjellin ndërmend një vizitë plot mbresa në nëntor 1992 në Itali. Që të dy dhanë kontribut të vecantë në proceset e para demokratike , duke u vënë në ballë të Levizjes demokratike…./

Nga Dalip GRECA/

Ne Foto: Nga e majta, Shpend Sallaku, Dalip Greca dhe Gezim Hajdari ne kembe…/

I sjell shpesh në mendje miqtë e mi, Shpend Sallaku dhe Gëzim Hajdari, dy nga figurat më aktive në lëvizjen demokratike në Lushnjë dhe në Shqipëri, sot intelektualë e shkrimtarë me emër. Ishin ata të parët(së bashku me Pirro Kicen) që erdhën në shtëpinë time për t‘më ftuar në radhët e republikanëve më 1991. Ishin po ata që më propozuan për të përfaqësuar republikanët në Këshillin e parë pluralist të Lushnjës, duke më nderuar me postin e sekretarit të Komitetit Ekzekutiv Pluralist, dhe më 31 mars 1991, 22 Mars 1992-kandidat për Deputet i PR. Fotografia e më sipërme pasqyron një vizitë timen në Itali nga 10 nëntori 1992 e deri 30 Nëntor 1992, sa herë e shoh i hedh sytë kronikës që qëndron pas kësaj dhe të tjera fotografive të asaj kohe.

Ishte një vizitë në Itali, kur në përbërje të një delegacioni republikan, të kryesuar nga i ndjeri Sabri Godo, në përbërje isha unë dhe Skënder Cala,- të ftuar në Kongresin e Republikanëve italianë që në atë kohë ishin pjesë e qeverisjes me katër ministra, përfshi dhe Suzana Anjelin, që ato ditë dha dorëheqje përmosrakordim me kryetarin e Republikanëve Giorgio La Malfa. Unë dhe Skënder Cala, ishim përfshirë në delegacion, si kandidatët më të suksesshëm republikanë, që në zgjedhjet e 22 marsit kishim marrë mbi 20 për qind të votave. Casti më intersant gjatë Kongresit të 38-të të Republikanëve që u mbajt në Massa di Carrara(Toscana) ishte pjesmarrja e politikanit më popullor, figura më e ndritur e republikanizmit italianë, Spadolini. E kujtoj si tani preokupimin e gazetarit Gëzim Hajdari, që bënte cmos të afrohej në turmën e madhe ku po fliste Spadolini, për të patur si kujtim zërin dhe mesazhin e tij.Ia arriti që t’i afrohet fare afër dhe e incizoi direkt.

Në fund të punimeve të Kongresit, Gëzim Hajdari, i kërkoi leje z. Godo që unë të rrija disa ditë në Romë, të bëja takime me emigrantët e Lushnjës, të takohesha me politikanë lokalë dhe biznesmenë dhe të kthehesha më vonë në Tiranë. Mbaj mend shakanë e Godos: – Do t’ma mbani dhe këtë lushnjarin këtu?

Gëzimi qeshi dhe ia ktheu:- Jo, jo,  Dalipi duhet në Lushnjë edhe për Gazetën “Ora e Fjalës” që kemi lënë atje.

-Të jesh i sigurtë,- i thashë unë, se nuk është në projektet e mia qëndrimi këtu. Do të kthehem shumë shpejt.

Tërë ato ditë qëndrova në shtëpinë e Gëzimit dhe në shoqërin e Shpendit dhe familjes së tij, ku isha shpesh i ftuar. Përditë i ftuar nga miqtë italianë që të dy intelektualët lushnjarë kishin në Frosione e deri në Romë.

E gjithë axhenda e atyre ditëve ishte e ngjeshur: Takime me emigrantë lushnjarë në rajonin e Lazios, takime me politikanë italianë si; Giussepe Casini , që atë kohë ishte Sekretar i Përgjithshëm Organizativ i Partisë Republikane për Lazion, kryetarin e Forumit Republikan te rajonit, e të tjerë. Me 17 dhe 18 nëntor bëmë takime në komunën e Ciocarisë, me qendër  në Frosinone, u takuam me nëpunës të sektorit të Jashëtm, si Fernando Turriziani,Ruggero  Marazi, si dhe me kryetarin e Bashkis, të cilit, si anëtar i Këshillit të Rrethit të Lushnjës, i paraqita kërkesën për binajkëzim të Lushnjës me Frosinone. Në fakt delegacioni i Bashkisë së Frosinones erdhi në  Lushnjë gjatë vitit 1993 dhe një shkollë e Frosinones u binjakëzua me Shkollën”4 Dëshmorët” në qytetit të Lushnjës. Pasditen e 18 nëntorit vizituam redaksinë e Gazetës”Ciociario Oggi”, ku u pritëm nga gazetari Igor Traboni.

Data e 20 nëntorit e pati kulmin në një darkë që shtroi enkas ish kryetari i  Bashkisë të qytetit Alatri, demokristiani Italo Cianfroka dhe afaristi Italo Buzi me një grup bashkëpunëtorësh. Në këtë darkë isha me të dy miqtë e mi, Shpend Sallaku dhe Gëzim Hajdari. Darka u shtrua në një restorant luksoz të qytetit me emrin”Vila  Verde”. Aty folëm , krahas të tjerave edhe për mundësinë e lidhjeve tregtare mes Lushnjës e Alatrit, duke pasë parasyshë prodheusit e verërave dhe pijeve të tjera alkoholike.

Me 21 nëntor ishim të ftuar në shtëpinë e Juristit , përgjegjës për  Zyrën e lidhjeve me jashtë në Bashkinë e Frosinones, dott Fernando Turrziani, dashamirës i Shqipërisë. Në takim ishte edhe dott Ruggero Marazzi, i zyrës së Finacave. Biseduam edhe për mundësinë e ngritjes së një shoqërie miqësie Shqiptaro-Italiane me qendër në dy qytetet, Frosinone dhe Lushnjë, shoqatë që do të kishte për mission shkëmbimin e vlerave të ndërsjellta kulturore dhe artistike.

Një takim interesant ishte edhe ai që bëmë në Stabilimentin Italian”FLEXBED”, i njohur në të gjithë Evropën për prodhimin e sustave dhe prodhimeve të tjera metalike. Pronari i stabilimentit ishte i interesuar që të kapte tregun duke ngritur një filal në Lushnjë, projekt që nuk e mudnësoi legjislacioni i deriathershëm shqiptar.

Vecoj nga vizitat, atë që u bë me 22 nëntor në Romën e lashtë. Kam mbetur i befasuar nga mbresat e asaj dite, vizita në Colosse’, si  tani kujtoj castin, kur Gëzim Hajdari, u përkul, mori një dorë dhe’ në mjediset e Colosseut, dhe më tha: Këtë coja poetit tonë, Faslli Haliti, që deri tani nuk e ka shkelur Romën, gjuhën italiane dhe Letërsinë e saj i ka në zemër- Colosseun-ëndërr. Për herë të parë shihja gjithcka; Vaticanin, Sheshin e famshëm të  San Petros, ambientet e brendshme të Kishës me punimet e Michelangelos e piktorëve të tjerë të famshëm. Ndoqëm nga afër Meshën e shenjtë mbajtur nga Papa Vojtila. Atë ditë gjithcka ishte mbreslënëse nga vizitat nëpër Romë;  Vizita në Campidoglio, La Piazza Di Spagna, ku zhvillohet Parada e Modës; një bukuri më vete Fontana di Trevi, vendi ku janë vendosur mbretërit e Savojës dhe piktori e skulptori Rafaello ; Palazzo di Venezia, ku ka folur Musolini, Pallati Parlamentar, – Montecitorio, pallati presidencial, -Qurinale, rruga e famshme Via del Corsso, rezidencat e gazetave qendrore të Italisë, si Il Tempo,  Il Messaggero,  Secolo d’ Italia, La Vocce Repubblicana etj.

Po atë ditë takova një nga misionarët e Grevës së urisë të studentëve, nismëtarë i Lëvizjes Demokratike, Arben Sulo, që më befasoi, post të tjerave dhe me disa dhurata simbolike për fëmijët e mi.

Me 19 nëntor të tre, së bashku me dy miqtë e mi, Shpend Sallaku dhe Gëzim Hajdari, ishim të ftuar në studion e televizonit  lokal “ERNIKA TV” në emision të drejtëpërdrejtë, ku gazetari drejtonte pyetjen për gjendjen në Shqipëri pas përmbysjes së sistemit komunist. Emisioni zgjati 45 minuta.

Me 21 nëntor, miqtë e mi më ofruan një surprizë tjetër; takim me poetin napolitan, derjtues në atë kohë i gazetës “Il Tempo Libero”, Waldimiro Traboni, i cili më dhuroi për gazetën “”Ora e fjalës” një cikël poetik të tijin. Ato ditë u organizua edhe një ceremoni e bukur poetike, ku atij iu akordua një cmim letrar. Ishte i treti që merrte brenda pak kohëve.

Gjatë të gjithë ditëve që isha në Frosinone isha i mirëpritur në shtëpinë e zonjës fisnike Aida Calcabrina(Falce), e cila na priste me bujari. E paharrueshme ishte darka e 23 nëntorit, ku përvec  Gëzim Hajdarit e Shpendi Sallakut dhe familjes së tij, ishin të pranishëm;  Rosalba Calcabrina,  Clelia Calcabrina, Olga Papaioannou, nga Australia, e bija e saj Nina Papaioannou, Aldo Calcabrina e Rafaele Calcabrina. Familja Calcabrina ishte shumë e njohur për bujari, shprehur kjo edhe ndaj emigrantëve shqiptarë. Si sot i kam në kujtesë tingujt që lëshonte piano, nën duart e zonjës fisnike, e cila në respektin tonë luajti në piano plot 40 minuta. Interesante ishte edhe vizita që bëmë në Abacinë e Urdhërit  Cirtercense në Casamari, ku na shoqëruan edhe nga Aldo dhe Clelia Calcabrina. Don Ildebrando  priore, e ftoi grupin shqiptar që të ndiqte një concert me këngë gregoriane të interpretuara nga kori i murgjëve.

Me datë 26 patëm një ftesë interesante, një komunist Italian, ish pjestar i Shoqatës së Miqësisë Itali-Shqipëri, pasi na kishte ndjekur në intervistën dhënë në televizonin lokal na ftoi për darkë, e cila u shtrua në restorantin “La Mbriacella”, me emër në të gjithë Ciocarinë.Biseda me të qe intersante, ai ishte njëri prej të mashtruarëve prej propagandës komunsite. Pas ngjarjeve të ’90-tës, ai “mallkonte” veten që e kishin mashtruar aq lehtësisht.

Me 27 nëntor së bashku me Gëzim Hajdarinishim të ftuar në shtëpinë-studio të bashkëshortëve piktorë, Mario Celletti dhe Fiametta De Feo, që na pritën me ngrohtësi dhe pranuan të intervistohen prej meje. Intervista u botua në “Ora e Fjalës” dhe “Republika”.

Po me 27 nëntor isha i ftuar në redaksinë e Gazetës “Il Secolo d’Italia”. Aty dhashë një intervistë që u botua edhe në Gazetën”Republika” në Tiranë.

Një ditë para largimit u takuam sërish në zyrën e Bashkisë , ku m’u dorëzua një notë me shkrim për lidhjet e binjakëzimit të Frosinones me Lushnjën nga vetë Sindaco i Frosinones.

Në ditën e kthimit humba një takim të rëndësishëm që ishte lënë për atë mbrëmje me Gianfranco Finon, ku natyrisht dy miqtë e mi, nuk e humbën rastin dhe kronika u botua ne Ora e Fjales dhe Republika. Mua më duhej të merrja trenin, përt ë arritur në mëngjesin tjetër në Brindizi për të marrë tragetin  drejt Durresit.

 

Mërgimi, i parë me syrin e artistit

by

Shkruan: PIRRO MANI/

Për mua seria e “Rrëfenjave nga Amerika”, të shkruara nga Pëllumb Kulla, ishin një befasi e këndëshme dhe pas publikimit të asaj të parës, mezi prisnja të hënat që të lexonja rrëfenjën e radhës. Befasia ishte e bukur edhe pse autorin, afërmendsh, e njoh si penë të fortë të humorit e satirës dhe të pjesëve teatrale që ka shkruar e vënë në skenë, në atë planetin tonë të teatrove. Ndryshe nga psikologjia sqimatare që i ka marrë si nëpër këmëbë miniaturat teatrale që shihnim nëpër estradat, unë gjithnjë e kam vlerësuar lart punën e kolegëve të mij regjisorë që punonin atje dhe ku miku im Kulla, ka arritur një varg impresionues suksesesh.  Por, megjithatë, sinqerisht nuk e besoja se Pëllumb Kulla do të niste e ta shpinte gjer në fund në një lartësi të tillë, atë gjerdan rrëfenjash, që më ngjasin me një varg reportazhesh nga Nju Jorku, sa zbavitës aq edhe të dhimbshëm, sa të përmallshëm aq edhe informativë, sa tradicionalë aq edhe modernë, sa të lidhur me shqiptarët e Amerikës, aq edhe pranë atyre të viseve shqiptare në Ballkan, sa të shtruar aq edhe ritmikë… Arti i këtyre tregimthave të botuar në Shekulli është i një graviteti të jashtzakonshëm.

Një nga tiparet më të dukshme të rrefenjave është poezia që dëshmon se ato janë shkruar me një rrëmbim. Poezia ka shërbyer aty si një rrëshirë lidhëse, si një dritë e ngrohtë, e cila bie e ndrit njësoj, qytetet amerikane e shqiptare. Imazhet me Menhettënin në mëngjes, me Qafën e Kërrabës pas një shiu të shkurtër behari, kur fëmijët fshatarë dalin buzë rrugës për t’u shitur fiq turistëve, përrallat e vjetra tona, që një kujdestare që nuk di anglisht ua tregon vogëlushve amerikanë, përralla tjetër që kosovari plak i tregon për 40 vjet rresht të birit mbi viset e banorët e Shqipërisë, janë të një bukurie të rrallë.

Por përtej poezisë, rrëfenjat janë njëkohësisht të lidhura me temat më djegëse të kohës, sa më dukej se analizave aq të mprehta e të goditura që boton vazhdimisht Shekulli, me këto rrefenja iu shtuan edhe disa.  Por këtë rradhë me një gjuhë tjetër, me një pikëvështrim tjetër, me tipa të një seriali të suksesshëm që ditë pas dite, të familjarizon edhe të miqëson me karakteret. Duke treguar për Amerikën autori nuk shmanget pa satirizuar jetën postdiktatoriale shqiptare. Në rrëfenjën e parë, Peçoja, një nga karakteret më të realizuar letrarë, thotë: “…Prandaj është më mirë bre, kur shtetnë e drejtojnë të ngopurit, pasanikët. Këtë po përpiqen të realizojnë burrat e shtetit në Shqipëri. Që shtetnë ta drejtojnë të pasurit, ka dy rrugë, prefesor: ose të pasurit të bëhen ministra, ose ministrat të bëhen të pasur! Në mëmëdhe po ndodh kjo e dyta: ministrat po bëhen të pasur! Atje vjedhjet kanë qëllime të pastra, bre, fisnike… Prandajza, sa herë vete andej-këtej dëpër Amerikë, u them shqiptarëve, kudo që janë: vëllezër Filadelfiotë, Vaterburas, Njuxhersjotë, Bostonianë, Detroitjotë, Çikagas… të ini krenarë për mëmëdhenë  e dashur! Atje vjedhën për pikësynime të nderçme… Njëherë vaftit, shteti i rripte lëkurën individit për të mirë të përgjithëshme, sot për të mirë të tij, individi i rrjep lëkurën e përgjithëshme shtetit!…” Tepër i hollë është satirizimi i atij lideri partiak, në rrëfenjën e katërt, që udhëton për në Uashington dhe kalon aty dy ditë, pa takuar asnjë personalitet politik apo shtetëror të asnjë rangu! Por mbyllet në një hotel buzë lumit Potomak, sheh nga dritarja Memorialin e Linkolnit dhe drejton që andej fushatën zgjedhore në Libarzhd e Kukës e nëpër fshatrat e Shqipërisë. Satira është dërmuese: ka shumë politikanë që udhëtojnë për në kryeqytetin amerikan, vetëm e vetëm që në Rinas të zbresin të ardhur që andej, nga Uashingtoni, vetëm e vetëm që të ushqejnë fantazinë e fanatikëve të tyre e të trembin kundërshtarët politikë. Grotesku shpaloset shumë shumë i fuqishëm e kordha e satirikut prêt më të majtë e më të djathtë në rrëfenjën “Planet e fshehta ushtarake”, ku e gjithë kjo dyndje shqiptarësh nga viset arbërore në Amerikë, interpretohet si një strategji shekullore shqiptare për … pushtimin e Shteteve të Bashkuara(!!!), strategji e ideuar dhe zbatuar nga tërë tërë krerët e shtetit të vockël të shqiptarëve, që kanë qënë  tërë një mendje, (ironi më vete dhe kjo!) “Nuk e di kush e ka bërë pllanë, thonë Ismail Qemali, thonë mbreti Zog! – spjegon Peçoja– “Ama këta që kanë erdhur në krye të vendit më pas, pavarësisht nga inatet me njëri tjatrin, pllanë nuk e kanë kundërshtuarë…  Ay, (Enveri) nuku kish zemër të vriste një zoçkë. Vravi mijra e mijra bashkatdhetarë, që të tjerët të besoshin, kur arratiseshin në Amerikë, ore! Qëllimi qe i lartë! Ay zbatonte porositë e mbretit. Njeriu i tij ka qënë, bre, s’ke dëgjuarë? Zogu e ka patur konsull në Belgjikë!

– Shiko, shiko! Ti Peço ke vendosur të më lesh me gojë hapur sot! Unë, Enverë e mendonja diktator tamam! Ay e bëkërke… Shih-shih!  Tashi po e çmoj. Dhe po filloj të kem respekt, për të.

Po unë deri këtu, e po ndalem në zbulimin e vlerave në përmbajtje. Po kthehem të përdor më shumë metrat e mi, pra të një njeriu, që është marrë me teatrin dhe spektaklet në tërësi. Tufa e “rrëfenjave nga Amerika” i ka të gjitha cilësitë e një seriali televiziv të suksesshëm. Bile do të thosha edhe më shumë se një serial, një film unik, mbi këtë valë historike emigracioni, që mori shkas nga shpërbërja e perandorisë komuniste dhe bëri që në truallin amerikan të sulen rusët, bullgarët, polakët, ukrainas e tjerë… Dhe midis tyre shqiptarët! Nga tëra viset tej e mbanë kufijve. E që të gjithë, pavarësisht nga kombësia, përballin problemet e adoptimit, njohjen e kapitalizmit të vërtetë. Njësoj në varfërinë e tyre, njësoj në vlerat e tyre shpirtërore nga njëherë për t’u patur zili nga amerikanët. Njësoj në vështirësitë me gjuhën, me mekanizmat e punësimit, njësoj me iluzionet dhe me deziluzionet, me dëshirat dhe me dështimet.

Vëllimi i rrëfenjave përmban temën e madhe të emigracionit, ose të kurbetit, siç ka hyrë në ndërgjegjen dhe dhimbjen e popujve. Po këtë rradhë në Amerikë kanë vërshuar jo fshatarët e dikurshëm të Korçës e Gjirokastrës, por studentët, mjekët, sportistë të shquar, artistë, me një mesatare kulturore të paimagjinueshme. Të gjithë kanë sjellë këtu një botë mendore specifike në një infrastrukturë amerikane, të njohur së prapthi nga propaganda armiqësore komuniste. Por gjithësesi ajo është e largët, e huaj dhe e vështirë për t’u adoptuar në të.

Publikimi i këtyre rrëfimeve, duket që nuk është një frymëzim i çastit i autorit, por një mbarsje e gjatë dhe e pjekur në kohë. Karakteret që popullojnë rrëfenjat janë të besueshëm, të përditshëm dhe të veçantë. Duket që ata kanë ardhur nëpër ato faqe letrare duke zbrazur blloqet me shënime të autorit Pëllumb Kulla.

Merr karakterin kryesor: Peçoja është i gjallë, tërë lëng jetësor. Ai është një lloj filozofi popullor, që e ka mësuar filozofinë jo në katedrat e filozofisë por në rrugën e mundimeve: ka qënë në burg në rininë e tij, emigrant në Greqi dhe i futur pastaj fshehur në Amerikë. Gjuha e tij është e figurshme dhe dialektale aqë sa ajo bëhet tipar i krahinës së tij të Devollit dhe ende e shumë ngjyrshme me mbetjet interesante nga fëmijëria e hershme. “Erdhi dhe më qëndrovi një të pështyrë larg”, thotë Peçoja kur do të tregojë largësinë më një njeri të neveritshëm, në rrëfenjën e shtatë. Situatat nëpër të cilat kalon ky shofer taksie apo limuzine, janë shpesh dramatike, komike, bufe, por asnjëherë të vetqëllimshme. Ai është një karakter i ngrohtë, puntor, i ndershëm dhe me një dashuri e dhëmbje për atdheun në të cilin u rrit jo në ambjente ideale, por gjithsesi të dashura. Ai i shpalos të metat e veta me një lehtësi impresionuese. Kujtoni dasmën kur këtij i duhet të ndeshet me fshatarin që ka zënë një qoshe përrallore në pikën doganore, edhe kur tërë ambienti fshatar e shtyn Peçon të luajë “amerikanin” (Rrëfenja “Paradë pasanikësh” që unë do ta quaja një nga tregimet më të bukur të narrativës kombëtare).

Karaktere të tjerë interesantë gjen në faqet e këtij vëllimi më shumicë: Gruaja e shoferit, tërë kohën në alarm për çdo ditë që gdhin në Amerikë; fëmijët që përhapen si vaji në tavën amerikane; Roza, ajo nënolja e pasuksesëshme në Shqipëri, e cila i ka vënë vetes si qëllim të gjejë një burrë amerikan dhe e konsumon veten duke parë kanalet porno; ministrat e qeverisë hije, që presin akoma të bjerë komunizmi, edhe kur ai ka dymbëdhjetë vjet që është gremisur; hetuesi që ka torturuar në qelitë e Sigurimit e tani ka nxituar të marrë strehimin politik edhe më parë nga ata që pat rrahur me duart e tij duke i akuzuar se patën dashur të arratisen në Amerikë; Beni, ai i riu i papunë në Tiranë, që nuk ka shkelur kurrë në Nju Jork dhe di edhe cilat korsi do asfaltohen të djelën në darkë mbi një urë të Menhettënit… E plot e plot të tjerë, të gjallë të etur, të këndshëm, tuhafë, pasionalë që mbushin rrëfenjat e Peços. E sidomos të përditshëm, që të sjellin shpesh mendjen tek figurat çehoviane.

Puna në teatër dhe telvizion që ka bërë autori gjatë jetës së tij e ka ndihmuar mjaft që në narracion të jetë dinamik. Në të gjithë këta tregime ndihet lëvizja, mizanskena. Përshkrimi alternohet me fjalën në një zhvillim të mrekullueshëm filmik. Karaktere thellësisht shqiptarë, në një dekor marramendës gratacielash të vërtetë.

Unë i uroj autorit një jetë më të bukur suksesesh letrare, por jam i bindur që edhe përvoja me Shekullin, për të, duhet të ketë qenë e mrekullueshme.

Kurse mua që tani më ka marrë malli për ato të hëna, këtu në Kolorado, kur hapnja internetin, klikonja tek Shekulli on the Web dhe pasi i hidhnja një sy lajmeve e komenteve, linja për në fund, siç lihet ëmbëlsira, rrëfenjën e radhës endur e thurrur me aq shije nga pena e mrekullueshme e autorit Pëllumb Kulla, njohës i mprehtë dhe i thellë i psikologjisë së bashkëkohësve të tij.(Botoi Shekulli, Foto- Dielli, shtator 2013)

 

Nis ndërtimi i Bulevardit të Tiranës

by

Kanë nisur te shtunen punimet për ndërtimin e bulevardit të ri të Tiranës, projektit më të rëndësishëm për kryeqytetin shqiptare. I premtuar nga kryebashkiaku Basha rreth 2 vite më parë, sot ky projekt nis zbatimin, duke sjellë një korridor të ri zhvillimi, punësimi dhe gjelbërimi për Tiranën. Kryebashkiaku Lulzim Basha e ka cilësuar ditën e sotme, historike për të ardhmen e kryeqytetit shqiptar.

“Sot jemi dëshmitarë të nisjes së transformimit më të madh të ndodhur ndonjëherë në qytet.

Fillimi i punimeve të bulevardit të ri është një ditë historike, sepse kryeqyteti ynë rritet, fiton një gjymtyrë të re, sheh më mirë, thyen kufijtë dhe merr frymë më lirisht. Jam i lumtur që sot po hapim një korridor të ri zhvillimi për Tiranën, një korridor punësimi, nxitje të sipërmarrjes, si dhe një hapësirë të re të gjelbërimit, dhe argëtimit“ – u shpreh kreu i Bashkisë.

Kryebashkiaku Basha e konsideroi nisjen e punimeve, si përgjigjen më të mirë ndaj atyre që nuk e besuan këtë premtim të bërë dy vjet më parë. Zoti Basha theksoi se me vepra po dëshmojmë çdo ditë se jemi në shërbim të qytetarëve dhe nuk bëjmë premtime boshe.

“Kur e shpallëm bulevardin e ri si prioritet strategjik, shumëkush ishte skeptik. Nuk e kam fjalën këtu për skeptikët e mbrapshtë që janë kundër zhvillimit e suksesit, por për ata qytetarë që me të drejtë dyshonin, pasi ishin mësuar me fjalë shumë e punë pak. Dhe ja ku jemi sot, bulevardi i ri po nis, po merr jetë! Ne kemi thënë se jemi ndryshe dhe ndryshe jemi. Puna jonë flet vetë, ne nuk jemi politikanë të fjalëve shterpë e të premtimeve boshe. Ne i shërbejmë qytetarit, sepse ky është misioni ynë“ – deklaroi z. Basha.

Kryebashkiaku Basha theksoi se bulevardi i ri i Tiranës do të krijojë mijëra vende të reja pune, do të sjellë risi të pangjashme në rajon nga ana arkitekturore, do t’i shtojë gjelbërimit të qytetit një kurorë të çmuar me pemë të reja. Bulevardi i ri do të nxjerrë nga varfëria këtë pjesë të Tiranës, që ka qenë e margjinalizuar.

“Në besojmë tek zhvilimi i Tiranës, ne besojmë tek ëndrra evropiane e qytetarëve, ne besojmë tek projektet e mëdha dhe për këtë arsye ne i realizojmë ato“ – u shpreh z. Basha .

Kryebashkiaku Basha theksoi se bulevardi i ri i Tiranës do të krijojë mijëra vende të reja pune, do të sjellë risi të pangjashme në rajon nga ana arkitekturore, do t’i shtojë gjelbërimit të qytetit një kurorë të çmuar me pemë të reja. Bulevardi i ri do të nxjerrë nga varfëria këtë pjesë të Tiranës, që ka qenë e margjinalizuar.

“Në besojmë tek zhvilimi i Tiranës, ne besojmë tek ëndrra evropiane e qytetarëve, ne besojmë tek projektet e mëdha dhe për këtë arsye ne i realizojmë ato“ – u shpreh z. Basha .

Zoti Basha ka garantuar sot të gjithë banorët që preken nga shpronësimet, se zëri i tyre do të dëgjohet, sikundër garantoi se askush nuk do të mund ta pengojë realizimin e këtij projekti.

“Sikundër sigurova dje përfaqësuesit e banorëve që preken nga shpronësimet për ndërtimin e bulevardit, i siguroj edhe sot se Bashkia e Tiranës dhe unë personalisht do të dëgjojmë një për një çdo pretendim dhe do të korrigjojmë çdo shpronësim të bërë në parametra të pamerituar, në mënyrë që çdo familjar dhe çdo banor i bulevardit të ri, të ndihet bashkëaksioner i këtij projekti madhor të qytetit tonë, sikundër i siguroj ata që përdorin dhe keqpërdorin bashkëqytetarët, për të avancuar axhendën e tyre të bllokimit se nuk do ia dalin. Ky është vullneti i qytetarëve të Tiranës, i Tiranës moderne dhe evropiane dhe ne do të ecim përpara!“ – u shpreh kryebashkiaku Basha.

Kryebashkiaku Basha ka falënderuar të gjithë ata që dhanë kontributin e tyre, në shndërrimin në realitet të këtij projekti, si Emirin e Kuvajtit, qeverinë e Abu Dhabit, Fondin e Zhvillimit të Abu – Dhabit e në veçanti mikun e çmuar të Shqipërisë, Princin Abdullah, Emirin e Shtetit të Katarit, qeverinë shqiptare e në veçanti kryeministrin Berisha, për mbështetjen e gjithanshme që i dha këtij projekti, studion prestigjioze ndërkombëtare Grimshaw Architects, qytetarët e Tiranës të cilët u bënë pjesë e vendimmarrjes me opinionet e tyre si dhe stafin e Bashkisë së Tiranës.

Firma që do të ndërtojë bulevardin e ri është Copri – Construction Enterprises LLW. Kostoja e ndërtimit është 26 milionë euro dhe pritet të përfundojë brenda 18 muajsh.

Nje rubrike e re ne Dielli- Tingëllime vëndemrash ilire

by

 Te nderuar lexues te Diellit

Qe nga ky numer po nisim nje rubrike te re per ju. Kjo rubrike do te mbahet nga Proesori Nelson Çabej. kerkojme pjesmarrjen tuaj active, duek shfaqur mendimet tuaja, pse jo, mund te beheni edhe bashkepunetore te rubrikes me shkrimet tuaja te kesaj fushe.Perse kjo Rubrike? Si rrjedhim i rrethanave historike, shoqërore dhe etno-kulturore që përvoi populli dhe vendi ynë gjatë historisë, fati i vëndemrave ilirë në trojet shqiptare ka qënë i ndryshëm. Megjithatë, është e habitshme se si në shumë raste ato i rezistuan aq bukur kohës për të arritur deri në ditët tona të papërlyera nga ndikimet kuilturore fqinje dhe nga pressioni shumë-shekullor administrativ i pushtimeve të huaja. Përgjithësisht, ato kanë evoluar në bazë të ligjeve fonetike të shqipes, ose siç thoshte “babai i gjuhësisë shqipe”, Eqrem Çabej, “duke kaluar nëpër gojën e shqiptarëve”.Po e nisim rubriken em shkrimin e pare:

ALBANOPOLIS,  SKYDREON POLIS APO SKYDREON

Nga NELSON ÇABEJ/

Për lokalizimin e kryeqendrës së fisit te “albanëve”, që përmëndet nga Ptolemeu (rreth 90-rreth 168) në shekullin II me emrin  Albanopolis1, fjala e fundit ende nuk është thënë.

Në vitin 1871, studiuesi gjerman, konsulli i Austro-Hungarisë në Janinë, Johann Georg von Hahn (1811–1869) hodhi mendimin se Albanopolisi mund të ishte aty ku gjëndeshin gjurmët e një vendbanimi të lashtë, pranë fshatit Zgërdhesh1, rrëzë kodrave në jugperëndim të Krujës.

Fakti që në hartën e tij Ptolemeu e vendos këtë qytet në hinterlandin e Durrësit dhe që, sipas tij, ai ishte kryeqendër e fisit të albanëve, që shtriheshin midis lumenjve Mat në veri dhe Shkumbin/Devoll në jug ka bërë që shumë studiuesë të tjerë të mendojnë, po ashtu, se Albanopolisi duhet identifikuar me vëndbanimin ilir pranë fshatit Zgërdhesh në afërsi të drejtpërdrejtë me Krujën. Ky është vëndbanimi i lashtë që plotëson më mirë se çdo vëndbanim tjetër kërkesat që dalin nga të dhënat e Ptolemeut2, nga të cilat del se Albanopolisi ndodhej në trojet e albanëve, në hinterlandin (prapatrojet) e Durrësit, deri në malet Kandavia. Koordinatat gjeografike që jep ai janë gjatësi 460 dhe gjerësi 410 5’, dmth. në verilindje të Durrësit, të cilin ai e vendos në koordinatat 450  dhe 400 55’.

Megjithatë, studiuesit kanë pranuar se sot për sot është vështirë t’i jepet një përgjigje bindëse pyetjes:

“Si është e mundur që një kryeqendër e një fisi të rëndësishëm ilir, që del në burimet e lashta që në shekullin II të erës sonë nuk del më në burimet e tjera të shkruara të lashtësisë e më vonë në Mesjetë?”

Shkak për këtë mund të jetë rrënimi dhe braktisja e këtij qyteti si pasojë e dyndjeve barbare (visigotët, hunët e, më vonë, ostrogotët), por një rrënim i tillë nuk mund të ketë ndodhur para shekullit V, kur filluan ato dyndje në trojet e sotme shqiptare, d.m.th. tre shekuj pas Ptolemeut.

Një hamëndje tjetër mund të na thoshte se emri i qytetit Albanopolis (Ἀλβανόπολις), mund të jetë stisur ose modifikuar nga Ptolemeu. Që autorët e lashtë grekë pas emrit të një vendbanimi të huaj mund të shtonin edhe fjalën greqisht polis (qytet) kjo është një dukuri e rëndomtë. Do të ishte një gjë jo e zakonshme që emri e një qyteti në hinterlandin ilir, që nuk ka qënë ndonjëherë koloni greke, të kishte edhe përbërësin greqisht polis.

Kjo na bën që të anojmë nga përfundimi i von Hahn-it se rrënojat e kryeqendrës së fisit ilir të albanëve gjënden në Zgërdhesh, në rëzë të malit të Krujës edhe pse është e pamundur të gjëndet ndonjë lidhje gjuhësore midis emrit të vëndemrit Zgërdhesh  dhe Albanopolisit që na kumtohet nga Ptolemeu.

Prania e kështjellës në këtë vëndbanim të lashtë ilir na shtyn që ta kthejmë vëmëndjen nga lista e kështjellave që ndërtoi dhe rinovoi në shekullin VI Justiniani i Madh anembanë perandorisë për tu bërë ballë sulmeve barbare nga veriu.

Këtë listë na i jep historiani bizantin me prejardhje palestineze, Prokopi i Cesaresë ose Procopius (500 – rreth 565)3. Në lidhje me kërkimin tonë, nga lista të tërheq vëmëndjen një kala e rindërtuar në Epirin e Ri, që quhet Skydreon polis (Σκυδρέων πόλις), që përsëri del në një formë e letrarizuar duke i shtuar emrit të qytetit ilir një polis nga greqishtja, që ishte gjuha e administratës dhe histriografisë bizantine.

Në vëllimin “Ilirët dhe Iliria te autorët antikë”4 ky qytet i lashtë  identifikohet me Shkodrën, me shumë të gjarë për shkak të tingëllimit të afërt të të dy vëndemrave. Por, Shkodra ishtë një qytet ilir që përmëndet relativisht dëndur në burimet e lashtësisë dhe emri i qytetit përgjithësisht del i pandryshuar në ato burime (latinisht Scodra dhe në greqishten e lashtë Σκόδρα). Prandaj është vështirë të besohet se Prokopi  i Cezaresë mund të ketë bërë tre gabime:

  1. Duke deformuar kaq shumë emrin e qytetit (nga      Scodra nw Scodrion),
  2. Duke i ngjitur emrit original ilir përbërësin      grek polis (se emrit Shkodra në      burimet e tjera të lashta nuk i përngjitet emri greqisht polis dhe kjo është e      vetëkuptueshme po të mbahet parasysh sa shumë i njohur ishte ky qytet ilir      në lashtësi).
  3. Duke e radhitur Scodrion polis-in ndër qytetet dhe vëndbanimet e Epirit të Ri      ku Justiniani rindërtoi kështjellat, në një kohë që dihet se Shkodra në      kohën e tij bënte pjesë në provincën romake të Prevalitanës dhe në asnjë      kohë në atë  të Epirit të Ri.

Për të gjitha këto arsye, duket se përjashtohet mundësia që Skydreon polis-i i Prokopit të identifikohet me Shkodrën. Përjashtimi i Shkodrës na detyron të kthehemi te ideja e Hahn-it se Albanopolisi i Ptolemeut duhet identifikuar me rrënojat qytetit ilir në Zgërdheshin e sotëm.

Në të mirë të identifikimit të Skydreon polis-it me Zgërdheshin flasin faktet e mëposhtme:

  1. Forma Skydreon polis (Σκυδρέων πόλις) e këtij vëndemri, tingëllon si      një formë metatetike e  vëndemrit të      rikonstruktuar ilir *Skyrdeon.
  2. Forma Skyrdeon  normalisht      nëpër gojën e shqiptarëve do të pësontë të tëra ato shndërime fonetike      prej të cilave do të dilte vëndemri Zgërdhesh duke përfshirë eliminimin e      mbaresës –eon dhe shtimin e      prapashtesës karakteristike për      shqipen–esh.
  3. Prokopi e përfshin Skydreon polis-in në Epirus nova në të cilën në atë kohë bënte pjesë edhe Zgërdheshi.

Kështu, dikur në lashtësinë e vonë ose në mesjetën e hershme, vëndemri Skyrdeon humbi mbaresën -eon dhe mori prapashtesën shqipe –esh për të evoluar deri në formën e sotme Zgërdhesh.

Lidhur me etimologinë e vëndemrit Skyrdeon nuk mund të thuhet ndonjë gjë e sigurt, por ai mund të lidhet me rrënjën indoeuropiane  *kerdh- “grup, tufë”, nga e cila kanë dalë edhe sanskritja śárdhah “tufë, grup njerëzish, turmë”, greqishtja e vjetër korthus (κόρθυς) “tog, pirg, grumbull”, gotishtja haírda “kope, tufë”, dhe, sipas E. Çabejt, edhe fjala shqipe “çerdhe”.

Koha e  braktisjes dhe shuarjes së jetës në këtë qytet nuk është përcaktuar, por mund të besohet që kjo të ketë ndodhur afërsisht në të njëjtën kohë me braktisjen dhe rrënimin e  vëndbanimeve të tjera të Ilirisë së jugut në lashtësinë e vonë e në fillimin e mesjetës, si rezultat i dyndjeve barbare, d.m. th. dikur pas mesit të shekullit V.

Siç dihet, duke braktisur vëndbanimet qytetare të zonës fushore, popullsia e këtyre qendrave u ngul në vënde malore ose kodrinore që mund të mbroheshin më mirë nga inkursionet barbare. Kështu lindën ato që historiani kroat Milan Shufflay i quante qytete asteroide mesjetare të tilla si Kanina – pranë Vlorës, Drishti – pranë Shkodrës,  Gjirokastra pranë Drinopolisit. Në këtë kuptim, banorët e Skyrdeonit u zhvendosën më lart, në malin e Krujës për të themeluar një qytet të ri asteroid, Krujën, në kalanë e së cilës me të vërtetë janë gjetur objekte të kulturës mesjetare arbërore. Këto objekte tregojnë se Kruja duhet të ketë ekzistuar si vendbanim qysh nga shekulli VII, ndonëse në dokumentet e njohura bizantine ajo del për herë të parë në shekullin IX (në vitin 879), kur peshkopi David, si pjesëmarës i sinodit që u mbajt në kishën e shën Sofisë. Shekulli VII përputhet me mbarimin e periudhës së sulmeve barbare në Ballkan.

Lidhja e themelimit të Krujës me Skyrdeonin ilir duket se është pasqyruar edhe në gojdhënën lokale, që thotë: “U ngritën gurët e Zgërdheshit dhe zunë vend në Krujë”.

 Referencat

 1. von Hahn, J.G. (1854). Albanesische Studien, F. Mauke, Jena.

2. Claudii Ptolemaei, Geographia, Leipzig, 1843, Libri II, 13, 23.

3. Procopius Caesariensis, De Aedificiis, Libri IV, kreu 4.

4. Ilirët dhe Iliria te autorët antikë. Tiranë, 1965, f. 578.

 

Kryeministri Berisha priti Mbretëreshën e Botës në Xhudo

by

Kryeministri në detyrë Sali Berisha priti sot sportisten më përfaqësuese të botës sportive, jo vetëm shqiptare, simbolin sportiv të kombit Shqiptar, fitusen e Medaljes së Artë në Botërorin e Brazilit, Majlinda Kelemendi. Një vlerësim dinjitoz për këtë ambasadore të Kombit Shqiptar, që duke sfiduar politkën botërore, me aktin e saj, e ngriti Flamurin e Kosovës në Brazilin, shtet që ende nuk e njeh shtetin e Kosovës, por që u detyruar që ta respektojë sportisten e famshme të Xhudos dhe Flamurin që ajo lartësoi.

Në faqen e tij të Facebook-ut, kryeministri Berisha shkruan: Te dashur miq, sot prita Majlinda Kelmendin, mbretereshen e botes ne xhudo dhe trajnierin e saj te shquar Driton Kuka. Fill pas Kosoves, Majlinda erdhi ne Shqiperi per te ndare edhe ketu me bashkombasit e saj krenarine dhe lavdine e kurores se kampiones se botes ne xhudo qe mori ne Brazil.
E falenderova dhe e urova Mbretereshen shqiptare te xhudos ne bote per suksesin e jashtezakonshem me te cilin ka bere krenar çdo shqiptar dhe i dhurova medalionin ne te cilin eshte e gdhendur Deklarata e Pavaresise se Shqiperise me firmat e themelueseve te saj! sb