Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

POLIFONIA SHQIPTARE NUK KA PSE TË RIPAGËZOHET

by

Nga Nelson R . Çabej/

Dje në shtypin shqiptar u botua letra e hapur e zotit Fitim Çaushi, drejtur kryeministrit Edi Rama, në emrin e tij e të dhjetë shoqatave atdhetare e kulturore, në të cilën i kërkon që të hiqet termi “iso-polifoni shqiptare”, që në mënyrë arbitrare dhe pa miratimin e instancave kompetente dhe institucioneve shkencore, u fut në vitin 2002. Autori i letrës e motivon nevojën e këtij ndryshimi me implikimet serioze që ka termi ‘isopolifoni’ në identitetin kulturor e kombëtar shqiptar.

Kjo letër më shtyu të shpreh edhe unë këtu mendimin tim modest për këtë çështje.

Eshtë shumë paradoksale që në ndonjë rast ne si popull nuk kemi njohur vlera të vërteta të trashëgimisë sonë kulturore dhe jemi bërë të vetëdijshem për to vetëm pasi na i kanë treguar të huajt.

Në mënyre paradigmatike kjo ilustrohet nga shëmbëlli i polifonise shqiptare. Para se të niste vlerësimi zyrtar i polifonisë me zhvillimin e festivaleve folklorike nga fundi i viteve 60te, fillimi i një  kënge polifonike popullore nga shumëkush pasohej me shprehjen ’Tani do fillojë shiu”.

Në atë kohë etno-muzikologu britanik Albert Lloyd i kërkoi nën-drejtorit të Institutit të Folklorit, të dërgonte në një festival botëror të këngës popullore që do të zhvillohej në Londër, grupin polifonik të Xhevat Avdallit, duke i shprehur bindjen e tij, si kryetar i jurisë, se do të fitonte çmimin e parë. Kërkesa e tij u refuzua sepse ai grup ”nuk përfaqësonte denjësisht muzikën tonë popullore” dhe çmimi u fitua nga një grup popullor bullgar.

Tanimë ato kohë kanë kaluar dhe të gjithë ne e dimë natyrën unikale dhe origjinalitetin shqiptar të polifonisë sonë popullore, kësaj perle të pakrahasueshme të kurorës kulturore të popullit tonë të lashtë. Tanimë, me meritë të padiskutueshme, UNESKO e ka futur atë në thesarin e kryeveprave (masterpiece) të kulturës shpirtërore botërore

Vite më parë në Vjenë, etnografi dhe etno-muzikologu austriak Dietrich Schüller, drejtor i Fonogramarkivës së Akademisë së Shkencave të Austrisë, në përgjigje të pyetjes se çfarë vlerësonte mbi të gjitha në këtë polifoni, më tha se është e habitshme shkalla e lartë e sofistikimit që ka arritur ajo, sidomos në polifonine 4-zëshe të grupit të rajonit të Labërisë. Dhe shtoi se kjo sigurisht është një tregues i një jete shoqërore të zhvilluar në trojet shqiptare në të shkuarën.

Polifonia jonë, karakteri origjinal i saj dhe ndikimi i saj në polifonitë relativisht modeste të vëndeve fqinjë, janë vënë në dukje nga shume studiues të huaj. Në Enciklopedinë Amerikane 10-vëllimshe të muzikës, në zërin e polifonisë, lexojmë se polifoni dy-zëshe ka edhe në Itali edhe në Sllovaki, në Bullgarinë perëndimore, Maqedoni dhe Greqi, etj. e madje në rajonin e Kosturit ka një grup bullgar që këndon me tre zëra, por shktuhet më tej, ata ”e kanë huazuar këtë nga polifonia toske”. Në artikull theksohet se ”madhështore është polifonia 4-zëshe e rajonit të Gjirokastrës” (magnificient is the polyphony of the region of Gjirokastër).

Po të shikosh përhapjen e polifonisë shqiptare, ajo tregon qartë atë model (pattern) që ka vënë re së pari etnomuzikologu i shquar shqiptar, Ramadan Sokoli, sipas te cilit Labëria përfaqëson qendrën e polifonisë shqiptare me 4 zëra dhe, duke u larguar prej asaj qendre, ajo bie në polifoni me tre e me dy zëra, brenda dhe jashtë territorit të Shqipërisë.

Studiuesi shqiptar i polifonisë, Eno Koço, citon muzikologen gjermane Doris Stockmann që ka kryer kërkime dhe regjistrime në magnetofon të këngëve polifonike në shumë treva shqiptare nga fundi viteve 50-të. Në artikullin e saj mbi muzikën e çamëve të Shqipërisë së jugut (Zur Vokalmusik der südalbanischen Çamen), ajo thekson se muzika kishtare bizantine mund ta ketë marrë ison nga polifonia shqiptare. Dhe me të vërtetë, po të ishte e kundërta, atëhere qendra e polifonisë në Ballkan do të ishte diku në Thrakinë bullgare e greke e jo në Labëri qe gjendej në periferi të Bizantit e në skajin e kundërt ballkanik të Konstantinopolit.

Lashtësinë ilire të polifonisë shqiptare duket sikur e dëshmon jo vetëm gjetja në zbulimet arkeologjike të rajonit e figurinave  të njerëzve që luajnë më cule dyjare, por edhe gjurmët e polifonisë popullore në veri të Shqipërisë e madje deri në folklorin e Bosnjës së sotme.

Futja e termit iso-polifoni koincidon në Shqiperi edhe me dy dukuri që nuk mund të shikohen të shkëputura

  1. Një përpjekje për ta lidhur polifoninë shqiptare me një dukuri mitologjike, me këngët e sirenave greke. Në rastin me të mirë, kjo përpjekje përfaqëson një absurditet sepse një mit, si pjellë e fantazisë (as sirenat as këngët e tyre nuk kanë ekzistuar realisht) nuk mund të jetë burim i një dukurie reale, siç është polifonia shqiptare.
  2. Një përpjekje të hapur për ta nxjerrë ison e polifonisë shqiptare si të prejardhur nga këngët kishtare greko-bizantine, ndonëse askush nuk ka mundur të provojë bindshëm ekzistencën e një lidhjeje të këtillë (dhe po të mos marrësh parasysh arbereshët e Greqise  dhe ndikimin e tyre kulturor nw Greqi polifonia popullore nuk njihet). Duhet mbajtur parasysh se përgjithësisht polifonia popullore është më e lashtë se sa polifonia e muzikës së kultivuar, dhe specialistë të huaj e shqiptarë që e kanë studiuar në bazë polifoninë popullore shqiptare, siç theksuam më parë, mendojnë se isoja e kënges kishtare greko-bizantine mund ta ketë prejardhjen nga  polifonia shqiptare dhe jo e kundërta.

Veç lidhjeve të pabazuara me mitologjine greke dhe me muzikën greko-bizantine termi ’iso-polifoni’ çalon rëndë edhe nga pikëpamja thjesht semantike, sepse isoja nuk është elementi thelbësor i polifonisë shqiptare dhe termi “iso-polifoni” jo vetëm që nuk shpreh origjinalitetin, unikalitetin dhe nivelin e lartë të polifonisë shqiptare 3- dhe 4-zëshe, por e zbeh karakterin e saj të vërtetë.

Sa më sipër, prekin identitetin kulturor e kombëtar të shqiptarëve, andaj mua më duket se autori i letrës ka të drtejtë të shqetësohet për sa shtron në atë letër.

Saimir Pirgu në Merkin Concert Hall

by

Tenori shqiptar me famë botërore Saimir Pirgu dha koncert recital në Merkin Concert Hall në Manhattan/

Nga Keze Kozeta Zylo/

Tenori shqiptar me famë botërore Saimir Pirgu dhe koncert recital në Merkin Concert Hall me këngë nga albumi i tij i fundit “Il mio Canto” “Kënga Ime”.

Qindra shqiptarë dhe amerikanë zunë vendet në sallën e Merkin Concert Hall e njohur për këto koncerte të kësaj gjinie. Merkin Koncert Hall, ka nje akustikë të përsosur dhe ka fituar një reputacion si një nga vendet me të mira në Nju Jork për këtë gjini të koncerteve. Në të janë dhënë koncerte botërore duke përfshirë shumë premiera-nga kompozitorët bashkëkohorë dhe disa prej interpretuesve më te njohur në botë.

Saimir Pirgu është legjenda shqiptare e muzikës botërore i cili ka rrëmbyer zemrat e artdashësve të shumtë në botë.  Zëri i tij tërhoqi qysh në momentet e para të karierës së tij Luciano Pavarotin, Luanin e skenës siç do ta quajë vetë Saimiri dhënë në një intervistë per TV “Alba Life” në New York.  Vetë Pavaroti ka thënë se: “It is so important for people at a young age to be invited to embrace classical music and opera”, që përkthehet: është shumë e rëndësishme për njerëzit në një moshë të re që të ftohen për të përqafuar muzikën klasike dhe operën.

Dhe Saimiri e pati këtë fat të mrekullueshëm në jetë.

Ndërsa Placido Domingo ka thënë se zëri i tij ëhtë i mrekullueshëm.  Gazeta më e famshme në botë “New York Times” tërhoqi vëmendjen e lexuesve të saj në gjithë botën duke shkruar për Saimirin nën titullin: “Tenor from the dark side of the moon” që do të thotë “Tenori nga ana e errët e hënës”.

Dalja e tij në skenë ne Merkin Concert Hall ishte emocionuese, befasuese me zërin e tij të ngrohtë, lirik,  interpretoi këngë nga albumi i fundit “Il mio Canto” ariet me të bukura shoqëruar nga pianistja Lucy Arner.

Lucy Arner ka punuar në mesin e këngëtarëve të shquar me produksione artistike si Luciano Pavaroti, Alfredo Kraus, Montserrat Caballe, Joan Sutherland, Luciano Pavarotti, Marilyn Horne, Sherrill Milnes, Hoze Karreras dhe Placido Domingo.

Vete pianistja Arner, është gruaja e parë që mban pozicionin drejtore e muzikës së Operas Versimo New Jersey në vjeshtën e vitit 2015.

Mjaft gazeta prestigjioze dhe kritikë të artit dhe muzikës botërore Pirgun e vleresojnë si një nga këngëtarët më të njohur në botë i cili së fundi po kryen një tour botëror me albumin e tij “Kenga ime” si ne Tokio, Moske, New York, Tiranë etj…

Teknika e zërit të tij është e jashtëzakonshme, ngjitja e zërit të tij vjen ëmbëlsisht tek artdashësit e shumtë, dhe pastaj si me shkop magjik ngrihet mbi gradacielat e Nju Jorkut dhe shkon deri në qiell, pranë yjeve…

Ardashësit e shumtë e duartrokisnin pakufi, ai mjeshtërisht mbajti sallën ndezur dhe teknikisht hyri në rezonancë me publikun.

Saimir Pirgu interpretoi këngë nga Albumi “Il Mio Canto” Kenga ime të hedhur nga Opus Arte kengeë nga kompozitorë botërorë, ndermjet tyre si: Bononcini “Per la gloria d’adorarvi from Griselda”, Gluck “O del mio dolce ardor from Paride ed Elena, Scarlatti “Gia il sole dal gange from L’honesta negli amori, Mozart “Del piu sublime soglio from La Clemenza di Tito il mio tesoro intanto from Don Giovanni, Rossini “La Danza”, Verdi “La mia letizia infondere from I Lombardi alla prima crociata etj…

Tenori i famshëm botëror gjithçka shpirtërore e shprehu nëpërmjet muzikës, sepse muzika do të thotë Viktor Hygo shpreh atë që nuk mund të thuhet me fjalë dhe për të cilat është e pamundur të heshtësh.

Në fund të koncertit ai interpretoi “Fjalët e qiririt” të kompozuar nga Limoz Dizdari, interpretim që u mirëprit mrekullisht nga publiku i shumtë.

Në mes dartrokitjeve dhe luleve Saimir Pirgu mbajti nën emocione të gjithe artdashësit e shumtë të cilët kaluan një natë të bukur nju jorkeze nën zërin magjepsës të tij.

Në fund të gjithë ardashësit morën CD nën titull “Il mio Canto” të nënshkruar me autografin e tij.

TV “Alba Life” së shpejti do të sjellë intervistën e tij dhënë enkas për këtë TV pas koncertit të tij recital në Manhattan.

 

9 Prill, 2016

Manhattan, New York

 

 

 

 

 

 

Presidenti i Hungarisë Janos Ader vizitoi qytetin e Beratit

by

Nga Sulo Gozhina/
BERAT 8 Prill- Pjesë e vizitës zyrtare në Shqipëri e Presindentit të Hungarisë, Janos Ader, është bërë edhe qyteti muze i Beratit. I shoqëruar nga stafi i tij, Presidenti Hungarez Janos Ader, ka mbërritur mesditën e sotme në lagjen simboli “Kala” . Ai është pritur në hyrje të kështjellës nga Prefekti i Qarkut të Beratit Fadil Nasufi dhe nga NënKryetari i bashkisë Çlirim Brisku si dhe nga autoritetetë tjera vendore më pas Presidenti është shoqëruar për të vizituar nga afër Muzeun Kombëtar “Onufri”, ku u prit nga Drejtri i Qëndrës Kombëtare Muzeve Berat, Agron Polovina.  Punonjësit e këtij muzeu e kanë njohur Presidentin Hungarez Janos Ader me historikun dhe vlerat e  tij i ndërtuar në ish-Kishën, “Fjetja e Shën Mërisë”. Presidenti Hungarez ka parë me kureshtje nga afër Ikonostasin në hyrje të muzeut dhe objektet e ekspozuar në ambjentet e brendshme të tij që mban emrin e piktorit të famshëm të Shek.16. Ai ka shprehur interes të veçantë për pikturat e famshme të Onufrit dhe djalit të tij, që shpalosin ngjyrën e kuqe  të “Onufrit”. I imprensionuar nga ky muze në rang kombëtar, në përfunditm të vizitës së tij, Predsidenti Hungare Janos Ader shkruajti edhe emocionet e kësaj vizite në librin e përshtypjeve. Më pas, Presidenti Hungarez  ka bërë edhe një vizitë të shkurtër në Kishën e ndërtuar 8 shekuj më parë “Shën Mëari Vllaherna”, ku ka parë nga afër një piktur të Piktorit Nikolla biri i Onufrit e cila daton në vitin 1578, pra 6 shekuj më parë. Qëndrësën e radhës gjatë vizitës në qytetin muze Presidenti mik Hungarez e ka pasur në Muzeun “Etnografik”, i vendor në një shtëpi karakteristike 300 vjeçare ku dhe la këtë shënim: “Shumë faleminderit dhe  mirënjohje të thellë për këtë mundësi unike për të njoh nga afër, traditen  e pasur të artit dhe artizanatit në Berat, pjese e  përditëshme e jetës  së banorëve të qytetit”. Përgëzime dhe urime me të mira.  Nga  Janos Ader . Në vijim të vizitës së tij Presidenti Humngarez Ader  ka parë kalimthi Qëndrën Historike të qytetit për të qëndruar në një drek miqësore në “Caster Park”. Gjatë vizitave të tij në Berat, ai i ka qëndruar larg komenteve,duke mos pranuar të flasë për median, ndërkohë që stafi i tij ka konfirmuar se vizita e Janos Ader në Berat ka qënë thjesht një vizitë për tu njohur me vlerat historike e kulturore të qytetit mbi 2400 vjecar, tashmë i mbrojtur nga UNESCO. Të gjitha personalitet e larta diplomatike, politike, kulturore etj që vizitojnë vendin tonë e mbyllin axhendën e tyre të vizitave në qytetin e lashtësisë ku ende ekziztoj gjyrëm e jetesës të ta ndërprera ose në qytetin i njohur ndryshe qyteti i një e mbi një dritareve.

9 PRILL- Saimir Pirgu do të debutojë në skenën e “Merkin Concert Hall”

by

Tenori lirik shqiptar, Saimir Pirgu, do të ketë recitalin debutues në “Merkin Concert Hall” të New York City, në 9 Prill /
12719664_1082646625120678_2392352563118487235_o-600x338.jpg

xhot-topic-new-york-city.jpg.pagespeed.ic.uxQgahC0C_.jpg
NEW YORK CITY : Për të performuar veprat nga albumi “Il Mio Canto”, Pirgu do të ngjitet në skenë i shoqëruar nga pianistja Lucy Arner, transmetojnë mediet shqiptare duke iiu referuar portalit zyrtar njujorkez  broadwayworld. Me programin inovativ të një shkalle të lartë dhe me sallë me akustikë gati të përkryer, “Merkin Concert Hall”e ka fituar reputacionin si një prej vendeve më të mira koncertale në New York City, shkruan ato.
I shquar nga e përditshmja amerikane “The New York Times” për “reputacionin për avangardizëm të një natyre fetishe dhe të bukur”, ky institucion prezanton vepra aventureske duke përfshirë premiera botërore të kompozitorëve bashkëkohorë dhe të performuesve më të shquar dhe inspirues që njihen sot në botë. “Merkin Concert Hall” që gjendet në “Kaufman Music Center” prezanton disa prej talenteve më të mëdha në botën e muzikës klasike, koncertet e teatrove muzikore me profesionistët më të mëdhenjtë të “Broadway”, si dhe mjuzikle për fëmijët e familjarët.
Këtë skenë do ta “pushtojë” edhe Saimir Pirgu. “Jeta pa muzikë nuk ekziston”, ka thënë Pirgu për albumin e tij të fundit, të cilin e ka incizuar me “Orchestra del Maggio Musicale Fiorentino”, të dirigjuar nga Speranza Scappucci. Pirgu ka zgjedhur repertorin e këtij albumi në atë mënyrë që ta shpalosë afinitetin për rolin e Verdit, repertorin realist dhe këndimin “bel canto” të frëngjishtes dhe italishtes. I cilësuar për interpretimet dramatike, të sinqerta dhe të ndiera, ai definohet si “një prej zërave më të bukur që mund të dëgjohen sot”, “një prej interpretuesve më të rëndësishëm në botë në rolet e tenorëve lirikë” dhe “yll në ngritje”.
Në vitin 2008, Pirgu u zgjodh nga Woody Allen që të paraqitet në rolin e Rinuccios në produksionin e operës së Los Angeles të Gianni Schicchi dhe më pas u nderua me çmimin “Franco Corelli Prize” për interpretimin e tij në rolin e Alfredos në operën “La Traviata”. Në vitin 2013 ai u nderua me çmimin prestigjioz “Pavarotti d’Oro Award”. Tani Pirgu është në turne në Evropë ku po e promovon albumin e tij “Il Mio Canto”./B.S/

Shqipëra në Eurovision, për gjithë shqiptarët

by

Foto Gazeta Dielli-Behlul Jashari: Përfaqësuesja e Shqipërisë në Eurovision Eneda Tarifa,  me drejtorin përgjishëm të Radio Televizionit Shqiptar, Martin Leka, e drejtorin e përgjithshëm të Radio Televizionit të Kosovës, Mentor Shala, në konferencë shtypi, 6 prill 2016 -Prishtinë/

 -Eneda Tarifa me këngën “Përrallë” është fituesja e Festivalit të 54-ët të Radio Televizionit Shqiptar, ndërsa në Eurovision do të performojë në natën e dytë, në 12 maj 2016. Sot në Prishtinë foli edhe për Gazetën DIELLI/

 Nga Behlul Jashari/ PRISHTINË, 6 Prill 2016/ Kënga e Shqipërisë  në Eurovision do ketë zërin e përfaqësimit të gjithë shqiptarëve edhe në Kosovë e trojet tjera etnike, edhe në diasporë – në Evropë, SHBA dhe kudo në botë, tha sot Eneda  Tarifa, në një konferencë shtypi në Prishtinë, duke theksuar pritjet për mbështetjen e gjithë kombit.

“Të shpresojmë që ai tre minutëshi i artë që ka Shqipëria në Eurovision të jetë në favor dhe me shkëlqimin e suksesit”, u shpreh përfaqësuesje shqiptare në Eurovision në konferencën për shtyp, ku është përgjigjur edhe në interesimet e korrespondentit në Kosovë të Gazetës Dielli.

“Kësaj here do të na duhet shumë më tepër ndihma e bashkatdhetarëve tanë kudo që ndodhen dhe do e kemi besoj. Do të mundohem të japë maksimumin tim që përfaqësimi të jetë dinjitoz”, u shpreh Tarifa.

Para Festivalit Eurosong që do të mbahet në Stokholm, Suedi, përfaqësuesja e Shqipërisë Eneda  Tarifa,  si dhe  drejtori i përgjishëm i Radio Televizionit Shqiptar- RTSH, Martin Leka, e drejtori i përgjithshëm i Radio Televizionit të Kosovës – RTK, Mentor Shala, kanë folur në një konferencë shtypi në kryeqytetin kosovar.

 “Ne do të bëjmë më të mirën e mundëshme për të gjithë shqiptarët, të votojnë këngën tonë”, thekoi Lekaj. Ndërsa, Shala paralajmëroi se, “këtë vit do të vendoset se a do mund Kosova të jetë pjesëmarrëse vitin e ardhshëm në Eurovizion”.

 U bë e ditur se, këngëtarja Eneda Tarifa që paraqitet në festivalin më të madh të këngës në Evropë, Eurovision, do jetë së bashku në skenë me tre këngëtarë bekvokalistë, nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia.

Eneda Tarifa me këngën “Përrallë” është fituesja e Festivalit të 54-ët të Radio Televizionit Shqiptar, ndërsa në Eurovision do të performojë në natën e dytë të këtij festivali në 12 maj 2016.

 Bashkë me Shqipërinë në të njëjtën gjysëmfinale do të këndojnë edhe Zvicra, Norvegjia, Danimarka, Maqedonia, Serbia, dhe për herë të parë do të jetë edhe Australia.

 37 shtete do të garojnë në dy gjysmëfinalet e datës 10 dhe 12 maj, dhe vetem 10 prej dy gjysëmfinaleve do të kalojnë në natën finale ku do t’i shtohen edhe 5 shtetet që automatikisht kalojnë në finale Gjermania, Spanja, Italia, Franca dhe Britania e Madhe si dhe mikpritësi i festivalit që këtë vit është Suedia.