Prof. Begzad Baliu/

Kush është Aleksandër Stipçeviq?

Aleksandër Stipçeviq është njëri nga ata bij të arbëreshëve të rrethit të Shkodrës, të cilët treqind vjet më parë u shpërngulën në rrethin e Zarës. Lindi në Arbnesh të Zarës më 1930. Ka studiuar arkeologjinë dhe ka drejtuar një varg institucionesh e projektesh që lidhen me bibliotekat, historinë e librit, botimet enciklopedike etj. Që nga viti 1987 është profesor ordinar në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Zagrebit, ku mban kursin e historisë së librit, sociologjisë së librit dhe bibliografisë. Është autor i një numri të madh veprash për ilirët dhe historinë e librit: Historia e ilirëve, Arti i ilirëve, Simbolet e kultit te ilirët, Bibliografi për ilirët, Historia e librit, Censura në biblioteka, Interpretime albanologjike etj. Më shumë se dyzetë vjet emri i tij identifikohet me rezultatet më të reja të studimeve ilire.

Takimi me të në Kosovë në vitin 2000

Ilirologu i shquar dhe autori i historisë së ilirëve Aleksandër Stipçeviq nga data 28 maj e deri më 31 maj 2000 qëndroi në Kosovë me ftesën e Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës dhe Fondacionit Shkencor Dardania Sakra të Prishtinës. Gjatë qëndrimit të tij në Prishtinë ai vizitoi disa institucione shkencore, mbajti dy ligjërata në Universitetin e Prishtinës, si dhe ishte mysafir i Radio Kosovës, i dha një intervistë në gjuhën arbnishte Televizionit të Kosovës, ndërsa duke mos mundur që t’u përgjigjej një numri të madh kërkesash të mjeteve të informimit për intervista, organizoi një konferencë shtypi në Institutin Albanologjik të Prishtinës, e cila u kthye në një tribunë shkencore ndërmjet punonjësve të shkencës dhe kulturës.

“Unë ende jam gjallë”!

Pak para se të nisesha në Kosovë, isha në Itali, tha në fillim të fjalës së tij Profesor Stipçeviq. Kur iu thash miqve të mi se unë do të shkoj në Prishtinë ata më tërhoqën vërejtjen se atje është ende gjendje e rëndë dhe se shtihet në të gjitha anët.

Përkundrazi, me të arritur në Prishtinë unë i bëra një vizitë rrugës kryesore të qytetit dhe fillimisht shprehi kënaqësinë që Prishtina nuk është rrënuar ashtu sikur janë rrënuar shumë qytete të Kroacisë dhe se njerëzit janë shumë aktivë e jetojnë të lumtur. Njëkohësisht më vjen keq që nga Prishtina nuk kam mundur t’ua nis miqve të mi nga një kartolinë me të cilën do t’i njoftoja “se ende jam gjallë”, tha Stipçeviq, duke shprehur habinë që Kosova rreth një vit mbas mbarimit të luftës ende nuk ka komunikim postar me botën.

Për «Historinë e popullit shqiptar» dhe «Fjalorin enciklopedik»

Në pyetjen tonë se a ishte njoftuar me dy projekte: “Historinë e popullit shqiptar” dhe “Fjalorin enciklopedik” të dy akademive (Tiranës dhe Prishtinës), A. Stipçeviq tha: Ditën e dytë të programit tim unë i bëra vizitë Akademisë së Shkencave dha Arteve të Kosovës, në të cilën ai është zgjedhur vite më parë anëtar korrespondentë. Jam njoftuar me këto dy projekte dhe kam pranuar që të angazhohem në to. Sikur e dimë më parë është shkruar “Historia e Shqipërisë” e jo “Historia e popullit shqiptar”. Ne e dimë se kur u krijua shteti shqiptar askush nuk i pyeti shqiptarët se cilat janë trojet tuaja etnike, por morën lapsin dhe thanë: Ja ky qytet i takon Shqipërisë, ky tjetri Maqedonisë, ky në vazhdim Serbisë e me radhë, kështu që një pjesë e mirë e trojeve etnike shqiptare dhe e kulturës së tij u zhvillua jashtë territorit shtetëror, prandaj gjatë përgatitjes së historisë së re do të angazhohem që ajo të jetë “Histori e hapësirës etnike shqiptare”.

Një metodë e re për studimet ilire

Ditën e dytë dhe të tretë Profesor Stipçeviq mbajti dy ligjërata: “Rezultatet më të reja shkencore në ilirologji – aspekti historik” dhe “Rezultatet më të reja shkencore në ilirologji – aspekti gjuhësor”.

Mbi dyqind vjet studime ilire janë kohë e gjatë dhe gjatë kësaj kohe janë arritur rezultate dhe sinteza të shumta, por kanë mbetur edhe shumë probleme pa u zbardhur, tha në fillim të fjalës së tij Profesor Stipçeviq. Metodat klasike të studimit në shumë anë janë zbehur dhe nuk i përmbushin kërkesat shumë të komplikuara dhe të errëta të studimeve ilire.

Në këtë problem del në ndihmë një metodë shumë e përparuar dhe shumë e saktë e shkencave natyrore, e ashtuquajtura ADN, e cila përmes studimit të përcjelljes së molekulave ADN nga një organizëm në tjetrin pa ndërprerje dhe pa rrezik që gjatë përcjelljes të ndërrohen nga trupi në trup, arrin që me një përqindje të lartë të vërtetojë vazhdimësinë e një populli të ri nga një popull i vjetër. Nëse deri më tash kjo vazhdimësi vërtetohej përmes hipotezave dhe trashëgimisë etno-kulturore, historike e gjeografike nga ilirët te shqiptarët, tani kjo mund të bëhet përmes kësaj metode me një saktësi shumë të lartë. Me këtë metodë tani po punohet në disa shtete evropiane prandaj i ftoj studiuesit shqiptarë që të angazhohen në zotërimin e kësaj metode për hulumtimet e tyre, tha Profesor Stipçeviq.

Pavarësisht prej premtimeve të metodave të reja të studimit, prof. Stipçeviq në ligjëratën e tij solli një pasqyrë të arritjeve të deritanishme në këtë fushë.

Ilirët kurrë nuk pranuan që gjuhën e tyre ta shkruajnë me shkronjat e pushtuesit

Ajo që është me rëndësi të thuhet që në fillim, tha Profesor Stipçeviq, është se ilirët asnjëherë nuk mësuan të shkruajnë dhe të lexojnë shkrimin. Por edhe kurrë nuk e pranuan shkrimin grek që ta shkruajnë gjuhën ilire. Kështu ndodhi edhe kur u ndeshën me romakët. Janë disa shenja nga shekulli IV-V, por janë aq të parëndësishme saqë ato për ilirishten nuk thonë asgjë. Sigurisht që për këtë ka edhe së paku një shpjegim: Ilirët kanë mbajtur një qëndrim armiqësor ndaj invadimit grek, prandaj grekët deri në shekullin e IV nuk arritën të futen thellë brenda territoreve shqiptare. Kështu ndodhi edhe me romakët. Edhe kur u pushtuan nga romakët ilirët shënuan gjuhën latine, por vetëm me shkronjat latine. Edhe sot ka shpesh shumë sensacione nëpër gazeta për shkrimin ilirik, por sensacionet janë sensacione ndërsa shkrim ilirik nuk ka. Është e vërtetë se ka emra ilirësh në gjuhën dhe shkrimin grek e latin, por jo edhe tekste.

Profesor Stipçeviq në këtë rast përmendi kontributin e Antun Majerit, i cili me fjalorin e tij për antroponimet ilire dha një ndihmesë të mirë për të bërë sinteza dhe rezultate të reja edhe për gjuhën e ilirëve. Prej rezultateve të tij është përfunduar se ilirët nuk e kanë njohur vetëm një gjuhë, por brenda Ilirisë kanë ekzistuar zona të caktuara dialektore e nëndialektore. Interesimit të prof. Shefki Sejdiut për një krahasim të caktuar me gjuhët e tjera, sikur janë ato gjermanike, prof. Stipçeviq iu përgjigj se gjuha ilire pavarësisht nga gjuhët fqinje ka pasur karakteristikat e saja. Problemi për ne është të dimë ç’është gjuhë (dialekt) dhe ç’është kategori gjuhësore (politike). Pra ç’është kufiri gjuhësor-dialektor dhe ç’është kufiri gjuhësor politik.

Ne habitemi kur dëgjojmë se si disa gjuhëtarë të mëdhenj kanë sjellë teori të shumta në bazë të një materiali kaq të paktë. Nuk mund të flitet për ilirët unik. Mungesat janë aq të theksuara sa edhe vetë emri ilir, mendoj se është një totem. Te hetitët, është një emër për gjarprin që quhet ilirianka, e hetitët sikur dihet janë popull indoevropian. Në këtë rrjedhë besoj se nuk është e rastit që në njërën prej trevave më konservatore të trojeve etnike shqiptare, në kryqe varresh janë gjetur simbole të kultit për gjarprin.

Një problem i rëndësishëm, por me shumë interes është mbetja ilire. Ne e dimë se sllavët kur erdhën në Ballkan nuk e okupuan krejt Ballkanin, por disa pjesë të tij. E vërteta përveç Shqipërisë sllavët e sllavizuan gjithë Ballkanin, mirëpo ne për mesjetën kemi të dhëna për mungesën e sllavëve në Mal të Zi, Zagorie dhe Dalmaci. Tash ky problem duhet të zgjidhet nga shqiptarët. Studiuesit që në shekullin e kaluar kanë bërë përpjekje për të dhënë përgjigje në këtë problem, por ata nuk e njohën gjuhën shqipe dhe tërë prodhimtarinë leksikore të trashëgimisë së tyre. Shqiptarët kanë sot fjalorin e tyre në dy vëllime dhe kur një ditë të mbledhin krejt pasurinë gjuhësore nga Shqipëria e deri në Dalmaci, atëherë do ta kenë fjalorin prej 20 vëllimesh dhe me këtë pasuri leksikore do t’u japin përgjigje shumë pyetjeve në fushë të ilirishtes. Këtë ndihmë do ta jap edhe leksiku arkaik i arbneshëve. Se në ç’nivel është ky leksik tregon shembulli i një fjale në Dalmaci, vesel, për të cilën mendohej se është sllave dhe vetëm kur u zbulua se ajo ishte e kohës romake, e në atë kohë nuk kishte sllavë në këto anë, atëherë u kuptua se fjala është për një fjalë arkaike shqiptare. Edhe unë vetë e kam ditur fjalën me gjallue, por ne vetëm para pak kohësh e kemi dëgjuar një fjalë që ishte ruajtur si relikt tek një grua: me jetue.

Duke komentuar rezultatet gjuhësore që flasin për një trashëgimi iliro-shqiptare, Profesor Stipçeviqi, dalloi një punë të mirë që ka bërë studiuesi i Institutit Albanologjik të Prishtinës dr. Rexhep Doçi në veprën Antroponimia e Llapushës (Prekorupës). Prania e emrave ilirë në mesjetë në këtë vend dëshmon kontinuitetin e shqiptarëve këtu. Interesimit të Profesor Ruzhdi Ushakut për disa intenca që të na lidhin me gjuhë dhe popuj, sikur janë pellazgët, të cilët nuk i qëndrojnë metodës së studimit në rrethana të reja multidisiplinare, Profesor Aleksandër Stipçeviq iu përgjigj duke tërhequr vërejtjen se nuk e përjashtonte mundësinë që edhe më tutje linguistët të sjellin rezultate të reja gjatë studimit të relikteve gjuhësore, me të cilat merren sidomos në ilirishte, por kujtoi se rezultatet e reja kërkojnë metoda të reja studimi, e kjo është metoda interdisiplinare e studimit: arkeologji, antropologji, etnografi, toponimi etj.

Ka shumë politizime rreth kontinuitetit iliro-shqiptar dhe gjuhëtarët mund ta zgjidhin këtë problem. Ka teprime edhe në mesin e shqiptarëve. Mua shpesh më pyesin shqiptarët: Teuta ishte mbretëreshë shqiptare apo jo? Jo, u them, ishte mbretëreshë ilire!, tha Profesor Stipçeviq. Po ata kanë qenë të varfër apo të pasur më pyesin. Nuk e di, ju them, por nëse dëshironi të dini se a kanë ngrënë ilirët me lugë, atëherë shkoni dhe bënë gërmime në ato lokalite ku kanë jetuar që ta vërtetoni. Nëse e gjeni lugën, kjo do të thotë se ilirët kanë ngrënë me lugë, e nëse nuk e gjeni atëherë kjo do të thotë se ilirët kanë ngrënë me dorë, përfundoi me humor Profesor Stipçeviq.

Shqiptarët kanë shumë miq në Kroaci

Sikur dihet, tash e tre shekuj arbëreshët jetojnë në Kroaci. Në Dalmaci dhe përgjithësisht rreth Detit Adriatik, arkivat janë të mbushura me plot dokumente për shqiptarët dhe shumë nga ato janë zbuluar e publikuar për periudhën që përfshihet së paku që nga mesjeta e këndej. Ne e dimë tash se sa ka dhënë njerëz të mëdhenj kjo kohë: Gjin Gazullin, Andreja Aleksin, etj. Prandaj nuk është e rastit edhe shpërngulja e shqiptarëve nga Malësia e Mbishkodrës në këtë vend. Sot këtu jetojnë arbëreshët dhe mbi 100 mijë shqiptarë, për të cilët në kushtetutën e ardhshme kroate do të rezervohet vendi i pakicës, ndërsa me këtë ata do të sigurojnë shumë të drejta. Sa u përket arbëreshëve ata janë një oazë që po shuhet ngadalë. Po ndodh ajo që po ndodh me pakicat në gjithë Evropën. Arbëreshët askush nuk i nget që të harrojnë gjuhën, por sot vetëm brezi i moçëm e njeh arbërishten. Edhe në shtëpinë time flitet arbërishtja, por mjafton një kroat të jetë në mesin tonë dhe të gjithë e flasin kroatishten.

Studimet në fushë të albanologjisë nuk janë rastësi sot. Kërkimet për to kanë nisur 200 vjet më parë. Pas vitit 1918 kërkimet janë penguar dhe vetëm para tri vjetëve është hapur Katedra e albanologjisë. Në Kroaci shqiptarët gjithmonë kanë pasur shumë miq. Nuk është fjala vetëm për Milan Shuflain, Çiro Truhelkën e ndonjë tjetër. Fjala është për një numër të madh punonjësish të shkencës, kulturës e politikës. Në mesin e tyre është edhe Stipe Mesiç, i cili në tubimet tona për Kosovën ka ardhur edhe atëherë kur nuk e ka obliguar aktiviteti politik apo shtetëror.

Po ju përkujtoj se në prag të luftës serbo-kroate unë bashkë me Branko Horvatin dhe gjuhëtarin e shquar Radosllav Katiçiq patëm inicuar formimin e Institutit Albanologjik, i cili do të quhej me emrin e Milan Shuflait. Atëherë nuk u realizua kjo ide sepse filloi lufta, ndërsa tani presim vetëm momentin. Kemi gjetur edhe mbulesën institucionale: Fakultetin Filozofik. Janë përgatitur dy vepra të Milan Shuflait dhe është gati e treta, përfundoi Profesor Stipçeviq.

Muzeu Historik Kombëtar/

Këto ditë të para të shtatorit, ditë gjatë të cilave shënon edhe 7-vjetori i shenjtërimit të Gonxhe Bojaxhiut – Shën Tereza, vëmendja e atyre që vizitojnë Muzeun Historik Kombëtar përqëndrohet te këndi i Nënë Terezës. Ndonëse objektet janë të pakta ky kënd tërheq kërshërinë e vizitorëve me anë të stendave që përmbajnë foto nga aktiviteti bamirës i misionares së madhe. Ndër objektet e ekspozuara bie në sy një kryq, në të cilin paraqitet Krishti i kryqëzuar si edhe një libër me urata kishtare, që titullohet “Të lëvdojmë së bashku Zotin”. Këto sende kishtare Nënë Tereza, në vitin 1991, ia ka dhuruar patër Zef Pllumbit. Ky i fundit më 1997, ia dhuroi Muzeut Historik Kombëtar. Objekt me rëndësi është ruzaria e Nënë Terezës, me të cilës ajo lutej vazhdimisht për shpëtimin e botës. Këtë ruzare Nënë Tereza ia pati dhuruar motër Terezinës, më 10 mars 1991. Tjetër objekt është një peshqir, të cilin e ka përdorur Nënë Tereza gjatë ditëve të qëndrimit të saj në shtëpinë e Z. Tonin Shpati. Në muajin prill të vitit 1991, Nënë Tereza vizitoi kishën Françeskane në Tiranë, ku ndër të tjera ka dhuruar një ujëbekore si edhe pesë gota bronzi me motive floreale. Këto relike të bamirëses së madhe patër Zef Pllumbi më 14 nëntor 1997 ia dhuroi Muzeut Historik Kombëtar.

Frano Kulli/

Shejnjta Mari, nëna e tenzot lutu për ne mëkatnorët (Santa Maria, madre di dio prega per noi peccatori)….kështu fillon njëra prej lutjeve më të përshpirtëshme të besimtarëve, në të gjithë botën katolike, një ritual i ri dhe i lashtë i tyre. Mëkatarët (e kush ndër të gjallët e kësaj bote nuk është mëkatar) i kërkojnë nënës së Hyjit, nënës së Zotit që të ndërmjetësojë tek i biri për të na i falur mëkatet. Atje lart, në botën e qiellit , tash e 17 vjet kemi edhe ne shqiptarët shejtneshen tonë, që lutet për ne…

Kurse tek shtatorja e saj në Shkodër, Leopold Shkreli, një besimtar fort i përshpitshëm e qytetar i përshembullt çon ditë për ditë një tubë lule të freskëta. Si një ndërlidhje e përshpirtëshme me botën e qiellit, por edhe si një mesazh paqe e mirësie për ne bashkëqytetarët e bashkëkombasit e Saj.

Sot (5 shtator) bëhen 26 vjet që Ajo është në jetën e pasosur të qiellit. Në të djeshmen e shtatë vjetëve më parë, më 4 shtator 2016, E lumja Nënë Tereza, e shpallur Shenjtënesha më e re e Kishës Katolike dhe e njerëzimit mbarë, u shfaq në Sheshin “San Pietro” në Romë, në dimensionin e Shenjtes së Dashurisë dhe Mëshirës.

Ajo erdhi në këtë ditë të lume si “dërgatë” e Kongregatës (Urdhrit) së Misionarëve të Bamirësisë. Një urdhër i krijuar prej saj dhe i miratuar prej Ipeshkvit të Kalkutës. Më pas, Urdhri miratohet edhe nga “Propagada Fide” në Romë dhe kështu ajo fiton “legalitetin” për të ndërtuar e perfeksionuar mbretërinë e saj të përshpirtshme të dashurisë dhe mëshirës në tokë. Në fillim e përgjithmonë në Kalkuta të Indisë.

Por edhe anembanë botës, me prezencën e saj. Në 123 shtete, rreth 750 shtëpi bamirësie, në të cilat gëlojnë më se 4000 motrat me uniformën bardhekaltër të kongregatës së bamirësisë. Pa shënuar këtu edhe shtëpitë e shërbesat e vëllezërve kontemplativë (soditës, kundrues).

Më pas, së bashku me Atë Sebastian Vazhakala, ka themeluar edhe “Misionarët Laikë të Dashurisë”, një lloj urdhri i Tretë i Misionarëve të Dashurisë. Bashkëpunimi ynë me të na ka sjellë edhe në shqip, pas botimit në shumë gjuhë të botës kroniken e përndritshme pranë Nënës së Lume… (Atë Sebastian Vazhakala M.C., “Jetë me Nënë Terezën, Miqësia ime tridhjetëvjeçare me nënën e të varfërve”, Enti Botues “Gjergj Fishta”, 2008)

“Atë Sebastiani, njëri nga 6 vetët që mbante arkëmortin me kurmin e Nënë Terezës, në ditën kur nisi pavdekësia e saj, më 4 shtator 1997, është njëherësh edhe mbartës i shumë kujtimeve të rëndësishme, përshkruar në kronikën e kësaj miqësie hyjnore në 30 vite jete pranë Nënë Terezës”, shkruan Visar Zhiti në parathënien e librit.

Më pas… Më pas, kështu deri në çastin që shkëputet prej botës së tokës drejt botës hyjnore të qiellit, pa u ndalur asnjëherë, në shërbesën e mëshirës për nevojtarët e gjithsojshëm e të gjithkund gjindshëm (kudondodhur). Ajo i apelon njerëzimit, sot e përgjithmonë, nevojën e përjetshme për më shumë dashuri ndërnjerëzore, për më shumë vëmendje prej të pasurve, për më të varfrit e të varfërve, për më shumë drejtësi prej atyre që kanë në dorë pushtet, për më shumë afri e mbështetje prej të fuqishmëve për të pafuqishmit, për më shumë buzëqeshje, si ilaç për dhimbjet.

-Ne s’mund të bëjmë dot gjëra të mëdha, vetëm gjëra të vogla me dashuri të madhe … Se gjërat e mëdha i bën tjetërkush…- kjo ishte motoja e jetës shërbestare në tokë e Nënë Terezës.

Kur Nënë Tereza kishte fituar çmimin “Nobel të Paqes”, siç rrëfen Don Lushi Gjergji, dëshmitari fatlum i ngjarjes së madhe: më 10 dhjetor 1979, ora 9:30, në Oslo, i bën një vizitë mbretit Otavo V i Suedisë. Pas përshëndetjes dhe një bisede të shkurtë, Nënë Tereza e pyeti mbretin: “Madhëri, a do të jeni i pranishëm sot në ceremoninë e prezantimit të Çmimit Nobel?”.

– Unë do të vija me dëshirë, por unë jam gjithmonë në qendër të vëmendjes së njerëzve, prandaj nuk dua që edhe sot të ndodhë kjo. Sot është dita jote… Nuk dua që të jem në qendër të vëmendjes!, i përgjigjet mbreti.

-Madhëri! Mos ngurroni të vini, – i thotë Nënë Tereza, – në qendër të vëmendjes nuk do të jeni, as Ju e as unë. Aty ku është Zoti, nuk bie në sy mbreti!… Dhe për befasinë e të gjithëve, sidomos të organizatorëve pas shpjegimit të saj dhe ftesës, kështu të arsyetuar të saj, mbreti ishte i pranishëm në ceremoni.

Shenjtërimi i saj vjen pas lutjeve të pandërprera kurrë, asnjëherë, për asnjë çast të vetëm. Vjen gjithashtu pas veprave të përditshme e të përorëshme, duke ua kushtuar gjithçka të përshpirtshme të saj, të varfërve, të uriturve deri në pragvdekje, të pamundurve e të papërkrahurve.

“Unë gjithmonë e kam në zemër popullin tem shqiptar. Shumë luti Zotin qi Pagja e Tij të vijnë në zemrat tona, në gjithë familjet tona, në gjithë boten. Lutuni shumë për fukaratë e mij-dhe për mua dhe motrat e mija. Unë lutem për juve”

M.Teresa Bojaxhiu

Letra, siç shihet, është shkruar prej M. Teresa Bojaxhiu në Oslo me 10.12. ‘79 dhe i drejtohet një prifti të ri asokohe, bashkatdhetari i saj, i ardhur nga Kosova aty, don Lush Gjergji. Firmosur me mbiemrin e familjes, pohimi dëshmues autentik i shqiptarësisë së saj. Prej këtij rasti, po para këtij e përherë, ishte Don Lushi që e ruajti si pjesë të një testamenti biografik të saj dhe, me botimet e shumta të bëra ndër vite për Nënën, ai është ndërkohë biografi i parë më i mirë shqiptar i Shenjtës sonë…

Sipas ritualit kanonik, shenjtërimi i saj vjen pas shpalljes E lume njëzet vjet më parë, (2003) si mrekullibërëse, si shëruesja e një gruaje indiane të sëmurë me sëmundje të pashërueshme. Me vargun e paprerë të lutjeve, me shpirtin dhe me duart e saj të imta.

Aty, në sheshin “San Pietro”, asohere ishim edhe ne bashkëkombës të saj, shqiptarë të ngadoardhur. Dhe u ndjemë ngrohtë, shumë ngrohtë nën mbulojën e shenjtërisë së saj. Si edhe të tjerët, natyrisht. Patetika nuk vlen, heshtja më shumë. Dhe lutjet e saj për ne. Shenjtja jonë Terezë, lutu për ne mëkatarët, lutu për dashurinë e acaruar mes nesh, lutu dhe kërko mëshirë për të shtypurit nën pabarazinë.

E ne lutemi për Ty – Shenjtnesha jonë.

Aleksandër Çipa/

Poetët e bëjnë kohën e tyre dhe paskëtaj, fjala e tyre mbetet në pakohësi. Xhevahir Spahiu është poet me kohën e vet në gjithëkohësinë e sotme dhe të ardhme. Për këtë arsye, ai e ka lënë vargun e vet “Koka ime çuditem me ty!”

Lëndesa e njëçastshme e shëndetit, ia la fjalën të fuqishme dhe aq të papeshueshme, edhe pse jeta e fizikshme rrjedh ende në shtatin e tij.

Poeti i rrallë i asosacionit të shpërthimit, të energjizmit dhe vrullit, lirizmit dhe ritmit me lidhje në shpirt dhe liri në zemër, përherë do të na mbledhë me poezinë e vet.

Një mbrëmje të tillë, aq të bukur e me sqimë, e organizoi këtë fundjavë miku i tij poet, oxhakndezuri i “Poeteka”, Arian Leka.

Në murret e asaj salle, ishin printuar foto-portrete të Xhevahirit dhe poezi të printuara nga librat e tij.

Disa fasha elegante muzike, ia vishnin kadifeshëm fjalët e poezive që interpretonin natyrshëm dy aktorë. Poezi të zgjedhura me elegancë dhe tone të fuqishme kuptimësie, të sjella në një lexim të kujdesshëm aktrimi, dhe që peshonin në veshët dhe ndërgjegjen e të pranishmëve, si artefakte sfidante poetike. Si të tilla na erdhën në veshët dhe psiqikën tonë, duke na rikonfirmuar se mbesin në shkëlqim, qysh nga koha në fillim dhe sot në kohën vijuese.

Xhevahiri, përmes shkrepëtimave poetike të fjalës së vet, të krijon një ndiesi mistike, si shenjime të Zotshme në kohën e çdo të gjalli.

Në Galerinë “Artistët për artistë” në Prishtinë , nga data 15 gush deri më 26 gusht 2023, piktori Arsim Kajtazi organizoi ekspozitën personale me 54 piktura, duke pasur për qëllim që në këto ditë vere, kur Kosovën e mësyjnë mërgimtarët tanë, po edhe artdashësit e tjerë, të shijojnë diçka të bukur edhe nga arti i krijuar në vendlindje. Në hapje dhe gjatë ditëve në vijim pati mjaftë vizitorë, që shijuan vlerat e ekspozuara me këtë rast.

Po u sjellim fjalën e hapjes nga piktori e pedagogu i njohur Musë Prelvuakaj që para shumë vizitorëve shpalosi disa nga vlerat krijuese pikturale të Kajtazit, të prezantuara edhe në këtë ekspozitë.

“Arsim Kajtazi është artist i gjithanshëm me një karrierë të pasur artistike, i cili që disa decenie krijon në pikturë, vizatim, grafike, kritikë arti dhe letërsi. Ka shumë vite që e njoh krijimtarinë e tij artistike, duke e përcjellë punën e tij krijuese nga afër dhe nga distanca, prandaj e ndiej të nevojshme ta bëj një shkrim modest, simbolik vetëm për një pjesë të veprave nga opusi i gjerë krijues .

Sot në Galerinë e artit të asociacionit “Artistët për artistë” Kajtazi vjen me ekspozitën e radhës, ku na paraqitët me disa risi, por edhe me disa vepra të viteve të fundit, që edhe opinioni profesional dhe artdashës mund ta shohë piktorin me karrierë të suksesshme shumëvjeçare i njohur në Kosovë, Shqipëri dhe në viset tjera shqiptare, por edhe në disa vende të Evropës.

Këto vepra burojnë nga thellësia shpirtërore e artistit, të cilat i ka realizuar me përkushtim dhe profesionalizëm, e në veçanti veprat e viteve të fundit. Natyra me bukuritë e veta magjepse është e dashur për të gjithë ne, por edhe e mistershme, ku autori sikur gjënë më shumë se pamjet, në veçanti kur futet në brendi të saj për të hulumtuar dhe zbërthyer format e ndryshme irreale dhe reale në hapësirën imagjinare . Duke u paraqitur me një numër të konsideruar të pikturave artisti në këtë hapësirë ekspozuese na sjellë një mori pamjesh si: fushat, sukat, kodrat, malet, bjeshkët e bardha-alpine, gryka, ujëvare, vendbanime rurale dhe urbane me pamje të transponuara artistikisht, të analizuara me kujdes, ku mund të konstatojmë se janë preokupime dhe frymëzime të përhershme në krijimtarinë e tij artistike. Peizazhet në telajo nuk janë thjeshtë piktura vetëm për t´i joshur sytë, por janë krijime me tematikë simbolike me forma metaforike përmbajtjesore. Nga puna e bërë shohim se autori i qasët veprës me seriozitet gjithnjë me synim kërkues që frymëzimet dhe ndjenjat e veta t´i vejë në telajo për t´iu dhënë pikturave vlera të qëndrueshme artistike, duke mos u lëshuar asnjëherë në imitimin e natyrës! Autori nga natyra zgjedh dhe nxjerr pamje karakteristike të çdo visi dhe stine. Në kompozicion përveç formave konkrete i shton edhe disa elemente tjera abstrakte, ku shumica e tyre janë në lëvizje të shprehura kryesisht me ngjyra harmonike, duke i dhënë ndonjë aksent me ngjyra kontrasti, me qëllim që vepra të bëhet më dinamike. Këto peizazhe lirike-epike me shprehje impresive-ekspresive janë me përmbajtje autoktone që duhet shikuar disa here për të hyrë më në thellësi, për të arritur deri të analiza studimore.

Autori është i kujdesshëm ndaj kërkesave të kohës me qëllim për të ecur paralel me trendët e zhvillimit të artit bashkëkohor. Me shembullin vetë krijues-hulumtues shohim se përmes veprave na ofron edhe mënyra të tjera alternative të realizimit, për t´u shpreh më lirshëm në pikturë.

Në krijimtarinë e bujshme shumëvjeçare Kajtazi arrin t´i bëjë disa cikle të veprave, ku protagonist e ka njeriun me preokupime të ndryshme nga përditshmëria jonë e vështirë: me mundime, dhembje, por edhe me gëzime në eksterier dhe enterier, ashtu siç e ka jeta. Pra autori nuk është i qetë ku në shpirt i kanë mbetur vragë nga përjetimet e regjimeve antishqiptare, në veçanti nga lufta e fundit, që rezultoi me mija viktima, dhunime, shkatërrime, dëbime të shqiptarëve nga trojet e veta etnike, në anën tjetër në mënyrën e tij e paraqet luftën për ekzistencë dhe vendosmërinë e rezistencës dhe gjakimin për liri, mbështetur në sakrificën sublime të djemve dhe vajzave për të rezistuar e sakrifikuar të ndihmuar nga aleatët tonë për ta çliruar vendin.

Si artist me ndërgjegje dhe përgjegjësi ka pikturuar dhe riregjistruar pamje me ngjarje të ndryshme dhe fenomene tjera nga vendi dhe mund të konstatojmë pa ngurrim se artisti është njohës i mirë i rrethanave, një kronik faktik i ngjarjeve të kohës në artin modern. Autori krijon lirshëm në teknika të ndryshme të artit pamor: akuarel, olio, akrilik, tush i laviruar, karbon, ku tregon se i zotëron mirë teknikat nga teknologjia e artit bashkëkohor. Kajtazi i shkrin dhe i kombinon ngjyrat për mrekulli sa që në tejdukshmërinë llazure edhe në mjegull mund ti shohim disa ngjyra tjera të integruara. Në hapësirat infinite zënë vend figurat konkrete, gjysmë konkrete dhe abstrakte, të paraqitura në perspektivë të saktë lineare.

Përveç peizazheve të realizuara me forma të ndryshme në anën tjetër e kemi shumëllojshmërinë e veprave me teknika tjera që edhe më shumë e pasurojnë artin e vetë origjinal. Përveç pikturimit ai bënë vizatime me teknika të ndryshme si skica, krroki, duke paraqitur peizazhe, portrete, nudo, ku me kreativitet kalon në abstraksion, duke përdorur mbi vija tushin e laviruar, duke nxjerrë nuanca me shumësinë e vijave të kualiteteve të ndryshme, për ta fituar plastikën e formave. Autori me kombinimin e brushës dhe pendës i realizon me shkathtësi disa skica me ngjyra bardh e zi. Me materiale të ndryshme si lapsi, tushi i bënë disa krijime të veçanta por edhe ndonjë skicë për projektet e veprave më komplekse.

Për krijimtarinë e Arsim Kajtazit kanë shkruar disa kritikë arti, në vend dhe jashtë vendit, ku ka ekspozuar, dhe veprimtarinë krijuese të artistit e kanë vlerësuar lartë…”

(Musa Prelvukaj)