Përgatiti: Emil Lafe & Sevi Agolli/
Pse sot hasim dy trajta të kësaj fjale? Ku qëndron ngërçi, që kemi një trajtë me grupin “eu” dhe një me “ev?
Cilën duhet të marrim si trajtë të saktë?
Këto janë disa nga pyetjet e shpeshta që na bëhen për këtë fjalë, ashtu si për shumë e shumë fjalë e çështje të tjera gjuhësore. Dhe nisur nga këto pyetje të dashamirësve të gjuhës shqipe, jemi përpjekur të japim argumentin tonë për trajtën e saktë të kësaj fjale.
Kjo fjalë është një ndër ato fjalë apo çështje gjuhësore, që, me të drejtë, ka ngritur shumë diskutim te dashamirët e gjuhës shqipe dhe jo vetëm. “Kushtetuta jonë gjuhësore”, pra “Drejtshkrimi i gjuhës shqipe” i vitit 1972, ka miratuar trajtën me “ev”, pra “Evropë”. Kjo trajtë i përgjigjet shqiptimit të greqishtes (Evropi) e, deri diku, edhe të turqishtes (Avrupa), si dhe të gjuhëve të tjera fqinje ballkanike (bullgarishtja, serbishtja etj.). Prandaj kjo trajtë fonetike “Evropë” u përhap në mbarë shqiptimin popullor. Mbi këtë bazë u pranua edhe në gjuhën e shkruar dhe kjo u pasqyrua te “Drejtshkrimi i gjuhës shqipe”. Pra, në standardin e shqipes hyri trajta me grupin “ev”.
Ndërkohë, në gjuhën shqipe kanë hyrë shumë fjalë të reja me këtë temë, që sidomos në shkrim po përdoren me grupin “eu” dhe jo me “ev”. Sot shqiptojmë dhe shkruajmë: euro, euroatlantik, europarlamentar, eurodeputet, Euratomi, Euroazia, Eurovizion etj.
Pra, ngërçi për trajtimin e dyzuar të kësaj fjale lind, sepse:
a) së pari, në “Drejtshkrimit” dhe “Fjalorin e gjuhës shqipe” të Akademisë së Shkencave (2006) kemi trajtat me “ev”: Evropë, evropian, evropianizoj, evropianizim, evropianolindor, evropianoperëndimor. Mirëpo në po të njëjtin fjalor kemi me “eu” fjalët: euro, euroatlantik; Euroazi, eurodeputet, eurolindor, europarlamentar, europerëndimor, Eurovizion, eurokomunizëm etj. Te ky fjalor gjendjen 6 fjalë me temë me grupin “ev” dhe 13 fjalë të tjera më të reja, me po këtë temë, por në këtë rast me grupin “eu”. Pra, vetë fjalori është kontradiktor në shkrimin e fjalëve me këtë temë.
b) së dyti, sot në shtyp, në dokumente zyrtare etj., janë mbizotëruese trajtat me “eu”, ashtu siç këto trajta janë mbizotëruese edhe në “Fjalorin” e Akademisë së Shkencave (pra, kemi 13 fjalë me grupin “eu”). Praktika e shkrimit të fjalës Europë dhe e të gjitha fjalëve të tjera, ku ajo hyn si element përbërës, sot e ka zëvendësuar formën e vjetër greko-sllave me “ev” me formën e gjuhëve perëndimore me “eu”.
Por, ndërkohë edhe shumë gjuhë të tjera europiane këtë fjalë e shkruajnë me grupin “eu” dhe vetë Europa e quan vete Europë dhe jo Evropë! Atëherë, kur në fjalorin e gjuhës shqipe, botim i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, kemi më shumë fjalë me temë me grupin “eu”(13 fjalë) sesa “ev” (6 fjalë), pse duhet ta shkruajmë Evropë dhe jo Europë?
Zhvillimi dhe praktika e gjuhës shqipe sot për përdorimin e kësaj fjale kanë dhënë përgjigjen e vet, që trajta e vetme e kësaj fjale duhet të jetë forma me “eu”. Pra, Europë, europian, europianizoj, europianizim, europianolindorët.