Prof.Begzad Baliu/

Profesor Françesko Altimari është njëri prej studiuesve më të mëdhenj të gjuhësisë shqiptare të gjysmës së dytë të shekullit XX, i cili vjen nga provinienca arbëreshe e Italisë. Ai shquhet për kërkimet e tij në disa fusha dhe metodologjinë bashkëkohore të studimit:

a. Për krijimin e institucioneve akademike e të qendrave kërkimore-shkencore të studimeve shkencore, përfshirë këtu edhe kolanave për botimin e trashëgimisë arbëreshe, drejtimin e tyre në studimin e gjuhës shqipe, për institucionalizimin dhe përdorimin e arbërishtes shekullore në institucionet publike të vendbanimet arbëreshe, për ridimensionimin e kulturës arbëreshe me theks të veçantë Pararilindjen Kombëtare në Itali dhe vendin e saj në kulturën shqiptare, si dhe për metodologjinë bashkëkohore në trajtimin e temave të mëdha historiko-gjuhësore;

b. Për hulumtimin, mbledhjen dhe regjistrimin integral të fondit të gjallë të gjuhës arbëreshe, për studimin e brendshëm të zhvillimit historiko-gjuhësor të arbërishtes së shkruar (kryesisht strukturën gramatikore), elementet e toponimisë, aspektet sociolinguistike të arbërishtes në hapësirat arbëreshe, frazeologjinë e arbërishtes, aspektet krahasimtare të tyre në raport me italishten, si dhe për mbrojtjen e shqipes standarde, në vitet e fundit kur ajo u diskutua në raport me zhvillimet dhe ndryshimet politike e ideologjike të kohës sonë;

c. Për botimin integral të autorëve dhe veprave të letërsisë arbëreshe, studimin themeltar e të organizuar të autorëve dhe veprave të trashëgimisë arbëreshe: Jul Varibobën, Zef Seremben, Jeronim De Radën etj., si dhe për metodologjinë bashkëkohore të studimit të veprës letrare të Naim Frashërit.

Intervistë e Dr. Pashko Camaj dhënë për gazetën“ExLibris” e përjavshme letrare-kulturore, Tiranë, 11 tetor 2025.

Për herë të parë në historinë e komunitetit shqiptaro-amerikan, në Shtetet e Bashkuara do të zhvillohet një panair libri shqiptar, Albanian BookFest, nën kujdesin e Federtatës Pan Shqipëtare e Amerikës -Vatra. Një ngjarje kulturore që synon të bashkojë autorë, botues, lexues dhe dashamirës të librit në një festë të madhe të kulturës shqiptare. Për këtë nismë të veçantë, biseduam me Dr. Pashko R. Camaj, Sekretar i Vatrës, i cili është ideatori dhe nismëtari i këtij projekti.

1-Z. Camaj, javën e shkuar, gazeta jonë përcolli një lajm të gëzueshëm për librin shqip: Albanian BookFest. Është hera e parë që në ShBA organizohet një panair i librit shqip, ndaj na tregoni si ju lini kjo ide?

Ky aktivitet organizohet nga “Vatra”, dhe natyrshëm, menjëherë më vijnë në mendje dy figura të ndritura që themeluan këtë organizatë – Fan Noli dhe Faik Konica. Që nga krijimi i saj, “Vatra” ka qenë në shërbim të vlerave, kulturës, arsimit dhe letërsisë shqiptare. Duke reflektuar mbi këtë mision të përhershëm, ndjeva se ekzistonte një boshllëk që duhej plotësuar: mungesa e një hapësire në SHBA ku libri shqiptar të ishte i pranishëm për lexuesin shqiptar. Kështu lindi ideja e Albanian BookFest – një mendim që u përqafua menjëherë nga “Vatra” dhe udhëheqja e saj. Jam i lumtur që kjo ide po merr jetë dhe shpresoj që të kthehet në një ngjarje të përvitshme, madje edhe të shtrihet në qytete të tjera amerikane ku komunitetet shqiptaro-amerikan po rriten dhe lulëzojnë.

2-Përveç “Vatrës”, shumë organizata dhe organizata studentore pran universiteve Amerikane po marrin pjesë në këtë aktivitet. Si e shihni këtë bashkëpunim?

Ky bashkëpunim është një dëshmi e bukur e unitetit të komunitetit shqiptar në diasporë. “Vatra” ne thelbin e sajë ka misionin e shenjtë që të jetë ajo që në bashkon si Shqipëtare e si Amerikan. Ajo ka qenë gjithmonë një urë lidhëse midis brezave dhe institucioneve shqiptaro-amerikane, dhe ky projekt e forcon më shumë këtë rol. Në këtë nismë po bashkojmë organizata studentore shqiptare, universitete, shoqata kulturore dhe autorë shqiptarë që jetojnë në SHBA, duke krijuar një platformë të përbashkët për librin dhe kulturën tonë kombëtare. Është frymëzuese të shohësh se sa shumë individë dhe institucione duan të kontribuojnë për një qëllim të përbashkët: promovimin e kulturës dhe gjuhës shqipe.

3-Në SHBA vepron edhe Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë. A do të jenë ata pjesë e këtij panairi?

Po, padyshim. Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë është një partnere e rëndësishme dhe ka konfirmuar pjesëmarrjen e saj në “Albanian BookFest”. Ata do të marrin pjesë me librat e tyre dhe me autorë të spikatur të diasporës, të cilët do të kenë mundësinë të prezantojnë krijimtarinë e tyre dhe të komunikojnë drejtpërdrejt me lexuesit. Kjo është një mundësi unike për të forcuar lidhjen midis autorëve shqiptarë që jetojnë në Amerikë dhe komunitetit lexues, adhuruesëve te librit.

4-Shtëpitë botuese nga Shqipëria e Kosova kanë treguar interes për këtë nismë. A do të jenë të pranishme personalisht, apo do të dërgojnë librat e tyre?

Ka një interes të madh nga shtëpitë botuese në Shqipëri, Kosovë dhe në trojet shqiptare. Disa prej tyre do të marrin pjesë personalisht në panair, ndërsa të tjerat do të dërgojnë librat e tyre që të jenë të pranishëm në stenda. Deri tani kemi konfirmuar keto shtepi botuese: Onufri, Toena, Gjergj Fishta…etj. Qëllimi ynë është që lexuesit shqiptarë në SHBA të kenë akses të drejtpërdrejtë në letërsinë më të mirë shqiptare, pa qenë nevoja të udhëtojnë në Shqipëri apo Kosovë për të gjetur një libër në gjuhën amtare.

5-A do të ketë takime me autorë të njohur dhe lexuesit e tyre gjatë panairit?

Po, një nga pjesët më të bukura të “Albanian BookFest” do të jetë pikërisht takimi i drejtpërdrejtë i autorëve me lexuesit. Në program janë përfshirë takime dhe diskutime me shkrimtarë të njohur si Besnik Mustafaj, Ledia Xhonga dhe të tjerë. Këto aktivitete do të krijojnë një atmosferë të gjallë debati e dialogu, ku dashamirësit e librit do të mund të dëgjojnë, të diskutojnë dhe të frymëzohen nga autorët tanë.

6-Mendoni se ky panair do të shndërrohet në një traditë të re? Si e shihni të ardhmen e tij?

Unë besoj se Albanian BookFest do të shënojë fillimin e një tradite të re dhe të vlefshme për komunitetin shqiptaro-amerikan. Synimi ynë është që kjo nismë të kthehet në një aktivitet vjetor që do të vazhdojë të rritet dhe të forcohet vit pas viti. Sigurisht, për ta mbajtur gjallë e për ta zhvilluar më tej, do të kërkojmë bashkëpunim dhe mbështetje nga partnerë në SHBA, nga komunitetet shqiptare këtu, por edhe nga institucionet shtetërore shqiptare, të cilat duhet të shohin në këtë nismë një urë të fortë që lidh kulturën shqiptare me botën. Jam i bindur se nëse Noli dhe Konica do të ishin mes nesh sot, do të ndiheshin krenarë që “Vatra” vazhdon, pas më shumë se një shekulli, të jetë avangardë e vlerave shqiptare dhe shqiptaro-amerikane. “Albanian BookFest” do te jete një festë e librit, gjuhës dhe shpirtit shqiptar në Amerikë! Një hapësirë ku shqiptarët e çdo brezi mund të takohen përmes fjalës së shkruar dhe dashurisë për kulturën tonë të përbashkët.

Prof. Dr. Romeo Gurakuqi/

Sfida e Tiranës në vitin 2025 është shndërrimi në një qytet të lirë te qytetarëve sovrane, të çliruar nga regjimentet politike, nga survejimi organizativ imponues elektoral, nga kontrollet e interesave të grupeve të pasuruara rishtazi e në mënyrë të beftë.

Tirana, që reflekton dhe hedh orientim politikëbërës mbi të gjithë Shqipërinë, duhet të ecë drejt një zhvillimi të drejtë e të ekuilibruar, duke zbutur kontrastet shoqërore, duke kaluar kontrollin nga pak duar e mendje të ngarkuara me emocionet e fshatrave me të mbjella fitimprurese, tek qytetarët dhe klasa e mesme e dijes dhe e profesioneve, duke eliminuar varfërinë e periferive, duke njohur e respektuar pronësinë e vjetër private dhe rivendosur ligjin, arsyen e ndershmërinë në qeverisjen e punëve vendore.

Është koha të ndalen shkatërrimet e mëtejshme në qendrën historike të qytetit dhe të rivendoset respekti për kujtesën urbane, për traditat lokale, për banorët e saj të hershëm dhe te drejten tradicionale pronësore e komunitare. Tirana duhet t’u rikthehet qytetarëve të vet, para së gjithash, duke u udhëhequr nga kodi moral i themelimit, nga ndjenja e nderimit ndaj historisë së përbashkët, përmes ndërprerjes së kontrastit fatal, humnerës që shohim çdo ditë dhe nuk e ndalim, midis një shtrese parazitare të pasuruar me paligjshmëri e me shpejtësi marramendëse, që e vështron qytetin nga kodrat juglindore, dhe qytetarëve, klasës së mesme, që mbetet e pengmarrun në smogun e një qyteti të pashendetshem/pajetueshem.

Mbi të gjitha rinia, emergjenca e nxjerrjes së saj nga bjerrja e kohës, duke analizuar e imituar ‘modelet’ që nuk mund të jenë shembuj në një shoqëri të shëndoshë: A mendon dikush se duhet gjetur një metodë për ta zhvendosur në mënyrë masive dhe të qëndrueshme brezin e ri nga kafenetë drejt Librit dhe Terreneve Sportive?

Se fundi, kuvendi qytetar: Në këto ditë duhet hedhur hapi vendimtar që Këshilli i ardhshëm Bashkiak të jetë një institucion qytetar, jo politik, që të përfaqësojë një cilësi të re profesionale e etike në qeverisjen e përditshme të qytetit.

Per ata që e shohin Tiranën nga nalt, ky është përjetimi njerëzve që e prekin kryeqytetin çdo ditë dhe e përshkojnë ate në këmbë, cep me cep.

Vatra Long Island dhe shkolla shqipe “Gjergj Fishta” – New York ju ftojnë në festën e 1 vjetorit të themelimit.

Arben Çejku/

Unë nuk e di se cili është vendimi i Komitetit Norvegjez të Nobelit për Paqe për 2025, por bazuar në përpjekjet e jashtëzakonshme dhe në rezultatet e angazhimit të tij për paqe në botë, duke përfshirë edhe marrëveshjen e fundit për Gazën, mendoj se moralisht dhe praktikisht, Presidenti i SHBA, Donald J. Trump, është personi që e meriton edhe nderimin zyrtar me këtë çmim! Përkundër skepticizmit dhe paragjykimeve për luftën e tij për paqe, Presidenti Trump, ka treguar se ai e mban fjalën kur thotë se nuk duam luftë dhe të ndalohet derdhja e gjakut në vende konfliktesh si në Ukrainë, Gaza etj. Akoma nuk është bërë një vit në krye të Shtëpisë së Bardhë dhe ai ka bërë aq shumë punë për paqen sa askush tjetër!

Ai po përpiqet të shuajë zjarre dhe konflikte të ndezura para se të rikthehej në zyrën presidenciale dhe nga ky këndvështrim, duhej nisur vlerësimi simbolik për një Nobelist të paqes, i cili është i pasur edhe pa vlerën monetare të këtij çmimi dhe është, po ashtu, po aq i lartësuar si mes nevojtarëve të paqes, si një personalitet dhe lider që ka vënë në fokus të misionit të tij fuqizimin e Amerikës dhe vendosjen e paqes në botë!

Nisur nga shumë rrethana që lidhen me politikat dhe metodologjinë e nominimit përfundimtar nga Komiteti i Nobelit, personalisht kam më shumë pritshmëri që ky çmim do t’i jepet vitin tjetër zotit Trump, kur rezultatet e marrëveshjeve dhe angazhimit të tij do të jenë më të matshme dhe kur presioni dashamirës pro Trump, të jetë fashitur dhe t’i mbetet këtij Komiteti integriteti dhe paanësia në dhënien e çmimit Nobel për Paqe tek një figurë si Trump që e meriton si askush tjetër! Një nominim i Presidentit Trump si Nobelist për Paqen ditën e nesërme, me 10 tetor, do të ishte një lajm inkurajues jo vetëm për të si kandidat, por për të gjithë ata që janë angazhuar për t’u dhënë fund luftrave dhe konflikteve dhe do të vlerësohej si çmimi i duhur, në kohën e duhur për personin e duhur!

Marrja e këtij çmimi nuk e bën Presidentin Trump një zyrtar më të fortë, por e bën një misionar më të motivuar dhe për këtë ka më shumë nevojë bota, e cila po armatoset ethshëm me teknologji të lartë ushtarake! I fundit president amerikan që u laureua me çmimin Nobel për Paqe ishte Barak Obama, i cili e mori atë në vitin 2009, disa muaj pas nisjes së punës si president. Motivacioni ishte i përgjithshëm “për përpjekjet e tij të jashtëzakonshme për forcimin e diplomacisë ndërkombëtare dhe bashkëpunimin mes popujve”!

Edhe ky nominim u shoqërua me debate pro e kundër, siç mund të ndodhë në rastin e zotit Trump.

I pari president amerikan, që mori çmimin Nobel për Paqe ishte Theodore Roosevelt (1906) me motivacion “Për rolin e tij në përfundimin e luftës së përgjakshme mes dy fuqive të mëdha botërore, Japonisë dhe Rusisë”! A nuk po e ndal edhe Presidenti Trump konfliktin e përgjakshëm në Gaza dhe a nuk po lirohen pengjet izraelite dhe të burgosurit palestinezë? Edhe pa çmimin zyrtar, Presidenti Trump do të konsiderohet Nobelisti i Paqes së vitit 2025!

See insights and ads

Boost post

All reactions:

1010