Dr. Dorian Koçi/

Figura e Musine Kokalarit mbetet një nga më të veçantat dhe më të rëndësishmet në historinë e intelektualëve shqiptarë të shekullit të XX. Pavarësisht ndryshimit të sistemeve politike, roli i saj nuk është trajtuar ende në dimensionin e plotë intelektual, duke lënë pa vëmendje kontributin e saj të jashtëzakonshëm në shkrim, kulturë dhe politikë. Përtej talentit të saj letrar dhe aftësisë për të dhënë zë të brishtësisë dhe nuancave të jetës së përditshme në Gjirokastër dhe rajonin jugor të Shqipërisë, Musine Kokalari dallohet si një intelektuale dhe aktiviste e vendosur për t’u përballur me sistemin e ri komunist, i cili sapo kishte ardhur në pushtet pas Luftës së Dytë Botërore.

Angazhimi politik i saj nuk mund të kuptohet pa analizuar programin e Partisë Socialdemokrate, të cilin ajo e hartoi dhe konteksti i periudhës së pasluftës. Shqipëria ishte vendi i parë në Evropën Lindore që u sovjetizua me shpejtësi dhe metodë sistematike, duke i dhënë regjimit komunist një kontroll të plotë mbi jetën politike dhe shoqërore. Deklarata e Këshillit Antifashist Nacional Çlirimtar (KANÇ) më 24 tetor 1944 kishte hapur disa shpresa për pjesëmarrje të opozitës, por realiteti shpejt tregoi natyrën e diktaturës komuniste dhe metodat e saj për monopolizimin e pushtetit.

Në këtë sfond historik, Musine Kokalari, e njohur për pseudonimin e saj letrar “Muza” gjatë viteve ’30, u bë një nga zërat më të fortë të intelektualëve që kundërshtonin regjimin e ri. Ndryshe nga betejat e saj letrare kundër konservatorizmit të shoqërisë shqiptare, përballja me regjimin komunist ishte shumë më e vështirë dhe me pasojë serioze. Musineja nuk u përkul para kërcënimeve dhe terrorit politik; ajo përfaqësonte rezistencën morale dhe intelektuale, duke dhënë shembullin se dashuria për vendin dhe idealet demokratike mund të qëndronin të papërkulura edhe nën dhunën e pushtetit totalitar.

Periudha e shkurtër nga dhjetori 1944 deri në dhjetor 1945, kur regjimi komunist tregonte një tolerancë formale ndaj pjesëmarrjes së opozitës, shfrytëzohej nga Musine Kokalari dhe bashkëpunëtorët e saj për të organizuar veprimtarinë politike dhe për të përgatitur strategji për pjesëmarrje në zgjedhjet e para. Gjatë këtij procesi, Musine Kokalari lidhi kontakte me Misionin Ushtarak Britanik dhe përfaqësuesit e opozitës shqiptare, duke punuar për bashkimin e grupeve opozitare dhe hartimin e memorandumit që synonte të shprehte kërkesat e opozitës dhe të kundërshtonte monopolin komunist.

Partia Socialdemokrate, e udhëhequr nga Musine Kokalari, përfaqësonte një rrymë të moderuar të së majtës shqiptare, që synonte një evolucion të shoqërisë shqiptare pa masa ekstreme të tipit komunist sovjetik. Statuti i partisë parashikonte reforma agrare, sigurim të drejtësive të bujqësisë, të punëtorëve dhe të të gjitha klasave shoqërore, si dhe promovimin e lirisë politike dhe të drejtave të njeriut. Ky angazhim politik dhe intelektual, pavarësisht afërsisë ideologjike me disa qëndrime të komunistëve për reformën sociale, konsiderohej nga Partia Komuniste Shqiptare si një kërcënim i drejtpërdrejtë për monopolin e pushtetit dhe ekzistencën e një opozite aktive parlamentare.

Përballja e Musine Kokalarit me regjimin nuk ishte thjesht një përpjekje politike, por një akt moral dhe intelektual i jashtëzakonshëm. Arrestimi, procesi gjyqësor dhe dënimi i saj ishin pjesë e strategjisë së regjimit për të eliminuar elitën intelektuale dhe kundërshtarët politikë. Musine Kokalari, megjithatë, nuk u përkul dhe në gjyq u shpreh me guxim të jashtëzakonshëm:

“Unë nuk kam nevojë të jem komuniste të dua vendin tim. E dua vendin tim edhe pse nuk jam komuniste. Unë e dua përparimin e saj. Ju mburremi se keni fituar luftën, dhe tani ju jeni fituesi që doni të shuani ata që ju i quani kundërshtarë politikë. Unë mendoj ndryshe nga ju, por unë e dua vendin tim.”

Ky qëndrim e shndërroi Musine Kokalarin në “muzën e historisë”, duke i dhënë një dimension heroik dhe moral rezistencës intelektuale shqiptare. Rezistenca e saj nuk ishte vetëm kundërshtim ndaj dhunës politike, por edhe një dëshmi e qëndrueshmërisë së intelektualit shqiptar për t’u mbrojtur vlerat e lirisë, të drejtave të njeriut dhe të qytetërimit perëndimor në një kohë kur regjimi totalitar synonte të zhdukte çdo mendim ndryshe.

Në historinë e Shqipërisë së pasluftës, Musine Kokalari përfaqëson shembullin e rezistencës morale dhe intelektuale, e cila, edhe pse u shtyp fizikisht dhe politikisht, la një trashëgimi të pashlyeshme për mendimin politik shqiptar dhe kujtesën kombëtare. Ajo mbetet një nga figurat kryesore të opozitës antikomuniste dhe një simbol i guximit dhe integritetit intelektual në ballafaqimin me diktaturën.

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/

Konteksti kushtetues dhe rëndësia e funksionimit institucional

Në çdo sistem demokratik modern, funksionimi i pandërprerë i institucioneve kushtetuese është gur themeli për stabilitetin politik, juridik dhe shoqëror. Republika e Kosovës, e shpallur si shtet sovran dhe demokratik, mbështetet në parimet e ndarjes së pushteteve, sundimit të ligjit dhe demokracisë parlamentare, të sanksionuara në nenin 7 të Kushtetutës.

Kuvendi i Republikës së Kosovës, si organi më i lartë përfaqësues i sovranitetit popullor (neni 63), ushtron funksione legjislative, kontrolluese dhe përfaqësuese të pazëvendësueshme. Funksionimi i tij i rregullt është kusht për stabilitetin institucional dhe për legjitimitetin demokratik të shtetit.

Moskonstituimi i Kuvendit pas zgjedhjeve përbën një devijim të rëndë nga rendi kushtetues, duke krijuar vakum institucional dhe duke cenuar ekuilibrin ndërmjet pushteteve. Në rrethanat aktuale, ky bllokim ka gjeneruar një krizë funksionale të thellë që ndikon negativisht në pushtetin ekzekutiv, gjyqësor dhe në perceptimin ndërkombëtar të Kosovës.

Ky punim synon të ofrojë një analizë të detajuar juridiko–kushtetuese dhe krahasimore, si dhe rekomandime konkrete për daljen nga kjo situatë, duke respektuar standardet më të larta të së drejtës kushtetuese dhe praktikat ndërkombëtare.

Analiza juridiko–kushtetuese e gjendjes aktuale

Moskonstituimi i Kuvendit dhe shkeljet kushtetuese

Neni 67 i Kushtetutës së Kosovës obligon që Kuvendi të konstituohet brenda 30 ditëve nga certifikimi i rezultateve zgjedhore. Moszgjedhja e Kryetarit dhe Kryesisë brenda këtij afati përbën shkelje të qartë kushtetuese dhe krijon një vakum institucional që rrezikon parimin e ndarjes së pushteteve (neni 4).

Në vendimin KO 26/21, Gjykata Kushtetuese ka theksuar detyrimin për respektimin strikt të afateve kushtetuese, duke paralajmëruar se vakumet institucionale minojnë legjitimitetin e shtetit dhe stabilitetin demokratik.

Pasojat në pushtetet e tjera

-Ekzekutivi – Mungesa e kontrollit parlamentar cenon legjitimitetin politik dhe juridik të Qeverisë.

-Gjyqësori – Pamundësia për miratimin e ligjeve dhe buxhetit ndikon negativisht në funksionimin e sistemit gjyqësor dhe në zbatimin e sundimit të ligjit.

-Presidentja – Kufizimi në ushtrimin e rolit kushtetues si garantuese e funksionimit të institucioneve.

Pasojat ndërkombëtare

Kriza aktuale perceptohet nga partnerët ndërkombëtarë si shenjë e mungesës së stabilitetit institucional. Serbia e instrumentalizon këtë situatë për të penguar procesin e njohjeve dhe për të bllokuar integrimin euroatlantik të Kosovës.

Krahasime ndërkombëtare

Në demokracitë parlamentare të konsoliduara, moskonstituimi i parlamentit trajtohet me dispozita vetë-ekzekutuese për të shmangur bllokime të gjata:

-Gjermania – Kushtetuta përcakton afate të detyrueshme për konstituimin e Bundestagut dhe parashikon shpërndarjen e tij automatike në rast bllokimi.

-Italia – Presidenti ka kompetencën për shpërndarjen e Parlamentit dhe thirrjen e zgjedhjeve të reja kur ai nuk funksionon.

-Belgjika dhe Kanadaja – Zbatojnë mekanizma kushtetues dhe ligjorë për të shmangur krizat parlamentare dhe për të garantuar vijueshmërinë institucionale.

Këto modele përfaqësojnë standarde të larta të funksionimit demokratik dhe mund të shërbejnë si referencë për Kosovën.

Standardet e Komisionit të Venecias dhe jurisprudenca

Komisioni i Venecias thekson rëndësinë e respektimit të afateve kushtetuese dhe të mekanizmave të qartë për funksionimin e pandërprerë të parlamentit.

Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut ka vendosur se bllokimet institucionale që pengojnë ushtrimin e sovranitetit popullor përbëjnë shkelje të parimeve të demokracisë përfaqësuese.

Implikimet politike, juridike dhe diplomatike

Kriza aktuale:

-Cenon legjitimitetin e institucioneve.

-Krijon pasiguri politike dhe juridike.

-Dëmton imazhin ndërkombëtar të Kosovës.

-Rrezikon proceset integruese në BE dhe NATO.

Rekomandime për dalje nga kriza

Vendim vetë-ekzekutues i Gjykatës Kushtetuese – Përcaktim i afatit për konstituimin e Kuvendit dhe pasojë automatike shpërndarjeje në rast mosrespektimi.

Zgjedhje të parakohshme – Organizim brenda 45–60 ditësh me monitorim ndërkombëtar.

Marrëveshje politike gjithëpërfshirëse – Për garantimin e stabilitetit institucional, me garanci ndërkombëtare.

Ndërmjetësim ndërkombëtar – Për zbatimin e marrëveshjeve dhe shmangien e krizave të ngjashme në të ardhmen.

Reforma kushtetuese dhe ligjore – Futja e mekanizmave vetë-ekzekutues dhe dispozitave të qarta për parandalimin e bllokimeve.

Republika e Kosovës po kalon një nga momentet më sfiduese të funksionimit të saj institucional. Moskonstituimi i Kuvendit nuk është vetëm çështje procedurale, por një problem themelor i rendit kushtetues që kërkon veprim të vendosur, reformë të thellë dhe bashkëpunim të sinqertë ndërmjet forcave politike dhe partnerëve ndërkombëtarë.

Vetëm në këtë mënyrë Kosova mund të ruajë besueshmërinë e saj si një demokraci funksionale dhe të përforcojë pozitat e saj në arenën ndërkombëtare.

Yonkers, NY –August 8, 2025 – The Albanian American Educators Association (AAEA) is  proud to announce the recipients of the inaugural Lukaj Student of Excellence Scholarship.  Originally intended for five students, the overwhelming talent and academic excellence of the  applicants led the AAEA to award eleven scholarships, each in the amount of $5,000 to  exceptional students who demonstrate academic excellence, contributions to our community  and are pursuing service careers. 

The AAEA is honored to support these exceptional young adults as they pursue their academic  dreams. The scholarship recognizes not only their outstanding achievements to date but also the  ambitious academic goals they have set for the future. 

“We were incredibly impressed by the caliber of all the applicants this year,” said Jacqueline  Kapaj-Vieira, president for the AAEA. “The competition was intense, making it clear that we  needed to expand the number of awards to truly acknowledge the remarkable academic  dedication and potential within our community. We are so proud of our youth, their  accomplishments, and the goals they have set for their futures, and we are happy to play a part  in their educational journeys.” 

The AAEA extends its deepest gratitude to the Lukaj Foundation for their profound generosity  and unwavering support. Their commitment to growth and development within our community  has made it possible for the AAEA to empower these bright, deserving students and invest in  the future leaders of our community.

Ms. Joana Avrami 

Emory University 

Major: Masters of Medical Science in Anesthesiology 

A first-generation Albanian-American, pursuing a Master of Science in  Anesthesia, is driven by a deep sense of responsibility to her family and  community. Having witnessed family members’ battle cancer, she is  motivated to improve patient care and contribute to scientific research.  She is a graduate of Harvard University where she received an  undergraduate degree in Neuroscience with a minor in Interactive Biology with a language citation in  Latin. To fund her education, she has worked multiple jobs since high school, including tutoring, retail, and  serving as a teaching assistant at Harvard. Joana has worked as part of a research team at Harvard  University investigating the circuits that connect the cardiovascular system to the brain and has  presented her research at prestigious scientific conferences.  

Her commitment to leadership and service is evident through her past roles, such as serving as  Social Chair of Harvard’s Albanian Students Association and volunteering at a hospital’s infusion unit.  She also tutors adults for their U.S. citizenship exams and plans to continue mentoring young  Albanian students interested in healthcare. 

Growing up in a strong Albanian community in Boston, she developed a profound appreciation for her  culture and learned the importance of giving back. She aims to use her bilingual skills to provide  comfort and support to Albanian-speaking patients, particularly during vulnerable medical procedures. 

 Mr. Arian Berisha 

 Columbia University School of Engineering & Applied Science 

 Major: Masters in Financial Engineering 

Arian Berisha is a first-generation Albanian-American with a deep  understanding of risk, shaped by his family’s journey to the U.S. from  Kosovo and his experience managing a $2 million student investment fund  at his alma mater. He recently graduated with a B.S. in Finance from  Fordham University and will be attending Columbia University’s Master of  Financial Engineering program to pursue his passion for data-driven  methods in finance. 

As the portfolio manager for his university’s student-managed investment fund, Arian learned to  navigate the fine line between conviction and reason when making asset allocation decisions. His  experience in the financial world extends to a consulting internship at PricewaterhouseCoopers,  where he led risk reviews for a bulge bracket bank. He also guided high school students in a  consulting competition as part of a Fordham University outreach program. 

Arian is committed to giving back to his community. He served as treasurer for the Albanian Student  Association (ASA), where he helped organize events to strengthen cultural connections and support  fellow students. He was also inspired to help others after witnessing the financial struggles his family  faced due to his father’s health emergency.

Looking to the future, Arian aspires to work as a quantitative research analyst and eventually launch a  intech company that uses AI to bridge the gap between institutional resources and underrepresented  communities. He hopes to one day mentor young Albanians who are pursuing similar paths, passing  on the same support and generosity that he has received. 

Ms. Hana Buçinca, Phar.D. 

Montclair State University 

Major: Masters in Business Analytics 

Hana Bucinca, a native of Kosovo, is pursuing a Master of Science in  Business Analytics at Montclair State University with a clear mission: to  use data-driven solutions to improve her country’s fragile healthcare  system. Her experience in healthcare policy and programming has  shown her that while the will for change exists, the ability to turn data into  effective, actionable strategies is limited. She aims to bridge this gap by  combining her analytical expertise with her deep understanding of public  health to create long-term, sustainable reforms in Kosovo and other resource-limited regions. Her background spans molecular pharmacology, neurotoxicology, pharmaceutical nanotechnology,  and public health, with research collaborations at institutions such as Albert Einstein College of  Medicine, Dartmouth University, the London School of Hygiene and Tropical Medicine, and Hacettepe  University – where she also earned her pharmacy degree. 

Hana’s leadership journey began at Action for Mothers and Children (AMC), where she rose to Acting  Head of the Programs Department. In this role, she led impactful, nationwide projects supported by  international organizations like the EU, UNFPA, WHO and UNICEF. One of her most significant  achievements was expanding the Cervical Cancer Screening Program, which provided life-saving  services to over 15,000 women and helped shape national healthcare policy. Her work also focused  on integrating cervical cancer screening into primary care and co-developing legislation on  reproductive health. 

Equity and inclusion are central to Hana’s approach. She has led initiatives that engaged  marginalized communities and built multi-stakeholder partnerships to ensure that vulnerable voices  are heard. Her commitment to service also extends to education, as she spent six years as a  teaching assistant at the College of Medical Sciences – Rezonanca, mentoring the next generation of  healthcare professionals. 

Born and raised in an Albanian community, Hana’s identity and values are deeply influenced by her  heritage. She aims to use her expertise to enhance healthcare services in Kosovo and represent her  community with pride. Despite financial challenges that prevented her from attending Ivy League  institutions, she remains focused on her academic and professional goals. She plans to return to  Kosovo to lead equity-focused initiatives, institutionalize data-driven decision-making, and serve as a  catalyst for sustainable healthcare reform.

 Ms. Diana Gegaj 

 University of Florida 

 Major: Biology & Nutrition 

Diana’s journey began in Pristina, Kosovo, where her grandfather, a  chemistry professor, taught her about the universe not through myths, but  through the science of molecules. He sparked a lifelong curiosity in her,  inspiring her to always ask “why.” His lessons laid the foundation for  everything she would later become. After losing her grandfather to cancer, Diana made a promise to help  others, and this became her guiding purpose. Now an honors student at the University of Florida, Diana is double-majoring in Biology and Nutrition.  Her research focuses on muscle wasting in cancer patients—a condition that tragically affected her  grandfather. Beyond her studies, she founded the Albanian Student Association at UF to help other  students navigate life in a new country, something she experienced firsthand after moving to the U.S.  without knowing the language. She also serves as the Head of Medical Webinars for Shoqata  Akademike dhe Profesionale Shqiptare (SAPS), and the Albanian American Medical Society ( AAMS), connecting Albanian pre-meds with physicians. Through the Freedom Clinic and Equal  Access Clinic’s Mobile Food Pharmacy, she leads weekly health outreach and food distributions,  giving back to underserved communities. 

This fall, Diana will present a clinical case report on sepsis at the Albanian American Medical Society  (AAMS) conference. Her ultimate goal is to return to Kosovo and Albania as a physician to practice  medicine, teach, and create the healthcare access her grandfather never had. 

As she puts it, “I am not pursuing a title; I am fulfilling a purpose. My path is a tribute to my people, to  the patients I serve, and most of all, to the man who taught me to find my way by the light of the  stars.” 

Ms. Klodiana Kastrati 

Teachers College, Columbia University 

Major: Masters in Comparative International Education 

Klodiana Kastrati is a first-generation Albanian-American and the  daughter of Kosovo War refugees, whose background fuels her passion  for educational equity. She has been accepted into Columbia  University’s Comparative International Education master’s program,  where she will focus on human rights, emergencies, and peace building.  Her goal is to develop policies that expand educational access and  equity in Kosovo and Albania. Her passion for education can be traced back to her childhood, as she  became increasingly aware of the privilege she had to be raised in a country of peace and  opportunity, while her family in Kosovo and Montenegro faced the harsh realities of the war. This  experience has shaped her mission to promote equity in education worldwide, especially in regions  like those where her family comes from. 

A Dean’s List student at the University of Delaware, Klodiana was a Fulbright English Teaching grant  recipient in Kosovo, where she taught at the collegiate level and supported students and staff affected  by the war. She also worked as a student recruiter for American Councils for International Education, 

seeing firsthand how U.S. exchange programs transform students from underserved communities into  leaders. 

Klodiana holds an M.S. in Childhood and Special Education from Touro University, She teaches full time in NYC schools. In this role, she implemented emotional support centers and differentiated  instruction, leading to measurable improvements in student outcomes. She actively participates in  multiple school committees, including the Instructional Leadership Team, Culture Committee,  Teacher Team, and Student Activities Club. 

Her long-term goal is to work in international education policy, ultimately returning to Kosovo and  Albania to lead equity-focused initiatives. For Klodiana, this scholarship is more than financial  support; it’s an affirmation of her mission to advance educational justice through research and  advocacy. 

Ms. Vesiana Malaj 

St. John University 

Major: Bio Chemistry Science  

As a Biomedical Sciences major, Vesiana is driven by a deep sense of  responsibility to her community, a value instilled from a young age  while translating for her parents at doctor’s appointments. These  experiences shaped her view of medicine not just as a science, but as  a space where patients should feel safe and understood. 

Vesiana’s commitment to helping others shines through in every aspect of her life. As a tutor and  collaborative leader at her school’s University Learning Commons (ULC), she quickly earned a  reputation for building trusting relationships with students. Right from the start, her tutoring schedule  was booked 90% of the time, a testament to her exceptional knowledge and ability to patiently guide  students through complex subjects like chemistry. 

Students frequently return for her academic support, citing her effective communication and  supportive approach in feedback surveys. In addition to her role at the ULC, Vesiana also served as a  Chemistry Peer Leader, leading weekly group sessions. Her ability to professionally balance these  demanding commitments with her academics, while also remaining responsive to administrative  requests, highlights her dedication and reliability. 

Vesiana successfully founded the Albanian Culture Club, which now has over 50 members and  provides a space for students to connect with their heritage. 

Vesiana is also the Events Coordinator for the Red Cross Club and a mentor for the Shoqata  Akademike dhe Profesionale Shqiptare (SAPS), where she guides Albanian high school students  through the college application process—a role that feels especially personal as the oldest in her  family, having navigated the process with little guidance. Additionally, Vesiana is involved in  psychology and bioinformatics research. Her ultimate goal is to become a doctor who not only treats  illness but also builds trust with patients, particularly those who feel lost in the healthcare system. powerful blend of personal ambition and a deep-seated commitment to uplifting his community.

Ms. Ballina Prishtina 

Harvard University 

Major: Masters in Public Policy 

Ballina Prishtina is a Masters in Public Policy candidate at the Harvard  Kennedy School of Government. Born in New Jersey and raised in  Prishtina, Kosovo, she graduated from the University of Pennsylvania in  2023 with a degree in Political Science and Diplomatic History. While at  Penn, she successfully advocated for the university’s first Albanian  language course, which launched in Spring 2024. Ballina has held  positions and internships with the U.S. Senate Foreign Relations  

Committee and the U.S. Department of State, where she worked in legislative affairs under Secretary  Antony Blinken. 

Growing up as the child of Albanian refugees, Ballina witnessed the creation of Kosovo as a  sovereign country and the international debate surrounding its recognition. These experiences  instilled in her a commitment to giving a voice to weaker parties in conflict, a principle she plans to  carry into her graduate studies at the Harvard Kennedy School. 

At the University of Pennsylvania, where she studied political science and history, Ballina was deeply  dedicated to her roots. As President of the Penn Albanian Society, she successfully petitioned for  Albanian to be taught in the language department, making it accessible to many second-generation  Albanians. She also conducted extensive research into Albanian history, traveling to presidential  libraries to study foreign policy communications and using primary sources to learn about the  Albanian Revolts and fighters in the Spanish Civil War. Her paper on the latter earned her the Jack  Reece Prize for outstanding research in European history. 

Ballina brings a wealth of experience to her studies, having interned at the Senate Foreign Relations  Committee and the US Department of State where she worked in legislative affairs under Secretary  Antony Blinken. Currently, she serves as a Board Associate at Robert F. Kennedy Human Rights in  New York. 

Ballina’s long-term goal is to serve as Assistant Secretary of State for European and Eurasian Affairs,  where she hopes to contribute to drafting legislation that supports Kosovo’s international recognition  and its inclusion in NATO. Ultimately, Ballina aims to dedicate her career to protecting and promoting  U.S. security, prosperity, and democratic values. 

Ms. Shtile Shuaipaj 

MA Columbia University School of Architecture 

Major: Masters in Architecture 

Shtile Shuaipaj is an incoming Master of Architecture student at Columbia  University with a strong commitment to revitalizing communities both in  the U.S. and abroad through sustainable architecture. Her unique  perspective is deeply rooted in besa, an Albanian principle of  trustworthiness, loyalty, and solidarity that has guided her life and work  since childhood.

A first-generation Albanian American, Shtile holds a Bachelors from Yale University where she  was the inaugural president of the Yale Albanian Student Society, where she organized  intercollegiate summits on brain drain in the Balkans and nominated the current president of Kosovo  as a Yale Chubb Fellow. Her passion for global engagement also led her to serve as cultural director  for European Horizons, where she hosted conferences on environmental policy and international  relations. In her spare time, she has also explored other cultures by taking Chinese and French  language courses and participating in related extracurriculars. 

Shitle’s experiences have fueled her passion for architecture as a tool for sustainable societal  change. Inspired by the challenges of brain drain in rural villages in Albania and Kosovo, as well as  the evolving commercial landscape in the U.S., she aims to create community-oriented, reusable  architectures that attract economic development and younger populations. She plans to use her time  at Columbia to conduct global research and develop adaptable architectural approaches for countries  like Albania and the U.S. 

In addition to her academic and professional pursuits, Shtile is an active leader in the Shoqata  Akademike dhe Profesionale Shqiptare (SAPS) , a non-profit dedicated to supporting first-generation  Albanian students and professionals. As the eldest of five children and a first-generation student  herself, she understands the importance of mentorship and creating opportunities for others. She is  described as a gifted leader and a supportive teammate.  

Mr. Glenis Tocaj 

Ohio State University College of Medicine 

Major: Medicine 

Having emigrated from Albania in 2016, Glenis is a medical student at The  Ohio State University College of Medicine whose path is deeply rooted in  his family’s resilience. Watching his parents rebuild their lives in a new  country instilled in him a profound sense of purpose and an unwavering  work ethic. This experience, combined with his caring nature, ignited his  passion for medicine. 

Beyond his academic pursuits, as a first-generation Albanian, Glenis is  dedicated to serving immigrant and underserved communities, including his own Albanian-American  community. As Outreach Chair for the Albanian American Medical Society (AAMS), he helps create  mentorship programs for Albanian pre-med and medical students. He also serves as a board member  of the Albanian Heritage Foundation, where he helps sustain the Albanian language school to  preserve his culture and language. Additionally, as events lead and mentor for Shoqata Akademike  dhe Profesionale Shqiptare (SAPS), a national nonprofit supporting Albanian students and  professionals across the U.S., he organizes networking events that foster a strong professional  community for students. 

His current research in radiation oncology focuses on improving outcomes for patients with head and  neck cancers. Glenis is committed to combining compassionate clinical care with research and  advocacy to better serve underserved communities. Glenis’s ultimate vision is to be a physician who  not only treats disease but also addresses the systemic barriers to health that affect marginalized  populations. His journey is a testament to the power of perseverance, and he is committed to using  his education and skills to give back to the community that shaped him.

Mr. Artur Vllahiu 

Tufts University 

Major: Masters in Philosophy 

Artur Vllahiu has a strong background in philosophy and mathematics.  He excelled as an undergraduate at the University of Pennsylvania,  completed a successful year at Oxford University in the UK, and  completed his first year of the Tufts MA program in philosophy (the top ranked MA program in philosophy in the US) with distinction. 

Born and raised in Kosovo, Artur is a first-generation student who sees his educational journey as a  testament to the opportunities his family’s sacrifices created. While his uncle fled the war in 1999 as a  refugee, Artur arrived in the U.S. 21 years later as an undergraduate at the University of  Pennsylvania, a journey that initially led him to feel disconnected from his Albanian identity. 

This initial sense of distance from his roots inspired Artur to become a dedicated advocate for his  community. As the vice-president of the Penn Albanian Society, he established a mentorship program  for students from Albania and successfully campaigned for the introduction of Albanian as a language  course. His commitment extends beyond campus as he volunteers for the American Advising Center  in Kosovo, offering writing feedback to students applying to U.S. colleges, and assists with organizing  international mathematics and debate competitions in his home country. 

Currently pursuing a master’s degree in philosophy at Tufts University, Artur’s long-term goal is to  earn a PhD and become a researcher in academia. He hopes to increase the Albanian presence in  Western academia and promote a stronger research culture in Kosovo and Albania through advising  roles, establishing communication channels, and organizing international conferences. His path is a  

Ms. Lyra Ymeraga 

Brown University 

Major: Computer Science 

In her personal narrative describing her first day at Brown University, ― It  was orientation week, and we were given a booklet with class of 2026  statistics, including student numbers and countries of origin. It was a  special moment I will never forget. I was the reason Kosovo appeared in  that booklet and why its flag flew proudly on the Main Green among all the  others, as the only student from my country in the class of 2026. In that  moment, I felt both a deep sense of pride and a great responsibility to  represent Albanians and all the young people back home who dream of  opportunities like this.

From a young age, the weight of being the sole student from Kosovo in her class at Brown University  instilled in Lyra a profound sense of pride and responsibility. Studying Computer Science with a  minor in Entrepreneurship, she has dedicated her time at Brown to both her academic pursuits and  her commitment to fostering a more inclusive tech ecosystem. 

Lyra’s passion for mentorship is evident in her role as a teaching assistant for ―Statistical Inference‖.  She is dedicated to helping her peers understand complex material and plans to extend this  mentorship to young women, especially those who are the first in their families to pursue higher 

education. She believes in the power of representation and hopes to inspire more Albanian girls to  pursue careers in STEM and leadership. 

Beyond her academic and mentorship roles, Lyra has taken on various leadership positions at Brown.  As a board member for Fashion@Brown, she took the initiative to invite Emina Cunmulaj, an Albanian  model and philanthropist, to speak to students about her journey. She also ensured the Albanian  perspective was heard in her ―History of the Balkans‖ course, sharing her experiences and  highlighting her culture. 

Looking to the future, Lyra plans to launch a tech company that serves the U.S. market while creating  employment opportunities for people in Albanian communities. Through this endeavor, she aims to  support local talent, contribute to economic development, and pave the way for a new generation of  Albanian leaders in technology. She is a young woman driven by her heritage, her academic  passions, and a deep-seated commitment to giving back to her community.

Julika Prifti/

Hulumtimi në arkivin e shkrimtarit dhe babait tim Naum Prifti është një udhëtim i pazakonshëm ku dalin zbulime të reja në formë të shënimeve dhe letërkëmbimeve të tij si edhe fragmente të ndodhive të njohura nga një kohë tjetër. Ndodh të kem momente pasigurie për sa i takon vendit në katalog kur gjej diçka siç janë skica dhe observime të tij. Ndonjëherë ndiej lodhje e më duket si një punë që nuk i duket fundi e bie në dëshpërim. Por, megjithatë jam e sigurtë për vlerën e hartimit të një liste me përmbajtjen e secilës dosje dhe sërish i kthehem punës. Pyes veten për vullnetin dhe largpamësinë e babait që i ka ruajtur të gjitha këto letërkëmbime, dorëshkrime, skica, foto dhe shënime. Për shkak të rrethanave jashtë kontrollit tonë, këto nuk janë sot në dosjet që kishte lënë babai me rregull në Tiranë, por janë shkartisur dhe transportuar që prej dy vjetësh në banesën tonë verore në Vlorë. I largoj me mundim mendimet negative të kësaj sjellje dhe ulem të shkartis dhe rendit një nga një dhe me kujdesin e një eksplorueseje përmbajtjen e tyre. Meqë një pjesë janë aq delikate sa boja e stilolapsit thuajse është fshirë dhe leximi vështirësohet, ndihem si një “arkeologe” e shkrimeve historike.

Herë pas here gjej shënime të mbuluara nga pluhuri i kohës ku ruhen “sekrete” të historisë së shkuar. Aty paraqitet edhe mendësia e njerëzve në sistemin e kaluar dhe nis të mendoj për evoluimin e shoqërisë sonë nga ajo kohë në mijëvjeçarin e ri. Mbi të gjitha, aty takohem sërish me babanë tim, në vite dhe momente të ndryshme, takohem me miqtë e shokët e tij dhe hyj në komunikimin e tyre shumë “të besuar” dhe miqësor. Ndërsa tek letra e Elena Kadaresë e shoh babanë në një prizëm për të cilin kur isha e vogël nuk isha shumë kureshtare. Letra e saj është dëshmi e një cilësie të karakterit të babait, të cilën e dinë të gjithë ata që e kanë njohur. Ai besonte tek aftësitë krijuese tek të rinjtë, tek punëtori e ushtaraku, fshatari e studentit dhe kurrë nuk u kursye tu jepte këshilla për shkrimet e tyre.

Në dosjen me kapak të verdhë dhe asnjë pa shënim – një komunikim i vitit 1959 shkruar nga Elena (ose Bebeka, sëç shkruan ajo) për babin kur ai ishte në revistën Hosteni. Babai punoi aty përpara se të lindja unë dhe për disa vjet më pas. Nga letra kuptohet se atëherë Elena (Gushi, mbiemri i vajzërisë) sapo kishte filluar të shkruante tregimet e para dhe është në kërkim të identitetit të saj letrar duke eksperimentuar me gjuhën “alla peqinase” siç shkruan, meqë ngjarja që shkruan është “qyfyre zanati” nga i ati në Peqin. Pasi ka botuar skicën e saj të parë nën kujdesin e Naumit , ajo shikon tek ai njeriun që ka njohuritë e tregimtarit si edhe zemërgjerësinë e një artisti që nuk e kishin të tjerët prandaj i thotë se do t’i dërgoj “gjithçka që mund të shkarravis”.

Të tilla rizbulime janë të çmuara për mua, por besoj janë një pasurim dhe kontribut për epistolarin e letrave shqipe si një sferë me shumë vlerë e kulturës sonë.

Elb. 8. VII. 59

Naum!

Para së gjithash ju falenderoj për kujdesin që treguat për botimin e skicës. Mendova t’i dërgoj redaksisë së “Hostenit” shkrimet e mia poshtëme. Pastaj mendova se do jetë më mirë t’ ja u dërgoj juve drejt për së drejti.

Tashma njifemi dhe them se ju do më ndihmoni shumë ma tepër se ato përgjigjet “zyrtare” të redaksisë. S’është kështu? Pra në se s’ ju besdis do t’jua dërgoj juve gjithçka që mund të shkarravis. Mirë?

Sa për atë tregimin (a mund të quhet kështu) e parë, ishte vërtet ashtu. Qyfyre zanati pra, nga babai, por të ndodhura në Peqin. Si mendoni për të? Ju lutem më shkruani ç’far të meta kam në shkrim.

Gjat muajit gusht s’do të jem në Elbasan, prandaj po mundët të gjeni kohë të lirë, shkruamëni mbrënda korrikut.

Për dialektin që kam përdorur aty mos u habitni për gegërishten që kam filluar të përdor. Është thjeshtë ” alla peqinase” dhe m’u duk më e lehtë që dhe vet ta përdor atë.

Ju falenderoj dhe një herë. Shumë përshëndetje Rinës. Nga mamaja dhe babaj kini shumë të fala

Bebeka ose Elena (si të doni thrisni)

Mihal Ciko/

Vazhdimi i intervistës së parë të Atilio Bleta mbi jetën e diasporës së parë shqiptare në Argjentinë, mbi 100 vjeçare, në këtë numër do kemi intervistën e “vajzës së familjes shqiptare, por që i përket shoqatave shqiptare në Argjentinë, që nga themelimi i shoqatës së parë, kur ishte fëmijë dhe themeluesia dhe organizatoria e shoqatave të reja në vite të ngritura nga diaspora shqiptare. Kjo është Eva Bleta. Vajza e dytë e Sadik Bletës dhe motra e Atilio Bletës.

Eva është me profesion mjeke në Buenos Aires. Lindur dhe ritur në Argjentinë pas bashkimit të mamasë së saj me babanë, Sadikun. 

Ajo ka qenë aktive në shoqatat shqiptare. Dhe sot, në moshë të madhe ajo ruan me fanatizëm arkivën me dokumenta, foto dhe gazetat që flasin për jetën dhe aktivitetin e diasporës shqiptare  në Argjentinë.

Gjatë intervistës së saj ajo na tregon me emocione dhe lotë në sy jetën e vështirë të burrave shqiptarë, që emigruan të vetem, pa gratë e tyre për në Argjentinë. Operatoria ndërpreu disa herë xhirrimet, pasi Eves nuk i mbaheshin lotët. Për mua që vija nga Shqipëria, të cilat i lidhte me kujtimet e saj nga jeta në Argjentinë dhe vizitat e saj në Shqipëri. Sot ajo është në moshë të madhe dhe e ka të pamundur ta vizitojë përsëri dhe aq më shumë të vendosi buqete me lule në varrin e prindërve, që prehen në varrezat e qytetit të Vlorës.

Mirese ju gjetem doktoresh Eva. Sic po shikoj ndjehesh e emocionuar perpara kameres dhe tavolines se mbushur me dokumenta, fotografi nga kujtimet e nje historie te gjate te shqiptareve  dhe vecanerishte te familjes tuaj ne Argjentine.

Gjate intervistes me vellan tuaj Atilion, i cili eshte vellai juaj i vogel, na foli me dashuri dhe krenari per juve. Jeten tuaj familjare dhe angazhimin tuaj ne organizimin dhe drejtimin e shoqatave shqiptare ne Argjentine.  

Do deshiroja, qe ju personalisht te na flisni per jeten tuaj dhe angazhimin me shoqatat shqiptare.

 Unë jam Eva Bleta, jam vajza e shqiptarëve, nënë dhe baba shqiptarë dhe që kur kam lindur, që kur isha ende në barkun e nënës, unë i përkas shoqatave shqiptare. Të gjitha atyre që kanë ekzistuar këtu në vendin tonë. Komuniteti shqiptar, siç tha më parë vëllai im, ka pasur gjithmonë si horizont dhe si qëllim promovimin e kulturës shqiptare, mbajtjen e saj në këtë vend që në atë kohë ishte shumë e vështirë. Ishte një vend në krizë dhe në vitet ’30, përgjithësisht, kur erdhi migrimi i madh shqiptar, nga dekada e 20-30, dhe megjithatë, siç e shprehu vëllai im më parë, edhe pse nuk kishin përgatitje, megjithatë dhe duke e kaluar këtë, ata arritën të krijojnë komunitete ku mbronin me forcë kulturën e tyre, gjuhën e tyre dhe gjithashtu kishin si synim ruajtjen e trashëgimisë që kishin nga paraardhësit e tyre që të 

mbetej këtu, që të mos fshihej këtu në Argjentinë. Shqiptarët në përgjithësi, të gjithë ata që erdhën, ishin burra të vetëm, dhe nuk mundën të formonin familje.

Si vazhdoj jeta e tyre e beqarise?

Kishte shumë pak burra që u martuan me gra, mund të themi, argjentinase, me disa spanjolle, por përgjithësisht ishin burra të vetëm. Ishte shumë e çuditshme të shihje festat në atë kohë. Te tërhiqte vëmendjen kur ishe fëmijë, të shihje festa me shumë burra dhe me pak gra.

Vetmia e tyre qe personale. Po si organizoheshin ata per te mos ndiher vetmin ne nje vend te huaj? 

Shqiptari ishte një person shumë solidar, shumë mikpritës. Duke u nisur nga tiparet e tyre tradizionale, ata krijuan në vitin 1926, siç u tha, shoqatën “Shpresa”, që do të thotë Shoqata e Shpresës, Shpresa është shpresë në spanjisht, dhe ishte një shoqatë mutuale.

Ne nje vend te panjohur dhe mos dija e gjuhes, si e ndihmonin njeri tjetrin per te kaluar veshtiresite ekonnomike dhe strehimin?

Shqiptaret, edhe pse nuk kishin burime, ata siguronin burime nga çdo anë dhe mund të ndihmonin, mund të themi, të mbulonin disa shpenzime për bashkëkombësit që vinin dhe t’i mbështesnin për një periudhë. Do të sjell si shembull babain tim, Sadik Bleta, që në vitet ’30, edhe pse më emocionon pak, duke punuar në punë shumë të rënda, ishte shqiptari i vetëm që kishte punë, dhe në dhomën e tij. Sepse ata jepnin dhoma me qira në ato konvikte, që ekzistonin. Ai jepte ushqim për 14 shqiptarë. Ai kishte punë, në atë kohë gërmonte për trotuarët, gërmonte për trotuarët që ishin gërmuar për t’i ulur. Bënte këtë punë dhe ishte krenar për të, sepse thoshte “se asnjë shqiptar nuk kishte shkuar të hante në kuzhinën popullore”. 

Sepse këtu, në vitin ’30, kishte një krizë shumë të rëndësishme, jashtëzakonisht të rëndësishme, që njerëzit nuk kishin për të ngrënë dhe kishte dalë ushtria në rrugë dhe po përgatiste ushqim me çadra. quheshin kuzhinat e ushtrisë, përgatisnin ushqim dhe aty shkonte populli për të ngrënë.

Babai im ishte krenar për këtë. Ai punonte dhe bashkëkombësit e tij i thoshin që nuk kishin shkuar aty për të ngrënë, sepse kjo ishte një turp.Gjithmonë e thoshte këtë, për një vend si ky, me kaq pasuri. Ishte një turp që njerëzit nuk dinin si të jetonin. Ky është një shembull i mundimit të të gjithë shqiptarëve, sepse megjithëse ata mendonin se “do të bënin Amerikën”. Por, “të bësh Amerikën” do të thotë të vish këtu, sepse këtu ata grumbullonin para me grushte. Ata nuk mundën ta bëjnë këtë. Në të vërtetë nuk mundën ta bëjnë këtë. Ata duhej të luftonin shumë për të mbajtur familjen e tyre.

Kështu që ata u organizuan, siç tha edhe vëllai im sot, u organizuan dhe arritën të krijonin një shoqatë, që ishte kjo Shoqata “Shpresa”, ku kishte një numër të madh anëtarësh dhe nga kjo shoqatë, që ishte një mutuale, ashtu quhej, ata mund të ndihmonin bashkëkombësit.

Si vazhdoj jeta kolektive e shqiptareve ne shoqate. Sa ndikoj ajo ne permiresimin e jetes se tyre?

Pas shumë vitesh Shoqata “Shpresa” në vitin 1944, tashmë, situata ishte përmirësuar për shqiptarët dhe disa ndjenë se nuk kishte kaq shumë nevojë për të ekzistuar, kështu që u ndanë dhe formuan një tjetër shoqatë, që ishte Shoqata “Skenderbeu”. Mbetën pak anëtarë në Shoqatën “Shpresa” dhe më vonë, pas disa vitesh, këta pak që mbetën formuan Shoqatën “Fëmijët e Shqipërisë, Viktimat e Chiprës”. Kështu quhej shoqata. Kjo zgjati një kohë të gjatë. Kjo ndarje mes shqiptarëve kishte arsye të ndryshme: politike, por gjithsesi, qëllimi ishte gjithmonë i njëjtë, të vazhdojnë të mbajnë dhe të lartësojnë flamurin e Shqipërisë në Argjentinë.

Në vitin 1954, rreth atij viti, nuk kam datën e saktë, erdhën dy delegatë nga Shqiperia në Argjentinë. Delegatë të qeverisë shqiptare, ishin delegatë komercialë, dhe ata arritën të bashkojnë të dyja shoqatat. Pas disa takimesh, ata bashkuan disa shoqata. Kjo është një foto e mirëseardhjes së delegatëve në portin e Buenos Aires.

Nga informazioni qe na dha Atilio, ne kete periudhe u themelua shoqata “Skenderbeu”.

Nga ajo kohe u zhvilluan aktivitete shumë të rëndësishme në shoqatën “Skënderbeu”. Mendoj se një nga prioritetet ishte të kishin një vend ku mund të mblidheshin, ku mund të qëndronin, ku mund të nxisnin lidhje më të forta miqësie, solidariteti. Për këtë, sepse ata në të vërtetë jepnin me qira dhoma shumë të vogla në vende të ndryshme, këtu në Barracas, që është vendi ku jemi tani, në një lagje të kryeqytetit.

Ne vendin ku jemi tani, ne lagjen Barracas, u themelua shoqata “Skenderbeu”. Si mund te krijonit mundesine per te  marr kete ndertese. Si e ralizuat?  

Pra, po tregoja se të dyja shoqatat u bashkuan dhe morën emrin Shoqata Patriotike Shqiptare”Skënderbeu”.
Kjo shoqatë nuk kishte një vend të vetin, le të themi, prandaj merrte me qira vende shumë të vogla. Shqiptarët ndjenë nevojën për një hapësirë ku të mblidheshin për të mbledhur sa më shumë njerëz, një hapësirë të tyren. Mendoj që ata e ndjenë këtë, sipas interpretimit tim, apo jo?! Si një vend që ishte si barku i nënës. Gjithmonë them se shoqata shqiptare ishte barku, ishte dhe është për ne, pasardhësit e shqiptarëve. Sepse aty bashkoheshin të gjitha emocionet, mendimet, diskutimet dhe gjithçka që mendonin. Gjithmonë duke menduar për Shqipërinë dhe gjithmonë duke menduar gjithashtu, për t’u kthyer në vendin e tyre. Kur ata festonin fundin e vitit, gjithmonë thoshin: “Vitin tjetër në Shqipëri”. Kjo ishte shpresa e tyre. Për këtë arsye, organizuan një mbledhje fondesh, dhe unë kam arkivin e asaj mbledhjeje, që tregon shumën e parave që dhanë shqiptarët, secili prej tyre, për të blerë një shtëpi. Shtëpia ishte një ndërtesë e vjetër, një lloj konvikti.
Këtu është një pjesë e saj, dhe ky libër është plot me donacionet e bëra nga të gjithë, sipas mundësive financiare që kishin.

Nuk kërkohej një shumë e caktuar, thjesht kërkohej ndihma e të gjithë bashkëkombësve për të kontribuar me para, në mënyrë që të mund të blinim këtë hapësirë. Kjo hapësirë, që ishte një shtëpi shumë e vjetër, siç e kishte përmendur vëllai im, më pas u ndërtua si sallë. Dhe për të ndërtuar këtë sallë, dua të tregoj një anekdotë:
Ishte një proces i gjatë për të mbledhur sërish fonde. Babai im, që ishte i shtruar në spital pas një operacioni, propozoi që të kërkohej nga njerëzit të kontribuonin duke paguar për metra katrorë ndërtimi, për të nisur punën. Minimumi që mund të kontribuohej ishte për një çerek metri katror.

Përmbledhtas, u mblodhën mjaftueshëm para dhe ndërtimi i sallës u realizua.
Kjo ndodhi në vitin 1959.

Si e demostronin shqiptaret atdhedashurine, patriotizmin per vendin e tyre nepermjet shoqates?

Ideja e shqiptarëve ishte gjithmonë të mbronin atdheun e tyre, gjithmonë, gjithmonë. Gjithmonë mbronin rrënjët e tyre.
Për shembull, gjatë pushtimeve të Musolinit në Shqipëri, u organizua një manifestim i madh në Buenos Aires.
Shqiptarët dolën në protesta, marshuan dhe kërkuan çlirimin e Shqipërisë. Tre shqiptarë, midis tyre Koço Koçi, kumbara im, Llazo Koçi dhe Foto Jani, dhanë një intervistë për gazetën “Noticias Gráficas”. Një gazetë e njohur e kohës.
Në atë intervistë, ata shpjeguan të gjitha ngjarjet që po ndodhnin në Shqipëri, duke mbrojtur territorin shqiptar nga synimet e Musolinit për ta aneksuar në perandorinë e tij.

Shqiptarët, siç them gjithmonë, pasi rrjedhin nga popuj barbarë, kanë qenë gjithmonë luftëtarë dhe gjithmonë kanë luftuar për të drejtat dhe detyrimet e tyre.
Kanë qenë njerëz shumë mikpritës dhe shumë të ndershëm. Kjo është gjithashtu një karakteristikë e shqiptarëve të asaj kohe.

Ndershmëria, përpjekja, sakrifica, përkushtimi ndaj punës, besnikëria dhe respekti për të tjerët ishin vlera të tyre kryesore.
Gjithashtu, ata nderonin heroin tonë të madh, gjeneralin San Martin. Çdo përvjetor të vdekjes së San Martinit, ata bënin një homazh, duke vendosur një kurorë me lule në monumentin e tij në Plaza San Martín. Kjo traditë ndiqej vazhdimisht.

Duke qene se emigrandet e pare erdhen nga nje vend analfabet dhe aq me shume, ne Argjentine qe nuk dinin gjuhen e vendit, si hariten te publikojne aktivitetet e shoqates dhe te proklamonin thirrjete tyre per Shqiperine?

Shqiptarët e asaj kohe, shumë prej të cilëve nuk kishin arsim, u përpoqën shumë dhe mësuan të lexonin dhe të shkruanin këtu në Buenos Aires.
Disa prej tyre, fatkeqësisht, vdiqën analfabetë. Megjithatë, ata ishin njerëzit që krijuan një gazette. Një arritje e pabesueshme për atë kohë.

Ata botuan një gazetë për shumë vite, e cila shpërndahej falas për të gjithë anëtarët e Shoqatës Shqiptare.
Gazeta mbërrinte me postë në shtëpitë e anëtarëve dhe shpjegonte situatën në Shqipëri.
Ishte kryesisht e shkruar në shqip, për të ruajtur gjuhën tonë amtare.

Përveç kësaj, përshkruanin ngjarjet sociale dhe kulturore të komunitetit.  

Ata vetë shkonin në shtypshkronjë për të punuar për shtypjen e gazetës.
Ishte një punë artizanale dhe e mundimshme, shumë ndryshe nga proceset moderne të sotme.
Në gazetë kishte artikuj nga autoritetet shqiptare dhe shumë të tjera.

 Një tjetër gjë që dua të përmend është se Shoqata Patriotike Shqiptare “Skënderbeu”  kishte që në fillimet e saj personalitet juridik.
Kjo do të thotë që ajo ishte e njohur zyrtarisht nga qeveria argjentinase. Përmbushja e kërkesave ligjore ishte një detyrë, që shqiptarët e përmbushnin me përpikemeri.

 Sot jemi gati nje shekull nga mbritja e emigrandeve te pare ne Argjentine. Qene ata, qe krahas veshtiresive per mune dhe jetese, u organizuan dhe krijuan shoqatat e tyre, ku mblidheshin dhe diskutonin dhe festonin festat tradizionale shqiptare.

Juve jeni brezi i dyte i prindeve tuaj dhe krahas tyre, ndihmuat dhe kontribuat ne organizimin e shoqatave. Ishit brezi i pare qe u shkolluat dhe aktivitetet kulturore , patriotike dhe publikimi ne media u be me cilesor dhe me pati ndikim me te madh ne opinion.

Keni nje arkive ku brezat e rinj te shqiptareve te njihen me historine e gjysherve  dhe prinderve te tyre?

Dua t’ju tregoj disa kartela të vjetra anëtarësimi nga ajo kohë. Këto kartela ruhen në arkivin e shoqatës dhe tregojnë anëtarësitë e para.

Pas disa vitesh, shoqata kaloi një periudhë me pak anëtarë.  Shumë shqiptarë vdiqën dhe mbetën pak fëmijë shqiptarësh.
Brezat e dytë dhe të tretë ishin më pak të lidhur me shoqatën. Disa fëmijë shqiptarësh gjithashtu, vdiqën me kalimin e viteve.

Për disa vite, aktivitetet e shoqatës u pezulluan. Megjithatë, shoqata nuk u shuha kurrë plotësisht.

Pas disa vitesh, ajo u ringjall përsëri.
Në nëntor dhe dhjetor të vitit 2020, shoqata rifilloi aktivitetet e saj. Shoqata arriti të publikonte përsëri një gazetë të vogël, e cila botohej dy herë në vit dhe shpërndahej falas.
Një numër botohej për përvjetorin e pavarësisë së Shqipërisë, dhe tjetri për përvjetorin e qeverisë së parë kombëtare të Argjentinës, më 25 maj.

Në përvjetorin e 60-të të Shoqatës Shqiptare, u organizua një festë shumë e rëndësishme. Ishte një ngjarje e madhe me ftesa dhe shumë pjesëmarrës.
Këtu është një foto e shtëpisë së vjetër shqiptare, ku filloi gjithçka. Në atë festë, u ftuan autoritete dhe përfaqësues të shoqatave të tjera. Morën pjese rreth 300 njerëz. Ishte një festë e mrekullueshme, plot emocione dhe kujtime.

Si funksiononte shoqata?

 Shoqata shqiptare gjithashtu kishte një komision të grave, e cila ndihmonte në organizimin e aktiviteteve kulturore.
Gratë përgatisnin ushqime për mbledhjet e komisionit drejtues dhe organizonin shumë aktivitete.

Si organizohej permovimi i traditave shqiptare ne shoqerine argjentinase dhe komunitetet e tjera te emigrandeve?

Që nga viti 2020, Shoqata Shqiptare ka marrë pjesë në shumë aktivitete publike, duke përfshirë panairin e madh të komuniteteve në Argjentinë. Në panairin e Buenos Aires-it, ne prezantuam një stendë, ku ofronim produkte tradicionale dhe ushqime shqiptare. Një pjesë shpërndahej falas, ndërsa një pjesë tjetër shitej për një çmim simbolik.

Në atë kohë, unë isha presidente dhe vishesha me kostume tradicionale shqiptare.
Kemi shumë foto nga ato vite që tregojnë stendën tonë të bukur dhe tërheqëse.

 Një nga misionet tona ishte të promovonim Shqipërinë dhe kulturën shqiptare.
Shpjegonim vend-ndodhjen e Shqipërisë dhe flisnim për historinë dhe traditat tona. Panairi zgjaste dy ditë dhe ne morëm pjesë çdo vit për dhjetë vite rresht.

Me vdekjen e prinderve tuaj dhe emigrandeve te pare, ardhur ne Argjentine, si i kishit mardheniete me atdheun, Shqiperine?

 Gjatë viteve, kemi ndërtuar lidhje më të forta me Shqipërinë. Autoritete shqiptare na vizituan dhe ndërtuam marrëdhënie të rëndësishme.
Kam bërë disa udhëtime në Shqipëri, përfshirë një të organizuar nga Ministria e Jashtme Shqiptare.

Për mua, vizitat në Shqipëri janë gjithmonë emocionale, sepse aty është e gjithë familja jonë.
Gjatë një prej këtyre udhëtimeve, çuam hirin e prindërve tanë në Shqipëri. Ata gjithmonë kishin dëshiruar të preheshin në tokën shqiptare, dhe ne arritëm ta përmbushnim këtë amanet.

 Prindërit tanë tani prehen në varrezat e Vlorës, dhe ne ndiejmë paqe që ata janë në vendin që gjithmonë e donin.

Besoj edhe juve jeni krenare dhe te qete, qe realizuat porosine e prinderve tuaj, qe pas vdekjes te prehen te qete ne token meme, andej nga u nisen per ne Argjentinen e larget. Kjo ju mbane me te lidhur me Shqiperine dhe te afermit tuaj atje.

Ajo që ndiej është shumë e thellë, sepse të gjithë kemi një ndjenjë shumë të thellë për Shqipërinë. Jam shume e emocionuar per te gjithe kete. Dhe duke perfunduar dua te falenderoj thellesisht per kete mundesi qe me dhate per te treguar pak nga historia e Shqiperise. Kur udhëtova për herë të parë në Shqipëri, ndjeva se isha ndarë në dy. Sikur të ishim dy persona, dhe kur arrita në Shqipëri dhe preka territorin shqiptar, thashë, “Mirë, tani jam një”.

Mirë, faleminderitshumë

V.o.

Shkrimi ka te drejten e autorit dhe nuk lejohet te perdoret nga te tjeret.

Mihal Ciko

Gazetar & Regjisor

Tel: +39 327 631 4691 / +355 69 22 79 664

Mail: cikomihal2002@hotmail.com

Adrese: Via, Quasimodo,14

             Code: 61012 Civitanova Marche (MC)  Italy