-Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani – Sadriu pranoi letrat kredenciale nga Ambasadori i ri i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Jeffrey M. Hovenier/

-Ambasadori i ri i emëruar i Shteteve të Bashkuara të Amerikës më Kosovë, Jeffrey M. Hovenier në Dhjetor 2021 është pritur në takim në Federatën Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA nga Kryetari Elmi Berisha/

-Në 5 Qershor 2022 bëhen 26 vjet nga dita historike e të mërkurës së 5 Qershorit 1996 kur u bë hapja në Prishtinë e Zyrës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës – vendit të miqësisë së përjetshme dhe raporteve të veçanta, të parit nga gjithë bota me prani diplomatike në Kosovë dhe që shtetin kosovar e ka njohur që në ditën e parë pas shpalljes së pavarësisë para 14 viteve në 17 Shkurtin historik 2008/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI

 PRISHTINË,  10 Janar 2022/ Ambasadori i ri i Shteteve të Bashkuara të Amerikës më Republikën e Kosovës, Jeffrey M. Hovenier ka mbërritur në kryeqytetin Prishtinë dhe sot mori zyrtarisht detyrën. Hovenier është nominuar për Ambasador në Kosovë në muajin Korrik 2021 nga Presidenti Amerikan, Joe Biden. Ambasada Amerikane në Prishtinë ka njoftuar më 28 Dhjetor 2021 se Hovenier është betuar si Ambasador i ri i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë para Nënsekretares Amerikane e Shtetit për Çështje Politike, Victoria Nuland. Ambasadori i ri i emëruar i Shteteve të Bashkuara të Amerikës më Kosovë, Jeffrey M. Hovenier në Dhjetor 2021 është pritur në takim në Federatën Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA nga Kryetari Elmi Berisha.

Sot në Prishtinë, Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani – Sadriu, ka pranuar letrat kredenciale nga Ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Republikën e Kosovës, Jeffrey M. Hovenier.

Presidentja Osmani i ka uruar mirëseardhje Ambasadorit Hovnier, i cili sipas saj është shumë i afërt me Republikën e Kosovës, sepse ka shërbyer këtu më herët dhe i kupton shumë mirë dinamikat në vendin tonë.

“Kosova sot është shumë ndryshe nga Kosova të cilën e kujton ambasadori Hovenier, sepse ka ecur përpara, mirëpo një gjë ka qëndruar konsistente gjatë gjithë kësaj kohe, kjo është marrëdhënia dhe partneriteti e miqësia jonë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ne jemi rritur e zhvilluar si vend, si dhe do të vazhdojmë ta bëjmë këtë sepse jemi të bekuar të kemi Shtetet e Bashkuara të Amerikës pranë nesh në çdo hap të rrugëtimit tonë”, ka theksuar Presidentja Osmani. 

Ajo ka thënë se roli i Ambasadorit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë është thelbësor, për të garantuar që marrëdhënia jonë do të vazhdojë të lulëzojë. “Kam kënaqësinë e veçantë të hap këtë kapitull të ri të bashkëpunimit dhe Partneritetit me Ambasadorin Hovenier. Në këtë kapitull të ri të bashkëpunimit shpresoj të forcojmë edhe më tej marrëdhëniet tona dypalëshe, por edhe të shtyjmë përpara në rajon e në rrafshin ndërkombëtar idealet dhe vlerat demokratike në të cilat ne besojmë bashkërisht”, ka theksuar Presidentja. 

Sipas Presidentes Osmani pavarësisht sa i madh apo i vogël mund të jetë një shtet, të gjithë mund të japin kontribut të rëndësishëm për paqen dhe sigurinë në rajon dhe në botë.

“Vendi ynë, Republika e Kosovës beson dhe i promovon vlerat të cilat i përfaqësojnë Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Dy popujt tanë besojnë në liritë demokratike dhe ne jemi të vendosur t’i mbrojmë ato gjithmonë meqenëse i kemi fituar me shumë mund e sakrificë. Kam besim të plotë se duke punuar ngushtë me ju zotëri Ambasador ne mund të arrijmë qëllimet tona të përbashkëta. Dua t’ju siguroj se nuk do të gjeni asnjëherë aleat më të përkushtuar dhe më besnik sesa Republika e Kosovës”, ka thënë Presidentja Osmani.

Pas takimit dhe konferencës së përbashkët, Presidentja Osmani dhe Ambasadori Hovenier, kanë vendosur kurorë lulesh te Shtatorja e Presidentit historik të Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova. Presidentja Osmani ka thënë se si themeltar i shtetit të Kosovës Presidenti historik Rugova diti të ndërtojë jo vetëm hapat drejt shtetit tonë të pavarur dhe sovran, por të ndërtojë miqësi të sinqerta, miqësi të forta të cilat i kanë rezistuar kohës dhe do të vazhdojnë të ujiten dhe të lulëzojnë edhe më tej nga ana e gjithsecilit prej nesh. 

“Në nderim të këtij njeriu të madh të kombit tonë, i cili dha shumë për Kosovën e pavarur dhe sovrane, dhe për miqësitë që ne sot i gëzojmë së bashku me Ambasadorin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës deshëm që sot si simbolikë e kësaj miqësie të fortë ta vendosim këtë kurorë këtu së bashku”, ka thënë Presidentja Osmani.

Ambasadori Amerikan në Kosovës, Jeffrey M. Hovenier, vizitën te Shtatorja e Presidentit historik të Kosovës, Ibrahim Rugova e paralajmëroi pasi dorëzoi letrat kredenciale te Presidentja Vjosa Osmani, duke u shprehur se “e kam ndier se ky është veprim që si Ambasador i Shteteve të Bashkuara të Amerikës duhet ta bëjë për këtë personalitet në historinë e Kosovës”.

 “Kam nderin të jem këtu për ta njohur kontributin dhe historinë e Presidentit Rugova. Desha ta bëj këtë në ditën time të parë si Ambasador i SHBA në Kosovë. Për shkak të respektit për Presidentin Rugova, atë çfarë ai ka përfaqësuar. Pata nderin ta njoh atë në procesin e Rambujesë”, citohet Ambasadori i SHBA, Hovenier.

Në 5 Qershor 2022 bëhen 26 vjet nga dita historike e të mërkurës së 5 Qershorit 1996 kur u bë hapja në Prishtinë e Zyrës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës – vendit të miqësisë së përjetshme dhe raporteve të veçanta, të parit nga gjithë bota me prani diplomatike në Kosovë dhe që shtetin kosovar e ka njohur që në ditën e parë pas shpalljes së pavarësisë para 14 viteve në 17 Shkurtin historik 2008.

Më parë,  në 12 Janar 1996, Presidenti historik Ibrahim Rugova përshëndeste paralajmërimin e atëherë Ndihmës-Sekretarit të Shtetit të SHBA, Riçard Hollbruk, për hapjen e një Zyre Amerikane në kryeqytetin e Kosovës, në Prishtinë. “Ky është një moment i rëndësishëm në marrëdhëniet e shkëlqyera midis Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Kosovës dhe tregon kujdesin e vazhdueshëm Amerikan për gjendjen në Kosovë dhe çështjen e Kosovës”, theksonte Rugova dhe shfaqëte shpresën se edhe vende të tjera, nga Evropa, do të hapnin zyra në Kosovë.

Fillimisht, Zyrtari i USIA-as (Agjencia Informative Amerikane), Majkëll Mekllellën (Michael McClellan) në 22 Maj 1996 ka mbërritur në Prishtinë për të udhëhequr punët në hapjen e Zyrës së këtij shërbimi.

Hapja e Zyrës Amerikane në Prishtinë  në 5 Qershor 1996 u bë nga Nënsekretari Amerikan i Shtetit, Xhon Kornblum. Në hapjen solemne ishte edhe Presidenti historik i Kosovës Ibrahim Rugova bashkë me familjen.

Gazeta e rezistencës “Bujku” e ditës së enjte të 6 Qershorit 1996 në ballinë  shkruante:

Dje në Prishtinë u hap Zyra e Agjencisë Informative Amerikane

“Jemi zotuar për të ardhem dhe lirinë tuaj”

-tha ambasadori Xhon Kornbllum, ndihmëssekretar amerikan i Shtetit, i cili zyrtarisht e hapi zyrën, duke shtuar se kjo është një provë e interesimit të vazhdueshëm amerikan e një kontribut për nxitjen e dialogut. – Dr. Ibrahim  Rugova: “Kjo është ditë historike për Kosovën”.

Raportimi vijonte në faqen 2, ku botohej e plotë deklarata që e kisha marrë nga Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova:

“Deklaratë e Presidentit Rugova

Ditë historike për Kosovën

Në deklaratën e tij me rastin e hapjes së Zyrës së USIS në Prishtinë, presidenti i Republikës së Kosovës, dr. Ibrahim Rugova, tha se kjo është një ditë historike për Kosovën, për çështjen madhore të Kosovës, për popullin e Kosovës, për një zgjidhje paqësore dhe politike të çështjes së Kosovës në bazë të vullnetit politik të popullit. Falënderoj SHBA-të, presidentin Klinton, nënpresidentin Al Gor, sekretarin e Shtetit Kristofer, Kongresin Amerikan dhe të gjithë miqtë tanë në SHBA për këtë dhuratë të madhe për Kosovën dhe për rajonin në përgjithësi.”

Në faqen e parë botohej edhe raportimi  me mbititull “Kryetari i Republikës së Kosovës  Dr. Ibrahim Rugova priti Xhon Kornbllumin” dhe me titull e nëntitull: “SHBA-të do të angazhohen për të drejtat e popullit të Kosovës – tha Kornbllum duke ia përcjellë kryetarit Rugova zotimin e presidentit amerikan Bill Klinton.

E në faqen 3 të gazetës së rezistencës  “Bujku”, kryeredaktor i parë-themelues i së cilës isha e që dilte nga 18 Janari 1991 me orientim e përcaktim të fuqishëm properëndimor euroatlantik e që ishte pjesë e lëvizjes e luftës për liri e pavarësi dhe sfidonte ndalimin e dhunëshëm nga Serbia okupatore të gazetës tradicionale Rilindja, atëherë të vetmen të përditshme në gjuhën shqipe në Kosovë, me titullin dhe nëntitullin

“Flamur i shpresës për Kosovën

(Kronikë e viteve që i paraprinë hapjes së Zyrës Amerikane në Prishtinë)”, shkruaja mes tjerash:

“Amerika në Kosovë, nga kjo e mërkurë, është e pranishme edhe me Zyrën e USIA-s.

Kjo për Kosovën ka shumë rëndësi e domethënie, prandaj shpesh quhet përfaqësi e mision diplomatik. Kështu, prezenca amerikane në Kosovë mori një formë institucionale dhe vlerësohet se kjo është shumë e rëndësishme për njohjen dhe afirmimin edhe më të madh të çëshjtes së Kosovës.

Flamuri amerikan, i shtetit më të fuqishëm në botë, vendit mik, dashamirës e përkrahës të shqiptarëve, prej dje valon në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë, i ngritur lart e solemnisht në selinë e Zyrës së USIA-s, në një godinë të bukur të lagjes së Dragodanit, duke sjellë mesazhet më të mira të aspiratave të zgjidhjes e të paqes për Kosovën e rajonin.

Zyra e USIA-s në Prishtinë shënon edhe një hap përpara në konkretizimin e interesimit të vazhdueshëm amerikan për Kosovën dhe të pranisë së SHBA-ve në këtë zonë të rrezikshme të konflikteve politike dhe jo vetëm politike në Evropën Jugore….

Flamuri amerikan në Prishtinë, që valon prej dje, është flamur i shpresës për Kosovën. Deri tash të gjithë flamujt e vendeve të huaja janë ngritur si flamuj të okupatorëve.”

Në ceremoninë festive të hapjes së Zyrës Amerikane në Kosovë, në 5 Qershor 1996,  isha edhe për të raportuar për Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare, korrespondent i cilës isha që nga 24 Maji 1992 i zgjedhjeve të para pluraliste në Kosovë. Hapja e përfaqësisë amerikane në kryeqytetin e Kosovës ishte festë për kosovarët dhe u përjetua si një moment shumë i rëndësishëm dhe historik për të ardhmen, raportoja atëherë nga Prishtina në Tiranë…

Pas 24 vjetëve – në 4 Korrik 2020, raportoja për Gazetën DIELLI të Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, se Ambasadori i SHBA-ve në Kosovë, Philip Kosnett, dhe Zonja Alison Kosnett, ishin nikoqirë të pritjes për nder të Ditës së Pavarësisë së SHBA-ve, kur u zhvillua edhe  ceremonia e përurimit të ndërtesës së re të Ambasadës Amerikane në Kosovë.

E në 1 Korrik 2009 Prishtina ndau truall për ndërtimin e objektit të ri të Ambasadës së SHBA-ve në Kosovë, ndërsa në 5 Maj 2015 u zhvillua ceremonia e përurimit të fillimit të ndërtimit.

Ndërsa, në mëngjesin e pas mbrëmjes historike të 24 Marsit 1999 të ndërhyrjes shpëtimtare të NATO-s  prirë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës për Kosovën e popullin e saj, kam raportuar edhe se, forcat serbe gjatë natës kishin bërë sulme dhe vrasje të tjera në familjet dhe vendbanimet shqiptare, kishin djegur edhe zyrat që ndodheshin në një shtëpizë shkrimtarësh që ishte bërë seli e Presidencës dhe e institucioneve tjera të Republikës së Kosovës, atëherë të panjohur ndërkombëtarisht, dhe Zyrën Amerikane në Prishtinë.
Pas përfundimit të luftës në Kosovë, Zyra e SHBA-ve në Prishtinë (USOP) filloi të punojë në shtator të vitit 1999.

USOP përfaqësonte Departamentin e Shtetit të SHBA-së, Agjencinë për Zhvillim Ndërkombëtar të SHBA-së (USAID), Departamentin për Drejtësi dhe Departamentin për Mbrojtje.

Më pak se dy muaj pas shpalljes së Pavarësisë, para 13 viteve, Zyra e SHBA-së në Prishtinë u bë Ambasadë në 8 Prill 2008, ndërsa, po atë vit historik, në 18 Korrik, Tina Kaidanoë është betuar si ambasadore e parë Amerikane për Republikën e Kosovës.

Pak ditë pasi u konfirmua nga Departamenti Amerikan i Shtetit si ambasadore Kaidanoë solli letrat kredenciale të emërimit e pritur në takim në 25 Korrik 2008 atëherë nga Presidenti i Kosovës Fatmir Sejdiu.

Ndërkohë, ushtarët amerikanë mbështesin KFOR-in qe 23 vjet. Trupat amerikanë kontribuojnë në misionin e NATO-KFOR-it për të garantuar mjedis të qetë e të sigurtë dhe lirinë e lëvizjes për të gjitha komunitetet në Kosovë.

Në 17 Maj 2021 është prezantar projekti për sheshin dhe shtatoren e Presidentit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës Joe Biden në fshatin Sojevë të Ferizajt, pranë Kampit Ushtarak Amerikan “Bondsteel” në Kosovë.

Tradicionalisht në Kosovë festohet 4 Korriku, Dita e Pavarësisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës…

Në Prishtinë – kryeqytetin e Kosovës janë ngritur tre shtatore të personaliteteve të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, është edhe Bulevardi me emrin e Presidentit Amerikan George Bush, te Katedralja Shën Nëna Terezë.

Në 1 Nëntor 2009 është përuruar  Shtatorja e Presidentit Amerikan Bill Clinton në bulevardin me emrin e tij.

Në 12 Qershor 2019 në festimet e 20 vjetorit të lirisë së Kosovës u bë edhe përurimi i Shtatores së Sekretares Amerikane të Shtetit, Madeline Albright në sheshin me emrin e saj.

Shtatorja e Senatorit Amerikan Bob Dole është përuruar në sheshin me emrin e tij në 30 Gusht  2020 në 30 vjetorin e vizitës historike në Kosovë të delegacionit të Senatit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës…

Shpëtim AXHAMI

Kryetar i PLL

Te nderuar pjestarë të familjes Kupi e të gjithë ju të pranishëm të tjerë, kam nderin që në emrin Tim personal dhe në emër të Kryesisë së PLL të ju pershëndes në këtë tubim të përvitshëm të organizuar prej jush në nderim të figures të heroit tonë kombetar, udhëheqësit të rezistences antifashiste me 7 Prill 1939, krijuesit të OKLL dhe besnikut për gjithmone te Mbretit Zog I, Gjeneral Abas Kupit.

Paraardhësit tanë nacionalist, mbretëror, legalist të organizuar nëpërmjet Partisë Lëvizja Legaliteti në Amerikë kanë mbajtur gjalle frymen mbreterore-zogiste dhe kanë kontribuar jo pak për çeshtjen kombëtare pēr vite me radhë  gjate diktaturës më të egër komuniste të vendosur ne Shqiperi pas vitit 1944.

Sot, përsëri duket qartë se ne, pasardhësit e atyre siç ishte edhe Abas Kupi, duke i kujtuar këto figura kombëtare jemi ata që mendojmë dhe të bashkuar mund e duhet të kontribojmë që ideali dhe kauza e tyre të bëhet realitet, e për këtë mundësitë dhe hapsirat tani janë më të mëdha.

Jemi ne ata, si pjesa më e shëndoshë e së djathtës, pjesa e trashigimnisë më fisnike, patriotike dhe intelektuale që nëpërmjet programit dhe kausës tonë kemi ditur të qeverisim e të bëjmë shtet.

Prandaj, sot, më shumë se kurdoherë tjetêr duhet të bashkojmë çdo potencial tonin për të i ardhë në ndihmë vendit dhe kombit për ta nxjerrë nga kolapsi dhe tranzicioni i gjatë që e ka mbërthyer jo vetëm me një nivel të ulët ekonomik e të pa integruar, por më fatkeqja eshtë se Shqipëria po zbrazet dhe po plaket e bashkimi kombtar po duket larg.

Ajo që ju organizoni çdo vit duke perkujtuar figuren e Gjeneral Abaz Kupit, na nderon të gjitheve, na bën optimist, na jep kurajo dhe na motivon në punën tonë të përditshme për të bërë atë që ne na takon sot në ditë paqe e jo në ditë lufte e diktature si edhe të parët tanë e bënë me nder e sakrificë.

Kjo merr vleta të vecanta, aq më teper duke ditur se kush ishte Abaz Kupi dhe roli ka luajtur Ai përgjate gjithe jetes së Tij, në interes të kombit shqiptar.

Aty ku e kerkonin intersat e kombit, aty gjendej gjeneral Abaz Kupi.

Deri ne 1924, gjatë viteve më të turbullta ku vendi ynë gjendej, Abaz Kupi mori pjese aktive në të gjithë luftrat kundër okupatoreve që donin tjetersimin e trojeve tona kombtare.

Deri ne 1939 sherbeu si komondant xhandarmarie duke u berē besnik në vendosjen e rendit dhe shtypjen e kryengritjeve antikombetare me frymë bolshevike e të iniciuara nga qarqe të errta antishqiptare, organizuara këto kunder qeverisjes të Mbretit Zog.

Me 7 Prill 1939 nën besimin e Mbretit Zogu I organizoj rezistencën ndaj okupatorit fashist, duke treguar se kush ishte në të vertete qendrimi i mbretërisë shqiptare ndaj këtij pushtimi të zi që ndryshoj për keq fatet e Shqipërisë e të shqiptarve.

Gjate LDB bashkë me forcat e tij kerkonte nje bllok të perbashket antipushtues kombetar kjo duke qenë fillimisht një ndër organizatirët kryesorë të Konferencës së Pezës e më vonë organizatir dhe ndermjetës kryesor i Marreveshjen e Mukjes.

Tradhetia që ju bë kesaj marreveshje prej komunistëve  me nderhyrjen e jugusllaveve duke e kthyer luftën çlirimtare në luftë civile kunder nacionalistëve e kjo vetëm për pushtet, beri që Abaz Kupi të vazhdonte luften nen direktivat e focave aleate.

Duke u nisur nga kjo, nën frymen e Triumfit tē 1924, Abas Kupi, s’bashku me shumë nacionalist e patriot të tjerë, krijoj në Nentor të vitit 1943 formacionin politiko-ushtarak OKLL sot PLL.

OKLL kërkonte, veç të tjerave, në programin e saj një Shqipëri etnike me Kosovë e Çamëri, mbret e mbeshtetje tek forcat perendimore aleate.

Pas LDB, dihen pasohat dhe si rrodhën ngjarjet, Abaz Kupi në ekzil i ka qendruar gjithmonë besnik Mbretit Zog dhe filozofise zogiste, ku gjithe kontributin dhe mundin e Tij ja kushtoj “Levizjes Legaliste” dhe programit të saj.

Abas Kupi mbetet me të drejtë kryetar  i perhershem i PLL, Ai ishte aktivist i Komitetit “Shqiperia e Lire “ dhe president i projektit “Valualba” etj .

Familja e Abaz Kupit, u persekutua e u internua nga regjimi komunist, por qëndroj e fortë e me dinjitet pa i’u nënshtruar asnjëherë ndaj këtij  regjimi antikombetar diktatorial serbo-sllav.

Me mirkuptimin tuaj, po e mbyll këtë përshëndetje për ju pasi sado dhe çfardo  të themi në lidhje me figurën e Abas Kupit përsëri ngelet shume pa thenë për kush ishte dhe çfarë vlerash kishte Abaz Kupi, si atdhetar e nacionalist dhe sa e rendesishme ishte figura e Tij si mbreteror-zogist-legalist.

Respekte dhe mirënjohje për organizatorët e këtij tubimi dhe gjithashtu falenderime për punen dhe ndihmën tuaj si drejtues dhe përfaqêsues të Partisë Lëvizja e Kegalitetit SHBA.

I përjetshëm kujtimi i Gjeneral Abas Kupit.

Prof. Asoc. Dr. Bernard ZOTAJ/

Strateg i veçantë popullor

Isa Boletini, në historinë e popullit shqiptar është padyshim ndër figurat më të spikatura dhe të vlerësuara për shpirtin e flaktë atdhetar, protagonizmin e shquar dhe të veçantë në rrugën e gjatë për formësimin, çlirimin, pavarësinë kombëtare dhe krijimin e shtetit shqiptar. Ai përshfaqi në të gjithë veprimtarinë e tij të gjatë dhe të pasur luftarake edhe një dimension tjetër të veçantë, të njohur por, gjithsesi, pak të rrahur dhe analizuar, në të cilën spikatin cilësitë e rralla si një lider, strateg, komandant dhe takticien krijues dhe i suksesshëm, ndonëse nuk ishte aspak një ushtarak i mirëfilltë i karrierës. Ky dimension përfshin cilësitë e tij prej prijësi dhe lideri ushtarak të lindur e popullor, natyrisht me dukuritë dhe të veçantat e veta.Isa Boletini, siç dihet, nuk kishte studiuar art ushtarak dhe nuk ishte diplomuar në ndonjë shkollë apo akademi ushtarake, për rrjedhojë as nuk kishte marrë njohuri të kultivuara për historinë, mendimin dhe teoritë ushtarake, arsye për të cilën ai nuk kishte pasur mundësi të lexonte klasikët e mendimit ushtarak. Megjithatë, me zgjuarsinë dhe intuitën natyrale, ai arriti të bënte pjesë të arsenalit të pasur të njohurive, një numër te madh elementësh të artit të drejtimit, komandimit, dhe të të lufuarit, të cilat i zbatoi në mënyrë krijuese, në fushëbetejat ku mori pjesë. Dhe ia doli për mrekulli që, duke i përpunuar më tej në laboratorin e tij analizues dhe krijues, t’i gërshetonte ato mjaft mirë me mendimin dhe artin luftarak tradicional të popullit shqiptar në kushtet e teatrit luftarak karakteristik dhe të ushtrive jo të rregullta, të përbëra nga luftëtarë vullnetarë, që dinin të përdomin perfekt taktikën e luftës popullore, të trashëguar nga paraardhësit e tyre. Në to ai kishte pasur shpesh suksese me rrjedhoja historike dhe jehonë evropiane, duke përvijuar kështu një fizonomi dhe dimension të vetin. Për këto arsye tek çdo shqiptar, por jo vetëm, për Isa Boletinin ruhet, përveç imazhit burrëror dhe luftarak, edhe ai i liderit dhe strategut të veçantë popullor, pa veshje dhe spaleta ushtarake, por natyrisht me njëfizionomi të vetën!Dhe ishin pikërisht përmasat dhe cilësitë që përfaqësonte kjo figurë e madhe, të cilat e shtynë njerin ndër politikanët dhe intelektualët e njohur shqiptarë, Eqerem bej Vlorën t’a portretizonte Isa Boletinin si, “…njera nga figurat më të fuqishme dhe të kompletuara të Shqipërisë së atëhershme”. Dhuntitë dhe aftësitë luftarake e drejtuese prej prijësi, komandanti dhe takticieni të talentuar të Isa Boletinit ishin të lindura e natyrale, por ato u përpunuan dhe perfeksionuan si rrjedhojë e përvojës së pasur, të mbledhur nga njera ngjarje në tjetrën dhe nga beteja në betejë, ku ai pati fatin të merrte pjesë! “Pagëzimin” e zjarrit e mori në moshë të re, si luftëtar i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, në betejën e njohur të Slivovës kundër forcave osmane. Më pas, në vitet 1901-1902, ai vihet në krye të qëndresës popullore të Kosovës kundër ndërhyrjeve të Serbisë, Malit të Zi dhe Austro-Hungarisë në Shqipëri.

Udhëheqës i përmasave të mëdha

Isa Boletini u shqua veçanërisht si organizator dhe udhëheqës i përmasave të mëdha, në Kryengritjet e Mëdha shqiptare kundërosmane të viteve 1910-1912. Sipas vlerësimeve të autoriteteve dhe shtypit të kohës, ai ishte vetë “shpirti i këtyre kryengritjeve”. Në këtë kuadër ai udhëhoqi dhe drejtoi me aftësi të veçanta dhe të suksesshme disa nga betejat në përballjet e armatosuara me forcat e ushtrisë osmano-turke, sidomos në vitin 1910. Më pas, ai mbështeti fuqishëm Kryengritjen kundërosmane të Malësisë së Madhe, të vitit 1911, si dhe u vu në ndhëheqjen e forcave kryengritëse shqiptare në zonën Drenicë-Mitrovicë dhe Podujevë-Prishtinë, në vitin 1912. Gjatë Kryengritjes së Madhe të Përgjithshme të vitit 1912, që çoi në shpalljen e Pavarësisë dhe krijimin e shtetit të parë të pavarur shqiptar, Isa Boletini gjendej në udhëheqjen e forcave luftarake për mbrojtjen e territoreve shqiptare kundër shovinistëve serbo-sllavë. Kurse, me shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, ai vihet përkrah Qeverisë së Përkohshme të Vlorës, për organizimin e Forcave të Armatosura dhe mbrojtjen e shtetit të parë të pavarur, por të vogël dhe ende të brishtë shqiptar.Betejat e përgjakshme dhe heroike e Ceralevës dhe, pas saj, ajo e Kaçanikut, përbëjnë thelbin dhe boshtin e Kryengritjes shqiptare të vitit 1910. Prandaj na lejoni që,në këtë kumtesë modeste, për efekt të kohës së kufizur, të ndalemi kryesisht në to për ilustrimin e përfundimeve me karakter ushtarak, që përbëjnë thelbin e kumtesës sonë.Veprimet luftarake nisën që më 28 prill 1910, së pari me mësymjen e forcave ushtarake osmane kundër kryengritësve që mbroheshin në Grykën e Kaçanikut. Luftimet qenë tejet të ashpra dhe të përgjakshme, të mbështetura me zjarrin e armëve të rënda të artilerisë, për dy ditë me radhë dhe arritën deri në luftim të afërt trup me trup, ku u përdorën edhe thikat! Por, edhe pse mbrojtësit e Kacanikut u tërhoqën nga luftimet, për shkak të intensitetit të tyre dhe, sidomos prej epërsisë së armikut në forca dhe armatime, lufta vijonte! Përpara osmanëve qëndronte ende një nyje tjetër e vërtetë strategjike, Gryka e Caralevës të cilën, siç vërtetuan ngjarjet dhe koha, do t’a mbronin me heroizëm të rrallë forcat kryengritëse të drejtuara nga Isa Boletini. Komandati i lartë i forcave ushtarake osmane të operacionit e dinte fort mirë dhe vlerësonte se Isa Boletini, që i drejtonte forcat kryengritëse përballë ishte, në të vërtetë, vetë “shpirti i kryengritjes”. Vetëm nga asgjësimi i tyre varej përparimi i forcave të ushtrisë së tij, prandaj urdhëroi mësymjen kundër nyjes strategjike të Ceralevës me të gjitha forcat që komandonte!Në këtë betejë, raportit klasik i forcave dhe mjeteve luftarake i të dy palëve pjesëmarrëse në të, fliste në dobi të mësymësve osmanënë, në treguesit kryesorë të tij. Përballë 3.000 luftëtarëve këmbësorë shqiptarë, të përbërë tërësisht nga vullnetarë të armatosur vetëm me armë supi dhe brezi, pritej të mësynin 8.000 ushtarë osmanë, të armatosur më së miri me pushkë, mitralozë dhe artileri malore, që me municionet e furnizuara, mund të godiste me predha vazhdimisht pozicionet e forcave kryengritëse shqiptare përballë. Nisur nga të dhënat e kohës, raporti tërësor i forcave ishte pothuajse në shifrat 2-3 me 1 (2-3:1), kurse në mitralozë dhe artileri ky raport paraqitej tërësisht në favor të trupave osmane. Duket se për këtë arsye, në ndryshim me strategjinë dhe taktikën e përdorur më heret nga mbrojtësit e Kaçanikut, në betejën e Caralevës, Isa Boletini së bashku me prijësit e tjerë përkrah, vuri në zbatim një “skemë taktike” të ndryshme, atë të mbrojtjes aktive ose të manovrueshme. Kjo taktikë i dha zhdërvjelltësi dhe manovrueshmëri të lartë forcave kryengritëse në pengimin dhe dëmtimin qysh në nisje të forcave ushtarake osmane, të cilat lëviznin me disa kolona nga venpërqëndrimet e tyre për në vijën e nisjes, të përcaktuar për mësymje.Në një vështrim analitik të betejës heroike të Caralevës, mund të vërehet qartë se, plani dhe drejtimi i forcave kryengritëse ishin konceptuar dhe realizuar me zgjuarsi dhe mjeshtëri nga drejtuesit e tyre kryesorë. Në të u ndërthurën me sukses veprimet mbrojtëse me ato sulmuese, që i dhanë lëvizshmëri, manovrën e duhur dhe efektivitet mbrojtjes, duke bjerrur dhe kapërcyer kësisoj skemat shabllone të taktikës së mbrojtjes së palëvizshme e cila, përveçse thyhet shpejt, detyron tërheqjen, shpesh me humbje të ndjeshme! Kjo dukuri, i kishte shtyrë oficerët turq të besonin tek alibija se luftëtarët kryengritës drejtoheshin me siguri nga ushtarakë të shkolluar dhe specialistë të zot që, sipas tyre, nuk mund të ishin shqiptarë! Ndërsa, konsulli francez në Shkup, në një raport të asaj kohe do të bënte një vlerësim më të sinqertë dhe realist, kur shkruante se:“…kryengritësit luftonin sipas një plani të përcaktuar e të parapërgalitur, sipas një taktike mjaft të përparuar”.Në përfundim të zhvillimit të veprimeve luftarake, në të dy betejat, të cilat zgjatën për disa ditë, duke u shtrirë në një gjerësi dhe thellësi të madhe, mund të thuhet se, plani strategjik i përpiluar nga Isa Boletini, Idriz Seferi dhe “shtabi” i tyre ishte rezultativ. Duke nisur nga grumbullimi, armatosja, lëvizja dhe afrimi i forcave vullnetare kryengritëse nëpër vendqëndrimet, deri tek lëvizja e shpejtë dhe e fshehtë për në rajonet apo pozicionet e përcaktuara për mbrojtje, ishin të ideuara dhe realizuara mjaft mirë. Edhe përzgjedhja dhe zënia e dy grykave, të Caralevës dhe Kaçanikut, nga luftëtarët kryengritës, si dy rajone me rëndësi strategjike, si dhe shpërndarja e pozicionimi i forcave në pikat më kyçe në tërë hapësirën midis dy grykave, ashtu si dhe qëndresa luftarake shumëditëshe për të përballur një mësymje nga forcat superiore turke, të një ushtrie me përvojë luftarake, të mbështetura nga zjarri i fuqishëm i artilerisë malore dhe fushore, si dhe zjarri kositës i mitralozave, dëshmuan se strategjia e përdorur nga drejtuesit e kryengritjes ishte e ndërtuar me mençuri dhe mjeshtëri luftarake.

Njohës i skemave taktike të luftimit

Për këto aftësi, Isa Boletini njihej dhe vlerësohej së tepërmi nga bashkëprijësit, nga shtypi evropian i kohës, madje edhe nga vetë kundërshtarët e përhershëm turq, krahas cilësive të tjera veçanërisht si një njohës dhe përdorues i shkëlqyer i skemave taktike të luftimit, për të cilat çmohej si një takticien i dorës së parë, dhe mjeshtër i vërtetë. Këto aftësi spikatën si në luftimet me karakter mbrojtës, edhe në ato mësymëse. Për këto aftësi, në arsenalin e pasur të taktikave, formave dhe metodave luftarake që përdorën forcat luftarake shqiptare në suazën e luftimeve apo betejave që u përkasin sidomos kryengritjeve popullore të viteve 1910, 1911 dhe 1912, krahas prijësve të tjerë të shquar, ndikim të dukshëm pati Isa Boletini, me idetë, gjetjet dhe zgjidhjet e tij racionale dhe rezultative edhe të sferës taktike. Ndër to bien në sy disa veçori dalluese, që u vunë re pothuajse ndër të gjitha veprimet luftarake ku ai mori pjesë dhe drejtoi. Përmes këtyre metodave luftëtarët vullnetarë shqiptarë, duke u përpjekur të kompesonin numrin shumë më të pakët të forcave, të armëve, municioneve dhe mjeteve luftarake të kohës, mungesën e një ushtrie të rregullt, ia dolën që t’a përballonin shpesh kundërshtarin duke zbatuar një taktikë tejet racionale, të zgjuar dhe efektive, në të cilën gërshetoheshin mirë elemente të taktikës tradicionale me ato të luftës me front të rregullt. Nëpërmjet saj, ata i lodhnin, raskapitnin dhe dëmtonin forcat e ushtrisë kundërshtare, duke u përhapur sa herë që kjo ushtri sulmonte me forca më të mëdha. Ndërkohë, luftëtarët shqiptarë shfaqeshin papritur dhe u binin armiqve që nga pritat ku ishin pozicionuar, ndërsa forcat armike gjendeshin në lëvizje për t ’u afruar dhe pa e ditur se çfarë i pristelPikërisht lidhur me taktikën e përdorur nga forcat luftarake shqiptare gjatë luftimeve, disa gazeta evropiane, të përshkruar nga shkrimtari dhe studiuesi i mirënjohur Skënder Luarasi, do të shkruanin, …shqiptarët përdorën taktikën që e lodhte shumë ushtrinë turke. Ata shpërndahen sa herë që ushtria turke mësyn me forca shumë më të mëdha se ato shqiptare. Paskësaj ata i bien ushtrisë armike nga pritat, kur ushtria osmane është duke marrshuar në rrugët e afrimit për në rajonet ose vijat e mësymjes; ata u suleshin befas asqerëve që bëjnë roje përgjatë nyjeve rrugore, në gryka apo në garnizonet e qyteteve të vendit… sulmojnë natën viset ku janë ngulur tendat ushtarake, vrasin sa më shumë kuaj që bartin topat.

Figurë madhështore e atdhetarit

Pikërisht lidhur me cilësitë dhe dukuritë e përmendura më herët, Isa Boletini ka fituar dhjetëra epitete dhe vlerësime të merituara nga shqiptarët dhe të huajt. Njeri prej tyre, shqiptari i shquar Fan S. Noli, në një miting të mbajtur në Boston të SHBA, do të theksonte: “…Isai din të hidhet në mes të topave të një ushtrie turke përmbi 20.000 vetësh, ta mundë dhe, në kohë paqe, të heshtë, është një trim që do të kishte turp ta baraziste veten e tij me gjeneralët e djeshëm e të sotëm të Ballkanit… po të rronte Uashingtoni, do të vinte t’i zinte dorën Isa Boletinit dhe t’a njihte për trim sa veten e tij!” Për shqiptarët e Kosovës, të Shqipërisë dhe kudo tjetër ku ata jetojnë, Isa Boletini përfaqëson padyshim figurën madhështore të atdhetarit dhe luftëtarit të rrallë në teatrot e luftërave për liri dhe pavarësi të atdheut tone të përbashkët, siç e ëndërronte ai dhe bashkëlujiëtarët e tij.Por, përtej cilësive të veçanta, të rralla, të padiskutueshme ai ishte dhe u shqua midis bashkëluftëtarëve si një prijës ushtarak, me cilësi natyrale të lindura, të pakultivuara, të përmasave të mëdha, në organizmin dhe drejtimin me efektivitet dhe sukses të forcave luftarake jo të rregullta shqiptare, gjatë veprimeve luftarake të shumta çlirimtare, të karakterit mbrojtës apo mësymës. Në to ai shkëlqeu si një gjeneral i vërtetë popullor, paspaleta! Për të gjitha këto, për rolin e tij të veçantë në çlirimin dhe pavarësinë e trojeve shqiptare, për formësimin dhe bashkimin kombëtar, Isai çmohet dhe nderohet shumë nga shqiptarët, arsye për të cilat ai është bërë pjesë e kahershme e historisë sonë kombëtare. Njëherëshi dhe padyshim, ai është bërë ndërkohë pjesë e rëndësishme dhe e përhershme e historisë ushtarake shqiptare, për të veçantat e tij, për të cilat duhet të vijojnë studimet dhe analizat shkencore në auditoret e shkollave dhe akademive, si dhe në veprat e studiuesve tanë ushtarakë, edhe në vitet e ardhshëm.

Prof. Xhelal Zejneli  

Inxhinierët e shpirtrave njerëzore kishin përcaktuar se si duhej punuar, ç’duhej shkruar, si të shkruhej, përse duhej menduar dhe në ç’mënyrë duhej menduar

Konformizmi dhe frika prodhojnë krim, e shtojnë atë!

Aleksandar Isaeviç Sollzhenicin (Aleksandr Isaeviç Solženicyn, Kislovodsk, 11.12.1918. – Moskë, 03.08.2008) është shkrimtar, dramaturg, publicist, poet, punëtor shoqëror dhe politik – rus. Studioi në Fakultetin e Fizikës-Matematikës në Rostov. Si i çrregullt, edhe në Institutin e Historisë, Filozofisë dhe Letërsisë në Moskë. Në vitin 1940 u martua me Natalya Alekseevna Reshetovkaya, 1919-2003). Pas studimeve, vullnetarisht është paraqitur në shërbimin ushtarak, ku qëndron deri në vitin 1945. Në vitin 1945, policisë sekrete i ra në dorë letra që ia dërgonte një shoku. Në letër kritikohej politika e Stalinit. U burgos dhe u dërgua në kampin e përqendrimit në Siberi. Vuajti dënimin në vitet 1945-1953. Pas vdekjes së Stalinit (1953), u lirua, por pa të drejtë për t’u vendosur në pjesën evropiane të shtetit. Prej vitit 1953 internohet në Azi të mesme, jeton në Kazakistan. Një pjesë të madhe të dënimit e vuajti në kampin Ekibastuz në Kazakistanin e sotëm. Në vitin 1956 u rehabilitua. Përsëri u martua me kimisten Natalya Reshetovskaya me të cilën ishte ndarë derisa ndodhej në burg. Në vitin 1965, një pjesë e arkivit të shkrimtarit vjen në duart KGB-së. Më 1969 përjashtohet nga Lidhja e Shkrimtarëve. Në vitin 1973 e burgosin asistenten e shkrimtarit, Elizaveta Denisovna Voronyanskaya (1906-1973). U tregon hetuesve se ku ndodhet dorëshkrimi i Gulagut. E lirojnë. Sapo mbërrin në shtëpi, vret veten. Prej viteve ’60 deri vitet ’80 të shekullit XX, shfaqej në mënyrë aktive kundër ideve komuniste, kundër rregullimit politik të Bashkimit Sovjetik (BRSS) dhe politikës së autoriteteve të shtetit. U diagnostifikua me sëmundjen onkologjike në lukth. Më 1968 shkroi romanin “Reparti i kancerit”. Vepra u botua jashtë shtetit dhe u përkthye në të gjitha gjuhët e Evropës. Në vitin 1970 Perëndimi ia dha çmimin “Nobel” për letërsi, por nuk iu lejua të shkonte në Stokholm për ta pranuar. Çmimi iu dha më shumë për disidencën, sesa për talentin. Në vitin 1973 u martua me gruan e tij të dytë Natalia Svetllova (Natalya Dimitrievna Solzhenitsyna, 1939-) me të cilën kishte tre djem. Në vitet 1973-1975 “Arkipelagu Gulag” iu botua në Paris. Në shkurt të vitit 1974 shkrimtarin e burgosin përsëri. Fajësohet për tradhti. Po atë vit, kur në krye të shtetit ishte Leonid Brezhnjevi (Leonid Iliç Brezhnjev, 1906/7 – 1982), e dëbojnë nga Bashkimi Sovjetik. Kalon në Gjermani, prej aty në Cyrih të Zvicrës. Vendoset në Vermont të ShBA-së. Nga honorarët prej “Arkipelagut Gulag” themeloi një fond për t’i mbështetur të burgosurit politikë dhe familjet e tyre në BRSS. Që nga viti 1990 shteti do të tentojë të rehabilitohet para shkrimtarit. Ia kthejnë shtetësinë. Më 1994, pas njëzet vjet qëndrimi në egzil, u kthye në Rusi. U vendos në rajonin e Moskës. U shndërrua në ideolog të një pjese të inteligjencies ruse nga pozitat e kombit dhe të ortodoksisë. Herë-herë i vizitonte djemtë në Amerikë – Stepan-in, Ignat-in dhe Yermolal-in. Më 1997 bëhet anëtar i Akademisë së Shkencave të Federatës Ruse. Fillon botimi i veprave të tij në Rusi. Më 2002 veprat e tij botohen në Rusi në 30 vëllime. Në vitin 2007 iu dha për herë të parë Çmimin shtetëror rus. Ka marrë edhe mirënjohje ndërkombëtare. Vdes në Moskë në vitin 2008, nga një shtrëngim në zemër.

Është një prej disidentëve më të njohur në botë, emri më i dalluar i qëndresës letrare kundër totalitarizmit sovjetik, një prej krijuesve letrarë më të rëndësishëm të shekullit XX.

Sollzhenicini është shkrimtari rus i fundit me të cilin përfundon tradita e madhe morale në letërsinë ruse. Stili i tij bazohej në traditën e prozës ruse të përfaqësuar nga Lav Nikollaeviç Tolstoj, 1828-1910) dhe Fjodor Mihajlloviç Dostojevski (1821-1981). 

Me romanin “Një ditë e Ivan Denisoviçit” tronditi botën letrare të planetit. Në histori mbetet me veprën epokale “Arkipelagu Gulag”. 

*  *   *

“ARKIPELAGU GULAG” – Studiuesit e Sollzhenicinit veprën “Arkipelagu Gulag” e quajnë roman, libër të shkruar në formë të kronikës dokumentare, libër dokumentar, studim. Romani “Arkipelagu Gulag” është vepër artistike dhe historike në të cilën bëhet fjalë për represionin në Bashkimin Sovjetik në periudhën e viteve 1918-1956. Vepra është thurur në bazë të letrave, kujtimeve dhe rrëfimeve gojor të 257 personave të burgosur, si dhe përvojës personale të autorit. Këtë vepër, Sollzhenicini e ka shkruar fshehurazi, prej vitit 1958 deri në vitin 1968. E ka përfunduar më 2 qershor 1968. Vëllimi i parë u botua në Paris, në dhjetor të vitit 1973. Këtë punë të tij epokale Sollzhenicini e ka cilësuar si hulumtim letrar. Shumë fakte të represionit stalinist, i ka paraqitur në mënyrë të dokumentuar dhe publicistike. Të mbështetura me prova brutale, ato mundësojnë që edhe lexuesi të ndjehet si rob i Gulagut. Rob i cili pa kurrfarë faji burgoste, i cili çdo natë, i rraskapitur merret në pyetje dhe u nënshtrohet torturave të sofistikuara, derisa të mos e nënshkruajë deklaratën për krimet që s’i ka kryer. Atmosfera e terrorit total. në një anë dhe e frikës rrëqethëse, në anën tjetër, e përpin vetëdijen dhe e pjell protestën e brendshme kundër sistemit johuman që e varfëron shpirtin e një populli të tërë, në të dyja anët e telit me gjemba.

Romani “Arkipelagu Gulag” është vepër artistike dhe historike në të cilën flitet për represionin në Bashkimin Sovjetik në periudhën e viteve 1918-1956. Vepra është thurur duke u bazuar në letra, në kujtime, dhe në rrëfimet gojore të 257 personave të burgosur, si dhe në përvojën personale të autorit. Sollzhenicini e shkroi veprën fshehurazi, prej vitit 1958 deri në vitin 1968.      

Në mënyrë publicistike dhe të dokumentuar, autori në “Arkipelagun Gulag” paraqet një mori faktesh të represionit stalinist. Të bazuara në prova rrëqethëse, ato mundësojnë që edhe vetë lexuesi të ndjehet si i burgosur i Gulagut, i burgosur i cili pa kurrfarë faji, arrestohet, i cili për çdo natë rraskapitet nga marrjet në pyetje dhe u nënshtrohet torturave të sofistikuara, derisa të mos nënshkruajë deklaratë se i pranon krimet që s’i kishte bërë.  

Romani “Arkipelagu Gulag” në mënyrë fatale ndikoi në jetën e autorit. Për këtë vepër, Sollzhenicinin e dëbuan nga Bashkimi Sovjetik si tradhtar. Pas shumë kohe, për të njëjtën vepër, sikur s’kishte ndodhur gjë, e ftuan që të kthehet. Pavarësisht nga fakti se si trajtohej vepra në atë kohë, apo në ç’mënyrë ajo lexohet sot, shkrimtari e përmbushi detyrën qytetare të vet. Si ndaj të gjallëve, ashtu edhe ndaj të vdekurve. Nga vepra e sipërthënë duhet nxjerrë mësim se gjinia njerëzore kurrë nuk duhet të lejojë diçka të ngjashme, në çdo çast duhet të jetë e vetëdijshme se sa e vlefshme për njeriun është liria.    

“Arkipelagu Gulag” është roman dokumentar. Sollzhenicini e shkroi veprën fshehurazi. E nisi në vitin 1958 për ta përfunduar më 2 qershor 1968. Vëllimi i parë u botua në Paris në dhjetor të vitit 1873. Flet për llogoret në Bashkimin Sovjetik. Libri pasqyron llogoret e dhunshme të punës për disidentët që janë dënuar në regjimin sovjetik në vitet pas Luftës së Dytë Botërore. Shumica e disidentëve kanë qenë të pafajshëm dhe janë dënuar vetëm për shkak të mendimit politik ndryshe. Sollzhenicini e shkroi librin duke u bazuar në përvojën e vet. Në periudhën e viteve 1945-1953 edhe vetë ka qenë i burgosur. Ka vuajtur dënim në kohëzgjatje prej tetë vjetësh. Në fillim libri u botua në Bashkimin Sovjetik, në mënyrë ilegale si samizdat.

Shënim: samizdat – botim privat legal ose i fshehtë i librave ose i teksteve të tjera të shkruara që nuk kanë qenë në përputhje me politikën zyrtare në BRSS, d.m.th. botim i librave nga qarqet disidente.

*   *   *

Në Perëndim u botua në Paris në dhjetor të vitit 1973. Në Rusi, libri nuk u botua zyrtarisht deri në vitin 1989. Është një akuzë dokumentare, por edhe thellësisht personale ndaj sistemit sovjetik të kampeve të përqendrimit. Është vepër e madhe në tre vëllime e bazuar në ndërthurjen e përvojave personale dhe të një morie letrash, shënimesh dhe dokumentesh të tjera që i merrte shkrimtari prej ish-bashkudhëtarëve dhe që janë grumbulluar dhe janë përpunuar në rrethana të një konspiracioni të thellë. Kjo akuzë rrënuese kundër sistemit sovjetik për shkatërrimin dhe vdekjen e miliona njerëzve, shkatërroi edhe apologjetët komunistë të fundit në Perëndim. 

Titulli i librit ka të bëjë me “ishujt” kampe të izoluar, në të katër anët e Bashkimit Sovjetik. GUL-ag është akronim rus që vjen prej “Glavna uprava logora “ (Drejtoria kryesore e kampeve).   Konsiderohet si një prej librave më me ndikim të shekullit XX. Në Perëndim kanë menduar se për punën e detyrueshme nëpër kampe apo llogore është përgjegjës para së gjithash Stalini dhe jo tërthorazi regjimi sovjetik. Por, në librin e vet Sollzhenicini sqaron se çështja e kampeve apo e llogoreve vjen qysh prej Leninit (Vlladimir Iliç Lenin, 1870-1924) dhe fillimit të shtetit socialist. „Arkipelagu Gulag“ edhe sot renditet në maje të botës së letërsisë. Në vitin 1999, sipas zgjedhjes së gazetës “Le Monde” të Parisit, vepra u përfshi në regjistrin e 100 librave më të mirë të shekullit.

„Arkipelagu Gulag“ merret me fatin e të burgosurve politikë në BRSS, gjatë periudhës së viteve 1918-1956, e sidomos gjatë periudhës së stalinizmit (1924-1953). 

I shkruar në formën e një kronike dokumentare në tre vëllime, libri bazohet në dëshmitë e 257 ish-të burgosurve. Përshkruan në hollësi tërë procesin ndëshkimor në Bashkimin Sovjetik në periudhën e stalinizmit (1924-1953), që nga arrestimi deri te vuajtja e dënimit në kampet e përqendrimit. Autor i librit është disidenti i njohur rus dhe kundërshtari i komunizmit. Autori synon të zgjojë te lexuesi dhembshuri për viktimat. Libri është përplot akuza kundër Bashkimit Sovjetik dhe industrisë ndëshkimore të tij. Vepra u ndalua në BRSS, ndërsa autori u dëbua nga vendi. U botua në Paris në dhjetor të vitit 1973, në kulmin e Luftës së ftoftë. Libri u botua në mbarë botën, duke përjetuar në Evropë dhe në ShBA një popullaritet të madh. 

Shënim: Lufta e ftoftë ishte konflikt politik midis fuqive të Perëndimit të udhëhequra nga ShBA-ja dhe shteteve të Lindjes të udhëhequra nga BRSS-ja. U zhvillua prej vitit 1945 deri në vitin 1991. U zhvillua me të gjitha mjetet e mundshme, por kurrë nuk u shndërrua në konflikt të armatosur masiv përmasash botërore. Karakterizohet nga “konflikte” ekonomike, politike dhe propagandistike ndërmjet Perëndimit dhe Lindjes, për të luftuar ndikimin e bllokut armiqësor. Karakteristikë themelore e luftës ishte gara në armatim, por lufta solli edhe përparime të konsiderueshme në lëmin e kulturës, sportit, shkencës dhe teknologjisë. Prej tyre, më e rëndësishme është gara kozmike. Rezultat i saj ishte vajtja e njeriut në kozmos.        

*   *   *

  “Arkipelagu Gulag” është një përpjekje për ta pasqyruar historinë e represalieve në Bashkimin Sovjetik në periudhën e viteve 1918-1956. Duke u nisur nga rrethanat e përgjithshme në Bashkimin Sovjetik të atëhershëm dhe nga historia e institucioneve të burgut në Rusi, Sollzhenicini flet për njërën nga krimet më monstruoze të shekullit XX. Kush është burgosur, si ka rrjedhur marrja në pyetje, hetuesia, në ç’mënyrë është kryer transporti i të burgosurve, si ka qenë jeta e të burgosurve nëpër llogore, kush kanë qenë gjyqtarët dhe xhelatët, çfarë krimesh janë kryer dhe si ka rrjedhur jeta pas lirimit nga burgu. Kjo është vetëm një pjesë e vogël e temave që i prek ai në këtë libër.          

Siç shihet edhe nga nëntitulli i librit, “Arkipelagu Gulag” është një përpjekje e hulumtimit letrar. Në thelb, kjo është një përzierje e kronikës historike dhe politike me dëshmitë e vetë autorit dhe të mbi dyqind të burgosurve që kanë mbijetuar. “Arkipelagu Gulag” është një udhërrëfyes i shkruar në mënyrë koncize, të thuktë që e shpie lexuesin nëpër historinë e tmerrshme ruse të shekullit XX. Është edhe një arritje letrare brilante, që pasqyrohet nëpërmjet rrëfimit të autorit dhe të të burgosurve të tjerë. Të dënuarit në “Arkipelagun Gulag” nuk kërkojnë prej askujt që të tregohen të mëshirshëm ndaj tyre, të tregojnë dhembshuri ndaj tyre. Ata kanë zemër të fortë dhe nuk i rrok plogështia as përloten. 

Sollzhenicin shkruan: “Asnjë s’ka qarë. Urrejtja i thanë lotët… Në burg duhet hyrë pa u dridhur për jetën e ngrohtë të braktisur. Në çastin kur e kalon pragun, duhet t’i thuash vetes: Jeta ime ka marrë fund, pak më herët seç duhej, por s’kemi ç’të bëjmë. Në liri s’kam për t’u kthyer kurrë. Jam i dënuar të shkatërrohem, tani apo pak më vonë, që është ende më keq; sa më parë – aq më mirë. Tanimë s’më ka mbetur gjë”. 

“Arkipelagu Gulag” është një prej veprave më me ndikim të shekullit XX. Ç’paraqet sot kjo vepër? Mos është vetëm përmendore e një kohe të perënduar dhe rrëfim për marrëzinë që çoi në vdekje miliona njerëz? Edhe pse sot nuk ka Gulag, liritë e njeriut janë të rrezikuara pikërisht si gjysmë shekulli më parë. Për Rusinë e atëhershme, Sollzhenicini shkruan: “Atdheu ynë është i tillë: për ta shtyrë tre arshinë drejt tiranisë, të duhet vetëm ballin ta mbështesësh dhe të kollitesh një herë; ndërsa për ta kthyer sa një thua nga liria – duhet të bresh njëqind qe dhe t’i hysh me shkop secilit prej tyre”. A ka dallim e sotmja? Dhe kjo s’ka të bëjë vetëm me Rusinë. Mos janë jetët e njerëzve në përgjithësi po kaq të hidhura? A mund me një fjali të vetme të karakterizohet e tërë historia e Rusisë? Vend i mundësive të shuara. A e ka mësuar bota, e sidomos rusët, leksionin që ua ka dhënë Sollzhenicini? Në veçanti atë për vlerën e lirisë. Leksionin për mospranimin e tiranisë. Për gatishmërinë e individit që për qëndrimet e veta dhe për të vërtetën, të pësojë, të paguajë çmim apo të sakrifikohet, siç ka vepruar Sollzhenicini?

“Arkipelagu Gulag” është rrëfim për shkrimtarin i cili talentin letrar të vet nuk e ka njollosur me zgjedhje morale dhe politike të gabuara. Pikërisht për këtë vepra ka vlerë edhe sot. Ajo vërtet është një rrëfim për një të keqe të kaluar, por është edhe paralajmërim se ajo e keqe shumë lehtë mund edhe të përsëritet.

“E kemi për detyrë që ta dënojmë publikisht çdo ide që dikush të ushtrojë dhunë ndaj dikujt tjetër. Duke heshtur para të keqes, duke e ngulfatur brenda nesh që të mos del jashtë, ne e mbjellim, kështu që ajo një ditë do të shfaqet në një formë shumë të rëndë. Duke mos e dënuar të keqen… ne nën këmbët e brezave të rinj i rrëmojmë themelet e drejtësisë. Të rinjtë përshkohen nga ideja se këtu batakçillëku kurrë nuk ndëshkohet. Përkundrazi, është burim i mirëqenies. S’do të mbetet hapësirë për të qëndruar, do të jetë tmerr të jetosh në një vend të tillë” – shkruan Sollzhenicini.

*   *   *

  Regjimi i Stalinit së pari iu vërsul grupeve opozitare brenda partisë, shkatërroi inteligjencien që mendonte me kërkon e vet, shkatërroi kishën, mbylli pas grilave miliona njerëz, krijoi mekanizma të fabrikimit të dokumenteve historike, në mbarë territorin e BRSS-së organizoi kampe speciale – gulagë. Mu aty, në atë hapësirë, mbin një letërsi e shkruar me gjakun dhe me ndërgjegjen e individëve. Poeti dhe shkrimtari sovjetik Aleksandar Tvardovski (1910-1971) u detyrua të mohonte familjen për arsye se babai i tij ishte dënuar si kulak. Ai thotë: “Të mos lejojmë që vetëdija jonë të bjerrë në gjumë. Medoemos Kujtesa medoemos të shkruhet dhe të sigurohet, me sinqeritet dhe vërtetësi. Konformizmi dhe frika prodhojnë krim, e shtojnë atë. Në kamp përqendrimi ka jetuar e tërë Rusia. Gjenocidi shpirtëror dhe psikik ka qenë i tmerrshëm.

“Arkipelagu Gulag” është një akuzë e madhe, jo ndaj individëve të caktuar, por ndaj të gjithë atyre të cilët duke u nënshtruar, duke heshtur, duke u pajtuar me të keqen dhe duke e pranuar të keqen bëhen pjesëmarrës të përhapjes së të keqes totale. U rrit vetëdija për faktin se një njeri i vetëm nuk mund t’i mbajë në frikë miliona njerëz. Atëherë, kush e mban atë regjim? Cilët mekanizma e vënë në lëvizje? Historiani rus Vlladimir Kozllov (1950-), “Arkipelagun Gulag” e ka quajtur simbol universal të së keqes totale. 

*   *   *

Romani i shkurtër “Një ditë nga jeta e Ivan Denisoviçit”, është kryevepër, ndërsa “Arkipelagu Gulag” në asnjë pikëpamje nuk ngec pas kapitujve inferrnalë të “Komedisë hyjnore” të poetit italian Dante Aligieri (Dante Alighieri, 1265-1321). Më në fund, vepra e sipërthënë e shkatërroi entuziazmin e të majtës evropiane për eurokomunizëm. 

Shekulli XX ishte shekull i llogoreve dhe i tmerreve. Për të janë shkruar shumë libra. Janë xhiruar edhe filma. Por, shumë pak dokumente kanë folur në mënyrë aq të gjallë për regjimet totalitare dhe për sistemet e burgosjes së njerëzve, si vepra gjigante e klasikut bashkëkohor rus, Sollzhenicinit.

Duket sikur njerëzit kanë harruar se ç’ka ndodhur në shekullin XX në kampet e Gulagut. Sollzhenicini në atë shekull e investoi edhe jetën e vet. Vuajti dënime duke filluar nga Lubjanka dhe duke përfunduar në Kolimnë. Atje i kaloi mbi tetë vjet dhe bëri një studim rrëqethës për të keqen që njeriu ia ka shkaktuar njeriut. Sistemin e Stalinit e kanë paguar me jetë miliona njerëz. Të keqen gjithmonë duhet kujtuar në mënyrë që të mos përsëritet.

*   *   *

Josif Brodski për Sollzhenicinin:

“Të gjitha drejtimet letrare i kanë periferitë e veta dhe qendrat, përkatësisht kulmet e veta. Autorin e librit Arkipelagu Gulag unë do ta quaja gjeni të “realizmit socialist”. Po qe se pushteti sovjetik nuk e ka pasur Homerin e vet, atëherë këtë e ka fituar në personalitetin e Sollzhenicinit. S’ka dyshim se ky libër, në radhë të parë është shkruar për lexuesin rus, por të merret kjo si arsye që ai të mos lexohet, do të ishte njësoj si të heqësh dorë nga të lexuarit e Iliadës për shkak të mosnjohjes së mitologjisë greke dhe për arsye se emrat e heronjve të saj vështirë shqiptohen. Emërtues i përbashkët për këto dy vepra është tema e shkatërrimit: në rastin e parë – të qytetit, ndërsa në rastin e dytë – të kombit. Është e mundur që për dymijë vjet të lexuarit e GULAG-ut do të jetë po aq i këndshëm sa edhe leximi i Iliadës sot. Por, po qe se GULAG-un nuk e lexojmë sot, është më se e mundur të ndodhë që shumë më parë se dymijë vjet të mos ketë kush ta lexojë asnjërën prej tyre”. 

Shënim: Josif Aleksandroviç Brodski (ose Joseph Brodsky, 1940-1996) është poet dhe eseist rus dhe amerikan. Lindi në Leningrad (Sankt Petersburg). Vdiq në Nju-Jork. U varros në varrezat I’Isola di San Michele në Venecie. Është pasardhës i një familjeje hebraike. Nuk dëshironte të ndjekë shkollimin. Në vitin 1964 u dënua me pesë vjet punë të detyrueshme. U dërgua në llogoren afër Arhangjelskës. Në vitin 1972 e lë Bashkimin Sovjetik. Vajti në Vjenë dhe në Londër. Që andej, në ShBA. Si anëtar nderi punoi në Universitetin Yale. Në vitin 1979 u bë anëtar i American Academy and Institute of Arts and Leterrs. Më 1980 mori shtetësinë amerikane. Më 1987 mori çmimin “Nobel”.         

*   *   *

Romani „Një ditë e Ivan Denisoviçit“ – Para pesëdhjetë vjetëve, autoritetet sovjetike e lejuan botimin e romanit të shkurtër „Një ditë e Ivan Denisoviçit“ të Solzhenjicinit. Publiku u shokua nga detajet, deri atëherë të fshehura, për jetën në llogoret apo në kampet e Stalinit. Në nëntor të vitit 1962, kryetari i BRSS-së Nikita Sergejeviç Hrushçov (1894-1971) kërkonte një simbol të fuqishëm që do t’i ndihmonte fushatës së tij të rrezikshme për t’i dhënë fund ndikimit afatgjatë të Stalinit (Josip Visarionoviç Xhugashvili Stalin, 1879-1953) në jetën politike dhe kulturore. Atë e gjeti në librin e Solzhenjicinit, atëherë një autor i panjohur. Një vit më parë, d.m.th. më 1961, Hrushçovi i dënoi publikisht krimet e diktatorit të vdekur dhe urdhëroi që trupi i tij, nga mauzoleu i Leninit të zhvendoset në Sheshin e Kuq. Por, Hrushçovi dëshironte që t’u japë edhe një goditje të fuqishme konservatorëve tëpartisë komuniste. Pas një ngurimi të gjatë, Hrushçovi e lejoi botimin e librit të sipërthënë në të cilin përshkruhet një ditë pas mureve të kampit, nga jeta e njeriut të dënuar pa të drejtë. 

„Një ditë e Ivan Denisoviçit“ u botua më 18 nëntor 1962 në revistën prestigjioze „Novy Mir“. Ndikimi i kësaj vepre për tmerret në kamp, e para e botuar në Bashkimin Sovjetik, ishte i jashtëzakonshëm. Shkrimtari dhe kritiku letrar rus Benedikt Sarnov (1927-2014) thotë: „Solzhenjicini ishte për ne një kometë  e rënë nga qielli. Kjo vepër në të vërtetë është një ngjarje e madhe“. Publiku bënte çmos për ta gjetur revistën. Mijëra njerëz, përfshi edhe ish-të burgosurit dhe të afërmit e atyre që ishin deportuar apo ishin ekzekutuar, i shkruanin autorit dhe kryeredaktorit, me dëshirë që t’i publikojnë tregimet e veta. Solzhenjicini e kishte shkruar tregimin në vitin 1959, duke u bazuar në përvojën e vet gjatë tetë vjet qëndrimi në kampet e punës. 

 “Babi im ka vdekur në burg kur unë kam qenë pesë vjeç. Ajo që më ka goditur te “Ivan Denisoviçi” është fakti se bëhet fjalë për gjërat për të cilat kanë folur madje edhe shokët e tim ati, duke përfshirë edhe ata të cilët kanë qëndruar një kohë të caktuar nëpër kampe”, thotë ish-disidenti sovjetik dhe historiani rus Arseni Roginski (Arseny Roginsky, 1946 – Izrael, 2017). 

Vepra shumë shpejt i solli famë Sollzhenicinit dhe u përkthye në shumë gjuhë të botës. Hrushoçovi ia doli të arrijë qëllimin. Shenjat e dobësimit të ndikimit të Stalinit nisën të duken si në BRSS, ashtu edhe në vende të ndryshme të botës. Kjo paralajmëroi fundin e epokës së Stalinit. Por, kjo nuk zgjati shumë. Brenda pak muajve, Hrushçovi gjithnjë më tepër filloi të anonte nga konservatorët. Temën e kampeve e shpalli “të rrezikshme për shoqërinë”, duke thënë se gabimet e Stalinit duhet të theksohen, po aq sa edhe arritjet e tij. 

Tregimet e tjera për jetën në kampe, si për shembull “Tregime nga Kolimi” të shkrimtarit rus i cili mbijetoi Gulagun, Varlam Tihonoviç Shalamov (1907-1982) apo autobiografia me titull “Udhëtim në vorbull” e autores ruse e cila 18 vjet vuajti dënim në Gulag, Evgjenia Ginzburg (Yevgenia Solomonovna Ginzburg, 1904-1977), nuk u botuan deri në ardhjen e perestrojkës. 

“Po të mos e kishte sulmuar Hrushçovi Stalinin mu në atë moment, tregimi im kurrë s’do të ishte botuar”, ka deklaruar më vonë Sollzhenicini. 

Mirëpo Hrushçovi nuk ka mundur të parashikojë se duke zbatuar politikën e vet antistaliniste me ndihmën e tregimit të autorit të ri, do t’i ndihmonte Sollzhenicinit të shkruajë librin “Arkipelagu Gulag” për represionin gjatë kohës së Leninit dhe të Stalinit. “Kur libri Një ditë në jetën e Ivan Denisoviçit u paraqit për herë të parë, më erdhën mijëra letra dhe dëshmi. Fillova të këmbej letra me autorët e tregimeve më mbresëlënëse. E kuptova se fati ma dërgon pikërisht atë që më duhej – materialin për ta shkruar Arkipelagun”, ka thënë Sollzhenicini në një intervistë.

Në vitin 1964, Hrushçovi zëvendësohet nga Leonid Brezhnjevi (1906-1982). Për Sollzhenicinin, rrethanat ndryshuan në mënyrë drastike. “Ivan Denisoviçi” tanimë nuk gjendej në biblioteka. Librat u asgjësuan. Faqet e revistës në të cilat ishte shkruar tregimi, u grisën, ndërsa titulli dhe emri i autorit në regjistrin e përmbajtjeve, ishin shlyer. Deri në mbarim të epokës sovjetike, tregimi dhe veprat e tjera të Sollzhenicinit, kanë qarkulluar vetëm nëpërmjet veprimtarive botuese të disidentëve, të quajtura samizdat. Gjatë qeverisjes së presidentit të parë të Federatës Ruse, Boris Jelcin (1931-2007), në Rusinë post-sovjetike, libri i sipërthënë zyrtarisht u përfshi në lektyrë shkollore të detyrueshme, ku ndodhet edhe sot. 

BURGOSJET PËR SHKAK TË BINDJEVE POLITIKE – Për shkak të bindjeve politike, Fjodor Mihajlloviç Dostojevski (1821-1881) u burgos qysh në Rusinë cariste, ndërsa në epokën e stalinizmit përfunduan në gulag shkrimtarët Mandelshtam, Shalamov, Danil Harms etj. Rusia ishte shndërruar në një llogore apo kamp të madh, në të cilin njerëzit ngulfateshin. Çdo gjë i ishte nënshtruar reglementimit (rregulloreve) dhe rregullave. Inxhinierët e shpirtrave njerëzore kishin përcaktuar se si duhej punuar, ç’duhej shkruar, si të shkruhej, përse duhej menduar dhe në ç’mënyrë duhej menduar. Poeti rus dhe sovjetik me prejardhje hebraike Osip Mandelshtam (Varshavë, Poloni, 1891 – 1938), arrestohet dhe dënohet me punë të detyruar. Vdes në një kamp përqendrimi afër Vlladivostokut. Shkrimtari avangardist sovjetik, Danil Harmsi (Daniil Kharms, 1905-1942) nuk ishte shembulli i vetëm i artistit rus të cilin pushteti e kishte shpallur të çmendur, duke e mbyllur në klinikat e të marrëve. Në vitet ’30 të shekullit XX, shkrimtarit dhe dramaturgut rus Mihail Bullgakov (Kiev, 1891 – Moskë, 1940), autor i romanit “Mjeshtri dhe Margarita”, të publikuar në mënyrë të plotë më 1969, iu ndalua të botonte, ndërsa dramat iu hoqën nga repertorët e teatrove. Romancieri dhe dramaturgu rus me prejardhje ukrainase, Nikollaj Gogol (Nikolaj Vasileviç Gogol, 1809-1852) vdiq në agoni. Poeti rus dhe sovjetik, themelues i futurizmit rus, Vlladimir Majakovski (1893-1930 ), poeti rus, një prej themeluesve të grupit të imazhistëve Sergej Esenin (1895-1925) dhe poetja e simbolizmit rus Marina Cvetaeva (1892-1941) – vranë veten. Tregimtarin rus Evgenij Zamjatin (1884-1937) e internuan. Fushata kundër tij arriti kulmin në vitin 1929 për romanin distopik “My” (1924) të botuar jashtë Rusisë. Më 1931 iu lejua të emigrojë. Vdiq në Paris. Poeti dhe romancieri rus me prejardhje hebraike Boris Pasternak (1890-1960) ka qenë në një lloj internimi dhe persekutimi shpirtëror vullnetar, i detyruar ta refuzojë çmimin “Nobel”. Poetja ruse e modernizmit apo e akmeizmit Ana Andreevna Gorenko, e njohur si Ana Ahmatova (1889-1966) me dekada ka qenë e detyruar të heshtë. Ajo me dekada i mbante në mend vargjet e saj, për t’i shkruar dhe për t’i botuar kur të vijnë kohë më të mira. Shembuj të tillë ka pa fund. 

QËNDRIME TË DISKUTUESHME APO EDHE TË GABUARA – Historia e letërsisë është një breviar i qëndrimeve politike të gabuara, shpeshherë edhe monstruoze. Shembull tipik është antisemitizmi i shkrimtarit, fizikanit dhe polemizuesit  francez Lyi-Fernand Selin (Louis-Ferdinad Auguste Destouches, i njohur me pseudonimin Céline, 1894-1961) i shprehur në veprën “Stringla për një masakër” (Bagatelles pour un massacre), botuar më 22 12. 1937. Në këtë vepër, Selini bën thirrje të hapur për “luftë kundër rrezikut që vjen prej hebrenjve dhe prej judë-bolshevikëve”. Më 1939 vepra u tërhoq nga shitja. Me stilin e të shkruarit, Selini ushtroi ndikim mbi autorët e ekzistencializmit, të modernizmit, të komedisë së zezë dhe të brezit bit (The Beat Generation). Konsiderohej ikonë e kulturës. Meqë kishte mbështetur Fuqitë e Boshtit, Gjermaninë naziste, u eliminua nga skena letrare. 

Filozofi gjerman Martin Hajdeger (Martin Heidegger, 1889-1976), në fillim të viteve ’30 të shekullit XX, ka pasur lidhje të caktuara me nazizmin. Ekzistencialisti gjerman, Hajdeger, kontribuoi në interpretimin e veprës së Fridrih Niçes (Friedrich Wilhelm Nietzssche, 1844-1900). Bashkë me filozofin gjerman, me prejardhje hebraike, themelues i  fenomenologjisë, Edmund Huserl (Edmund Gustav Albrecht Husserl, 1859-1938), konsiderohen filozofë më me ndikim të traditës kontinentale. 

Zhan-Pol Sartri (Jean-Paul Sartre, 1905-1880), Simon dë Bovuar (Simone de Beauvoir, 1908-1986 ) dhe laureati i çmimit “Nobel” Andre Zhid (André Gide, 1869-1951), edhe pse kishin njohuri për krimet masive dhe Gulagun në Bashkimin Sovjetik, megjithëkëtë shkonin në Moskë. Sartri shpesh ka shkuar në Moskë, e ka mbështetur revolucionin kuban dhe revolucionin kulturor kinez. (Në vitin 1964 Sartri e refuzon çmimin “Nobel”. Sipas tij, lidhja ndërmjet autorit dhe lexuesit s’ka nevojë për ndërmjetësues). 

Për burgun famëkeq Goli otok, shkrimtari i madh kroat dhe jugosllav Mirosllav Kërlezha (Miroslav Krleža, 1893-1981) – heshti. Goli otoku është një ishull i vogël shkëmbor në bregdetin kroat, pranë ishullit Rab. Pas konfliktit midis Stalinit dhe Titos dhe pas Rezolutës së Informbyrosë, komunistët jugosllavë themeluan në ishull llogore. Me fjalë të tjera, ishulli u shndërrua në burg famëkeq. Aty vuanin dënimin informbyroistët, njerëz të akuzuar si ithtarë të Stalinit. Goli otoku u shndërrua në sinonim të ferrit. U vu në funksionim më 9 korrik 1949. Funksionoi deri në vitin 1956. Burgu administrohej nga UDB-ja (Uprava državne bezbednosti – Drejtoria e Sigurisë së Shtetit). Nëpër këtë burg kanë kaluar rreth 13000 njerëz. Prej tyre, 287 vetë kanë vdekur në burg. Sipas të dhënave të caktuara, disa prej tyre janë ekzekutuar. Pas vitit 1956, burgu i Goli otokut është shndërruar në burg “normal” ku kanë vuajtur dënimin kriminelët, por edhe disa të burgosur politikë të mëvonshëm. Përfundimisht është mbyllur në vitin 1988.

Shkrimtarët serbë – Miodrag Bullatoviq (Miodrag Bulatović, 1930-1991), mbështetës i verbët i Sllobodan Millosheviqit  dhe Branimir Shqepanoviq (Branimir Šćepanovič, 1937-2020), në fund të viteve ’80 të shekullit XX ndërmorën një fushatë të egër kundër shkrimtarit Danillo Kish (Danilo Kiš, 1935-1989). Kishi u paraqit kundër nacionalizmit serb. Vjen nga një baba hebre dhe nga nëna malazeze. U detyrua ta lërë Beogradin dhe të vendoset në Paris. Kadare rrëfen për takimin me të në Paris. Vdiq në Paris, u varros në Beograd. Me përjashtim të disa shkrimtarëve serbë me prejardhje hebraike, pothuajse asnjë shkrimtar tjetër serb, nuk e mori në mbrojtje Kishin. 

Para Gulagut, Sollzhenicini nuk heshti.   

*   *   *

SOLZHENICINI, SHKRIMTAR PËR „TË HUAJ“  – Shumë rusë e kanë quajtur Sollzhenicinin shkrimtar për “të huaj”. Jo të gjithë e konsiderojnë patriot të atdheut të vet. Ia zënë për të madhe biografinë dhe punën, të orientuara kah ideologjia perëndimore. Pjesa më e madhe e veprave të tij kanë parë dritë, jo në Bashkimin Sovjetik, por në Perëndim. Ka shumë që e kanë fajësuar si person që ka luftuar kundër sistemit, kur vendi ndodhej në kolaps. E fajësojnë edhe për mbështetjen që ka pasur nga Radio Liberta, Zëri i Amerikës, Vala gjermane, “BBC” (sektori rus), “State Department” (sektori rus), Pentagoni (sektori i propagandës) etj.  

*   *   *

SOLZHENICINI, NJERI ME PIKËPAMJE KONTRADIKTORE – Pas një karriere letrare të shkëlqyer, Sollzhenicini shkroi libra publicistikë në të cilët u mor me kombin rus, me shtetin rus dhe me ortodoksinë. Shumë simpatizues të tij ia kanë mbajtur për të madhe radikalizmin fetar dhe e kanë etiketuar si fundamentalist i ortodoksisë.

Shkrimtari rus Viktor Jerofejev (1947-), dikur e adhuronte Sollzhenicinin. Për të tjerët, Sollzhenicini ka qenë idhull, yll i letërsisë, luftëtar i guximshëm kundër padrejtësisë politike, ndërsa për Jerofejevin ka qenë Zot. Por më vonë, për shkak të afrisë së autorit të Gulagut me kryetarin Vlladimir Putin (1952-), nisi ta kritikojë. Ai që në kohët më të errëta dhe më heroike u përplas me shtetin e fuqishëm sovjetik, me t’u kthyer nga egzili, nisi ta dëmtojë autoritetin hyjnor që gëzonte. 

Sollzhenicini është autentik kur ia zbulon lexuesit anën jonjerëzore dhe kriminale të një formacioni shoqëror, por është ideologjik, kur e braktis përvojën e vet letrare. 

 Midis shumë komentuesve të pikëpamjeve dhe të qëndrimeve të këtij krijuesi, njëri thotë: “Ka qëndrime sa të duash. Lexoni veprat e tij, aty i keni të gjitha”.       

SOLLZHENICINI KUNDËR VLERAVE MODERNE TË PERËNDIMIT DHE ALTERNATIVAVE LIBERALE EVR0PIANE

Me veprat e tjera të Sollzhenicinit, punët janë pak më të ndërlikuara. Në tregimin “Oborri i Matrenës”, autori në një anë është kundër ideologjisë mbizotëruese të BRSS-së, por në anën tjetër është edhe kundër vlerave moderne të Perëndimit. Autori në një anë demaskon krimet sovjetike, por në anën tjetër hedh poshtë alternativat liberale evropiane. 

AFRIA MIDIS SOLLZHENICINIT DHE VLLADIMIR PUTINIT – Sollzhenicini të cilin sovjetikët dikur e përzunë në Perëndim, gjithnjë më tepër i është kundërvënë demokracisë perëndimore moderne. Fjala “pluralizëm” për të ka qenë e neveritshme. Ishte orientuar kah vlerat krishtere ashtu siç i kuptonte vetë ai. Si të tillë, e kishte përvetësuar Putini. Gjoja paskëshin qenë të një mendimi se Rusia duhet t’ia kthejë shpinën rrugës evropiane. Autori i Gulagut, me urdhrin e pavdekshëm të kampit “mos beso, mos kij frikë, mos lut”, tani i besoi ish-kolonelit të KGB-së, i cili kishte punuar për organet e shtypjes, duke e autorizuar veten të ndërtojë “një botë ruse” sipas ideve të veta. Kjo shkaktoi zemërimin e opozitës ndaj Sollzhenicinit, duke i gëzuar njëherazi të gjithë mbështetësit e një Rusie si fuqi e madhe.                         

Shënim: Në vitin 1979 Viktor Jerofejevi u përjashtua nga Shoqata e shkrimtarëve të BRSS-së. Është përkthyer në 27 gjuhë të botës. Jeton në Moskë dhe e ndjek në mënyrë kritike politikën e qeverisë ruse dhe të kryetarit Vlladimir Putin.

*   *   *

Duhet shtuar se politika e Putinit nuk dallohet shumë nga ajo e paraardhësve të tije sovjetikë. Ai e ka kufizuar veprimin politik të opozitës ruse, e ka kufizuar hapësirën demokratike, pothuajse e ka ndaluar mendimin ndryshe, i burgos oponentët politikë të tij, oponentët politikë i konsideron spiunë dhe mercenarë të Perëndimit, zgjidhet dhe rizgjidhet kryetar Rusie, kur të dojë dhe sa herë të dojë. Putini, sikur dëshiron ta rimëkëmbë ish-Bashkimin Sovjetik. Midis tij dhe Stalinit, nuk ka shumë dallim. Gjatë gjithë historisë së vet, Rusia asnjë çast nuk ka qenë demokratike. Ajo është vite drite larg demokracisë. Demokratizimin e Rusisë, politika ruse e kupton si kapitullim para fuqive perëndimore. Armatimi është paranojë e politikës ruse.  

QËNDRIMI I SOLLZHENICINIT LIDHUR ME KOSOVËN – Gazeta “Novosti” (“Новости”) e Beogradit ka kërkuar nga Sollzhenicini që t’i drejtohet publikisht popullit serb, posaçërisht serbëve të Kosovës. Shkrimtari ishte 90 vjeç dhe shëndetlig. Për prononcimin e tij njofton korrespondenti i gazetës “Novosti” nga Moska, më 20.02.2008. Shkrimtari vdiq pas disa muajve, më 03.08.2008. Letrën e paska dorëzuar gruaja e shkrimtarit Natalia Dimitrievna Solzhenitsyna. Ajo paskësh thënë: ”Dhimbja dhe brengosja jonë është e natyrshme për arsye se ne rusët dhe serbët jemi një popull… Sollzhenicini është prononcuar kundër Perëndimit edhe pas bombardimit të Serbisë, edhe tash…”    

    Sollzhenicini paska shkruar:

“Serbëve të cilët mbeten të jetojnë në tokën historike, padrejtësisht të shkëputur, në krahinën e Kosovës,

Në vitet e kaluara të paradokohshme ju tanimë keni përjetuar rrënimin dhe shkatërrimin e tempujve, djegien e shkollave serbe dhe dhunë e vrasje të drejtpërdrejtë. Zoti t’jua ruajë guximin që të qëndroni edhe në të ardhmen pranë varreve të të afërmve tu”       

*   *   *

E veja e Sollzhenicinit, Natalia Dimitrievna (Natalya Dimitrievna Solzhenitsyna, 1939-) i fajëson liderët e Rusisë moderne, Mihail Gorbaçovin (1931-) dhe Boris Jelcinin (1931-2007) për faktin se nuk ia kanë dalë që vendin ta ballafaqojnë me të kaluarën. “Nuk kanë bërë kurrfarë destalinizimi.  Në shkallë shteti askush dhe asnjëherë nuk e ka shpallur komunizmin si krim apo Stalinin si tiran i cili ka luftuar kundër popullit të vet. Tani nuk është koha për fjalë” – thotë ajo. Edhe kjo është kontradiktore si burri i saj Sollzhenjcini. Nuk mund të kërkosh nga Gorbaçovi dhe nga Jelcini destalinizimin e Bashkimit Sovjetik, duke mbyllur gojën para Putinit, i cili duket sikur synon ta rimëkëmbë epokën sovjetike, për të cilin Stalini nuk ka qenë i keq.     

Shkrimtari dhe gazetari Korotiq thotë: “Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, e tërë Evropa Lindore u përpoq t’i japë fund mënyrës komuniste të jetesës, por jo edhe Rusia. Rusia kishte nevojë për një proces Nyrnbergu si në Gjermani. Por, kurrë s’e pati. Derisa të mos fillojmë të flasim për problemet e komunizmit në shkallën që e filloi Sollzhenicini para 50 vjetëve, do të vazhdojmë të jetojmë në këtë vend gjysmësovjetik, e cila dëshiron të bëhet pjesë e njerëzimit, por që ka frikë nga informacionet për historinë e vet” . 

VEPRAT  

1. “Një ditë e Ivan Denisoviçit” ose “Një ditë nga jeta e Ivan Denisoviçit” (1962), roman i shkurtër. Kur u botua, në botën letrare shkaktoi tërmet në përmasa planetare. Vepra shënoi kthesë në historinë e Bashkimit Sovjetik. Pas kësaj vepre, shkruan një varg romanësh, përmbledhjesh me tregime dhe studime historike: “Në rrethin e parë”, “Reparti i kancerit”, “Doje revolucionin”, “Rrota e kuqe”…  

2. “Arkipelagu Gulag” – Në vitin 1932, të burgosurit punojnë në ndërtimin e Bellomorkanalit. 

3. “Oborri i Matrenës” (Matrenin dvor, 1963); heroinë e veprës është një grua e thjeshtë dhe e ndershme ruse, Matrena Grigorjeva, një nga ato që përbëjnë bazën morale të popullit rus. Autori përshkruan fatin tragjik të femrës ruse.  

  4. “Reparti i  kancerit” – Është roman autobiografik. U shkrua në vitet 1963-1966. U botua më 1968. Është dëshmi e letrarizuar e ballafaqimit me sëmundjen e rëndë, kur autori mjekohej në repartin spitalor të onkologjisë në Tashkent në vitin 1954. Për herë të parë u botua në Rusi, më pas edhe në Perëndim. Romanet “Reparti i kancerit“ dhe  “Në rrethin e parë”, u shndërrua në ngjarje të madhe letrare ndërkombëtare. Vepra ndikoi që në vitin 1970 autori të vlerësohet me çmimin “Nobel” për letërsi. 

5. “Në rrethin e parë” – U shkrua në vitet 1955-1858. U botua më 1968. Ngjarja zhvillohet në Moskë në tri ditë të dhjetorit të vitit 1949; demaskon sistemin stalinist të spiunimeve dhe të përgjimeve;  

6. “Rrota e kuqe” – Roman voluminoz që e punoi në internim. Flet për historinë e Rusisë të viteve 1914-1918.  

7. “Kokrrizat e bëra kokrra” (1998-2003) – kujtime;  

8. “Dyqind vjet bashkë”, I-II, 2001-2002. Është monografi dyvëllimëshe historiko-publicistike. E shkroi fund të karrierës së tij si shkrimtar. Në këtë vepër merret me marrëdhëniet dhe bashkëjetesën e rusëve dhe të hebrenjve në Rusinë cariste dhe në Bashkimin Sovjetik, që nga fundi i shekullit XVII deri në fund të shekullit XX. Libri pati jehonë të madhe, si në Rusi ashtu edhe në Evropë.

Xhelal Zejneli  

1. Inhalt
2. Navigation
3. Weitere Inhalte
4. Metanavigation
5. Suche

Sulmi në PD nga mbështetësit e Berishës, ndërhyn policia me gazlotsjellës.

VOA

LINK: https://www.zeriamerikes.com/a/6388122.html

Në Shqipëri, situata në selinë e Partisë Demokratike u qetësua pasi policia ndërhyri me kërkesë të deputetëve që ndodheshin brenda saj të cilët kishin deklaruar se ndjeheshin të kërcënuar nga sulmi i dhunshëm i mbështetësve të ish kryeministrit Sali Berisha. Njësitë speciale morrën kontrollin e godinës. Oborri dhe e gjithë zona përreth u boshatis, pas përdorimit të gazit lotsjellës. Zoti Berisha nga ana e tij foli për “një ndërhyrje kriminale” nga ana e policisë, duke deklaruar më pas se kjo që ndodhi “është vetëm faqja e parë e një lëvizje të pandalshme”. Gjatë ditës, përfaqësitë e huaja diplomatike dënuan dhunën

Selia e Partisë Demokratike u sulmua me forcë gjatë ditës së sotme nga mbështetës së ish kryeministrit Sali Berisha, të cilët i janë përgjigjur thirrjes së tij për marrjen nën kontroll të godinës ku po qëndron kryetari demokrat Lulzim Basha dhe drejtues të tjerë të partisë.

Fillimisht dera kryesore e selisë u hap me forcë, përpara orës 12.00 e cila është ora në të cilën ishte thirrur protesta. Xhamat e saj janë thyer por protestuesit janë ndalur në pjesën e hollit, ku mesa duket janë gjendur përpara dyerve të tjera të përforcuara me veshje hekuri

Pas këtij momenti nuk ka patur asnjë cast qetësie. Mbështetësit e zotit Berisha kanë provuar të hyjnë nga drejtime të ndryshme. Një tentativë e disa personave që me anë të shkallëve u ngjitën në katin e dytë, në një ballkon në krahun e majtë, u zpraps, nga disa persona nga brenda godinës. Një prej protestuesve mbeti i plagosur në kokë. Përpjekjet e tjera po ashtu janë sparpsur, ndërsa nga brenda selisë po përdoret gazlotsjellës.

Duke përdoru shkallët, mbështetësit e zotit Beirhsa kanë tentuar të hyjnë në katet e sipërme, duke përdorur dhe sende të forta e gurë që kanë thyer xhamat. Një derë e blinduar në krahun e djathtë të godinës u arrit të hapej.

Me anë të një deklarate, Partia Demokratike reagoi duke u shprehur se “Sali Berisha po rrezikon jetën e dhjetëra demokratëve me aktet e dhunës së sotme! Me një akt të paprecedentë, mercenarët nën urdhrat e tij, po sulmojne godinën e Partisë Demokratike, duke vënë në rrezik real jetën e drejtuesve më të lartë të Partisë Demokratike në qendër dhe në rrethe, si dhe të dhjetëra demokratëve të tjerë. Gjakderdhja duhet ndalur nga institucionet ligjzbatuese! I bëjmë thirrje institucioneve të ndërhyjnë për të shmangur viktimat e dhunës së Sali Berishës mes demokratëve!”

Më pas Policia e Shtetit ka bërë të ditur se ka marër një “kërkesë nga një grup deputetësh të Partisë Demokratike, të cilët kanë kërkuar ndihmën e Policisë, pasi i rrezikohej jeta nga protestuesit”. Policia bëri të ditur se “është gati për të ndërhyrë në ndihmë të deputetëve që kanë kërkuar ndihmë dhe u bën thirrje protestuesve që të distancohen menjëherë nga aktet e shkatërrimit të pronës dhe aktet e dhunës. Policia e Shtetit u bën thirrje organizatorëve të protestës që të përmbajnë protestuesit dhe të shmangin çdo rast dhune, sepse do përballen me ligjin”.

Policia ndërhyri në një kohë të shkurtër duke përdorur gazin lotsjellës. Mbështetësit e zotit Berisha u shpërndanë. Njësitë e policisë duket se kanë marrë kontrollin e godinës së PD-së duke u rreshtuar e shumtë në numër në hyrje të saj.

Për situatën e krijuar pati reagime të shumta nga përfaqësuesit e komunitetit ndërkombëtar. Në një postim në Twitter ambasadorja amerikane Yuri Kim shkroi se “Shtetet e Bashkuara janë thellësisht të shqetësuara për rritjen e tensioneve në ndërtesën e selisë së Partisë Demokratike dhe përdorimin e forcës nga protestuesit. U bëjmë thirrje organizatorëve të protestës që të refuzojnë dhunën dhe të veprojnë qetësisht. Ata që nxisin dhunën ose minojnë sundimin e ligjit do të mbahen përgjegjës”.

Delegacioni i Bashkimit europian reagoi përmes një deklarate duke “dënuar aktet e dhunës që kanë ndodhur sot dhe u bën thirrje të gjithë aktorëve të përfshirë të ushtrojnë qetësi dhe përmbajtje. Nuk duhet të ketë vend për dhunë në politikë. Të gjithë të përfshirët kanë përgjegjësinë të sigurojnë që demonstratat të zhvillohen në mënyrë të rregullt dhe paqësore dhe të garantojnë sigurinë e të gjithë njerëzve të pranishëm. Rruga e integrimit të Shqipërisë në BE ka nevojë për një opozitë solide që kontribuon në axhendën e reformave të vendit, duke iu përgjigjur aspiratës së popullit shqiptar, shumica dërrmuese e të cilit dëshiron ta shohë Shqipërinë në BE”.

Protesta e sotme shënon kulmin e një lëvizje që zoti Berisha ndërmorri ndaj kryetarit Basha, pas vendimit të këtij të fundit për ta lënë jashtë grupit parlamentar, për shkak të vendimit të SHteteve të Bashkuara që e shpallën non grata ish kryeministrin.