“Gjithkund tue lanë ndonji marre të re për Shqypni”(At Gjergj Fishta)

Nga Frank Shkreli

Besoj se ata që duan t’i flasin botës, e sidomos, Evropës për Kombin shqiptar dhe për të drejtat e shqiptarëve – do bënin mirë t’i referoheshin një fjalimi klasik, në historinë e oratorisë shqiptare – i cili megjithëse mbajtur më shumë se një shekull më parë, tingëllon aq aktual edhe për botën e sotëme, atë të huaj por edhe për botën tonë shqiptare, e cila do duhej të dinte pak më shumë se të huajt – se cili është Kombi shqiptar ndër shekuj dhe kush janë të drejtat natyrale të shqiptarëve. Po i referohem fjalimit klasik dhe historik të At Gjergj Fishtës mbajtur në Konferencën e Paqës në Paris, në vitin 1919 – Fjalimit të titulluar: “Shqiptarët dhe të drejtat e tyre”. Fjalimi i Fishtës në Konferencën e Paqes në Paris (1919) – Arbresh.info.  Kam drojë se shqiptarëve “modernë” e “kozmopolitanë” që e mbajnë veten si të tillë para audiencave të Evropës – gjuha shqipe e At Gjergj Fishtës, e përdorur në atë fjalim, mund tu duket shumë arkaike dhe mendimet e tija tepër të prapambetura. Sidomos, fjalët e Fishtës së madh në mbrojtje të identitetit historik dhe gjeografik të njësisë kombëtare dhe të drejtave të shqiptarëve në trojet e tyre shekullore. Sa për ilustrim, disa prej referencave të Fishtës për Kombin shqiptar dhe për të drejtat e shqiptarëve në Konferencën e Paqës në Paris, më shumë se një shekull më parë. Ai mbrojti një Komb të vetëm shqiptar dhe të drejtat e të gjithë shqiptarëve, pa dallim anë e mbanë trojeve të veta.

“Veç shka se mbasi u kapën me këte të madhnueshmin kryeqytetin tuej – ku sot asht ngrehë Areopagu i rrokull Botës – puna na doli krejt ndryshe se kishte kenë fjala e atyne ushtarëve tuej. Pamë e u vertetuem se anmiqtë tanë, jo veç që nuk ishin tue dashtë me na i kthye viset, që me dhunë na i kishin grabitë, por ma tepër, llastue prej krahut të fuqishëm që po ua mbajnë do nder Pushtete të mëdha të Europës, lypin me shty ma thellë kufinin nder vendet tona e me shkepë krahina të tjera prej Shqipnisë. Pame e u vertetue, se, për me i dalë ma lehtas këtij qellimi, ata rrijshin tue shpifë në një mënyrë krejt të pandershme Kombin Shqiptar. Shka nuk kanë thanë e botue kunder Kombit Shqiptar të mjeruem! Çnjerzimi i tyne në të shpifuna kundër Shqiptarve asht shtye aq larg, sa ndokush ndër ta ka mërrijtë me shkrue e me botue në një farë shtypi poshtërsisht të shitun interesave të tyne, se na Shqiptarët edhe fiziologjisht e biologjisht ishim ma poshtë se rodi tjetër i njerzimit.

E, madje, me këto të shpifuna të veta kanë mërrijtë me ua marrë mendtë botës së qytetnueme, sa që agjencitë telegrafike të këtueshme po na i kthejnë pajtimet tona e fletoret e vendit ose nuk i pranojnë kurrfare artikujt tanë, ose na lypin çmime të çuditshme e per t’u njehë ndër përralla – deri në 50.000 Frank për artikull! – veç si me na i mbyllë shtigjet që me u dalë zot të drejtave tona.  Mos u çuditni, pra, zotni, që unë po kam guximin me ju dalë para në këte Atene të përmendun, – kenë gjithmonë dritë e shkelqyeshme qytetnimi e përparimi të vërtetë – e po shpërvjelëm me ju folë me një theks gjuhe të huej e nën një formë krejt të përvujtë ligjerate mbi Shqiptarët e mbi të drejta të tyne. Thika ka mërrijtë në asht; sot po i ndahet fati Botës. Jo veçse asht në pavarësia, e sipërania e Shqipnisë, por asht në rrezik jeta e Kombit Shqiptar. Sot, a vdekje a metja për Shqipninë e për shqiptarët. Nuk kishe me dijtë me thanë, e vërtetë, se deri ku fjalët e mija kanë me mërrijtë ta mënyrsojnë fatin e Shqipnisë; por bujaria e njohun e zemrave tueja, më jep shpresë të madhe, se, mostjeter, kam me nxjerrë prej jush një fjalë ankimi mbi kobet tona e mbi dhunë e padrejtësi që po i bahet Kombit Shqiptar. Asht disi një farë ngushllimi për të mjeruemin e ngratë me dijtë, se ka në shekull ndonjë zemer që ankon për te. E prandej n’ emen të Dergatës, të qeverisë e të Kombit Shqiptar mbarë i falemnderës Rektorit të përshndritshëm të këtij Universiteti, për mirësinë që pati, tue më sjellë mënyren se si me u pjekë e me bisedue me Zotninë tuej.”

Në Konferencën e Paqës në vitin 1919 në Paris, At Gjergj Fishta foli në  “emën të Dergatës, të qeverisë e të Kombit Shqiptar mbarë”?  Po, sot kush flet në emër të “Kombit Shqiptar mbarë”? Unë për vete, fatkeqsisht, nuk kam një përgjigje se kush, në të vërtetë, flet sot në emër dhe në mbrojtje të interesave të Kombit shqiptar dhe të drejtave natyrale të tij, anë e mbanë trojeve shekullore shqiptare. Kjo është në pyetje ekzistenciale kombëtare që kërkon përgjigje dhe llogaridhënje nga klasa e sotëme politike shqiptare – qoftë nga Tirana zyrtare, qoftë nga Prishtina zyrtare – si një prej përgjegjësive themelore të tyre, në mbrojtje të cilësive, identitetit dhe interesave kombëtare të të gjithë shqiptarëve kudo dhe pa dallim.  

Historikisht, përdhunimet e huaja dhe ideologjitë sllavo-komuniste të shekullit të kaluar, kanë kërcënuar dhe kanë shkatërruar identitetin kombëtar dhe njësinë kombëtare të shqiptarëve, në emër të ideologjive ndërkombëtare. Fatkeqësisht, sot duket sikur ky rrezik ndaj identitetit kombëtar të shqiptarëve nuk është zhdukur, por është edhe më i rrezikshëm pasi vjen nga kërcënimet e mbrendshme, të influencuara nga jasht. Por edhe nga idetë dhe politikat e brendshme fatzeza, anti-kombëtare të këtyre tre dekadave të kaluara që – si një trashëgimi komuniste internacionaliste — po turbullojnë pa fund dhe po trondisin qetësinë e shpirtërave të shqiptarëve kudo. Ide të shprehura në deklarata publike, duke venë në pikëpyetje, madje edhe vet identitetin kombëtar të shqiptarëve në trojet historike të veta. “Gjithkund tue lanë ndonji marre të re për Shqypni”, do të thoshte At Gjergj Fishta.

Kombi shqiptar është një! Një brum fisnor dhe një trashëgimi e vetme, e përbashkët kombëtare, gjuhësore, shpirtërore, kulturore, Askush nuk ka të drejtë e nuk guxon të prek vetëdijen dhe njësinë kombëtare të shqiptarëve, qoftë në arenën ndërkombëtare – e sidomos jo në një arenë ndërkombëtare. Terësia e Kombit Shqiptar nuk guxohet të sulmohet as me fjalë dhe as me shkrim – veçanërisht, nga ata që kanë përgjegjësinë numër një të mbrojnë dhe të luftojnë për interesat e Kombit shqiptar brenda dhe jashtë trojeve ndaj të gjitha abuzimeve ndaj identitetit kombëtar të shqiptarëve nga të huajt për përfitime të veta dhe në dëm  afatgjatë të shqiptarëve.  Duhet t’i jepet fund diskutimeve rreth një “kombi kosovar” – diskutime që vetëm shkojnë në llogari të atyre që me qindëra vite, vetëm kanë bërë plane për të fshirë nga trojet shqiptare shekullore gjurmët historike të Kombit shqiptar.  Bashkpunimi me vende të tjera të botës, përfshir fqinjtë dhe Evropën, nuk kërkon flijimin, mohimin as shtrembërimin e parimeve kombëtare. Duhet tu jepet fund njëherë e përgjithmonë deklaratave dhe politikave çkombëtarizuese nga ana e elitës politike shqiptare, të cilët, për interesa personale, vetëm çojnë ujë në mullirin e atyre që me shekuj kanë lakmuar trojet shekullore shqiptare dhe kanë mohuar historikisht ekzistencën e Kombit shqiptar në trojet e veta, si dhe identitetin dhe të drejtat themelore të shqiptarëve kudo! 

Frank Shkreli

Prishtinë, 9 tetor 2022

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, mori pjesë dhe ishte folës në seminarin e 102-të Rose-Roth i Asamblesë Parlamentare të NATO-s, me temën  “Integrimi euro-atlantik i Ballkanit Perëndimor: sfidat e zgjatura, realitetet e reja dhe perspektivat e ardhshme.

Në hyrje të fjalës së tij, kryeministri Kurti tha se NATO-ja, si një organizatë e dizajnuar për të promovuar vlerat demokratike, për të ndërtuar besimin dhe për të parandaluar konfliktet, vazhdon të mbetet aleanca e vendeve që kanë synim ruajtjen e paqes dhe stabilitetit në nivel global.

Në ambientin e sotëm global të sigurisë, vlerat demokratike dhe shoqëria njerëzore janë duke u sfiduar seriozisht nga shpërfaqja e ideve të vjetra por jo të vdekura siç janë hegjemonizmi dhe fashizmi, u shpreh kryeministri Kurti.

“Politika ekspansioniste dhe militariste e Federatës Ruse, tendenca kineze për hegjemoni ushtarake regjionale dhe hegjemoni ekonomike globale, përpjekja iraniane për ndryshim te ekuilibrit të forcave në Lindjen e mesme si dhe kërcënimi militarist i Koresë së Veriut ndaj Lindjes së largët, janë treguesit më të mirë se sa serioze dhe e brishtë është situata e sigurisë në nivel global”, veçoi ai.

Para të pranishmëve të shumtë në këtë Seminar, kryeministri Kurti përmendi edhe Ballkanin perëndimor si regjion me shumë probleme të pazgjidhura,  duke thënë se jo vetëm që nuk është imun por është tejet i cenueshëm në aspektin e stabilitetit dhe sigurisë. Lidershipi politik i Serbisë, siç potencoi ai, ka maksimizuar mundësinë që i ka dhënë ndryshimi i ambientit strategjik të sigurisë, për të shtyrë përpara interesin e saj parësor për një Serbi si homogjeni regjionale.

Republika e Kosovës është shumë e qartë në orientimin e saj politik dhe strategjik drejt integrimit në strukturat euro-atlantike. Në këtë aspekt, kryeministri tha se Qeveria e Republikës së Kosovës ndër prioritetet e saj kryesore ka promovimin e vlerave demokratike, angazhimin diplomatik për përafrim me NATO-n dhe Bashkimin Evropian, si dhe ndërtimin e kapaciteteve të mbrojtjes në përputhje me standardet e NATO-s.

Në këtë frymë, kryeministri veçoi se në vitin 2022 ka ndarë buxhet prej 102 milionësh për Ministrinë e Mbrojtjes dhe Forcën e Sigurisë së Kosovës. Kjo shifër, siç deklaroi ai, shënon rritje prej 52% të kësaj linje buxhetore në krahasim me vitin e kaluar dhe synojmë që brenda mandatit të kësaj qeverie të arrijmë përqindjen prej 2% të GDP që është një standard i pashkruar për vendet e NATO-s.

Për më tepër, Qeveria e Kosovës ka qenë jashtëzakonisht e përkushtuar për të kompletuar aspektin ligjor për të mundësuar zhvillimin e FSK-së në përputhje me ushtritë e vendeve të NATO-s.

Kryeministri Kurti përmendi angazhimin  e Forcës së  Sigurisë së Kosovës në ndërtimin dhe fuqizimin e saj përmes trajnimeve të ndryshme dhe nën mbikëqyrjen e parterëve të NATO-s, duke veçuar pjesëmarrjen në ushtrimin “Defender Europe 21” dhe bashkëzbarkimin FSK-së me njësitë e Gardës Kombëtare të Iowas-s në lindjen e mesme.

Qeveria e Republikës së Kosovës dhe në veçanti institucionet e mbrojtjes dhe sigurisë, do të vazhdojnë të zhvillohen, modernizohen dhe përgatiten bashkë me partnerët tanë të NATO-s me synim që në një të ardhme të afërt, vendi ynë të anëtarësohet në NATO dhe të jap kontribut në promovimin e vlerave demokratike dhe paqen e sigurinë në botë.

Nga DANILO TAINO/

Njëheret, regjimet autoritare, në krye Bashkimi Sovjetik, përdornin shpesh keqnjoftimin për të bërë të dukeshin më të mira politikat e tyre e më të këqia ata të kundërshtarëve. Më vonë, veçanërisht mbas lindjes së rrjeteve sociale, janë zhvilluar fake news. Tani që jemi të pranishëm në shkrepëtimat e një lufte të re të ftohtë, përdorimi i armëve të komunikimit është më I ndërlikuar, pjesë thelbësore e një lufte të përzjerë. Freedom House, organizata që mbikqyr ndryshimin e shkallës së lirisë e demokracisë në botë, ka sendërtuar një studim të thelluar mbi veprimtarinë e Kinës në kërkimin e shtimit të ndikimit të saj ndërkombëtar nëpërmjet përdorimit të propagandës, fushatave të keqnjoftimit, çensurës së fituar nëpërmjet frikësimit, kontrollit të infrastrukturave vendore të njoftimit, shpërndarjes të përmbajtjeve të favorshme për të.

Përimtimi ka marrë në shqyrtim ndërhyrjen e Pekinit në 30 Vënde dhe përgjigjen e tyre ndërmjet janarit 2019 e dhjetorit 2021. Në 16 prej këtyre 30 Kombeve, fuqia e përpjekjeve kineze është vlerësuar e “lartë” apo “shumë e lartë”. E në periudhën, në 18 Vënde përpjekja është shtuar. Gazetarë, akademikë dhe grupe të shoqërisë qytetare i janë përgjigjur këtyre sulmeve në të gjitha situatat e shqyrtuara, por vetëm 50 % e Vëndeve ka ligje dhe liri njoftimi të tillë që t’i bëjnë “të qëndrueshëm”; gjysma tjetër është e “dëmtueshme”. Raste frikësimi ose nxitjeje të çensurës për kë qorton Pekinin janë regjistruar në 24 Vënde në 30. Në 17, ka patur ndërhyrje qeveritare ose të vetë mediave për të asgjësuar njoftimet e pafavorshme për Kinën. Në 16 Vënde , autoritetet kineze kanë frikësuar gazetarët. Në tetë , kanë qënë raste të shtrigërive që kanë kryer dhunime të rrjeteve sociale. Në shtatë Vënde janë kryer sulme kibernetike. Në të gjithë këto veprimtari Italia është përfshirë gjithmonë.  

Përpjekjet kineze në territorin italian janë gjykuar nga Freedom House “të larta”, në nivelin 43 një një shkallëzim që shkon nga zeroja në 85 (më i larti). Edhe niveli italian i “qëndresës e përgjigjes” është vlerësuar “i lartë”, 45 në 85. Përimtimi kushtuar Italisë është një lexim mjaft interesant: kujton përkujtesën e famshme of understanding të marsit 2019 për hyrjen e Italisë në Rrugën e Re të Mëndafshit dhe përmënd marrëdhëniet e politikanëve e organizatave me Pekinin. Bën thirrje të kenë kujdes.

“Corriere della Sera”, 21 shtator 2022      Përktheu Eugjen Merlika

Sot, 29 shtator është Dita Kombëtare e Trashëgimisë Kulturore, e shpallur nga Ministria e Kulturës që prej vitit 2003. Dëshiroj t’ja dedikoj Professor Skender Aanit që më frymëzoi të ndaj me ju këtë shkrim.

Shkruan Rozi DAKO

Shpesh pushimet për mua shndërrohen në një udhëtim që ngjan me shumë me një dëshirë për të shuar etjen për të njohur. Këto udhëtime mund të kthehen në eksperienca mbresëlënëse kur mendja ushqehet me emocione si rrjedhojë e takimeve me persona të vecantë që dhurojnë me bujari jo vetëm kohën e tyre, por edhe dëshirën për të transmetuar çfarë pasuron njohuritë tona, pra i japin jetë eksperiencës tonë prej udhëtari.

Një nga këto eksperienca provova pikërisht në Zagreb, ku u njoha për herë të parë me Profesor Skender Asanin, në qytetin që u ktheva ta vizitoja 2 vjet mbasi kishte ndodhur tërmeti i fortë i 29 dhjetorit 2020, ku pati 7 viktima, shumë të plagosur dhe dëme të mëdha në qendër dhe nё ndërtesat historike të qytetit. Me kënaqësi vura re që qyteti, në dukje, kishte filluar të funksiononte normalisht dhe plagët i kishin lënë vend një gjallërie zhurmuese verore. Vetëm katedralja, tradhtonte këtë gjallëri, me plagët e saja të thella ende të mbështjella me garza skelash qё nuk i lejonin vështrimit të penetronte ndër to e qё ende të pashëruara po kurohen prej dy vitesh. Qëndronte e vetmja dëshmi e asaj dite të frikshme qё nga e cila katedralja nuk hapte dyert e saja për të pritur besimtarët dhe vizitoret e përfundimi i rikonstruktimit dhe më pas hapja e sё cilës ishte akoma e pacaktuar e sidoqoftë jo e afërme.

E zhgënjyer nga pamundësia për ta vizituar u drejtova tek Arkivi i Shtetit, për njё vizitë të prenotuar me shoqërues. Arkivat dhe bibliotekat përbëjnë njё pasion gati obsesiv qё lidhet ngushtё me fëmijërinë dhe rininë time, tё ushqyera që në fëmijëri nga nëna ima Zana Shehu, studiuese e historiane. Obsesiviteti im për këto objekte më shtynë të vizitoj gjatё udhëtimit tё këtij viti edhe 3 biblioteka të tjera të mrekullueshme, ku, 2 prej tyre i përkisnin manastireve të shekullit XI. Rikuperimi i arkivit të Zagrebit nga dëmet e tërmetit dhe rihapja e saj përbën një nga aktet e normalizimit të jetës mbas tërmetit, dhe bukurinë e saj e kishte “pushtuar” heshtja e shumë studiuesve qё kanë përvetësuar kështu hapësirën e tyre natyrale.

Vizita në Arkivin e Shtetit ishte e ushqyer nga kurioziteti im jo vetëm për veçanshmërinë e saj arkitektonike ku dominon stili ‘art decò’ dhe fasada e dekoruar me dy bufa, simbol i mençurisë, por edhe nga mundësia për të vizituar disa salla të veçanta, tё dekoruara nё stil ‘art nouveau’, të hapura për herë të parë për publikun. Çfarë emocioni të vizitosh një ndërtesë që ruan me besnikëri, edhe pas njё ristrukturimi kaq tё rёndёsishёm, vlerat arkitektonike që përfaqëson që nga ndërtimi i saj në vitin 1913, projektuar nga arkitekti Rudolf Lubynsi. Admirimi për dekorimet e ambienteve dhe sallave të brendshme, dritaret me stil ‘art decò’ e afresket, llambat e bankave tё leximit, pasqyrohet dhe gjen shprehjen më të lartë gjatё vizitës sё sallës së madhe të leximit. Vizita e kësaj salle mё emocionoi e mё ringjalli kujtimet e fëmijërisë kur, rreth moshës 11 vjeç, shkoja të kaloja ndopak kohë në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë me nënën time e cila prej 10 vjetësh tashme punonte me vazhdueshmëri edhe në Arkivin e Shtetit në Tiranë për mbledhjen e dokumenteve të familjes tonё Qiriazi -Dako. Edhe pse njё ambient familjar për mua, nuk ndihesha fort rehat sepse mendoja që prania jonë dhe zëri i ciceronit mund tё shqetësonte studiuesit. Për këtë arsye isha pak në siklet, por ndërkohë mundohesha që zhurma e hapave të mija në sallë të ishte e paperceptueshme, trupi im gati lundronte në hapësirë dhe pa guxuar ti kërkoja asnjë pyetje apo ti shprehja ndonjë kureshtje ciceronit. Vështrimi im shpesh ishte i drejtuar tek studiuesit për të kapur edhe mё tё voglin reagim negativ ndaj pranisë tonë, ndërkohë qё mezi prisja qё të mbaronte vizita në sallë. Por edhe pse isha në siklet, vështrimi im ishte drejtuar objekteve të studimit dhe emocionet u bënë akoma më përfshirëse kur më tërhoqi vëmendjen aparati për të parë filmime nga një studiues që më ngjalli mallin e mamasë kur ishte një studiuese e re me kokën e përkulur për të studiuar dokumentin e radhës… Më tutje ndodhej një studiuese që po konsultonte një libër tё viteve 1900, ku ishin të përfshira harta të ndryshme, e dy radhë më tutje ishte një grup studiuesish. Me tërhoqën vëmendjen, ndoshta sepse ishin në grup apo sepse po konsultonin dokumentet me njëri tjetri dhe, ndërsa po largoheshim më kapi veshi një fjalë të shqiptuar nga njëri prej tyre. Kjo fjalë gati e pëshpëritur e gati e paperceptueshme qe si shkёndijё, ishte fjala shqip “këtu”. Është e papërshkrueshme habia e atij momenti, e tashmë vëzhgimit admirues tё detajeve të sallës shoqëruar nga përshkrimi i ciceronit, iu shtua kurioziteti drejt grupit të studiuesve. A do të ishin vallë shqiptarё, apo kisha dëgjuar gabim e, ndërkohë që më tryste kjo pyetje, nga ana tjetër e sallës i vështroja dhe diçka më thoshte që jo vetëm ishin studiues shqiptar por ndoshta mund ti kisha parë diku. Mezi prisja të dilja nga salla sepse mendoja që një grup vizitorësh prej 8 vetash ( 2 me origjinë irane -amerikan, 1 italian, 2 francez, 2 kanadez e 1 shqiptare), për sa ishin munduar tё mos shqetësonin, kishte sidoqoftë tërhequr vëmendjen. Kështu, jam e para që dal nga salla e leximit e çliruar që nuk do ti shqetësonim më. Ndërkohë sytë e mëndja ime kërkon në memorien e saj diçka që mund të ishte familjare sepse më shumë mendoja e më shumë më vinin fleshe imazhesh. Një moment, ndërsa ciceroni vazhdonte të jepte detaje interesante mbi hollin e Arkivit ku ishte vetëm grupi ynё, them me zë të qartë dhe e bindur “Janë tre studiues shqiptar në sallë!”. Do kisha dashur të shkëmbeja dy fjalë por druajtja ime se mos i shqetësoja më ndalonte të merrja guximin të rikthehesha në sallë. Të rikthehesha do të thoshte të thyeja atë formë përqendrimi gati të hekurt që kanë studiuesit, që kisha shpesh vërejtur me nënën time kur shkoja në bibliotekë mbas shkollës ta takoja. Ajo ishte aq e përqendruar saqë do herё nuk vinte re që isha ulur pranё saj dhe leçitja. Pyetjes së saj se sa kohë isha aty i përgjigjesha me numrin e faqeve të librit që kisha leçitir ndërkohë.

Vizita mbas 45 minutave mbaroi dhe ndërkohë po bëja shkallën e fundit për të lënë Arkivin, me planin për të vazhduar programin e ditës, por, diçka më bëri të mposht karakterin tim tepër të rezervuar dhe të kthehesha, ti kërkoja leje ciceronit për të përshëndetur një person në sallë. Me hapa të lehta kalova sallën dhe iu drejtova veçanërisht njërit prej studiuesve “Më falni, më falni …më falni Profesor Skender Asani” e përsërita plot katër herë e kur po bëhesha gati të largohesha sepse mu dukën jashtë mase të përqendruar në çfarë po leçitnin, saqё jo vetëm nuk më kishin dëgjuar por as kishin vënë re që dikush ju ishte afruar. Në atë çast Profesor Asani u kthye drejt meje e më thotë “Po, dëshironi?”. Rrethanat e këtij takimi në një kontekst të pazakonshëm më bënë të humb nja 5 sekonda që të prezantohesha: “I nderuar Profesor Asani dëshiroja t’ju merrja vetëm pak minuta për t’ju përshëndetur dhe t’ju shprehur mirënjohjen e familjes sime për konsideratën e lartë që ju keni shprehur ndaj veprimtarisë patriotike të familjes sonë, …nuk më njihni …jam Rozi Dako, stërmbesa e Sevasti Qiriazit dhe Kristo Dakos.”

Sapo mbarova këto fjalë kuptova ku e gjeta “kurajën” të tejkaloj ndrojtjen time dhe tё ndërprisja punën që po bënin: ishte e nevojshme ti shfaqja MIRENJOHJEN Profesor Asanit- Drejtor i Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve-Shkup (ITSHKSH) që punon pa u kursyer me gjithë stafin e tij, ndër tё tjera, për të bërë të njohur figurat e shquara shqiptare në Maqedoninë e Veriut, ku ende sot nuk janë të garantuara plotësisht të drejtat e komunitetit shqiptar, dhe mbi të gjitha mbrojtja dhe promovimi i identitetit tё këtij komuniteti në një kontekst që “frenon” pikërisht këto lloj iniciativash.

Pata kënaqësinë e veçantё tё njoh personalisht, Profesor Asanin, nismëtar i një prej akteve me domethënëse pёrsa i pёrket shpëtimit tё njërit prej simboleve të shqiptarëve të Maqedonisë sё Veriut nga forca shkatërruese e natyrёs qё ngjason me ato qё populli ynë i ka bёrё ballё nё shekuj, shpëtimi i bredhit së mbjellur nga Nënë Tereza në Shkup, në vitin 1980. Asgjësimi i simboleve të identitetit shqiptar apo i atyre elementeve që mund të shndërrohen nё simbole me kalimin e kohës është prioritet i armiqve të kombit shqiptar sepse shohin rrezikun e transformimit tё tyre në burim frymëzimi, nё identifikim kolektiv e si rrjedhojë në element bashkimi. Këtij akti violent Profesor Asani iu përgjigj duke marrё frymëzim nga mesazhi universal i Nёnё Terezës pёr tё cilin është e pa mundur ta burgosësh forcën e farës, që gjeneron jetë dhe ushqen dashuri e cila kapërcen e ka forcë dërmuese, shpartallon çdo lloji kufijsh të ngritur, edhe ato të urrejtjes.

Ka forca që nuk mund tё kontrollohen, si stuhia që “mposhti” pikërisht madhështinë e bredhit të mbjellur në Shkup nga Nënë Tereza në vitin 1980. Tronditja ishte e madhe kur u çrrënjos nga stuhia, por ishte e nevojshme të reagohej sa më parë dhe, Profesor Asani, edhe në emër të institucionit që ai përfaqëson, iu drejtua autoriteteve përkatëse të merrnin masa tё menjëhershme qё të rimbillej ATY KU ISHTE pa humbur kohë. Por kësaj kërkese, duke ditur shumë mirë çfarë përfaqëson, institucionet përkatëse të Shkupit iu përgjigjën me një akt barbar, duke eliminuar gjithçka. Tronditja u shndërrua në shok, dhe shpresa të shihej e ripёrtёritur, u përballua me realitetin e hidhur me të cilën komuniteti shqiptar është i detyruar të bashkëjetojë në MV. Për të ringjallur trashëgiminë e Nënë Terezës mund të shpresohej vetëm në një mrekulli o nё një akt revolucionar nё sajё tё këmbënguljes dhe guximit të personave largpamës. Ndodhi kjo e dyta dhe falё këtyre akteve pёr të mbrojtur kujtesën komunitare tё trashëgimisë, identiteti shpirtëror i një populli të lashtë si i yni mund të ketë shpresë t’ju transmetohet brezave të ardhshëm. Platoni thoshte se “Dija e vërtetë është kujtimi, është kujtimi i origjinës hyjnore. Duke e ruajtur këtë kujtim, shpirtrat janë tё vetëdijshëm qё nuk i përkasin kësaj bote dhe pavdekësinë e tyre e shohin si të vërtetën e tyre”.

Ky vizion i Profesor Asanit, për të cilin i jepet rëndësi ruajtjes së trashëgimisë, solli bashkëpunimin me Ambasadorin austriak, Shkëlqesia e tij z.Georg Uotsas, qё u kurorëzua me shpëtimin e 25 filizave, që do i quaja filizat e ringjalljes, duke i njohur thënies “një bie e mijëra ngrihen” shprehjen mё domethënëse në këtë ngjarje.

Shpresa u transformua në një projekt largpamës, ku fillimisht mbështetja edhe bashkëpunimi me Ambasadorin Austriak ringjalli shpresën që kjo trashëgimi tё mos zhdukej apo thjesht tё mbetej në kujtesën kolektive dhe rikuperimi i disa filizave dha mundësinë e projeksionit në një fazë të pasme, asaj të bashkëpunimit me institucione përkatëse në trojet Shqiptare e të Kosovës qё bëri të mundur që filizat të mbillen, në hapёsira të ndryshme të këtyre trojeve, duke u bërë kështu mbartëse mesazhesh të rëndësishme, ku ai rezistencës për mbrojtjen e identitetit nuk është i vetmi dhe ku, pikërisht, ndryshimi dhe transpozimi i domethënies përfaqëson forcën simbolike të trashëgimisë. Transpozimi i domethënies, edhe pse i referohemi një objekti statik të trashëgimisë, qoftë dhe tё dëmtuar o tё paplotë, është pikërisht, veçanti e simbolizmit të trashëgimisë ajo që përbën limfën vitale që i jep jetë, vazhdimësi e përjetshmëri, dhe e shndërron në qenie tё gjallё ku fati i saj është i lidhur me vullnetin popullor për ta përfshirë të shkuarën e saj në kujtesën kolektive të tashme, ndërkohë, me prospektiven që këto dy dimensione kohore të projektojnë ekzistencën e saj në të ardhmen. Forca simbolike e tejkalon realitetin e të tashmes dhe bën të mundur, si në rastin e filizave të bredhit së Nënë Terezës, të projektohet në të ardhmen duke shprehur urimin që këto filiza të rriten dhe rrënjët e tyre të jenë aq të thella saqë të përballojnë stuhitë e kohës dhe të shtrihen aq gjerë sa të ndërthuren e të bashkojnë simbolikisht trojet Shqiptare, të bekuar nga Zoti.

Ndër të tjera, bashkëpunimi e mbështetja e menjëhershme që Profesor Asani gjeti tek ambasadori austriak, më rikujtoi histori të vjetra kur mamaja, nga dokumentet e nxjerra nga arkivi i shtetit, nxorri nё pah bashkëpunimin, aleancën, mbështetjen e kthyer në miqësi të Gjergj Qiriazit, vëllait të Sevastisё, me konsullin austriak në Manastir, gjatё kohës nё tё cilën punonte në konsullatën austriake në fillim të viteve 1900.

Ka kaluar gati një shekull dhe një konsull austriak i përgjigjet përsëri, në kohë rekord, thirrjes së së një shqiptari, Profesor Asanit, me një akt që nuk është thjesht një veprim i shtyrë nga altruizmi, por një përgjigje, qëndrim institucional kundrejt një veprimi barbar ushtruar ndaj një simboli të trashëgimisë së komunitetit shqiptar. Gjithashtu është një dëshmi që historia mund tё përsëritet, e aleanca tё vjetra mund të jenë të dobishme për çështjet tona kombëtare qё, nёse tё shfrytëzuara me sinqeritet e inteligjencë, si në këtë rast, sjellin nё realizimin e objektiveve madhore, sigurisht duke pasur kujdes ndryshimin e interesave gjeopolitike.

Kjo ngjarje me jep shpresën që populli ynë do tё gjejё nё gjirin e saj përfaqësues largpamës, si Profesor Asani, me një vullnet tё pakursyer për tu kujdesur për pasurinë tonë kombëtare, të frymëzuar edhe nga fjalёt testamentare tё Sevasti Qiriazit “Unë jam shqiptare. Ky përbën faktin më të rëndësishëm të jetës sime, madje më të rëndësishëm se edhe familja, pasi të qenët e ndërgjegjshme për të më krijoi ndjesinë e gjallë të asaj që duhet të bëj duke i dhënë kështu qëllim jetës sime”, pёr t’ju kundërvënë me forzë projekteve armiqësore, tё brёndёshme dhe të jashme, tё eliminimit te trashigimisё sonё, por gjithashtu duke vigjiluar edhe kundrejt sfidave bashkohore qё duhet të përballojmë, sic ёshtё rreziku i asimilimit si rrjedhojё e globalizimit. .

Takimi siç e kanë zakon shqiptarët vazhdoi, përpara një filxhani kafeje, dhe mbetet një ndër takimet më mbresëlënëse nё shumë aspekte, sepse qe jo vetëm frymëzues por mё dhuroi, mbi të gjitha, prospektiva të reja që për shumë persona janë të pa imagjinushme.

(Autorja është stërmbesa e Sevasti Qiriazit dhe Kristo Dakos)

-KALENDARI HISTORIK/

-Në Referendumin e mbajtur para 31 viteve, nga 26 deri në 30 Shtator 1991, për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur u votua pro 99,87 për qind/

-Gazeta e rezistencës “Bujku” para 30 viteve: Kosova filloi Referendumin për Sovranitet; Manifestim paqësor e demokratik përballë dhunës; Masivitet i madh në votime…; Referendumi për Kosovën Sovrane u krye me sukses të plotë; Mbi 99 për qind të votuesve për Sovranitetin Shtetëror të Kosovës…/

-Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova për Referendumin për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur: Është një akt që e afirmoi tutje dhe është një garanci për realizimin e pavarësisë së Kosovës, në të tashmen dhe në të ardhmen/

-Referendumi u mbajt në rrethana të një okupimi të egër të regjimit të Beogradit dhe të një shtetrrethimi ushtarako-policor, ndërsa rezultatet e tij ishin mesazhe të fuqishme dhe të qarta të Kosovës për gjithë botën në një kohë të lëvizjes gjithëpopullore për liri, pavarësi e demokraci/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI

PRISHTINË, 26 Shtator 2022/ Kosova Shtet Sovran dhe i Pavarur u votua pro 99,87 për qind në Referendumin e mbajtur para 31 viteve, nga 26 deri në 30 Shtator 1991.

“Kosova filloi Referendumin për Soranitet”, ishte kryetitulli i ballinës së gazetës së përditshme të rezistencës “Bujku” të datës 27 Shtator 1991.

“Republika e Kosovës filloi Referendumin për të nesërmen e vet: Shtet Sovran dhe i Pavarur. Referendumi i parë historik i Kosovës i shprehejes së vullnetit të lirë politik të popullit filloi në kushte e rrethana shumë të rënda që po përjeton Kosova nën pushtetin policor serb, prandaj vota për sovranitet dhe pavarësi është edhe votë e deklarimit demokratik e paqësor për liri e barazi të plotë për çka shqiptarët në Kosovë dhe në Jugosllavi edhe para këtij referendumi janë deklaruar fuqishëm me shumë forma të shprehjes e të manifestimit të vullnetit të lirë”, shkruaja atëherë në 26 Shtator 1991 në kryeartikullin e botuar në numrin e së nesërmes të gazetës “Bujku”.

Legjenda e fotografisë në ballinë ishte: “Deklarim demokratik për ardhmërinë e Kosovës: pamje e Prishtinës”. Aty, po në faqen e parë, në mbititull shkruante: “Udhëzime për mbajtjen e Referendumit”, e në titull theksohej: “Referendumi është legal dhe legjitim”.

Në kryetituj balline gazeta “Bujku” në 28 Shtator 1991 shkruante: “Referendumi për Republikën e Kosovës Shtet Sovran e i Pavarur – Manifestim paqësor e demokratik përballë dhunës”, ndërsa në 29 Shtator 1991 konstatonte: “Masivitet i madh në votime për Republikën e Kosovës Shtet Sovran e i Pavarur – Referendumi në Kosovë në përfundim”.

E në numrin e 1 Tetorit 1991 gazeta “Bujku” në mbititull e kryetitull në ballinë shkruante:

“Pas pesë ditësh votimi masiv në Referendumin për Republikën e Kosovës Shtet Sovran dhe të Pavarur – Referendumi për Kosovën Sovrane u krye me sukses të plotë”. Tituj balline ishin edhe: “Parlamenti i Shqipërisë përkrahu Rezolutën për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur” dhe “Qeveria Amerikane ka kundërshtuar politikën e Serbisë ndaj shqiptarëve”…

“Fillim i së nesërmes” ishte titulli i redaksionalit që kam shkruar para 32 viteve në 2 Korrik 1990, duke qenë me delegatët në ngjarjen historike kur para dyerve të mbyllura të Kuvendit në shtetrrethim e para snajperëve serbë Kosova me Deklaratën Kushtetuese të 2 Korrikut 1990 shpallte pavarësinë e saj, e cila atëherë nuk u njoh ndërkombëtarisht, megjithatë ishte dhe njihej si deklarim i fuqishëm i vullnetit kombëtar, politik e demokratik.

Në editorialin e botuar të nesërmen në ballinën e gazetës tradicionale të vetme shqipe kosovare në atë kohë Rilindja, theksoja se, “Deklarata Kushtetuese e delegatëve të Kuvendit të Kosovës është deklarim i popullit për barazi e subjektivitet të plotë të Kosovës e të shqiptarëve… është fitore e akt historik i shprehjes së vullnetit gjithëpopullor demokratik, është fillimi i fundit të pabarazisë e padrejtësive…Kosova e re, ajo me rregullim kushtetues sipas Deklaratës të sapo aprovuar do të jetë një djep kombëtar dhe i bashkëjetesës për të gjithë, i të drejtave të plota…”

Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut 1990 dhe aktet e tjera madhore që e pasuan, Kushtetuta e Republikës së Kosovës e 7 Shtatorit të po atij viti e Referendumi për Pavarësi i 26 deri 30 Shtator 1991 shënonin kthesën historike drejt së nesërmes – të sotmes së Kosovës së lirë e të pavarur.

“Në Referendum dolën 914.802 veta ose 87,01% e 1.051.357 qytetarëve me të drejtë vote, prej tyre për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur votuan 99,87%. Kundër kishin votuar 164 veta, ndërsa të pavlefshme ishin 933 fletëvotime”, konstatonte Komisioni Qendror për Zbatimin e Referendumit në raportin përfundimtar.

Gjithnjë sipas rezultateve zyrtare përfundimtare të shpallura nga Komisioni, në votim, për shkaqe dhe arsye të ndryshme, nuk dolën 136.555 votues apo veç 12,99% e qytetarëve të Republikës së Kosovës me të drejtë vote. Për realizimin e Referendumit pati 1500 vendvotime me 450 njësi votuese.

Referendumi u mbajt në rrethana të një okupimi të egër të regjimit të Beogradit dhe të një shtetrrethimi ushtarako-policor, ndërsa rezultatet e tij ishin mesazhe të fuqishme dhe të qarta të Kosovës për gjithë botën në një kohë të lëvizjes gjithëpopullore për liri, pavarësi e demokraci.

“Është një akt që e afirmoi tutje dhe është një garanci për realizimin e pavarësisë së Kosovës, në të tashmen dhe në të ardhmen”, theksonte Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, në intervistën e parë ekskluzive për Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare (ATSH), që e kam zhvilluar para 28 viteve, në 22 Shtator 1994, në 3 vjetorin e Referendumit të deklarimit të vullnetit kombëtar e demokratik të popullit të Kosovës.

Në intervistë, Presidenti Rugova, i cili vazhdimisht theksonte se “zgjidhja më e mirë është Kosova e pavarur” fliste edhe për opcionin e “lidhjeve konfederale apo bashkimin me Shqipërinë” të Republikës së Kosovës, si dhe për një “politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”.

Vizionet e parashikimet në lëvizjen e luftën drejt Lirisë e Pavarësisë, për të cilat fliste Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova në intervistë para më shumë se çerek shekulli – 28 viteve janë realizuar gjatë viteve: “Një mbrojtje për Kosovën…një protektorat ndërkombëtar” erdhi me ndërhyjen shpëtimtare të forcës më të madhe planetare – NATO-s, prirë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe me vendosjen e administratës së Misionit të Organizatës së Kombeve të Bashkuara në vitin e madh të lirisë 1999. “Dhe, kjo kontribuon në realizimin e pavarësisë, për të cilën është deklaruar populli i Kosovës”, shprehej Presidenti Rugova në intervistë…dhe pavarësia u shpall në 17 Shkurtin historik 2008…

Pas ditëve të zhvillimit të votimeve masive, gazeta “Bujku” njoftonte rezultatet e referendumit.

Me kryetitullin “Mbi 99 për qind të votuesve për Sovranitetin Shtetëror të Kosovës”, me mbititullin “Kumtesë e Komisionit Qendror për Zbatimin e Referendumit të Kuvendit të Republikës së Kosovës” dhe me nëntitullin “Prej më se 1 milion votuesve kanë dalë në votime mbi 870 mijë veta ose rreth 85 për qind e numrit të pëgjithshem të qytetarëve me të drejtë vote. Pjesëmarrja e serbëve dhe e malazezve në referendum ishte simbolike”, gazeta kosovare e rezistencës “Bujku” në numrin e 4 Tetorit 1991, në faqen e parë shkruante:

“Deri më 3.10.1991 Komisionit Qendror të Kuvendit të Republikës së Kosovës për zbatimin e referendumit për Republikën e Kosovës shtet sovran dhe i pavarur i kanë arritur rezultatet e votimeve nga të gjitha komunat e Kosovës, si edhe nga disa shtete të Evropës Perëndimore, nga SHBA-të, Australia e të tjerë. Ende nuk kanë arritur rezultatet e votimeve të qytetarëve të Kosovës që punjnë përkohësisht në disa republika të tjera në Jugosllavi, si edhe nga disa shtete të Evropës Perëndimore, e supozohet se është një numër i madh i votuesve.

Nga përpunimi i rezultateve të votimimeve që kanë arritur mund të konstatohet se në Referendum, prej më tepër se 1 milion votuesve, kanë dalë më shumë se 870.000 votues, ose afër 85 për qind të numrit të përgjithshëm të qytetarëve me të drejtë vote. Për Kosovën shtet sovran dhe i pavarur janë deklaruar 99,8% të votuesve.

Rezultatet e votimeve dhanë mundësi të konstatohet se në Referendum ka dalë një numër i konsiderueshëm i myslimanëve, turqve, kroatëve, romëve e të tjerë, ndërsa pjesëmarrja e serbëve dhe e malazezve ishte simbolike.

Komisioni Qendror për zbatimin e Referendumit lut të gjitha komisionet, të cilat nuk i kanë dorëzuar ende rezultatet e votimeve, ta bëjnë këtë sa më shpejt të jetë e mundur, në mënyrë që të kumtohen rezultatet përfundimtare të Referendumit, thuhet në kumtesën e Komisionit Qendror për zbatimin e referendumit të Kuvendit të Republikës së Kosovës”.

Gazeta “Bujku”, që shkruante kështu, ishte “edhe gazetë edhe televizor”, si thoja atëherë gjatë ditëve të referendumit, meqë në terrin informativ, kur ishte i okupuar edhe Televizioni i Prishtinës, për ta “kompensuar” mungesën e televizionit botonim edhe shumë fotografi të mëdha nga votimet e atmosfera. Dhe thuaja e gjithë gazeta ishte referendum, me raporte të gjëra e fotografi të ekipeve të gazetarëve e korrespondentëve nga e gjithë Kosova që punonin ditë e natë e me sakrifica.

Në atë kohë gazeta e vetme e përditshme shqipe në Kosovë, “Bujku”, themelues-kryeredaktor i parë i së cilës isha, gazetë e rezistencës e pjesë e lëvizjes e luftës për liri, pavarësi e demokraci, me orientim e përcaktim të fuqishëm properëndimor euroatlantik, dilte nga 18 Janari i vitit 1991, e pasonte dhe sfidonte ndalimin e dhunshëm nga Serbia të gazetës tradicionale, të parë e të vetme të përditshme shqipe në Kosovë Rilindja

Që atëherë nisëm edhe bashkëpunimet me Agjencinë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare, duke marrë e botuar informacionet e saj, e kështu u themeluan bashkëpunimet e para të medias Shqipëri-Kosovë.

E pastaj, të parat bashkëpunime të një media të Kosovës me një media të Shqipërisë vijuan edhe me raportimet me lidhje telexi për zgjedhjet e para pluraliste kosovare, parlamentare e presidenciale, të 24 Majit 1992, ku Dr. Ibrahim Rugova u zgjodh President i Republikës, e që shënonin fillimet e korrespondenturës së Agjencisë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë në Kosovë. Zyra e telexit në ambientet e gazetës “Bujku” në katin e pestë të Pallatit të Shtypit Rilindja në Prishtinë u bë edhe Zyra e korrespondentit në Kosovë të Agjencisë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë, e edhe si një përfaqësi e parë e Shqipërisë në Kosovë, prej nga bëheshin edhe komunikime tjera Prishtinë-Tiranë.

Para 28 viteve, në 22 Shtator 1994, Presidenti historik i Kosovës, Ibrahim Rugova, në intervistën ekskluzive që kam zhvilluar – të parën të një presidenti kosovar dhënë Agjencisë Telegrafike Shqiptare, të cilën e cilësonte edhe si një hap në politikën globale të shqiptarëve, si edhe vazhdimisht, falenderonte dhe vlerësonte për informimin nga Kosova e për Kosovën.

“Falënderoj Agjencinë Telegrafike Shqiptare për informimin nga Kosova e për Kosovën. Edhe kjo që pata rastin të bisedoj për këtë agjenci, që reprezenton Shqipërinë dhe çështjen shqiptare, është një hap në politikën globale, në integrimet shqiptare. Edhe ne bëjmë përpjekje që këtu në Kosovë përmes Qendrës sonë për Informim të kemi një agjenci të vogël, e cila raporton për situatën e përditshme në Kosovë. Duhet një bashkëpunim midis këtyre dy institucioneve dhe institucioneve të tjera në Kosovë dhe në Shqipëri”, theksonte Presidenti Rugova në intervistën ekskluzive në 3 vjetorin e Referendumit për Pavarësi.

Vendimin për mbajtjen e Referendumit për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur e mori Kuvendi Kosovar në ekzil, në marrëveshje me subjektet politike në Kosovë, në mbledhjen e 22 Shtatorit 1991, mbajtur në Slloveni. Kuvendi i Kosovës kishte dalë në ekzil pasi kishte miratuar Deklaratën Kushtetuese për pavarësi të 2 Korrikut dhe Kushtetutën e Republikës së Kosovës të 7 Shtatorit 1990, që u pasuan edhe me zgjedhjet e para shumëpartiake parlamentare e presidenciale të 24 Majit 1992.

Në krye të Kuvendit të Kosovës në kohën e vendimeve e ngjarjeve historike drejt lirisë dhe pavarësisë ishte Ilaz Ramajli, i cili në një intervistë ekskluzive që kam zhvilluar në 20 vjetorin e Referendumit, në 29 Shtator 2011, ka vlerësuar se Referendumi u organizua shumë mirë, megjithëse mbahej në rrethana të një okupimi të egër të Serbisë në Kosovë.

“Para Referendumit, edhe Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut dhe Kushtetuta e Republikës së Kosovës e 7 Shtatorit 1990, jo vetëm që ishin akte kushtetuese juridike, por në kohën kur u nxorën ishin edhe akte mbrojtëse dhe pozicionuese në raport me situatën e krijuar në ish Jugosllavi”, ka theksuar Ramajli.

Nga shpërbërja e ish Jugosllavisë, nga elementet konstituive me të drejtë vetoje të federatës, mes të cilave ishte edhe Kosova që u bë shtet, shtete të reja të rajonit dolën edhe Sllovenia, Kroacia, Bosnja e Hercegovina, Maqedona, Mali i Zi dhe Serbia.

“Mbajtja e referendumit dhe rezultatet e tij jo vetëm që mundësuan ndryshimet kushtetuese me të cilat Kosova u shpall shtet sovran e i pavarur dhe u rrumbullaksua korniza kushtetuese e ligjore lidhur me këtë por ishte edhe një mesazh i fortë dhe shumë i qartë për Serbinë dhe gjithë botën se populli i Kosovës më asnjëherë nuk dëshiron të jetë nën kontrollin e të tjerëve, por është përcaktuar fuqishëm që shteti i tyre, Kosova, të jetë shtet sovran dhe i pavarur”, është shprehur Ramajli.

Pas zgjedhjeve të para shumëpartiake parlamentare e presidenciale në Kosovë të 24 majit 1992, të clat pasuan referendumin për pavarësinë, nga Presidenti historik Ibrahim Rugova i zgjedhur atëherë Ilaz Ramajli u emërua ambasadori i parë i Republikës së Kosovës në Tiranë.

“Për mua kjo ka qenë një përvojë e re. Detyrën e Përfaqësuesit të zyrës së Republikës së Kosovës në Tiranë e kam pranuar si një privilegj dhe detyrim të marrë me Vendimin e Presidentit të ndjerë Rugova për emërimin tim në këtë pozitë. Konsideroj se Zyra e Republikës së Kosovës në Tiranë ka qenë me një rëndësi të veçantë në rrafshin diplomatik dhe të bashkëpunimit ndërshtetëror mes Kosovës dhe Shqipërisë. Unë kujtoj me kënaqësi kohën sa kam punuar në Shqipëri dhe jam mirënjohës për kontributin e shtetit shqiptar që ka dhënë për Kosovën në të gjitha fazat derisa Kosova është bërë shtet i pavarur e sovran i pranuar ndërkombtarisht. Angazhimi dhe mbështetja e shtetit shqiptar në çështjen e Kosovës ka qenë i pakursyer dhe i plotë”, shprehej Ramajli në intervistë.

Këshilli Koordinues i Partive Politike të Kosovës kishte marrë vendimin politik për organizimin e Referendumit gjithëpopullor dhe për këtë qëllim u emërua Komisioni Qendror. Kryetar i Komisionit Qendror për Organizimin e Referendumit ishte Ramush Tahiri, përfaqësues i Partisë Shqiptare Demokristiane të Kosovës.

“Në këtë Komision kanë qenë të gjithë përfaqësuesit e partive politike të Këshillit Koordinues. LDK në Këshillin Koordinues ka pasë tre përfaqësues, Ibrahim Rugovën si kryetar të Këshillit Koordinues, Fehmi Aganin dhe Ali Aliun. Partia Fshatare është përfaqësuar nga kryetari Hivzi Islami, Partia Socialdemokrate është përfaqësuar nga Shkëlzen Maliqi, Partia Parlamentare është përfaqësuar nga Veton Surroi dhe Partia Shqiptare Demokristiane ku unë kam qenë përfaqësues”, ka deklaruar Tahiri në një intervistë televizive para tre vitesh.

Ndërsa, Rifat Blaku atëherë anëtar i Komisionit Qendror për mbajtjen e Referendumit vlerësonte se, “një barrë të madhe, por edhe meritë të veçantë për punën për mbarëvajtjen e Referendumit e kishin Këshillat lokale komunale për Referendum”.

Blaku, në shkrimin ekskluziv në gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja – botim special në 90 vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë, në 28 Nëntor 2002, përkujtonte edhe se, rezultatet përfundimtare të Referendumit janë shpallur nga Kuvendi i Kosovës në 18 Tetor 1991, kur është shpallur edhe Qeveria e Kosovës në ekzil.

Pas Referendumit, në 11 Tetor 1991 është miratuar e nënshkruar Deklarata politike e Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare në Jugosllavi, kryetar i të cilit ishte Ibrahim Rugova. “Njëmbëdhjetë partitë politike shqiptare, anëtare të Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare në Jugosllavi, duke shprehur vullnetin politik të popullit shqiptar për zgjidhjen e çështjes shqiptare dhe për gjendjen aktuale në Jugosllavi”, siç theksohej në Deklaratën politike, shpreheshin për këto tre opsione:

“1. Nëse nuk ndryshohen kufijtë e jashtëm e as ata të brendshëm të Jugosllavisë, duhet të ekzistojë Republika e Kosovës si shtet sovran dhe i pavarur, me të drejtë bashkimi në lidhjen e shteteve sovrane në Jugosllavi. Pjesët e popullit shqiptar që mbesin të jetojnë në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Serbi do të kenë statusin e popullit shtetformues dhe të gjitha të drejtat që dalin nga kjo.

2. Nëse kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë nuk ndryshojnë, por ndryshojnë kufijtë e brendshëm ndërmjet republikave, atëherë kërkesë është Republika Shqiptare në Jugosllavi, e ndërtuar mbi bazën e parimit etnik dhe të parimeve të tjera që vlejnë për serbët, sllovenët dhe popujt e tjerë të Jugosllavisë.

3. Nëse ndryshojnë kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë, atëherë populli shqiptar në Jugosllavi, përmes deklarimit të përgjithshëm me plebishit, do të vendosë për bashkimin e territoreve në të cilat jeton Shqipëria dhe kështu do të krijohet shteti integral shqiptar në Ballkan në kufijtë e tij etnikë.”

Tani, pas 31 viteve nga Referendumi historik për Shtet Sovran dhe të Pavarur, Kosova është e lirë prej mëse 23 viteve, nga Qershori 1999 i përfundimit të luftës e hyrjes së forës shpëtimtare paqeruajtëse të NATO-s dhe e pavarur prej mëse 14 viteve nga 17 Shkurti 2008, e njohur deri tani nga 117 shtete të botës, anëtare të Organizatës së Kombeve të Bashkuara. Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë njohur Shtetin e Kosovës që në orët e para – ditën e parë pas shpalljes së Pavarësisë…