Arben Iliazi/

Në qytezën e Poggibonsit në  rajonin e Toskanës, gjatë  një aktiviteti të   Fondacionit Camëria “Hasan Tahsini”, ku isha i ftuar, u takova edhe me një doktor Arbëresh, mjaft të njohur në atë rajon, i cili kishte ardhur, së  bashku me zonjën e tij shqiptare, me origjinë nga Dibra, doktoren okuliste Gentiana Haka. Doktor Battista La Rocca, mjek patolog në  spitalin e Sienës dhe me banim në  Siena, është  lindur në  vitin 1974  në  Frasnita (Frascineto), një nga katundet më të bukur arbëreshë, që  ndodhet në krahinën e Kozencës (Kalabri). Në  këtë  komunë prej  2208 banorësh spikat mikpritja tradicionale shqiptare dhe prej shekujsh trashëgohen gjuha, traditat, zakonet, veshjet, ritet fetare dhe kultura e “Motit të Madh” të Gjergj Kastrioti Skënderbeut.

Që në  fjalët e para që  shkëmbyem, dukej qartë  se doktori kishte një  adhurim të  vecantë  për Shqipërinë, Skënderbeun, kulturën shqiptare. Madje ishte plotësisht i informuar edhe për cështjet kombëtare, që  lidhen me Kosovën, Çamërinë  e vise të  tjera. Të parët e fisit të  tij ka mundësi të  kenë  ekziluar në  Itali pas vdekjes së  Skënderbeut. Doktori më  habiti me bagazhin dhe njohuritë  e tij. Me një  shqipe të  përsosur biseduam gjerë  e gjatë . Përmendi Frang Bardhin, Budin, Bogdanin, Pjetër Mazrekun, të  cilët kishin studiuar në  Kolegjin e Loretos, ose ndryshe Kolegji Ilirik. Madje më  foli edhe për poetin e parë  shqiptar, Lekë  Matrënga, i cili mendohej se ishte me prejardhje nga Çamëria.

Dr. Battista e mbante mend mirë datën 16 qershor 2021, kur kryetari i Bashkisë, Domenico Lo Polito, lëshoi  autorizimin  për vendosjen e Bustit të Gjergj Kastrioti Skenderbe në qytezën antike të  Kastrovillarit, 3 km larg nga fshati i tij, Frasnita. Kastrovillari, i vendosur në shpatet e Pollinos, i përket krahinës së Kalabrisë. Mendohet se arbëreshët mbërritën këtu në  vitin 1480. Pa skulpturën e legjendës së tyre, Gjergj  Kastrioti Skënderbe,  kjo provincë nuk do të kishte shprirtin arbëror! “Vendosja e bustit të  Skënderbeut përfaqëson një shenjë tjetër se italianët janë  një komunitet që njohin vlerën dhe pasurinë e shumësisë së popujve, ideve, gjuhëve dhe kulturave. Kultura arbëreshe gjithashtu ka kontribuar historikisht në rritjen e territorit tonë dhe Kastrovillari ka aq shumë bashkëqytetarë me origjinë shqiptare, sa përfaqëson një nga komunitetet më të mëdha. 

Kastrovillarin dhe popullin Arbëresh, prej shekujsh, i bashkoi edhe ideali për një Itali të pavarur, të bashkuar dhe prosperuar, morën pjesë në revoltën  në Unifikimin e Italisë, (1860). Ishte pikërisht, biri i Kastrovillarit  Giuseppe Pace, që mbërriti triumfalisht në Kastrovillari, së bashku me vëllezërit arbëreshë. (Arbëreshët dhanë ndihmesën e tyre, konkrete, një shembull i paparë, ku Garibaldit që i cmoi si Luanë, “këmish kuqët” arbëror. Busti i Skënderbeut është një trashëgimi e përbashkët dhe dëshmon se së bashku kemi bërë një rrugë të gjatë. Figura e Gjergj Kastriotit është një figurë dimensionale. Figurë historike, një figurë që gjatë shekujve, që  është akoma gjallë në botën arbëreshe”, thotë dr. Battista për “Diellin”.

Në Frasnita (Frascineto), është  edhe një  shesh, i emërtuar Sheshi “Kosova”, si dhe biblioteka e At Antonio Belushit. “Jemi rritur me bekimin e At Antonios – thotë doktori, i mallëngjyer nga ikja e tij në parajsë një vit më parë. Nga ai kam mësuar edhe historinë e Çamërisë. Kishte shumë lidhje me arvanitët e çamët në Greqi. Shtëpia e Antonio Belushit tani është  më shumë se një shtëpi. Është  muze etnografik, është  arkiv, mbi të gjitha është  bibliotekë e pasur me libra e gazeta të ruajtura prej shumë viteve. Biblioteka e At Antonio Belushit të kujton më shumë arkivat e njohura, sesa thjesht një bibliotekë. Mahnitesh me arkivimin e shtypit shqiptar gjithandej globit me aq saktësi e respekt, thotë i emocionuar doktori Arbëresh. 

– Po një Shesh “Çamëria” do të ketë ? e pyes.

-Patjetër, thotë, Kosova dhe Çamëria janë amanet brezash.

Duke vijuar bisedën, doktor Battista më  tregoi se Frasnita (Frascineto) ka simbol të gdhendur në kulturën arbëreshe të komunitetit “Valljen”, aq sa edhe Frasnita quhet ndryshe si “katundi i vallevet”. “Vallja” përjetohet si një ngjarje e rëndësishme në komunitet që shpalos identitetin dhe rrënjët historike të arbëreshëve të ruajtura me dashuri dhe përkushtim për më shumë se 500 vjet. Ajo konsiston në një vallëzim në grup, ku gratë e burrat të veshur me kostumet tradicionale madhështore arbëreshe të kapur përmes shamive të bardha kërcejnë nën tingujt emocionues të këngëve me motive dashurie dhe epike ku i këndohet fitoreve dhe arritjeve të heroit legjendar Gjergj Kastrioti Skënderbeu.

Në  aktivitetet kulturore në  Frasnita janë  të  pranishme edhe  “Lojërat për nder të Gjergj Katrioti Skënderbeut”, që  zhvillohen cdo vit në qendrën historike, ku është  ngritur edhe Muzeu Komunal i kostumeve Arbëreshe. Gjatë momenteve të lojërave, rrugët dhe sheshet e pjesës historike stolisen, duke krijuar një atmosferë magjike dhe magjepsëse të traditave kombëtare.

Në Frasnita, në vitin 2014, është krijuar një shoqatë kulturore dhe turistike nga arbëreshët, e quajtur “Vorea”, rrëfen më tej Dr. Batista për gazetën “Dielli”.  Kjo shoqatë  lindi pikërisht me synimin për të ofruar ndihmesën e saj për ruajtjen, promovimin, shpërndarjen e mundësimin e  njohjes  kudo të gjuhës arbëreshe, të traditave, të riteve të tyre përkatëse fetare, të kulturës, muzikës,  letërsisë, përrallave, legjendave  tona të lashta e të përbashkëta, të kuzhinës dhe gatimeve tradicionale, si dhe çdo aspekt tjetër identiteti,.

– Përse ky emërtim? e pyes, duke sjellë  në  mendje poetin e shquar, emrin e të  cilit e mbaja mend mirë  qysh nga koha e studimeve në  Fakultetin e Filologjisë  në  Tiranë .   

– Në  nder të  poetit të  famshëm, më  përgjigjet dr. Battista. – Poeti me origjinë  shqiptare, Vorea Ujko, lindi në fshatin Frasnita (Frascineto), Kalabri, më 1918 (ka shkrime ku thuhet se ka lindur edhe më 1931); vdiq në një aksidenti automobilistik më 26 janar 1989. Vorea, pos që ka qënë prift, ka studiuar edhe për letërsi dhe si i tillë ka punuar mësues i letërsisë në Firmo, shpjegon Dr. Battista. Ai, ashtu si edhe poetët e rinj arbëreshë, kanë  bë rë  e bëjnë përpjekje që, pos kultivimit të gjuhës së tyre shqipe, që e kanë ruajtë brez pas brezi, e që paraqet një brum të mirë studimi të gjuhëtarëve, t’i afrohen gjuhës së sotme shqipe. Kjo mundësi tashmë është mundësuar, sepse ekziston liria e lëvizjës, por edhe kanë qasje në programe të ndryshme të mediave elektronike, por edhe të gazetave. Në krijimtarinë e Ujkos vihet re ndjenja e fortë e lidhjes së tij me kulturën dhe paraardhësit. Krijimet e Ujkos janë publikuar në antologji dhe publikime në Itali, Shqipëri dhe Kosovë.

Cilat janë  disa nga veprimtaritë  e shoqatës “Vorea”? – e pyes dr. Battistën.

-Shoqatës” Vorea” zhvillon shumë  veprimtari teatrore në gjuhën arbëreshe, duke sjellë përfshirjen e shumë personave (të rritur, të rinj e fëmijë) dhe gjithashtu, të territorit,  me shprehje gjuhësore, pamje dhe tradita nga bota arbëreshe, me synimin për t’iu shmangur humnerës së harresës gjuhësore.

Çdo vit edhe Krishtlindjet arbëreshe kremtohen si festa madhështore ndër arbëreshët e Kalabrisë, që manifestohet përmes riteve, traditës dhe shijes e gatimeve arbëreshe, thotë  dr. Batista në  mbyllje të  bisedës.

Gëzuar Krishtlindjen dhe Vitin e ri, miku im Battista la Rocca!

Ramazan Çeka/

Në Michigan aty ku filloi ëndrra amerikane, ishte maratona e radhës e promovimit të Librit “Porosia e Kullës” e autorit, Dr. Pashko Camaj, Sekretar i Përgjithshëm i Federatës Panshqiptare të Amerikës “Vatra”. Pas suksesit që Libri “Porosia e Kullës” pati në Tiranë, Prishtinë, Tuz, Nju Jork dhe Boston, pati një ndalesë në Michigan, ku kjo vepër me një punë titanike të autorit, Pashko Camaj i fton lexuesit në një udhëtim të jashtzakonshëm emocional dhe intelektual.
Në mjediset e Qendrës Kulturore “Nënë Tereza” të Kishës Zonja Pajtore, Dega e Vatrës Michigan dhe Çikago, me prezencën e miqve e të ftuarve të shumtë, u organizua promovimi i librit “Porosia e Kullës”. Krahas drejtuesve dhe anëtarëve të këtyre dy degëve, ishin të pranishëm nënkryetari i Federatës “Vatra” z. Alfons Grishaj, drejtori i degëve të “Vatrës” z. Mondi Rrakaj, Kolonel Dritan Demiraj, provinciali Pater Pashko Gojçaj, Dom Fred Kalaj, Prof. Anton Lajçaj, si dhe përfaqsues të medias, shkrimtarë artistë, familiarë të autorit dhe aktivistë të njohur të komunitetit.

Pater Pashku bekoi eventin dhe vlerësoi veprën e autorit, bashkvendasit të tij Dr. Pashko Camaj. Është një rrëfim sa emocionues po aq edhe intrigues, përmes të cilit autori sjell disa fakte nga e kaluara e tij, në realitetin e përjetuar, duke trajtuar një temë aq të pranishme në të gjitha trojet shqiptare, mërgimin si temë gjithë përfshirse, tejet specifike në të veçantat e veta.
Ky libër është një thirrje për reflektim, duke u nisur nga realitetet personale që e bejnë të veçantë si rrëfim, ndjenja e mëkatit për largimin nga trojet e të parëve, me të cilët ballafaqohet autori, ashtu si ballafaqohet gjenerata e parë e emigrantëve ngado që janë, duke e bërë këtë libër sa unikal, po aq edhe gjithë përfshirës në historinë e popullit shqiptar. Tek “Porosia e Kullës”, Dr. Camaj përdor një stil të pasur dhe poetik, të shprehur në formë tejet të qëlluar artistike, me figura e shprehje që dëshmojnë për një kulturë të gjërë që ka autori, për të pasqyruar luftën e brendshme të individit dhe përballjen me sfida të ndryshme që e formojnë jetën dhe shoqërinë e emigrantit.
Në shënimin e përkthyesit, vëllait të Pashkut, z. Nikollë Camaj, i cili përpiqet të mos zbulojë shumë nga vepra, pasi ai këtë dëshiron të ja mundësojë lexuesit, shënon vetëm një paragraf, sa për t’i hapur frëngjinë kësaj kulle prej shkronjash. “Rrëfimi fillon në bagazhin e një veture të madhe amerikane, me të cilën Pashku, së bashku me motrën dhe një fqinj, po kalonte kufirin nga Meksika në SHBA. Kur mbyllet kapaku i bagazhit, për të sikur përfundon gjithçka, por është motra ajo që e trimëron dhe i ngjall shpresën.
Mendimet që e kishin kapluar në ato çaste i kishin ngulitur ndjenjën e fajësisë për largimin nga Malësia e tij, ndjenjë kjo që do ta përcjellë deri kur të kthehet te kulla e gurit pas më se njëzet vjetësh.

Ndërthurja e këtyre kujtimeve me sukseset që i rëndit në SHBA, të ciat bien nën hijen e të parëve, përbëjnë strumbullarin e veprës në fjalë”, shprehet në shënimin e tij vëllai i Pashkut, Nikollë Camaj, nënkryetar i Parlamentit të Malit të Zi. Autori tregon se këtë libër ia kushton babait të tij, i cili i tregoj se si të shikonte të mirën në çdo gjë, që të gjente dritën edhe në errësirë.

Gjithashtu edhe nënës së tij dhe të gjitha grave të Malësisë, dashuria dhe forca e të cilave mbijetoj përballë vështirësive që ata hasën në jetën e tyre. Së fundi, edhe familjes së tij të dashur, e cila e bëri të kuptojë pse ishte i bekuar mes njerëzve. Autori Pashko Camaj, doktor në shkencat mjeksore dhe funksionar i rëndësishëm në shtetin e Nju Jorkut, në librin e tij mes shumë mirënjohjesh dhe falenderimesh, shpreh edhe një falenderim të sinqert për z. Bujar Hudhri dhe ekipin e shtëpisë botuese “Onufri”, si dhe për shkrimtarin e dashur, z. Besnik Mustafaj, për vlerësimin dhe parathënien e tij në këtë libër.
Në përfundim të librit autori me krenari shprehet: “E kam të vërtetën e thjeshtë se çfardo që të sjellë e nesërmja, për ne këtu tani dhe ata që do të vijnë pas, gjithmonë do të ketë një trung të rrënjosur në një cep të vogël të kësaj bote, në shtëpinë nga kanë ardhur, që quhet Malësia dhe që ata mund të dijnë gjithmonë se nga vijnë”. Eventi u moderua nga dy drejtues të Qendrës “Nënë Tereza”, Prof. Gjekë Gjelaj dhe bashkëshortja e tij, Rita Gjelaj.
Promovimi u mbyll me nënshkrimin e librave nga autori Dr. Pashko Camaj, si dhe një darkë të përgatitur nga “Vatra” dhe Qendra “Nënë Tereza”. Ky aktivitet kulturor e atdhetar më pjesëmarrjen e studiuesve më të njohur nga mërgata dhe trojet shqiptare, tregoi për seriozitetin e Vatrës si udhëheqëse e aktiviteteve patriotike në mërgatën e Amerikës.

Prof.dr. Skender ASANI/

Ja ku po takohemi sërish, këtu në Shkupin historik, në qyteti e Bogdanit e Nënës Tereze, për të dërguar mesazhin e paqes, mirëkuptimit e solidaritetit në vigjilje të festës së Krishtlindjes. Është ky një moment që na bashkon rreth idesë themelore të kësaj feste, siç është prirja për të qëndruar pranë familes, prandaj e dhe ne që jemi mbledhur sot i takojmë familjes së përbashkët të vlerave e synimeve të njejta për një botë më të dinjitetshme dhe me më pak kontradikta e konflikte. Kjo ka qenë dhe mbetet zatën edhe kauza jonë shkencore e humane si Institut, në kuadër të të cilit tash e disa vite me sukses po vepron Departamenti për studimin e trashëgimisë shpirtërore të Gonxhe Bojaxhiut, Nënës Tereze.

Ndërlidhja e kësaj kauze me Shkupin, konfirmon rëndësinë që ka ky qytet i lashtë dardan për vet historinë kombëtare shqiptare por edhe për bashkëjetesën me popujt tjerë. Se Shkupi pati të kaluar të lavdishme, për këtë flasin veprat dhe kontributet e atyre që e lartësuan këtë lavdi, siç ishin Pjetër Bogdani, Toma Raspasani, Ndue Bytyçi, Lazër Mjeda, Zef Rama, Gaspër Gjini, të cilët lidhjen me Shkupin nuk e kishin vetëm në kuadër të rutinës që ua caktonte misioni kishtar, por kjo lidhje ishte shprehje e një vizioni që ata kishin për këtë qytet të lashtë, duke ia dhënë atij të gjitha atributet e një piemonti kudo të duhej të fermentohej gjithë vetëdija kulturore e historike e shqiptarëve.

Sot kur po ndajmë disa çaste bashkë në prag të festës së Krishtlindjes, Shkupi nuk është ai që ka qenë dikur dhe këtë ndryshim më së shumti e përjetojnë pjesëtarët e komunitetit katolik shqiptar, numri i të cilëve fatkeqësisht po shkon gjithnjë e më tepër duke u reduktuar. Dhe kjo ceremoni festive e jona sot, nuk është asgjë tjetër pos një përpjekje për të kompenzuar disa mungesa që reflektohen në jetën shpirtërore të këtij komuniteti. Është kjo një përpjekje e jona modeste për të rikthyer shkëlqimin e dikurshëm që kishte kjo festë në Shkupine bojaxhinjve, antonëve, serreqëve, ukajdarëve, gjinëve, ndrecëve, markajve etj. të cilët përbënin hartën shpirtërore të një kohe e të një hapësire ku shqiptarët ishin një faktor i qenësishëm i përparimit kulturor, ekonomik e social të Shkupit këtu e para 100 viteve.

’’Në këtë natë dashurie, le të kemi vetëm një frikë: se mund tëofendojmë dashurinë e Zotit, ta lëndojmë atë duke përçmuar tëvarfërit me indiferencën tonë’’, ishin këto fjalët e Papa Fraçeskut në një ceremoni solemne të para do viteve të Krishtlindjes, dhe duke iu referuar këtyre fjalëve, ne sot mund të shprehim të njëjtin shqetësim se mos vallë bota po ofendon dashurinë e Zotit duke qëndruar indiferent ndaj përpjekjeve destabilizuese që po shfaqen në anë të ndryshme të globit, ku Lindja e Mesme dhe Ukraina, tani për tani, janë vatrat më aktive të këtij destabilzimi.

Një festë si Krishtlindja, mund të jetë një arsye më shumë, jo vetëm për një armëpushim të çastit, por edhe për një reflektim përmbajtësor mbi situatën kaotike nëpër të cilën po kalon njerëzimi sot, kjo edhe në frymën e fjalëve të Nënës Tereze e cila thoshte: “Ne nuk kemi nevojë për armë dhe bomba që të sjellim paqe në botë. Kemi nevojë për dashuri dhe dhembshuri.”

Sikur dashuria dhe dhembshuria të zinin vend pak më tepër në zemrat e njerëzve, bota sot do të ishte më ndryshe, të pakten nuk do të ishte kaq e konfrontuar dhe rivalizuar, prandaj edhe ky takim i yni sot këtu në Shkup, në nderim të Krishtlindjes, le të jetë një xixë drite më tepër në tunelin e mosmarrëveshjeve e grindjeve midis njerëzve. Të gjithë ne meritojmë ardhmëri të dinjitetshme, por që të arrihet kjo, sot nevojitet mirëkuptim dhe interaksion më i madh human në mes të njerëzve. Duke iu uruar edhe njëherë gëzuar Krishtlindjen, ju shprehi mirënjohjen time gjithë juve që u bëtë pjesë e kësaj ceremonie solemne.

Shoqata “Bijtë e shqipes” në Philadelphia organizoi një veprimtari falenderuese, darkë e koncert, për të gjithë kontribuesit kryesorë për rindërtimin e godinës së re të shoqatës.

Nga dr. Sadik Elshani

Viti 2024 ishte një vit shumë i sukseshëm për shoqatën “Bijtë e shqipes”. Përveç shumë veprimtarive të zhvilluar, që tani janë bërë pjesë të rregullta në kalendarin tonë veprues, këtë vit ndodhen edhe dy ngjarje të jashtëzakonshme: përurimi i godinës së re të shoqatës dhe emërimi i nje pjese të rrugës ku ndodhet shoqata me emrin e Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Për këto dy ngjarje të rëndësishme për komunitetin tonë dhe veprimtaritë e tjera është shkruar më gjërësisht, prandaj nuk ka nevojë që të ripërseriten edhe një herë në këtë shkrim të shkurtër.

Rindërtimi i godinës së re të shoqatës ishte një ndërmarrje e madhe që zgjati për disa vite. Shoqata jonë e kishte një godinë, por ajo me kohë ishte bërë shumë e vogël për veprimtaritë e shoqatës, shkollës shqipe dhe nevojave të shtuara të komunitetit tonë. Rindërimi i godinës së re ishte një ndërmarrje që e angazhoi, i dha energji pozitive komunitetit tonë: secili donte të bënte diçka, të jepte ndihmesën e vet. Lista e atyre që kontribuan për këtë projekt është e gjatë: mbi 550 familje dhuruan mjete financiare, materiale, punën dhe talentin e tyre. Dhuruesit nuk janë vetëm nga Philadelpha, por edhe nga shtetet tjera të Amerikës, si dhe nga trojet shqiptare. Kjo përfshirje kaq e gjërë sikur ia përforcon edhe më tepër emrin e godinës, shoqatës sonë: “Shtëpia e shqiptarit”. Tani bashkësia jonë shqiptare në Philadelphia ka krijuar një potencial të madh njerëzor, intelektual e profesional që vepron në mënyrë të organizuar. është rritur mirëqenia e bashkatdhetarëve tanë, dita – ditës vazhdimisht shtohen bizneset (ndërmarrjet) e shqiptarëve në të gjitha veprimtaritë ekonomike e shoqërore. Ky projekt madhor e përbashkoi edhe më tepër komunitetin me shoqatën: duke rindërtuar këtë godinë, kemi ndërtuar edhe komunitetin tonë, një komunitet i angazhuar e i përkushtuar për t’i ruajtur vlerat tona kombëtare, gjuhën, kulturën, traditat tona të shkëlqyera. Kjo godinnë ka krijuar kushte mjaft të përshtatshme për zhvillimin e veprimtarive tona dhe kryeveprimtarinë e shoqatës sonë, shkollën nshqipe. Prandaj, nuk është e rastësishme që këtë vit numri i nxënësve është shtuar dukshëm, krahasuar me vitet e tjera. Dhe sipas rrëfimeve të prindërve, ata kanë më tepër dëshirë për të ndjekur shkollën.

Si një përmbylle me plot suksese dhe në shenjë nderimi e mirënjohjeje për të gjithë dhuruesit (donatorët), të cilët dhanë ndihmesën e tyre monetare, materiale, dhuruan punën e talentin e tyre, dhanë mbështetjen morale për rindërtimin e godinës, shoqata organizoi një mbrëmje falenderuese me darkë e muzikë, Një koncert metaforik në fund të vitit, sepse zakonisht çdo fushatë, çdo veprimtari festive përmbyllet me një koncert. Në fjalën e tij kryetari i shoqatës, z. Dritan Matraku, i falenderoi të gjithë donatorët, kontraktorët e shumtë, të cilët me punën e përkushtimin e tyre e bën të mundur që kjo ndërmarrje e madhe, më e madhja që shoqata jonë ka ndërmarrë ndonjëherë, të përfundojë me sukses. Ai e çmoi shumë sakrificën dhe vetëmohimin e tyre, sepse ata nganjëherë i kanë lënë keq punët e tyre, kanë anashkaluar kujdesin ndaj familjes. Me këtë rast shoqata disa individëve më të dalluar u ndau mirënjohjet: “Shembulli i atdhetarizmit”. Disa të tjerë janë nderuar në ceremoninë e përurimit të godinës, dhe ne veprimtaritë e tjera të shoqatës. Të pranishmit i përshëndeti dhe uroi për godinën e re edhe zonja Lisa Risilia, vajza e Ben Risilisë, familja e të cilit i kishte dhuruar mjetet financiare për blerjen e godinës së parë të shoqatës. Ajo shtëpi, ndonëse e vogël, ia mundësoi shoqatës që ta kryente misionin e saj me plot sukses, t’i shërbentë komunitetit tonë, duke e marrë edhe emrin mjaft domethënës: “Shtëpia e shqiptarit”. Nga shitja e saj u siguruan një pjesë e fondeve për rindërtimin e godinës së re.

Mbrëmja kaloi bukur në një atmosferë festive, që përkon bukur edhe me festat e fundvitit. Për argëtimin e pjesëmarrësve u kujdesën këngëtarët Arjol Shpuza e Flamur Hafesllari me grupi e tyre, emrat e të cilëve ishin lajmëruar paraprakisht. Por paraqitja e këngëtarit tonë të mirënjohur, Gëzim Nika, i cili i dha zjarr mbrëmjes me zërin e tij kumbues, ishte një befasi e këndshmë për të gjithë. Për ushqimet e shijshme ishte kujdesur zoti Alex Daku, pronar i disa restoranteve. Duhet cekur këtu se zoti Daku disa herë ka organizuar në restorantet e tij dreka e darka fondembledhëse për rindërtimin e godinës. Kënga dhe vallja shqiptare jehoi me orë të tëra, një ndjenjë krenarie vërehej në fytyrat e të gjithëve për përmbushjen e këtij projekti madhështor.

Ta gëzojmë të gjithë godinën e re, “shtëpinë e shqiptarit” – shtëpinë që i mirëpret dhe u shërben të gjithë shqiptarëve! Të vazhdojmë të ëndërrojmë e të synojmë për arritje edhe më të mëdha në të ardhmen! Ky projekt i yni modest le të shërbejë si shembull edhe për komunitetet tjera shqiptare se, çdo gjë është e mundur kur shqiptarët i bashkojnë forcat për të mirën e tyre, për të mirën e vendit. Gëzuar!

Philadelphia, më 16 dhjetor 2024.

Saimir Lolja/

Ç’domethënë të keshë, të dishë, të ngjitesh, të zbresësh, të përparosh, nga e deri ku? Deri ku ësht kufini për këto dhe a mbeten të njëjtë qëllimet për to? Sepse njeriu vjen lakuriq në këtë jetë dhe ikën po lakuriq nga kjo botë. Rrjedha në kohë e shoqërive njerëzore ka ngjitjet (zhvillimet), kthesat, zbritjet (rrënimet). Ajo ësht e pa ndërprerë dhe gjithmonë ndryshe edhe në gjatësi kohe nga copëza e shkuar e ngjashme. Çdo copëz e historisë njerëzore ësht pasojë edhe e copëzës së ngjashme të shkuar edhe e ndikimeve të reja. Katër periudhat e përsëritshme të historisë njerëzore janë: 1) Kohët e vështira krijojnë njerëz të fuqishëm. 2) Njerëzit e fuqishëm krijojnë kohë të mira. 3) Kohët e mira krijojnë njerëz të dobët. 4) Njerëzit e dobët krijojnë kohë të vështira. Pra, përparim ose ecje përpara do të thotë ose ngjitje ose zbritje.
Njeriu përparon për nga jasht vetvetes por jo për nga brenda sepse instinktet, emocionet dhe organet trupore nuk i ndryshojnë. Për nga jasht, atij i ndryshon veshja, vendi dhe kushtet e jetesës, pamja, ushqimi, gatimi, kimikatet, veglat dhe makinat që përdor, tingujt që dëgjon, çfar sheh dhe prek, dhe rrjedhimisht qëllimet, botënjohja dhe botëkuptimi.

DIJA – A i nevojitet njeriut dije dhe të kuptojë që të ecë përpara? Sa dhe deri ku? Sepse me një rreth të vogël e një të madh vërtetohet matematikisht se sa më shumë të dihet aq më shumë dallohet se nuk dihet. Nëse njeriu di shumë por s’i kanë vlerë kohore apo përdorimi ose s’ia kërkojnë ose s’i janë të frytshme ose janë të rrezikshme apo të tepruara, atëhere për të ësht sikur nuk di. Shumë nga ajo sasi s’ka për t’u përdorur ndonjëherë, ndonëse i shërben vetëm mendjes për një kuptim më të gjërë e më të thellë. Shekulli XXI tregon se njohuria dhe zgjuarsia e shoqërisë janë rritur shumë, me shpejtësi të madhe dhe frikshëm, veçanërisht pas vitit 2000.

USHQIMI – A i nevojitet ushqim i mirë njeriut të mendojë dhe të ecë përpara? Nëse ushqimi nuk ësht natyral, njeriu bëhet shëndetlig dhe trupi i tij kalbet nga brenda dhe sëmundje të padëgjuara lindin. Kur ushqimi ësht natyral edhe shoqëria dhe raca shoqërore përcillet e fortë në brezat e rinj. Përndryshe trupi i njeriut fillon të kundërveprojë jo natyralisht për të tretur ushqimet jo natyrore. Shembull i shtrembërimit të natyrës ësht rasti i sëmundjes të quajtur i lopës se çmendur, e cila ndodh ngase lopës i jepet ushqim proteinik për ta rritur shpejt në peshë ndërkohë që lopa ësht barngrënëse prej natyre. Mendja e lopës çmendet sepse nga barngrënëse që e ka krijuar natyra duhet të kthehet në mishngrënëse.

SHTETI – A i nevojitet njeriut një makinë të ecë përpara? Përgjatë historisë, qytetërimet e përparuara janë bërë dhe quhen të tillë sepse kanë patur ose e kanë me cilësi të lartë organizimin e shoqërisë, makinën shtetrore, sigurimin e shtetit, domethënë shtetin. Një shtet i organizuar dhe siguruar mirë punon si një makinë e vetëdijshme dhe mbarëvajtja e tij ka në themel parimin një vend për çdo gjë apo njeri dhe çdo gjë apo njeri në vendin e vet. Një qytetërim nuk ka nevojë të jetë doemos një komb i organizuar në shtet, sepse qytetërimi ka nevojë të punojë makina e tij (shtetrore, gjuhësore, artistike, ndërtuese, prodhuese, tregtare, shtypëse, vjelëse, ushtarake) pavarësisht se kush ia bën punën.
MORALI – A i nevojitet shoqërisë njerëzore një moral që të jetë e qëndrueshme dhe të ecë përpara? Ka shumë fjalë për të përshkruar veglat, makinat, teknologjitë dhe ka pak fjalë për të përshkruar ndjenjat. Moral domethënë mbarëvajtje e një grupi shoqëror nëpërmjet peshores çfar ësht e mirë dhe çfar ësht e keqe. Morali ai ësht i brishtë sepse lidhet drejtpërsëdrejti me ndjenjat njerëzore. Prandaj keqdashësit godasin moralin e trashëguar dhe fetë i kryejnë krahmarrje mendjes pikërisht nëpërmjet linjës ndjenja-moral-ndjenja.

Morali ësht përgjegjësi ndaj shoqërisë dhe prandaj i ve kufi dëshirave apo marrive vetjake. Ai ësht natyror dhe edukues sepse njerëzit kanë lindur prej natyrës dhe duhet të ndjekin ligjet e saja për njerëzit dhe jo për kafshët apo robotët. Tani ka më shumë elektronikë e teknologji dhe njëkohësisht më shumë mendje të lehta, të rinuara apo të shuara, gjë që ka shkaktuar marramendje të madhe dhe dëmtim në moralin natyror të turmave njerëzore. Tani kryhen klonime organike dhe prodhohen robotë, të cilët janë pa moral, pa ndjenja e qëllim njerëzor, përdoren për të zëvendësuar njerëzit dhe nuk shprehin ngjitje (zhvillim) por zbritje (rrënim) të shoqërisë njerëzore.

Pra, një QYTETËRIM që të ngjitet, ta mbajë veten lart dhe të zgjerohet duhet të ketë themele të qëndrueshëm. I tillë domethënë të jetë i fuqishëm, i pasur, i gatuar dhe pjekur mirë, zotërues i sipërfaqes toksore ku shtrihet, diplomatik me vendet e tjera. Kështu ai mbron pasuritë dhe jetët e qytetarëve, pronat e njerëzve dhe shtetrore, pasuritë natyrore dhe të fshehtat e vendit. Me këto ai i jep paqe, siguri e qetësi qytetarëve të tij. Si rrjedhim, amigdala trunore, e cila kujdeset për kujtesën, vendim-marrjen dhe përgjigjen emocionale, nuk ësht e acaruar dhe nuk e fut njeriun në gjendje paniku “thik apo ik”. Ashtu të pa friksuar, qytetarët bëjnë paracaktime afatgjata të jetëve familjare e punëve të tyre dhe i shërbejnë sinqerisht vendit. Themelet e një qytetërimi të qëndrueshëm janë:

1) Një ide moralizuese e hartuar mbi një gjuhë të veçantë. Për shembull, perandoria romake lindi kur u fut në përdorim gjuha latine në vitin 27 p.e.s. Në raste të tjera, bie fjala, u krijuan kisha të cilat filluan spërkatjen e gjuhëve kishtare mbi popullatat që kishin apo futnin në vathat e tyre. Ideja moralizuese i jep udhë ndjekësve dhe bindje popullatës, dhe bën të mundur parashikimin e sjelljes shoqërore të turmave. Fetë meslindore, indiane apo kineze janë shembuj të qëllimit nënshtrues dhe bindës ndaj perandorive dhe jo pëlqimit paqësor të perëndive. Arbër-Shqiptarët e kanë gjuhën natyrore Shqipe dhe idenë e Besës, e cila të jep shpëtim, ësht një besim mbi një virtyt me kuptim të saktë, dhe i ndihmon të tjerët ta mbartin Besën e të udhëhiqen prej virtytit.
2) Një ndërtesë familjare e vidhosur mirë dhe me trashëgimi, i cila i jep qëllim lindjes së fëmijëve dhe punëve jasht familjes. Njërës pa qytetërim të dukshëm ka, por qytetërim pa njërës nuk ka.
3) Një makinë zyrtarësh me sasinë dhe cilësinë e duhur për të mbrojtur shtetin dhe zbatuar detyrat nga lart-poshtë.
4) Një rrjet shkollimi dhe edukimi cilësor që të përballojë të tashmen dhe të aftësojë brezat e rij.
5)] Një shoqëri e ndarë në shtresa të ndërvarura ku ngjitja nuk dhurohet por arrihet me punë sipas meritës, vlerës që shton dhe ndershmërisë.
6) Aftësia për të zgjidhur nyjet, veçanërisht ato të mëdha si, bie fjala, furnizimi me ujë pa ndërprerje të çdo familjeje, vendbanimi dhe toke bujqësore.
7) Mbrojtja ushtarake e vendit, e cila edhe edukon brezat e rij me rregullat në jetë.
8) Kanunet ligjore të cilët vendosin çdo njeri dhe gjë në vendin e vet, dhe kujdesen me pa anshmëri për rendin dhe sigurinë shoqërore.

Si përfundim, zhvillimi kërkon të kuptohet si ndryshim përmirësues dhe jo përmbysje (revolution, ang.) dhe të kihet vullnet për ta kryer e udhëhequr atë ndryshim. Në fund të fundit, lind pyetja: A duhet përparimi të sjellë paqe, bashkim, begati, harmoni e jetë të përbashkët më të mirë? Ngjitja (zhvillimi) ësht e mirë kur këmbët prekin tokën, kur qytetërimi ësht i qëndrueshëm, kur njerëzit e jetojnë gëzueshëm ngjitjen, punojnë për të, shpërblehen mirë. Ata duan të binden se e ardhmja e tyre do jetë më e mirë, e qetë, e sigurtë, me kushte jetese të mira, me rrugë të qarta të ecjes përpara, dhe se mbrojtja e pronës dhe punës së tyre nuk do ndërpritet.

Prandaj zhvillimi ësht e duhet të jetë i përkufizuar si liri mendimi e veprimi midis të drejtës për të ecur para dhe përgjegjësisë për me e ruajtur jetën e mirë të të gjithëve. Klonimi, robotët, bombat ideologjike, kimike, biologjike e atomike ndonëse shprehin aftësitë e mendjes njerëzore shkaktojnë rrënimin e qytetërimit dhe njerëzimit. Prandaj disa pyetje do mbeten të përjetshme: Ku shkohet duke ecur përpara? Çfar ësht ma mirë? Deri ku ësht ma e mira dhe pasja më shumë? Ç’domethënë të jetosh mirë dhe më mirë? Si kafshë apo si njeri?